ameliyat sonrası (post-op) bakım ve komplikasyonlar;

Ameliyat sonrası bakım bir ayılma ünitesinde birde klinikte(kat-servis) yapılır:

1-ayılma ünitesindeki bakım:

*hastanın solunum yolunun açık ve nefes aldığından emin olmak.
*hastanın rahat nefes alabilmesi için uygun pozisyon verilmesi.
*hastanın üniteye alındığı saat kayıt edilir.
*hastanın bilinç düzeyi takip edilir.
*hastanın durumu stabil olana dek 15 dakikada bir nabız,tansiyon ölçülür ve solunumu takip edilir.
* hastanın cil rengi kontrolu edilir(soluk mu? Kızarık mı? Morarmış mı?).
*pansumanlar kontrol edilir ıslaklık veya veya kanama varmı.
*idrar sondası,dren ve kateterler kontrol edilir,gelen sıvılar miktar ve renk olarak değerlendirilir.
*i.v sıvılar,serumlar çeşidi açısından kontrol edilir,gidiyormu? Tıkanmışmı? Hızı iyi mi?...kan veriliyorsa reaksiyon belirtileri araştırılır(alerji).

2- klinikte bakım:

hasta kata alındıktan sonra yaşam bulguları (tansiyon,ateş,nabız,solunum) ,ilk 3 saatte 20 dak.da bir,sonraki 2 saatte 40 dak. da bir ,daha sonra saatte bir izlenmeli ve kaydedilmelidir.

Ameliyat sonrası bakımın amaçları:
1-solunum sistemi fonksiyonunu sürdürmek.
2-kalp ve damar sistemi fonksiyonunu sürdürmek.
3-yeterli beslenme ve boşaltımı sağlamak.
4-sıvı-elektrolit dengesini korumak.
5-böbrek fonksiyonunu sürdürmek.
6-hastanın istirahatını sağlamak.
7-ameliyat yarasının iyileşmesini sağlamak.
8-hastanın hareketini sağlamak.
9-komplikasyonları önlemek.

Şimdi bu 9 amacı daha geniş bir şekilde alalım:

1-solunum fonksiyonunun korunması: ameliyat sonrası bakımda solunum fonksiyonunun korunmasına katkıda bulunmak için yapılması gerekenler:
-dilin arkaya kayıp solunum yolunu kapatmasını önlemek için hastaya uygun pozisyonu vermek.
-ağız ve farenksteki sekresyon sıvılarını temizlemek.
-narkotik analjezik(ağrı kesici) veriliyorsa solunum depresyonu veya durmasına karşı tedbirli olmak.

2-kalp damar sistemi:

-kan basıncı: ameliyat sonrası bildirilmesi gereken kan basıncı ile ilgili anormal bulgular:
*sistolik basınç temel değerinden 20 mmhg den fazla düşmesi.
*sistolik basıncın 80 mmhg nin altında olması.
*kan basıncı değerinin her ölçümde 5-10 mmhg’lik bir düşüş göstermesi.

-nabız:
Hastanın ameliyat sonrası erken dönemde taşikardi(nabızın dak.da 90 dan fazla olması),bradikardi(nabzın dak.da 60 tan az olması) ve ritim bozuklukları açısından mutlaka takip edilmeli.

3-yeterli beslenme ve boşaltımı sağlamak:
Hastanın genel durumu iyi ise en kısa sürede normal diyete başlanmalı,normal diyet sindirim sistemi fonksiyonlarının kısa sürede normale dönmesini sağlar ve hastanın psikolojisi üzerine olumlu etkisi olur.
Ameliyattan sonraki 2. yada 3. güne kadar bağırsak hareketleri yoksa ,laksatif (müshil) ilaç yada boşaltıcı lavman yapılmalıdır.

4-sıvı-elektrolit dengesini sürdürmek:
*hastanın aldığı ile çıkardığı takip edilmeli,yani hasta çok sıvı almasına rağmen idrarı çık azsa kuşkulanmalı.
*vücuda yerleştirilmiş olan sondalar ve bu sondalardan gelen sıvılar görünüm ve miktar açısından takip edilmeli.
*bağırsak hareketleri başlayınca hastaya uygun sıvıları vermek

5-böbrek fonksiyonunu sürdürmek:
*hastaya sıvı kısıtlaması yoksa,yeterli miktarda sıvı verilmeli.
*hastanın aldığı ve çıkardığı izlemi ameliyattan sonra en az 48 saat yapılmalı.
*hastanın idrar sondası varsa saatlik idrar miktarı izlenmeli ve kaydedilmeli,2 saat süresince saatlik idrar miktarı en az 30 ml. Olmalı.

6-istirahati sağlamak:

Hastanın istirahat etmesi ameliyat sonrasında görülen ağrı,huzursuzluk,bulantı ve kusma gibi sorunların giderilmesine bağlıdır.

7-yara iyileşmesini sağlamak:

Yaranın pansumanı düzenli yapılmalı ve kanama belirtileri takip edilmeli,pansuman değiştirilirken dezenfeksiyon,sterilizasyon ve cerrahi asepsi ilkelerine uygun davranmalı.
Yara izlenmeli,sızıntı,kızarıklık,ısı artışı varmı? Hastanın dreni varsa izlenmeli gelen sıvı var mı,varsa rengi ne,miktarı ne diye bakılmalı.

8-hareketi sağlamak:

Hareketsizliğe bağlı olarak gelişebilecek problemleri önlemek için hastaya derin solunum,hafif öksürük,yatak içinde dönme ve ekstremite egzersizleri yaptırılmalıdır. Hasta ameliyattan 6-8 saat sonra mobilize edilmelidir.

Genel komplikasyonlar:
Ameliyat sonrası oluşabilecek komplikaryonlar:
Solunum komplikasyonları:
*hipoventilasyon (solunum yetersizliği)
*atelektazi(akciğerin sönmesi,genellikle sekresyon sıvılarının solunum borusuna kaçmasına bağlı olabilir).
*bronkospazm
*pnömoni
*akciğer ödemi
*akciğer embolisi

Kalp damar komplikasyonları:
*kardiyak arrest (kalp durması)
*disritmi( kalp ritim bozukluğu)
*Mİ (infarktüs)
*kalp yetmezliği gelişmesi.

Şok:

Ameliyatlardan sonra en sık görülen komplikasyonlardan biridir.

Nedenleri:
*kanama(hipovolemik şok)
*sepsis(septik şok) mikrobun kana karışması ve kanla tüm vücuda dağılmasıyla oluşur.not:ameliyat sonrası ateş takibi çoooook önemli….
*kardiyojenik şok (kalp durması ve infarktüs sonucu oluşabilir).
*Anaflaktik şok (ilaç alerjisi sonucu).

Sıvı elektrolit bozuklukları:
*anemi:ameliyat sırasındaki kanama sonucu gelişebilir.
*dehidratasyon:kanama,kusma,ishal v.s sıvı kayıpları sonucu oluşabilir. Dehidratasyonun hafif ,orta ve ağır diye 3 derecesi var.
Yara enfeksiyonu:

Bu genelde ameliyattan sonraki 5. günde ortaya çıkar.ameliyat öncesi dönemde uygun cilt temizliğinin yapılmaması,ameliyat esnasında kullanılan malzemelerin kontamine olması,ameliyat sonrası dönemde yara enfeksiyonuna yol açabilir.
Yara enfeksiyonunda ateşin yanı sıra halsizlik,bitkinlik,nabız ve solunumda artma görülür.not:ameliyat sonrası ateş,nabız,tansiyon takibinin önemi!!!!!

Yara açılması:
Daha sık olarak kronik hastalığı olan (diyabet),beslenmesi bozuk,çok zayıf ve çok şişman hastalarda görülür.
Ameliyatta yaranın uygun şekilde kapatılmaması ,ameliyat sonrası şiddetli öksürük,hapşırık,kusma ve dikişlerin aşırı derecede gerilmesi de rol oynar.

Hematolojik komplikasyonlar:
Tromboflebit:
Genelde ameliyattan 1-2 hafta sonra ortaya çıkar,ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon kan akımı yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir.
Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar.

Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaşıma katılarak hastanın alciğerinde,kalp ve beyninde damarlarını tıkamasıdır.
Tromboflebit daha çok femoral ve iliyak venlerde görülür

Ameliyat sonrası hastaya bacak egzersizlerinin yaptırılması hastanın erken dönemde ayağa kaldırılmasıyla bu risk ortadan kalkar.

Sindirim sistemi komplikasyonları:
*paralitik ileus: (bağırsak hareketlerinin durması) anestezi,ameliyat sırasında batındaki organların ellenmesi,sıvı-elektrolit dengesizlikleri ve ameliyat yarasının enfekte olmasıyla gelişebilir.
Belirtileri:bağırsak seslerinin olmayışı,hastanın gaz ve dışkı çıkarmamasıdır.
Bu durumda hastaya iv mayi takılır,elektrolit dengesizliği varsa tedavi edilir.ameliyat sonrası gelişen karın şişkinliğini ortadan kaldırmak için hasta erken mobilize edilir.
*ülser ve kanama
*pankreatit.
Hasta taburcu edilirken
Kendisine:
*reçetesi verilir…unutulmaz
*kendi kendine bakım öğretilir
*yapılmaması gereken aktiviteler öğretilir
*uygulanacak diyet ve egzersizler
*oluşabilecek komplikasyonlar hakkında bilgi verilir
*kontrol için sağlık kurumuna ne zaman başvuracağı anlatılır.