Sınanma, Öss, Endişe ve Panik: Sınav Kaygısı
KAYGI KAVRAMI
Kaygı (Anksiyete) kavramının eksiksiz bir tanımını yapmak oldukça güçtür. Tanımını yapmak kolay olmasa bile,“kaygı” diye nitelendirdiğimiz duyguyu herkes bir şekilde tanımaktadır.
Kaygı; nedeni açık olmayan bir korkunun varlığı veya bir temel ihtiyacın karşılanmaması durumunda meydana gelen, olumsuz, rahatsız edici ve gerginlik yaratan bir duygu veya bir çeşit endişe durumudur.
Diğer bir tanımda kaygı, sürekli olarak kötü bir şey olacağına dair bir his duyma halidir.
Bir başka deyişle kaygı; tehlike veya talihsizlik beklentisinin yarattığı bunaltı veya tedirginlik hali, mantıkdışı bir korkudur.
Kaygı kavramı sıklıkla korku ile karışmaktadır. Aralarındaki temel fark, korkuda açık bir neden varken, kaygıda nedenin belirsizliğidir.
Tüm yaşamı boyunca kaygı ile tanışmamış, bu duyguyu yaşamamış olan tek bir insan bile yoktur. Her insan örneğin;
· yeni bir işe başvururken,
· bir sınav öncesinde,
· gece geç saatte telefon çaldığında,
· gece bir gürültü ile uyandığında,
veya bu gibi başka durumlarda kaygı duygusunu yaşamıştır.
Ama pek çok insan, bazı fizyolojik belirtilerin de kaygıya eşlik edebileceğinden habersizdir. Bu yüzden bu belirtiler ortaya çıktığında, neden olduğunu anlayamayabilirler. Uzmanlar, korku ve kaygı arasındaki benzerliklere yönelik birçok çalışma yapmış ve korku sırasında ortaya çıkan fizyolojik belirtilerin, kaygı anında da görüldüğünü saptamışlardır.
Bu belirtiler;
· Hızlı kalp atışı
· Nefes alış ve verişte hızlanma
· Terleme
· El ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma
· Adalelerde gerginlik
· Zihin bulanıklığı, sersemlik, baş dönmesi
· Bulanık görme
· Nefes darlığı
· Ağız kuruması
· Bulantı veya karında rahatsızlık
· Sıcak soğuk basması
· Ortamdan kopma
şeklinde ortaya çıkabilir.
Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki, kaygı anlaşıldığı kadar olumsuz bir kavram değildir. Uygun ve gerçekçi biçimdeki kaygı, kişiyi korumaya hatta yaşamını sürdürmeye yöneliktir.
Kaygı tehdit veya tehlikeye karşı bir tepkidir. Bu tepkiye bilimsel olarak “kaçma-savaşma” tepkisi adı verilir. Kaygıda ortaya çıkan bütün psikolojik ve bedensel değişiklikler, tehlikeyle savaşmaya ya da tehlikeden kaçmaya dönük olduğundan bu şekilde adlandırılır.
Kaçma savaşma tepkisinde devreye giren mekanizma otonom sinir sitemi ile açıklanabilir. Otonom sinir sitemi, sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi denilen iki alt bölümden oluşur. Sinir sisteminin bu iki kısmı vücudun genel enerji düzeyinden ve harekete hazırlanmasından sorumludur. Çok basit bir şekilde tanımlarsak sempatik sinir sistemi vücudun enerjisini arttıran ve harekete hazırlayan kaçma savaşma tepkisinden sorumludur; parasempatik sinir sistemi de vücudu tekrar normal haline geri döndüren gevşeten ve dinlenme haline geçiren sinir sistemidir.
Sınav Kaygısı:
Literatüre bakıldığında sınav kaygısı, bir sınav veya herhangi bir değerlendirilme ortamında yaşanan fizyolojik, davranışsal ve bilişsel öğelere sahip, hoşlanılmayan bir duygu ya da heyecansal durum şeklinde tanımlanır. Bizim ülkemiz için daha geçerli olan diğer bir tanımda ise, sınav kaygısı; sınav sonucunda elde edilebilecek başarısızlığın kişi tarafından tüm yaşama ait bir başarısızlık olarak algılanması ve felaketleştirilmesi, bu nedenle öğrenilmiş olan bilgilerin sınav sırasında etkili biçimde kullanılamayıp, başarının düşmesine sebep olması durumudur. Yani, dünyadaki ve ülkemizde sınav kaygısını farklı tanımlayabiliriz. Bu konuda yapılan araştırmaların sonuçlarına göre, üniversite sınavı kaygısı hisseden öğrencilerin yüzdesi dünyada % 20 iken ülkemizde % 50-60’lardadır.
Sınav Kaygısının Nasıl Oluştuğu, Nedenleri ve Sonuçları:
Bazı kimseler karşılaştıkları her durum ve ortamda kaygılanma eğilimindedirler. Bu kişiler için birisiyle karşılaşmak veya tanışmak, okula veya işyerine gitmek, bir toplantıya katılmak veya alışveriş yapmak kaygı vericidir.
Oysa bazı durumlarda, kişinin benlik değerini veya varlığını tehdit altında görmesi kaygıya yol açmaktadır. Bu tür kaygılar sadece tehdit olarak algılanan belirli durumlarda yaşanır. Kaygı uyandırıcı durumlar ortadan kalktığında kaygı da kaybolur.
Sınav kaygısında, kaygıyı yaratan nedir? Sınavın kendisi mi? Eğer böyle olsaydı, istediğiniz bölümü kazanmış ve okurken öylesine sınava girseniz yine aynı kaygıyı hissetmeniz gerekirdi. O halde tehlikenin nedeni sınavın kendisi değildir.
A B C
Kişi Algılama Duygu ve
Olay Anlama Davranış
Durum Yorumlama
Oluş
Yüksek düzeyde akademik başarı beklentisiyle öğrenciler üzerinde ilkokuldan itibaren bir baskı oluşturmaktadır. Bu baskı, çevrenin artan beklentileri, ailenin çocuğa yaptığı maddi manevi yatırımlar ile iyice artar. Başarısızlık, arkadaşlarına rezil olma, ailesini hayal kırıklığına uğratma, geleceğini mahvetme gibi olumsuz algılarla yükü ağırlaşan öğrenci için sınavda başarılı olmak bir “ölüm-kalım” konusu haline gelir.
Bu belirtiler genel kaygı belirtileri ile paralel/aynı belirtilerdir ve şunlardır.
Zihinsel
unutkanlık yaşar,
dikkati kolay dağılır ve dikkatini toplamada ciddi güçlük yaşar,
sınav sorularını okumada ve okuduğunu anlamada güçlük yaşar,
düşüncelerini organize edemez,
sahip olduğu potansiyeli ortaya koyamaz.
Fizyolojik
kalbi hızlı atar,
kasları gerilir,
ağız kuruluğu oluşur,
terleme, titreme, ateş basması yaşanır,
baş ağrısı oluşur.
Duygusal
gerginlik hissi yaşar,
sinirli, karamsar, korkulu, heyecanlı hale gelir.
Davranışsal
Kaçma davranışı: sınavı yarıda bırakır ya da çalışmayı bırakır,
Kaçınma davranışı: çalışmayı erteler ya da sınava girmez.
Sınav Kaygısını Kontrol Etmek için Yapılabilecekler:
Kaygı, gelecekteki olaylara karşı tasalanmak olarak kabul edildiğine göre uygun ölçüdeki kaygı, öğrenciyi sınava iyi hazırlanmaya yöneltir. Yani, öğrenciyi sınav için yoğun biçimde çalışmaya zorlayan, kaygıdır.
Öğrencilerin yeteneklerini dikkate alarak yapılan çalışmalar; az kaygılı öğrencilerin, kaygısı çok düşük veya kaygısı çok yüksek öğrencilere kıyasla daha başarılı olduklarını göstermektedir.
Fazla kaygı yaşamı ve başarıyı olumsuz etkilediğine göre; kaygı kişiye yarardan çok zarar getirmeye başladığında, bu güçlü duyguyu kontrol etmek için bir şeyler yapmanın zamanı gelmiş demektir.
Kaygıyı kontrol edebilmek için, kişinin öncelikle kaygı hakkında bilgilenmesi ve ardından kendi kaygısını tanıması gerekmektedir. Unutmamak gerekir ki, kaygıyı yaratan sınavın kendisi değil, sınavın kişi için taşıdığı anlamdır. O halde, sınavın kendisi için ne anlama geldiğini anlaması, kişinin sınava ilişkin kaygısını kontrol etme yolunda atabileceği en önemli adımdır.
Sınav kaygısı ile ilgili çalışan uzmanların saptadığına göre sınavda başarısızlık şu faktörlere bağlıdır:
· Zamanı etkin kullanamama ve hazır olamama
· Fizyolojik ihtiyaçları karşılamama
· Sınavın kendisinden kaynaklanan faktörler
Sınavın zor olması
Soru tiplerinin uygunsuzluğu
Sınav süresinin kısa olması
Sınav ortamının uygunsuzluğu
· Kişinin sınav sonucunu algılayışı ile duygu ve düşünceler
Sınav Kaygısı ile Başaçıkma Konusunda Uzmanlardan Öneriler
· Son anda hazırlanmayınız.
· Konulara son anda göz atmayınız.
· Sınavdan önce iyi uyuyunuz ve iyice dinleniniz.
· İyi ve doğru besleniniz.
· Sınavdan önce herhangi bir ilaç almayınız.
· Fizyolojik belirtilerini fark edip, azaltmaya çalışınız. (Nefes egzersizi, konsantrasyon çalışmaları vb ile.)
· Kaygıyı bastırmayınız, kabul edip tanımaya çalışınız.
· Kendi performansınızla ilgili gerçekçi beklentilerde bulununuz.
· Daha önce karşılaşılan kaygı yaratıcı durumlarda sorunla nasıl başa çıktığınızı anımsayınız.
· Sınavla ilgili eksik yanlarınız kadar, başarılı yanlarınızı da görünüz ve sınav sonucunu kişiliğinize ait bir başarı veya başarısızlık değil sadece bu sınava ait başarı olarak görünüz.
· Pozitif düşünmenin gücünü kullanınız.
Sınav Kaygısıyla Baş etmede Kimler Yardımcı Olabilir?
Aile üyeleri
Yakın arkadaşlar
Psikologlar ve diğer uzmanlar
Yaşadığınız sorunları daha önce yaşamış olan kişiler
Arzu GÜNEŞ
Uzman Psikolog
Tanım ve İçerik:
Kaygı (Anksiyete) kavramının eksiksiz bir tanımını yapmak oldukça güçtür. Tanımını yapmak kolay olmasa bile,“kaygı” diye nitelendirdiğimiz duyguyu herkes bir şekilde tanımaktadır.
Kaygı; nedeni açık olmayan bir korkunun varlığı veya bir temel ihtiyacın karşılanmaması durumunda meydana gelen, olumsuz, rahatsız edici ve gerginlik yaratan bir duygu veya bir çeşit endişe durumudur.
Diğer bir tanımda kaygı, sürekli olarak kötü bir şey olacağına dair bir his duyma halidir.
Bir başka deyişle kaygı; tehlike veya talihsizlik beklentisinin yarattığı bunaltı veya tedirginlik hali, mantıkdışı bir korkudur.
Kaygı kavramı sıklıkla korku ile karışmaktadır. Aralarındaki temel fark, korkuda açık bir neden varken, kaygıda nedenin belirsizliğidir.
Tüm yaşamı boyunca kaygı ile tanışmamış, bu duyguyu yaşamamış olan tek bir insan bile yoktur. Her insan örneğin;
· yeni bir işe başvururken,
· bir sınav öncesinde,
· gece geç saatte telefon çaldığında,
· gece bir gürültü ile uyandığında,
veya bu gibi başka durumlarda kaygı duygusunu yaşamıştır.
Ama pek çok insan, bazı fizyolojik belirtilerin de kaygıya eşlik edebileceğinden habersizdir. Bu yüzden bu belirtiler ortaya çıktığında, neden olduğunu anlayamayabilirler. Uzmanlar, korku ve kaygı arasındaki benzerliklere yönelik birçok çalışma yapmış ve korku sırasında ortaya çıkan fizyolojik belirtilerin, kaygı anında da görüldüğünü saptamışlardır.
Bu belirtiler;
· Hızlı kalp atışı
· Nefes alış ve verişte hızlanma
· Terleme
· El ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma
· Adalelerde gerginlik
· Zihin bulanıklığı, sersemlik, baş dönmesi
· Bulanık görme
· Nefes darlığı
· Ağız kuruması
· Bulantı veya karında rahatsızlık
· Sıcak soğuk basması
· Ortamdan kopma
şeklinde ortaya çıkabilir.
Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki, kaygı anlaşıldığı kadar olumsuz bir kavram değildir. Uygun ve gerçekçi biçimdeki kaygı, kişiyi korumaya hatta yaşamını sürdürmeye yöneliktir.
Kaygı tehdit veya tehlikeye karşı bir tepkidir. Bu tepkiye bilimsel olarak “kaçma-savaşma” tepkisi adı verilir. Kaygıda ortaya çıkan bütün psikolojik ve bedensel değişiklikler, tehlikeyle savaşmaya ya da tehlikeden kaçmaya dönük olduğundan bu şekilde adlandırılır.
Kaçma savaşma tepkisinde devreye giren mekanizma otonom sinir sitemi ile açıklanabilir. Otonom sinir sitemi, sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi denilen iki alt bölümden oluşur. Sinir sisteminin bu iki kısmı vücudun genel enerji düzeyinden ve harekete hazırlanmasından sorumludur. Çok basit bir şekilde tanımlarsak sempatik sinir sistemi vücudun enerjisini arttıran ve harekete hazırlayan kaçma savaşma tepkisinden sorumludur; parasempatik sinir sistemi de vücudu tekrar normal haline geri döndüren gevşeten ve dinlenme haline geçiren sinir sistemidir.
Sınav Kaygısı:
Literatüre bakıldığında sınav kaygısı, bir sınav veya herhangi bir değerlendirilme ortamında yaşanan fizyolojik, davranışsal ve bilişsel öğelere sahip, hoşlanılmayan bir duygu ya da heyecansal durum şeklinde tanımlanır. Bizim ülkemiz için daha geçerli olan diğer bir tanımda ise, sınav kaygısı; sınav sonucunda elde edilebilecek başarısızlığın kişi tarafından tüm yaşama ait bir başarısızlık olarak algılanması ve felaketleştirilmesi, bu nedenle öğrenilmiş olan bilgilerin sınav sırasında etkili biçimde kullanılamayıp, başarının düşmesine sebep olması durumudur. Yani, dünyadaki ve ülkemizde sınav kaygısını farklı tanımlayabiliriz. Bu konuda yapılan araştırmaların sonuçlarına göre, üniversite sınavı kaygısı hisseden öğrencilerin yüzdesi dünyada % 20 iken ülkemizde % 50-60’lardadır.
Sınav Kaygısının Nasıl Oluştuğu, Nedenleri ve Sonuçları:
Bazı kimseler karşılaştıkları her durum ve ortamda kaygılanma eğilimindedirler. Bu kişiler için birisiyle karşılaşmak veya tanışmak, okula veya işyerine gitmek, bir toplantıya katılmak veya alışveriş yapmak kaygı vericidir.
Oysa bazı durumlarda, kişinin benlik değerini veya varlığını tehdit altında görmesi kaygıya yol açmaktadır. Bu tür kaygılar sadece tehdit olarak algılanan belirli durumlarda yaşanır. Kaygı uyandırıcı durumlar ortadan kalktığında kaygı da kaybolur.
Sınav kaygısında, kaygıyı yaratan nedir? Sınavın kendisi mi? Eğer böyle olsaydı, istediğiniz bölümü kazanmış ve okurken öylesine sınava girseniz yine aynı kaygıyı hissetmeniz gerekirdi. O halde tehlikenin nedeni sınavın kendisi değildir.
A B C
Kişi Algılama Duygu ve
Olay Anlama Davranış
Durum Yorumlama
Oluş
Yüksek düzeyde akademik başarı beklentisiyle öğrenciler üzerinde ilkokuldan itibaren bir baskı oluşturmaktadır. Bu baskı, çevrenin artan beklentileri, ailenin çocuğa yaptığı maddi manevi yatırımlar ile iyice artar. Başarısızlık, arkadaşlarına rezil olma, ailesini hayal kırıklığına uğratma, geleceğini mahvetme gibi olumsuz algılarla yükü ağırlaşan öğrenci için sınavda başarılı olmak bir “ölüm-kalım” konusu haline gelir.
Bu belirtiler genel kaygı belirtileri ile paralel/aynı belirtilerdir ve şunlardır.
Zihinsel
unutkanlık yaşar,
dikkati kolay dağılır ve dikkatini toplamada ciddi güçlük yaşar,
sınav sorularını okumada ve okuduğunu anlamada güçlük yaşar,
düşüncelerini organize edemez,
sahip olduğu potansiyeli ortaya koyamaz.
Fizyolojik
kalbi hızlı atar,
kasları gerilir,
ağız kuruluğu oluşur,
terleme, titreme, ateş basması yaşanır,
baş ağrısı oluşur.
Duygusal
gerginlik hissi yaşar,
sinirli, karamsar, korkulu, heyecanlı hale gelir.
Davranışsal
Kaçma davranışı: sınavı yarıda bırakır ya da çalışmayı bırakır,
Kaçınma davranışı: çalışmayı erteler ya da sınava girmez.
Sınav Kaygısını Kontrol Etmek için Yapılabilecekler:
Kaygı, gelecekteki olaylara karşı tasalanmak olarak kabul edildiğine göre uygun ölçüdeki kaygı, öğrenciyi sınava iyi hazırlanmaya yöneltir. Yani, öğrenciyi sınav için yoğun biçimde çalışmaya zorlayan, kaygıdır.
Öğrencilerin yeteneklerini dikkate alarak yapılan çalışmalar; az kaygılı öğrencilerin, kaygısı çok düşük veya kaygısı çok yüksek öğrencilere kıyasla daha başarılı olduklarını göstermektedir.
Fazla kaygı yaşamı ve başarıyı olumsuz etkilediğine göre; kaygı kişiye yarardan çok zarar getirmeye başladığında, bu güçlü duyguyu kontrol etmek için bir şeyler yapmanın zamanı gelmiş demektir.
Kaygıyı kontrol edebilmek için, kişinin öncelikle kaygı hakkında bilgilenmesi ve ardından kendi kaygısını tanıması gerekmektedir. Unutmamak gerekir ki, kaygıyı yaratan sınavın kendisi değil, sınavın kişi için taşıdığı anlamdır. O halde, sınavın kendisi için ne anlama geldiğini anlaması, kişinin sınava ilişkin kaygısını kontrol etme yolunda atabileceği en önemli adımdır.
Sınav kaygısı ile ilgili çalışan uzmanların saptadığına göre sınavda başarısızlık şu faktörlere bağlıdır:
· Zamanı etkin kullanamama ve hazır olamama
· Fizyolojik ihtiyaçları karşılamama
· Sınavın kendisinden kaynaklanan faktörler
Sınavın zor olması
Soru tiplerinin uygunsuzluğu
Sınav süresinin kısa olması
Sınav ortamının uygunsuzluğu
· Kişinin sınav sonucunu algılayışı ile duygu ve düşünceler
Sınav Kaygısı ile Başaçıkma Konusunda Uzmanlardan Öneriler
· Son anda hazırlanmayınız.
· Konulara son anda göz atmayınız.
· Sınavdan önce iyi uyuyunuz ve iyice dinleniniz.
· İyi ve doğru besleniniz.
· Sınavdan önce herhangi bir ilaç almayınız.
· Fizyolojik belirtilerini fark edip, azaltmaya çalışınız. (Nefes egzersizi, konsantrasyon çalışmaları vb ile.)
· Kaygıyı bastırmayınız, kabul edip tanımaya çalışınız.
· Kendi performansınızla ilgili gerçekçi beklentilerde bulununuz.
· Daha önce karşılaşılan kaygı yaratıcı durumlarda sorunla nasıl başa çıktığınızı anımsayınız.
· Sınavla ilgili eksik yanlarınız kadar, başarılı yanlarınızı da görünüz ve sınav sonucunu kişiliğinize ait bir başarı veya başarısızlık değil sadece bu sınava ait başarı olarak görünüz.
· Pozitif düşünmenin gücünü kullanınız.
Sınav Kaygısıyla Baş etmede Kimler Yardımcı Olabilir?
Aile üyeleri
Yakın arkadaşlar
Psikologlar ve diğer uzmanlar
Yaşadığınız sorunları daha önce yaşamış olan kişiler
Arzu GÜNEŞ
Uzman Psikolog
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sınanma, Öss, Endişe ve Panik: Sınav Kaygısı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Arzu GÜNEŞ'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
