Süt Sığırcılığında Süt Sağımı, Sağım ve Sağımcı Hataları ve Öneriler
Süt ineği yetiştiriciliğinin amacı en yüksek düzeyde kaliteli süt elde etmektir. Süt memede yapılır ve meme başlarından dışarı alınır. Süt, dişi memelilerin yavrularını beslemek ve büyütmek için memelerinden gelen, besin değeri yüksek olan beyaz renkte bir sıvıdır. Süt, doğadaki en mükemmel besin maddelerinden biridir. Süt, insan beslenmesinde çok önemli yeri olan bir gıdadır.
Süt; buzağılamadan sonra meme içinde oluşup depolanan ve sağılmak suretiyle dışarıya alınan bir maddedir. Süt sığırcılığında amaç fazla miktarda ve kaliteli süt elde edilmesidir. Bu nedenle sütün, memeye zarar vermeden en uygun şekilde sağılması gerekir. Eğer sağım uygun bir şekilde yapılmazsa hem alınan süt miktarı azalır, hem de meme hastalıkları oluşur.
1860 yılında Amerikalı mühendis L.O. COLVIN’ in ilk otomatik süt sağım makinesini icat etmesinden bu yana sağım makineleri, süt sığırı hayvancılığı için önemini her geçen gün giderek arttırmıştır. Süt sığırı işletmelerinde, merkezi sağım ünitelerinin doğru “sağım rutini” ile birlikte düzgün kullanılmasıyla, sütün verimi, kalitesi, hijyeni ve canlı materyalin sağlığı açısından iyileştirme sağlanmasına neden olacak ve Avrupa Birliği süt kalitesi standartlarında üretilecek süt ile kaliteli hayvansal protein kaynağı tüketilecektir. Avrupa Birliğinin kendi üye ülkelerine uyguladığı ve ülkemizin ilerde karşılaşması muhtemel süt kotası, sütte kalite ve izlenebilirlik sorunları ortadan kalkacaktır. Batı Akdeniz Bölgesindeki üreticilerin, modern süt sığırcılığında merkezi sağım üniteli sistemlerin sağım tekniklerini tanımaları, bu tekniklerin özellikle sağımcı açısından avantaj ve dezavantajlarını bilmeleri, süt veriminin arttırılması, süt üretiminde ulusal ve uluslararası verim, kalite ve standartların yakalanması, daha yüksek gelir elde edilmesini sağlayacaktır.
Kaliteli süt elde edebilmek için öncelikle ineğin sağlıklı olması gerekmektedir. Ancak sütün kalitesini; ineğin sağlığı, bakıcı ve sağımcıların sağlığı, süt kovaları, süt kapları, sağım makine ve malzemelerinin temizliği, sağım kurallarına uyma ve sağılan sütün soğutulması gibi birçok faktör etkilemektedir.
Bakıcı, sağımcı ve süt kapları ile uğraşan kişiler sağlık yönünden yılda 2 kez kontrolden geçmelidirler. Sağımda kullanılan kova, sağım makineleri ve güğümler her sağımdan sonra ilaçlı su (dezenfektanlı su) ile temizlenmelidir. Sağımdan sonra Ahırın kokusunun süte geçmemesi için sütün en kısa sürede ahırdan çıkartılmasına dikkat edilmelidir. Sağıldığı anda 37 ºC olan süt sıcaklığı 1 saat içerisinde +8 ºC’ye, 2 saat içerisinde +4 ºC’ye düşürülerek mikropların üremesi önlenmelidir.
Sağlıklı süt üretimi için, sağlıklı süt işletmelerinde hayvan refahına ve hijyene uyularak sağlıklı ve dengeli Rasyonla beslenen, sağlıklı süt hayvanlarından, hijyenik şartlarda elde edilmiş süt gereklidir. Bunun için günümüzde modern süt sığırcılığı işletmelerinde sağlık şartlarına uyularak yetiştirilen süt ineklerinden, hijyenik bir ortamda süt sağım ünitelerinde süt sağım makineleri yardımıyla sütün sağılması ve el değmeden + 4 C derecedeki soğutma tankına sütün aktarılması işlemi gerçekleştirilir. Kısaca sütün oluşumuna bakacak olursak; . Bir ineğin süt yapabilmesi için gerekli besinleri alması mutlaka gereklidir. 1 lt süt yapılabilmesi için kalpten memeye 400 litre kan pompalanır. 20 litre süt için 8 ton kanın memeden geçmesi gerekir.
SÜTÜN İNDİRİLMESİ OLAYI
Meme başına ve memeye yapılan masajın yarattığı direkt sinirsel etki, Beyinde bulunan Hipofiz bezinin arka lobundan Oksitosin hormonunun salgılanmasını sağlar. Oksitosin hormonu kan yoluyla memeye ulaşıp sütün indirilmesi işlemini sağlar. Oksitosin hormonunun salgılanması, Meme masajı ile, Sağım makinasının sesinin inek tarafından duyulması ile, Buzağının memeyi emmesi ile başlar. Oksitosin salgılanması 5 - 7 dakika sürer. Bu süre içerisinde sağımın tamamlanması gerekir. Sağım esnasında inek kendisini daima güvende hissetmelidir. Aksi taktirde; yetersiz Oksitosin hormonu salgılanacağından süt memede kalır.
İneğin rahatsız edilmesi, vurma, dövme, bağırma, gürültü çıkarta vb. etkenler inekte stres, korku, acı oluşturur ve böbrek üstü bezinden (Glandula suprarenalis) Adrenalin hormonunun salgılanmasına neden olur. Adrenalin hormonu nedeniyle süt salgılanması engellenir. Adrenalin hormonu Süt salgılatan Oksitosin hormonuyla ters etki mekanizmasına sahiptir. (antagonist hormonlar). Böyle durumlarda vücut kendini sağıma değil savunmaya hazırlar ve süt aniden kesilir.
Sağım, kısaca süt hasadı veya sütün elde edilmesi işlemidir. Bu bölümde, sağlıklı süt elde edebilmek için bilmemiz gerekenler üzerinde durulacaktır.
SAĞIM AŞAMALARI
1-Memenin hazırlanması
A.İlk önce Meme ve meme başları yıkanmalıdır. Burada Amaç: Meme temizliği ve masaj dır. Meme ve meme başlarının yıkanması sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir.Az kirli memelerin tek kullanımlık kağıt havlularla kuru temizliği yeterlidir. Kirli meme başları ise, yıkanmalı ve tek kullanımlık kağıt havlularla kurulanmalıdır Kovadaki su sürekli yenilenerek inekten ineğe bulaşma önlenmelidir.Yıkandıktan sonra yeterince kurutulmayan memeler bulaşma kaynağı olur.İneklerin memeleri ve meme başları asla ıslak bırakılmamalıdır.
B. Memedeki sütün ilk birkaç damlasının kontrolü yapılır,
Buradaki Amaç: Mastitis kontrolü (Eğer süt kanlı,pıhtılı,sümüksel nitelikte ise mastitisten şüphe duyulur.)
2-Sağım makinası meme başlıklarının takılması
Sağım başlıklarının takılması sütün indirilmesi anı ile uyumlu olmalıdır.
3-Sağım Başlıklarının uzaklaştırılması
Sağımın bittiğine emin olunduktan sonra sağım başlıklarının alınması gerekir. En uzak meme başına takılı olan başlığın hafifçe aşağıya doğru çekilmesi ile birlikte diğer sağım başlıkları da memeden ayrılır. Başlıkların memeden yere dik olarak alınmasına dikkat edilmelidir. Aksi taktirde meme deforme olur.
4-Meme başlarını dezenfektanlı suyadaldırılması TP – Teat Dipping
Sağımdan sonra ilk yarım saat meme için mikroorganizmalara karşı en korumasız olduğu dönemdir. Mutlaka her sağımdan sonra sonra meme başları dezenfektanlı sölüsyona barırılmalıdır (Teat Dipping)
Sağım Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar
Sağım süresince sağım ünitesinin görev yapıp yapmadığı yakından gözlenmelidir. Bir sağımcıya sağabileceği sayıda inek tahsis edilmelidir. Uygun meme başlığı takılmalıdır. Sağımcı ineğin tam sağıldığından emin olmalıdır.
Sağım başlıklarının meme başlarından kayarak çıkması önlenmelidir.
SAĞIM ŞEKİLLERİ
Elle Sağım
El ile sağımda; iki parmak arasında sağım, baş parmağı bükerek sağım ve avuç içi ile sağım gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır.
İki Parmak arasında sağım
Meme başı, baş ve işaret parmağının arasına alınarak yukarıdan aşağıya doğru sıvazlanması ile sağım gerçekleştirilir.
Baş parmağı bükerek sağım
Baş parmak bükülerek, meme başının memeyle birleştiği noktaya yerleştirilmesi ve elin diğer parmakları, işaret parmağından başlayarak kapatılması ile meme başı boşluğunda biriken süt dışarı alınmaktadır.
İki parmak arasında sağımda meme başı baş ve işaret parmakları arasında sıkıştırılarak sıvazlanır. Baş parmağı bükerek sağımda ise meme, bükülmüş baş parmak ile geri kalan dört parmak arasına sıkıştırılır. Daha sonra sabit tutulan baş parmağın üzerine diğer parmakların açılıp kapanmaları ile sağım gerçekleştirilir. Bu şekilde sağım kolay ve pratiktir ancak her iki sağım yönteminde de meme dokusuna zarar verildiği unutulmamalıdır.
Avuç içinde sağım
Avuç içi sağım, en iyi sağım şeklidir. Avuç içi sağımda meme başı avuç içine alınıp, baş parmak diğer parmakların üzerine gelecek şekilde kapatılır ve meme sıkılır. İlk defa sıkılıp süt akışı sağlanınca parmaklar açılır ve yeniden sıkılır. Sağım bu şekilde devam edilerek tamamlanır. Sağım tamamlandıktan sonra memeye yeniden masaj yapılarak süt bezleri tekrar uyarılır ve sağım yapılarak memedeki sütün tamamının alınması sağlanır. Böylece memede hastalık oluşumu önlenmiş olur.
ELLE SAĞIMDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
El ile sağım yapacak kişilerin tırnaklarının kısa olmasına ve sağım öncesinde ellerinin sabunla yıkanmasına, kıyafetlerinin temiz olmasına dikkat edilmelidir. İneğin memesi ve meme başları ılık su ile yıkanmalı, sonra temiz bir bez ile kurulanmalıdır.
Sütün sağılacağı kovaların temiz olmasına özen gösterilmeli, kovaların üstleri örtülerek süt içerisine dışkı ve sinek düşmemesine dikkat edilmelidir.
El ile sağımda sağıma başlamadan önce her bir meme başından bir miktar süt siyah bir kabın içine sağılarak sütün rengi ve kıvamı incelenmelidir. Sütte renk ve kıvam değişiklikleri saptandığında bu süt diğer sütler ile karıştırılmamalı ve hayvan tedavi altına alınmalıdır.
El ile sağıma ön memelerden başlanması, sonra arka memelerin sağılması daha pratiktir. Sağımda, önce düvelerin ve sağlam ineklerin, sonra görerek iyileşmiş ineklerin, daha sonra halen tedavi gören ineklerin ve en son hasta ineklerin sağılmasına özen gösterilmelidir. Mastitisli hayvanların sağımının en son yapılması diğer hayvanlara hastalığın bulaşmaması açısından önemlidir.
El ile sağımda meme başları çok yukarıdan tutulursa, meme başında biriken süt baloncuk oluşturarak zamanla meme başında daralma ve kalınlaşmalara yol açar. Meme başının alt kısmından çekiştirilerek yapılan sağım meme başı kanalının iç zarını zedeler. Ayrıca iki parmak arasında ve başparmağın bükülmesi ile yapılan sağımlarda meme başında yaralanmalara neden olmaktadır. El ile sağımlarda memede bulunan sütün tamamı sağılamaz ve memede bir miktar süt kalarak mikropların üremesi için uygun bir ortam oluşturur. Memede kalan sütler meme hastalıklarına neden olduğundan el ile sağımda sütün tamamen sağılmasına ve memede süt bırakılmamasına dikkat edilmelidir.
Eller, sağımdan önce ve bir inekten diğerine geçilirken yıkanmalıdır.Tırnaklar kısa kesilmiş olmalıdır.Meme yıkanmalı ve kurulanmalıdır.Kayganlık sağlamak amacıyla da olsa, memeye asla süt sürülmemelidir. Huysuz hayvanların sağılması durumunda sağılan süt sık sık güğüme aktarılmalıdır. Böylece dökülmesi önlenmiş olur.
Tekme atma alışkanlığı olan ineklere tekme önleyici takılmalıdır.
Sağımdan sonra mutlaka daldırma işlemi (teat dipping) uygulanmalıdır.
EL İLE SAĞIMDA YAPILAN HATALAR
Meme ucunun büyük kısmının avuç dışında kalması sütün tamamen alınamamasına neden olur. Meme ucu şişer ve meme zarar görür. Meme başı kesinlikle iki parmakla aşağıya doğru çekilmemelidir. Baş parmağın birinci boğumunun sırtı ile diğer parmaklar arasına meme başı sıkıştırılarak sağım yapılmamalıdır. Aksi takdirde meme başı zedelenir ve yara oluşur. Memede süt bırakılmamalıdır. Memede kalan süt mikropların üremesine dolayısıyla memenin hastalanmasına neden olur.
MAKİNE İLE SAĞIM :
Makine ile sağım büyük işletmelerde kısa sürede sütün tamamının sağılmasını sağlayarak zamandan ve iş gücünden tasarruf etmek amacıyla uygulanan bir yöntemdir. Sağım makinesi buzağının anasını doğal olarak emme biçimine göre yapılmıştır.
Makine ile sağımda daha fazla ve daha sağlıklı süt elde edilir. ancak çok dikkatli uygulanılması gereken bir sağım şeklidir
Makine ile sağımda; uygun teknik özelliklere sahip makineyi doğru kullanarak, hayvanın sağlığına zarar vermeden, artık süt bırakmadan ve uygun sürede sağarak sağımda başarı sağlanabilir. Etkin bir sağım yapılabilmesi için uygun teknik özelliklere sahip bir sağım makinesine sahip olmak ve bu makineyi doğru bir şekilde kullanmak gerekmektedir. Sağım makineleri çalışma esnasında canlı organizma ile doğrudan temas etmektedir ve her gün, günde en az iki kez kullanılmaktadırlar. Bu nedenle bu makineler belirli zaman aralıklarında kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır. Makineler her sağımda sonra temizlenmeli, teknik olarak uygun performansta olmalarına dikkat edilmelidir
Makine ile sağımda buzağının memeyi emmesine benzer şekilde vakum uygulanarak sütün dışarıya alınması sağlanır.
Sağım makinesi; vakum pompası ve motoru, vakum hortumları, pulzatör, sağım başlıkları ve sütün toplandığı güğümler veya süt toplama tankı olmak üzere beş kısımdan oluşur.
SAĞIM MAKİNASININ KISIMLARI
1. Vakum pompası ve motoru
Sağım için gerekli emme vakumunu sağlar. Sağım esnasında 38 cm/Hg vakum olması istenir.
2.Vakum hortumları
Emme için gerekli vakum etkisini makinanin emzik kısmına ulaştırır.
3. Pulzatör
Pullzatör için kısaca Sütün kesikli akışını sağlamak için memeyi bir kez sıkıştırıp bir kez emen süt makinesinin kalbi diyebiliriz. Pulzatör sütün kesikli akışını sağlamak için memeyi bir kez sıkıştırır, bir kez emer. Bir kez hava bir kez vakum yapar. Borulu sağımda 0.5 atm. geçmemeli, kovalılarda 0.4 atm. Geçmemelidir
4. Sağım Başlıkları
4 meme başına birer tane takılır. Sağım pençesi (odacık) süt güğümü veya süt tankına.
5. Sütün toplandığı güğümler veya süt toplama tankı
Vakum pompası buzağının emme hareketine benzer etki yaparken pulzatör kısmı buzağının dili ile yaptığı masaj etkisini sağlar ve böylece sütün dışarı alınması gerçekleştirilir. Çalışma prensipleri aynı olmakla birlikte farklı tip ve kapasitede sağım makineleri bulunmaktadır.
1.Basit sistem sağım makineleri: Bu tip makineler elektrik motoru ile çalışırlar. Elde edilen süt güğümde toplanır. İnek sayısı az olan işletmelerde kullanılır.
GÜĞÜMLÜ SAĞIM MAKİNALARI
Seyyar tip: Vakum pompası dahil tüm ekipmanlar el arabası benzeri bir düzeneğe monte edilir.
Sabit tip: Vakum hattı ahırın uygun bir yerine sabitlenip yalnız vakum hattı ahıra uzatılır.
Vakum Hatlı Sağım Makineleri: Bu sitemde vakum pompası ahır dışında fakat, vakum hattı ahır içinde döşenmiştir. Süt toplama güğümü ve sağım başlıkları ise hareketli bir kasaya yerleştirilmiştir. Orta büyüklükteki işletmeler için önerilecek bir sistemdir.
Boru Hatlı Sağım Sistemi: Burada süt ahır içine vakum hattı gibi döşenmiş süt toplama hattı vasıtasıyla alınır. Orta ve büyük işletmelerce
BORU HATLI SAĞIM MAKİNALARI
Bağlı duraklı ahırlarda kullanılır.
Vakum pompası, süt ve vakum hatları sabit olup, pulsatör, sağım başlıkları, süt ve vakum hortumları hareket etirilebilir durumdadır.
Bu sistemde istenilidiği taktirde güğüme sağım yapmak mümkündür. (Mastitisli, ağız sütü vb.)
Sabit Sağım Sistemleri: Daha çok büyük işletmelerde kullanılan bu sistem işletme içerisinde sağım hane olarak adlandırılan ayrı bir yere kurulur. Sağım zamanı inekler bu alana getirilir ve sağılır. Sağım esnasında ineklere yem verme imkanı da sağlayan bu sistemde aynı anda çok sayıda (8-12-16 gibi) inek sağılabilir ve elde edilen süt, süt toplama hattı aracılığı ile süt tankına alınır.
Makine ile sağımda da sağıma başlamadan önce her bir meme başından bir miktar süt siyah bir kabın içine alınarak rengi ve kıvamı incelenmelidir. Sütte renk ve kıvam değişiklikleri görüldüğünde bu süt diğer sütler ile karıştırılmamalı ve hayvan tedavi altına alınmalıdır.
Sağım başlıkları takılmadan önce sağım makinesi çalıştırılarak kaçak olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sonra meme ve meme başları ılık antiseptikli suyla temizlenerek hayvan sağıma hazır hale getirilmelidir. Bu işlemler sırasında meme dokusu uyarılarak sütün indirilmesi sağlanır. Daha sonra meme başlarına sağım makinesinin başlıkları takılmalı ve sağımın 6-7 dakika içerisinde bitirilmesine çalışılmalıdır.
El ile sağımda olduğu gibi makine ile sağımda da hayvanların sağım sırasına dikkat edilmeli, önce düveler ve sağlam inekler, sonra tedavi görerek iyileşmiş inekler, daha sonra halen tedavi gören inekler ve en son olarak hasta inekler sağılmalıdır. Sağım başlıkları bir inekten diğerine aktarılırken dezenfektanlı suya batırılmalıdır. Hastalıklı veya körelmiş meme başlıkları kullanılmamalıdır.
Sağım makinelerinde dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri makinenin vakum ayarının doğru yapılmasıdır. Vakum ayarının yüksek olması durumunda sağım tüpleri memelere tırmanır ve meme başı sağım tüpünün içine çekilir. Bu durum hayvanın acı duymasına neden olur ve hayvanın süt indirmesi yavaşlar veya tamamen durur. Pulzasyon çok yavaş olursa meme başındaki kan akımı yavaşlar ve hayvan acı duyar, fazla olursa sütün çıkışı artar, ancak sütün bir kısmı memede kalarak mastitis şekillenmesine neden olabilir. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra meme başlarına başlıkların bükülmeden takılmasına dikkat edilerek sağım başlatılır.
Makinenin sağımı gerçekleştirdiği “asıl sağım” esnasında kısa ve uzun süt hortumlarının duruşu, başlık-meme başı uyumu, başlıklardan hava kaçağının olup olmadığı kontrol edilmelidir. Süt akış miktarı izlenerek “kör sağım”a yol açılmamalı, gerekiyorsa memede süt kalmaması için “son sağım” gerçekleştirilmelidir. Sağım sonuna doğru memeye masaj yapılarak, sütün tamamının sağılması sağlanır. Masaj meme sağlığı için önemli olup, yaklaşık yarım dakika yapılmalıdır.
Sağım sonunda makinelerin temizlenmesinde ılık su ile ön yıkama, deterjan ile yıkama, dezenfekte etme ve durulamadan oluşan dört temel işlem peş peşe uygulanmalıdır. Bu işlemlerde suların sıcaklığı, uygulama süresi, kullanılan dezenfektanlar temizlik başarısını etkilemektedir. Bu uygulamalarda temizlik, el ile veya özel fırçalarla yapılabildiği gibi yarı veya tam otomatik temizleme donanımları ile de yapılabilmektedir. Günlük temizlik ve bakımın yanı sıra makinelerin periyodik bakımları da düzenli olarak yapılmalı eskiyen, yırtılan ve bozulan parçalar aksatılmadan yenilenmelidir. özellikle iç lastik gömlekleri altı ayda bir değiştirilmeli, diğer zamanlarda sodalı su ile kaynatılarak süt taşları nedeniyle yüzeylerinin pürüzlü hale gelmesi önlenmelidir.
Memeden sağılan çiğ süt, hayvanda sağlık sorunu olmadığı takdirde temiz olarak kabul edilir. Ancak, sağım makinesinde mikrobik bulaşma olmasa dahi işleninceye kadar geçen sürede muhafaza koşullarına bağlı olarak bakteri sayısı artmaktadır. Bu nedenle sağılan sütler en kısa sürede +4 ºC’ye soğutulmalı, çevreden dışkı ve kötü koku bulaşmasını önlemek amacıyla ağzı kapalı kaplarda sağlığa uygun koşullarda muhafaza edilmeli ve böylece mikroorganizmaların üremesi engellenmelidir.
Sağım sonunda bir süre açık kalan meme başının mikrop kapmaması için dezenfektanlı suya daldırılması hastalıkların önlenmesi açısından önemlidir. Bu işleme ti-tiping denilmektedir. Sağımdan sonra yemleme yapılmadığı takdirde hayvanlar yatacakları için sağım anında açık kalan meme başı deliğinden mikrop kapma olasılığı artar. Hayvanın yatmaması için sağımdan sonra yemleme yapılmalıdır. Hayvan yem yerken meme başı deliğinin kapanma süresini ayakta geçireceği için hastalık kapma riski azalacaktır. Bu nedenle yemlemenin sağımdan sonra yapılması daha sağlıklıdır.
Sağım bitince vakum düğmesi kapatılıp vakum kesilir. Bir inekten diğerine geçilmeden önce emzikler dezenfektanlı suya batırılıp, temiz suyka durulanır.
Süt elle 5-10 dakikada, makine ile 3-5 dakikada sağılabilir. Sağım sonuna doğru süt azaldıkça memelere avuç içi ile masaj yapmak yararlıdır. Sütün tamamının memeden alınmasına özen gösterilmelidir.
MAKİNELİ SAĞIMIN UYGULANIŞI
Sağım makinesi durulanmalı ve kontrol edilmeli,
Sağım arabası ahıra getirilmeli,
Yemleme yapılmalı,
İlk süt alınıp, mastitis kontrolü yapılmalı,
Meme yıkanmalı ve kurulanmalı,
Başlıklar takılmalı,Süt akışı kontrol edilerek hangi safhada olduğu tespit edilmeli,
Memeye masaj uygulanmalı,
Sağım başlıkları alınmalı,
Teat Dipping - daldırma
SAĞIM HİJYENİ
Kaliteli bir süt ancak sağlıklı memelerden, temiz bir sağım sonucu elde edilir. Memelerin sağlıklı olması temizlik kurallarına uymaktan geçer. Sütçülük yapılan bir işletmede temel konu temizlik olmalıdır. Hayvan barınaklarının süpürülüp yıkanması, dezenfekte edilmesi sağımdan çok önce yapılmalıdır.
Sağımcının el ve vücut sağlığı yerinde olmalı, kolayca yıkanıp temizlenen lastik çizme giymeli ve sağım esnasında kullandığı temiz iş elbisesi bulunmalıdır. Sağımcının el temizliği önemlidir. Tırnakları dipten kesilmiş, sağım öncesi mutlaka tırnak diplerine kadar fırçalanarak sabunla yıkanmış olmalıdır. Bir hayvandan diğerine geçişte sağımcı ellerini tekrar yıkayıp dezenfekte etmelidir.
Hayvandan hayvana bulaşmaya engel olmak için önce sağlıklı düveler, sonra sağlıklı inekler, tedavi edilmiş inekler, yaşlı inekler ve hastalıklı inekler şeklinde bir sağım sıralaması yapılmalıdır.
Memelerin dezenfeksiyonunda kullanılan dezenfektan sütte istenmeyen koku, renk ve lezzet bırakmayan türden, ucuz ve etkili olanlardan seçilmelidir.
Meme ve el temizliğinde toz, krem ve deterjanlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Sağım sırasında memeler tamamen kuru olmalıdır. Islak memeler sağım sırasında üşüyerek sütün indirilmesini durdurur.
Elle sağımda ıslak meme ellerin kayması nedeniyle sağımın uzamasına, makineli sağımda ise sağım tüplerinin kaymasına ve memelerin sıkışmasına yol açar. Ayrıca meme üzerindeki çatlaklarda biriken süt kalıntıları memelerin hastalanmasına yol açabilir. Sağım sonrasında ıslak ve sütle bulaşık memeler kurulanmalıdır.
Sağım esnasında hayvanların yemlenmesi, sağımcı sağımla uğraşırken hayvanında yemle meşgul olması nedeniyle tercih edilir. Ancak bu alıştırma meselesidir.
Sağım sonunda hayvanlar yattıkları için sağım anında açık kalan meme başı deliğinin mikrop kapma olasılığı fazladır. Bu nedenle şayet yemleme sağımdan sonra yapılırsa hayvan bu kapanma süresini ayakta geçirecek hastalık kapma riski azalacaktır.
Sağım sona erdiğinde sağım makinesi özenle temizlenerek gerekli dezenfeksiyon yapılmalıdır. Günlük temizlik ve bakımın yanı sıra periyodik bakımlarda aksatılmamalı eskiyen, yırtılan ve bozulan parçalar aksatılmadan yenilenmelidir. Özellikle iç lastik gömlekleri altı ayda bir değiştirilmeli, diğer zamanlarda sodalı su ile kaynatılarak süt taşları nedeniyle yüzeylerinin pürüzlü hale gelmesi önlenmelidir.
AHIR KOŞULLARI VE TEMİZLİĞİ
Süt inekleri temiz ahır ve barındırma koşullarında tutulmalıdır. Her hayvan için yeterli yatma yeri olmalı, bu bölümler birbirlerine uygun uzaklıkta tutulmalıdır ki hayvanlar yatıp kalkarken birbirlerinin memelerine basarak yaralamamalıdırlar.
Yattıkları yerler düzgün,temizlenmeye uygun,meyilli ve boylarına uygun uzunlukta olmalıdır. Hayvanlar yattıkları zaman arka kısımları idrar oluğuna düşmemelidir. Mümkünse altlarına saman sapı konarak sık sık değiştirilmelidir.
Ahırlar iyi havalandırılmalı, sidik oluklarından pis suyun akımı rahatça sağlanmalıdır. Ahır zemini ve oluklar sık sık süpürülüp yıkanarak dezenfektanlarla temizlenmelidir. Ahırlarda karasinek, kene vs. gibi zararlılarla mücadele edilerek bunların memelere zarar vermesi önlenmelidir
Süt hayvanlarının güneşten yararlanmaları için mutlaka barınaklarının yanında güneşlenip egzersiz yapacakları bir sahanlık bulunmalıdır. Hayvanlara bol vitamin taşıyan yeşil ve kuru yemler , silaj mutlaka yedirilmeli, meme hastalıklarına hazırlayıcı sebepler taşıyan fazla miktardaki proteinle beslenmeden kaçınılmalıdır.
Her sağım öncesinde memelerdeki süt siyah bir zemini olan kaba sağılarak kontrol edilmeli her hafta veya 15 günde bir gizli seyreden meme hastalıklarını ortaya çıkaran Kaliforniya Mastitis Testi (CMT) işletmenin Veteriner Hekimi tarafından mutlaka yapılmalıdır.
İşletmeye yüksek verimli ve iyi nitelikli hayvan temini için mümkünse kendi yetiştirmesi içindeki genç düvelerden yararlanılmalı, çok gerekli durumlarda sıkı bir veteriner hekim kontrolü sonucu satın alınılmalıdır.
Yaşlı hayvanların meme hastalıklarına direnci zamanla azalacağından yerlerine yeni düveler yetiştikçe yaşlı hayvanlar elden çıkarılmalıdır.
SAĞIM SİSTEMİNİN AVANTAJLARI
İnekler sağım anında yemlenebilir.
Sağılan süt miktarı belirli bir seviyeye inince sağım başlıkları otomatik olarak memeden alınabilir.
Süt verim kontrolleri çok daha kolaydır.
Süt sisteminin temizlenmesinde sağımcının müdahelesi azdır.
Sağım yerleri iş verimini arttıracak ve sağımcıyı en az yoracak şekilde düzenlenme imkanı sağlar.
Hayvanların hareketleri sınırlanmıştır. Dolayısıyla tepme vb. olumsuz davranışlarda bulunamazlar.
MAKİNELİ SAĞIMDA YAPILAN HATALAR
Memelerdeki süt bitmesine rağmen makinenin çalışmaya devam etmesi memeler için çok zararlıdır. İneklerde meme bölümlerinden bazısında süt erken bitebilir. Bu durumda vakum kapatılarak sağım pençesi yavaşca memelerden ayrılmalıdır.
Sütü bitmiş memelerde sağıma devam edilirse meme başı kanalının iç zarı sürtünme sonucu zedelenir ve mikropların buralara yerleşmesi kolaylaşır.
Makinenin vakum ayarının yüksek olması durumunda sağım tüpleri memelere tırmanır, meme başı sağım tüpünün içine çekilir. Böyle durumlarda acı duyan hayvan süt indirme işini azaltır veya tamamen durdurur.
Pulzasyon çok yavaş olursa meme başındaki kan akımı yavaşlar yine hayvan acı duyar, fazla olursa sütün çıkışı artar ama % 10 süt memede kalabilir. Memede kalan süt mastitisin en önemli sebeplerindendir.
İKİ SAĞIM ARASI SÜRE VE GÜNLÜK SAĞIM SAYISI
Sağım sayısı, işletmenin işgücü ve ineklerin verim düzeylerine göre 2 veya 3 olmalıdır.
İki sağım arası en fazla 16 en az 8 saat olarak ayarlanmalıdır. 12 saat ideal iki sağım arası süredir.
Günde üç sağım yapılması süt veriminde % 10-15’lik artış sağlamaktadır.
KURUYA ÇIKARMA
Süt sığırlarının gebeliklerinin son 6-8 haftalarında sağılmaları uygun değildir.
Kuruya çıkarma işlemi 2 şekilde yapılabilir.
Sağımın birdenbire bırakılması ile
Aralıklı sağım ile
SAĞIMIN BİRDENBİRE BIRAKILMASI
Günde 8-10 kg ve daha aşağı süt veren ineklerin bu yöntemle kuruya çıkarılmaları uygundur.
Daha fazla süt veren ineklerin bu yöntemle kuruya çıkarılmaları söz konusu olduğunda günlük kesif yem ve su tüketimi kısıtlanarak süt üretim hızının düşürülmesi uygun olur.
ARALIKLI SAĞIM
Bu yöntem iki sağım arası süreyi uzatma esasına dayanır
GÜNLER SAĞIM
SABAH AKŞAM
1 VAR YOK
2 VAR YOK
3 YOK VAR
4 YOK YOK
5 VAR YOK
6 YOK YOK
7 VAR (son sağım) YOK
SAĞIM HİJYENİ, MEME SAĞLIĞI VE YÖNETİMİ
Birçok ülkede bu arada ülkemizde yetiştiriciler ürettiği sütün süt yağı ve protein içeriğine göre destek almaktadırlar. Ayrıca gıda güvenliği gibi olgular sütte belli bazı standartların sağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Kaliteli bir süt ancak sağlıklı memelerden, temiz bir sağım sonucu elde edilir. Memelerin sağlıklı olması da temizlik kurallarına uymaktan geçer.
Sağlıklı memeden elde edilen süt minimum düzeyde bakteri ve somatik hücre içerir.
Süt sığırlarında mastitis, dünyanın her yerinde en yaygın hastalıktır.
Mastitis bakterilerin neden olduğu meme yangısıdır.
Hastalık yapıcı (patojen) mikroorganizmalar meme girişini işgal ettiğinde meme çeyreklerinde yangıya yol açar.
Mastitissiz bir sürü bulmak nadirdir.
Süt sığırı yetiştiricisi yeni vakaların oluşmasını önleyebilir.
Mastitis ile ilgili koruma stratejilerinin sadece sağım salonu ile sınırlı değil tüm süt sığırı yönetim sürecini kapsaması gerekir.
Bu süreçte önce inek vücudu kendi savunma amili olan akyuvarları süte gönderir. Bu durum sütte somatik hücre sayısını artırır.
Mastitisin belirti veren (klinik) ve belirti vermeyen (subklinik) iki tipinden söz edilir.
Mastitis vakalarının % 90’ı subklinikdir.
Klinik mastitis de dokunulduğunda daha az yumuşak duyarlı şiş meme dokusu alınan birkaç damlalık süt örneğinde anormallikler gibi belirtiler görülür.
Etkilenmenin şiddetine göre klinik mastitiste pıhtılı, sulu, kötü kokulu parçalar hatta kan içeren süt söz konusudur.
Mastitisli inekler en son sağılarak bulaşma önlenmelidir
Yüksek Somatik Hücre Sayısı ile meydana gelen süt verim kayıpları
SOMATİK HÜCRE SAYISI
SAYISI SÜT VERİM
KAYBI (KG/LAK.)
100.000 0
200.000 180
400.000 360
800.000 540
1.600.000 720
Meme Sağlığını Etkileyen Önemli Faktörler ve Alınması Gereken Önlemler
Mastitisten korunma tedaviden daha önemli ve etkilidir.
İnek memesinin görünür kir, pislik, çamurdan temiz olması temin edilmelidir.
Varsa meme bölgesi uzun kılları kırkılmalıdır.
Sağım esnasında temizlik ve daha önce sağım bölümünde verilen tüm tedbirlere uyulmalıdır.
Genel olarak meme sağlığı su, sağıcı çevre, sağım makinesi, sağım, besleme, sürü yenileme bireyi temin şekli, sürü sağlığı yönetim programlarından etkilenir.
Meme Sağlığı sürekli gözlenmelidir.
Sağım öncesi süt nitelik muayene kabı ile kontrol yapılmalıdır.
Kaliforniya Mastitis Test ya da somatik hücre sayısı programı ile subklink mastitisi teşhis edilmelidir.
Mastitis ile ilgili bilgiler için kayıt tutulmalıdır.
Sağımcının temiz ve iş disiplini içinde olması sağlanmalıdır.
Sağımdan sonra meme başı dezenfektöre daldırma işleminin etkili olabilmesi en az yarım saaat hayvanların yatmasına izin verilmemelidir.
Sağım makinesinin eskiyen lastik başlık ve hortumları Her 6 ayda bir değiştirilmelidir.
Eksik veya aşırı sağım yapılmamalıdır.
KURUYA ÇIKARMADA MASTİTİSE YAKALANMA RİSKİNİN AZALTILMASI İÇİN;
Son sağımdan sonra meme başlarından antibiyotik enjekte edilmesi,
Kuruya çıkan inekler sağmal ineklerden ayrılmalı,
Ayrı bir bölmeye alma imkanı yoksa, kuruya çıkarılan inekler işaretlenip 7-10 gün süreyle izlenmelidir.
Kuruya çıkarılan inekler mümkünse ayrı bölmeye alınmalıdır.
Kuru dönemde mastitis tedavisi daha kolay olduğundan, mastitis problemi olan ineklerin tedavilerine ağırlık verilmelidir.
Subklinik ya da belirti vermeyen gizli mastitiste somatik hücre sayısı artışı, azalmış süt verimi gibi belirtiler hemen değil de ancak bir test ve inceleme sonucu anlaşılabilirler.
Subklinik mastitis varlığı klinik mastitis vuku buluşunun önemli bir nedenidir. Kurudaki ineklerin tüm meme çeyreklerinin ilaçla terapisi subklinik mastitis önlemede önemli bir yoldur.
Mastitis Etkeni Bakteri ve Mayalar
Memede yaşayan meme ile ilgili bakteriler,
İnek çevresinde bulunan bakteriler,
İnek memesi ve çevresi dışındaki diğer organizmalarda yaşayan patojenlerdir.
Subklinik mastitisi belirlemek için düzenli süt örnekleri alıp somatik hücre sayısı test etmek gereklidir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Dr.Ali AYYILDIZ
Veteriner Hekim – İnsan Anatomisi Uzmanı Dr.
Süt; buzağılamadan sonra meme içinde oluşup depolanan ve sağılmak suretiyle dışarıya alınan bir maddedir. Süt sığırcılığında amaç fazla miktarda ve kaliteli süt elde edilmesidir. Bu nedenle sütün, memeye zarar vermeden en uygun şekilde sağılması gerekir. Eğer sağım uygun bir şekilde yapılmazsa hem alınan süt miktarı azalır, hem de meme hastalıkları oluşur.
1860 yılında Amerikalı mühendis L.O. COLVIN’ in ilk otomatik süt sağım makinesini icat etmesinden bu yana sağım makineleri, süt sığırı hayvancılığı için önemini her geçen gün giderek arttırmıştır. Süt sığırı işletmelerinde, merkezi sağım ünitelerinin doğru “sağım rutini” ile birlikte düzgün kullanılmasıyla, sütün verimi, kalitesi, hijyeni ve canlı materyalin sağlığı açısından iyileştirme sağlanmasına neden olacak ve Avrupa Birliği süt kalitesi standartlarında üretilecek süt ile kaliteli hayvansal protein kaynağı tüketilecektir. Avrupa Birliğinin kendi üye ülkelerine uyguladığı ve ülkemizin ilerde karşılaşması muhtemel süt kotası, sütte kalite ve izlenebilirlik sorunları ortadan kalkacaktır. Batı Akdeniz Bölgesindeki üreticilerin, modern süt sığırcılığında merkezi sağım üniteli sistemlerin sağım tekniklerini tanımaları, bu tekniklerin özellikle sağımcı açısından avantaj ve dezavantajlarını bilmeleri, süt veriminin arttırılması, süt üretiminde ulusal ve uluslararası verim, kalite ve standartların yakalanması, daha yüksek gelir elde edilmesini sağlayacaktır.
Kaliteli süt elde edebilmek için öncelikle ineğin sağlıklı olması gerekmektedir. Ancak sütün kalitesini; ineğin sağlığı, bakıcı ve sağımcıların sağlığı, süt kovaları, süt kapları, sağım makine ve malzemelerinin temizliği, sağım kurallarına uyma ve sağılan sütün soğutulması gibi birçok faktör etkilemektedir.
Bakıcı, sağımcı ve süt kapları ile uğraşan kişiler sağlık yönünden yılda 2 kez kontrolden geçmelidirler. Sağımda kullanılan kova, sağım makineleri ve güğümler her sağımdan sonra ilaçlı su (dezenfektanlı su) ile temizlenmelidir. Sağımdan sonra Ahırın kokusunun süte geçmemesi için sütün en kısa sürede ahırdan çıkartılmasına dikkat edilmelidir. Sağıldığı anda 37 ºC olan süt sıcaklığı 1 saat içerisinde +8 ºC’ye, 2 saat içerisinde +4 ºC’ye düşürülerek mikropların üremesi önlenmelidir.
Sağlıklı süt üretimi için, sağlıklı süt işletmelerinde hayvan refahına ve hijyene uyularak sağlıklı ve dengeli Rasyonla beslenen, sağlıklı süt hayvanlarından, hijyenik şartlarda elde edilmiş süt gereklidir. Bunun için günümüzde modern süt sığırcılığı işletmelerinde sağlık şartlarına uyularak yetiştirilen süt ineklerinden, hijyenik bir ortamda süt sağım ünitelerinde süt sağım makineleri yardımıyla sütün sağılması ve el değmeden + 4 C derecedeki soğutma tankına sütün aktarılması işlemi gerçekleştirilir. Kısaca sütün oluşumuna bakacak olursak; . Bir ineğin süt yapabilmesi için gerekli besinleri alması mutlaka gereklidir. 1 lt süt yapılabilmesi için kalpten memeye 400 litre kan pompalanır. 20 litre süt için 8 ton kanın memeden geçmesi gerekir.
SÜTÜN İNDİRİLMESİ OLAYI
Meme başına ve memeye yapılan masajın yarattığı direkt sinirsel etki, Beyinde bulunan Hipofiz bezinin arka lobundan Oksitosin hormonunun salgılanmasını sağlar. Oksitosin hormonu kan yoluyla memeye ulaşıp sütün indirilmesi işlemini sağlar. Oksitosin hormonunun salgılanması, Meme masajı ile, Sağım makinasının sesinin inek tarafından duyulması ile, Buzağının memeyi emmesi ile başlar. Oksitosin salgılanması 5 - 7 dakika sürer. Bu süre içerisinde sağımın tamamlanması gerekir. Sağım esnasında inek kendisini daima güvende hissetmelidir. Aksi taktirde; yetersiz Oksitosin hormonu salgılanacağından süt memede kalır.
İneğin rahatsız edilmesi, vurma, dövme, bağırma, gürültü çıkarta vb. etkenler inekte stres, korku, acı oluşturur ve böbrek üstü bezinden (Glandula suprarenalis) Adrenalin hormonunun salgılanmasına neden olur. Adrenalin hormonu nedeniyle süt salgılanması engellenir. Adrenalin hormonu Süt salgılatan Oksitosin hormonuyla ters etki mekanizmasına sahiptir. (antagonist hormonlar). Böyle durumlarda vücut kendini sağıma değil savunmaya hazırlar ve süt aniden kesilir.
Sağım, kısaca süt hasadı veya sütün elde edilmesi işlemidir. Bu bölümde, sağlıklı süt elde edebilmek için bilmemiz gerekenler üzerinde durulacaktır.
SAĞIM AŞAMALARI
1-Memenin hazırlanması
A.İlk önce Meme ve meme başları yıkanmalıdır. Burada Amaç: Meme temizliği ve masaj dır. Meme ve meme başlarının yıkanması sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir.Az kirli memelerin tek kullanımlık kağıt havlularla kuru temizliği yeterlidir. Kirli meme başları ise, yıkanmalı ve tek kullanımlık kağıt havlularla kurulanmalıdır Kovadaki su sürekli yenilenerek inekten ineğe bulaşma önlenmelidir.Yıkandıktan sonra yeterince kurutulmayan memeler bulaşma kaynağı olur.İneklerin memeleri ve meme başları asla ıslak bırakılmamalıdır.
B. Memedeki sütün ilk birkaç damlasının kontrolü yapılır,
Buradaki Amaç: Mastitis kontrolü (Eğer süt kanlı,pıhtılı,sümüksel nitelikte ise mastitisten şüphe duyulur.)
2-Sağım makinası meme başlıklarının takılması
Sağım başlıklarının takılması sütün indirilmesi anı ile uyumlu olmalıdır.
3-Sağım Başlıklarının uzaklaştırılması
Sağımın bittiğine emin olunduktan sonra sağım başlıklarının alınması gerekir. En uzak meme başına takılı olan başlığın hafifçe aşağıya doğru çekilmesi ile birlikte diğer sağım başlıkları da memeden ayrılır. Başlıkların memeden yere dik olarak alınmasına dikkat edilmelidir. Aksi taktirde meme deforme olur.
4-Meme başlarını dezenfektanlı suyadaldırılması TP – Teat Dipping
Sağımdan sonra ilk yarım saat meme için mikroorganizmalara karşı en korumasız olduğu dönemdir. Mutlaka her sağımdan sonra sonra meme başları dezenfektanlı sölüsyona barırılmalıdır (Teat Dipping)
Sağım Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar
Sağım süresince sağım ünitesinin görev yapıp yapmadığı yakından gözlenmelidir. Bir sağımcıya sağabileceği sayıda inek tahsis edilmelidir. Uygun meme başlığı takılmalıdır. Sağımcı ineğin tam sağıldığından emin olmalıdır.
Sağım başlıklarının meme başlarından kayarak çıkması önlenmelidir.
SAĞIM ŞEKİLLERİ
Elle Sağım
El ile sağımda; iki parmak arasında sağım, baş parmağı bükerek sağım ve avuç içi ile sağım gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır.
İki Parmak arasında sağım
Meme başı, baş ve işaret parmağının arasına alınarak yukarıdan aşağıya doğru sıvazlanması ile sağım gerçekleştirilir.
Baş parmağı bükerek sağım
Baş parmak bükülerek, meme başının memeyle birleştiği noktaya yerleştirilmesi ve elin diğer parmakları, işaret parmağından başlayarak kapatılması ile meme başı boşluğunda biriken süt dışarı alınmaktadır.
İki parmak arasında sağımda meme başı baş ve işaret parmakları arasında sıkıştırılarak sıvazlanır. Baş parmağı bükerek sağımda ise meme, bükülmüş baş parmak ile geri kalan dört parmak arasına sıkıştırılır. Daha sonra sabit tutulan baş parmağın üzerine diğer parmakların açılıp kapanmaları ile sağım gerçekleştirilir. Bu şekilde sağım kolay ve pratiktir ancak her iki sağım yönteminde de meme dokusuna zarar verildiği unutulmamalıdır.
Avuç içinde sağım
Avuç içi sağım, en iyi sağım şeklidir. Avuç içi sağımda meme başı avuç içine alınıp, baş parmak diğer parmakların üzerine gelecek şekilde kapatılır ve meme sıkılır. İlk defa sıkılıp süt akışı sağlanınca parmaklar açılır ve yeniden sıkılır. Sağım bu şekilde devam edilerek tamamlanır. Sağım tamamlandıktan sonra memeye yeniden masaj yapılarak süt bezleri tekrar uyarılır ve sağım yapılarak memedeki sütün tamamının alınması sağlanır. Böylece memede hastalık oluşumu önlenmiş olur.
ELLE SAĞIMDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
El ile sağım yapacak kişilerin tırnaklarının kısa olmasına ve sağım öncesinde ellerinin sabunla yıkanmasına, kıyafetlerinin temiz olmasına dikkat edilmelidir. İneğin memesi ve meme başları ılık su ile yıkanmalı, sonra temiz bir bez ile kurulanmalıdır.
Sütün sağılacağı kovaların temiz olmasına özen gösterilmeli, kovaların üstleri örtülerek süt içerisine dışkı ve sinek düşmemesine dikkat edilmelidir.
El ile sağımda sağıma başlamadan önce her bir meme başından bir miktar süt siyah bir kabın içine sağılarak sütün rengi ve kıvamı incelenmelidir. Sütte renk ve kıvam değişiklikleri saptandığında bu süt diğer sütler ile karıştırılmamalı ve hayvan tedavi altına alınmalıdır.
El ile sağıma ön memelerden başlanması, sonra arka memelerin sağılması daha pratiktir. Sağımda, önce düvelerin ve sağlam ineklerin, sonra görerek iyileşmiş ineklerin, daha sonra halen tedavi gören ineklerin ve en son hasta ineklerin sağılmasına özen gösterilmelidir. Mastitisli hayvanların sağımının en son yapılması diğer hayvanlara hastalığın bulaşmaması açısından önemlidir.
El ile sağımda meme başları çok yukarıdan tutulursa, meme başında biriken süt baloncuk oluşturarak zamanla meme başında daralma ve kalınlaşmalara yol açar. Meme başının alt kısmından çekiştirilerek yapılan sağım meme başı kanalının iç zarını zedeler. Ayrıca iki parmak arasında ve başparmağın bükülmesi ile yapılan sağımlarda meme başında yaralanmalara neden olmaktadır. El ile sağımlarda memede bulunan sütün tamamı sağılamaz ve memede bir miktar süt kalarak mikropların üremesi için uygun bir ortam oluşturur. Memede kalan sütler meme hastalıklarına neden olduğundan el ile sağımda sütün tamamen sağılmasına ve memede süt bırakılmamasına dikkat edilmelidir.
Eller, sağımdan önce ve bir inekten diğerine geçilirken yıkanmalıdır.Tırnaklar kısa kesilmiş olmalıdır.Meme yıkanmalı ve kurulanmalıdır.Kayganlık sağlamak amacıyla da olsa, memeye asla süt sürülmemelidir. Huysuz hayvanların sağılması durumunda sağılan süt sık sık güğüme aktarılmalıdır. Böylece dökülmesi önlenmiş olur.
Tekme atma alışkanlığı olan ineklere tekme önleyici takılmalıdır.
Sağımdan sonra mutlaka daldırma işlemi (teat dipping) uygulanmalıdır.
EL İLE SAĞIMDA YAPILAN HATALAR
Meme ucunun büyük kısmının avuç dışında kalması sütün tamamen alınamamasına neden olur. Meme ucu şişer ve meme zarar görür. Meme başı kesinlikle iki parmakla aşağıya doğru çekilmemelidir. Baş parmağın birinci boğumunun sırtı ile diğer parmaklar arasına meme başı sıkıştırılarak sağım yapılmamalıdır. Aksi takdirde meme başı zedelenir ve yara oluşur. Memede süt bırakılmamalıdır. Memede kalan süt mikropların üremesine dolayısıyla memenin hastalanmasına neden olur.
MAKİNE İLE SAĞIM :
Makine ile sağım büyük işletmelerde kısa sürede sütün tamamının sağılmasını sağlayarak zamandan ve iş gücünden tasarruf etmek amacıyla uygulanan bir yöntemdir. Sağım makinesi buzağının anasını doğal olarak emme biçimine göre yapılmıştır.
Makine ile sağımda daha fazla ve daha sağlıklı süt elde edilir. ancak çok dikkatli uygulanılması gereken bir sağım şeklidir
Makine ile sağımda; uygun teknik özelliklere sahip makineyi doğru kullanarak, hayvanın sağlığına zarar vermeden, artık süt bırakmadan ve uygun sürede sağarak sağımda başarı sağlanabilir. Etkin bir sağım yapılabilmesi için uygun teknik özelliklere sahip bir sağım makinesine sahip olmak ve bu makineyi doğru bir şekilde kullanmak gerekmektedir. Sağım makineleri çalışma esnasında canlı organizma ile doğrudan temas etmektedir ve her gün, günde en az iki kez kullanılmaktadırlar. Bu nedenle bu makineler belirli zaman aralıklarında kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır. Makineler her sağımda sonra temizlenmeli, teknik olarak uygun performansta olmalarına dikkat edilmelidir
Makine ile sağımda buzağının memeyi emmesine benzer şekilde vakum uygulanarak sütün dışarıya alınması sağlanır.
Sağım makinesi; vakum pompası ve motoru, vakum hortumları, pulzatör, sağım başlıkları ve sütün toplandığı güğümler veya süt toplama tankı olmak üzere beş kısımdan oluşur.
SAĞIM MAKİNASININ KISIMLARI
1. Vakum pompası ve motoru
Sağım için gerekli emme vakumunu sağlar. Sağım esnasında 38 cm/Hg vakum olması istenir.
2.Vakum hortumları
Emme için gerekli vakum etkisini makinanin emzik kısmına ulaştırır.
3. Pulzatör
Pullzatör için kısaca Sütün kesikli akışını sağlamak için memeyi bir kez sıkıştırıp bir kez emen süt makinesinin kalbi diyebiliriz. Pulzatör sütün kesikli akışını sağlamak için memeyi bir kez sıkıştırır, bir kez emer. Bir kez hava bir kez vakum yapar. Borulu sağımda 0.5 atm. geçmemeli, kovalılarda 0.4 atm. Geçmemelidir
4. Sağım Başlıkları
4 meme başına birer tane takılır. Sağım pençesi (odacık) süt güğümü veya süt tankına.
5. Sütün toplandığı güğümler veya süt toplama tankı
Vakum pompası buzağının emme hareketine benzer etki yaparken pulzatör kısmı buzağının dili ile yaptığı masaj etkisini sağlar ve böylece sütün dışarı alınması gerçekleştirilir. Çalışma prensipleri aynı olmakla birlikte farklı tip ve kapasitede sağım makineleri bulunmaktadır.
1.Basit sistem sağım makineleri: Bu tip makineler elektrik motoru ile çalışırlar. Elde edilen süt güğümde toplanır. İnek sayısı az olan işletmelerde kullanılır.
GÜĞÜMLÜ SAĞIM MAKİNALARI
Seyyar tip: Vakum pompası dahil tüm ekipmanlar el arabası benzeri bir düzeneğe monte edilir.
Sabit tip: Vakum hattı ahırın uygun bir yerine sabitlenip yalnız vakum hattı ahıra uzatılır.
Vakum Hatlı Sağım Makineleri: Bu sitemde vakum pompası ahır dışında fakat, vakum hattı ahır içinde döşenmiştir. Süt toplama güğümü ve sağım başlıkları ise hareketli bir kasaya yerleştirilmiştir. Orta büyüklükteki işletmeler için önerilecek bir sistemdir.
Boru Hatlı Sağım Sistemi: Burada süt ahır içine vakum hattı gibi döşenmiş süt toplama hattı vasıtasıyla alınır. Orta ve büyük işletmelerce
BORU HATLI SAĞIM MAKİNALARI
Bağlı duraklı ahırlarda kullanılır.
Vakum pompası, süt ve vakum hatları sabit olup, pulsatör, sağım başlıkları, süt ve vakum hortumları hareket etirilebilir durumdadır.
Bu sistemde istenilidiği taktirde güğüme sağım yapmak mümkündür. (Mastitisli, ağız sütü vb.)
Sabit Sağım Sistemleri: Daha çok büyük işletmelerde kullanılan bu sistem işletme içerisinde sağım hane olarak adlandırılan ayrı bir yere kurulur. Sağım zamanı inekler bu alana getirilir ve sağılır. Sağım esnasında ineklere yem verme imkanı da sağlayan bu sistemde aynı anda çok sayıda (8-12-16 gibi) inek sağılabilir ve elde edilen süt, süt toplama hattı aracılığı ile süt tankına alınır.
Makine ile sağımda da sağıma başlamadan önce her bir meme başından bir miktar süt siyah bir kabın içine alınarak rengi ve kıvamı incelenmelidir. Sütte renk ve kıvam değişiklikleri görüldüğünde bu süt diğer sütler ile karıştırılmamalı ve hayvan tedavi altına alınmalıdır.
Sağım başlıkları takılmadan önce sağım makinesi çalıştırılarak kaçak olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sonra meme ve meme başları ılık antiseptikli suyla temizlenerek hayvan sağıma hazır hale getirilmelidir. Bu işlemler sırasında meme dokusu uyarılarak sütün indirilmesi sağlanır. Daha sonra meme başlarına sağım makinesinin başlıkları takılmalı ve sağımın 6-7 dakika içerisinde bitirilmesine çalışılmalıdır.
El ile sağımda olduğu gibi makine ile sağımda da hayvanların sağım sırasına dikkat edilmeli, önce düveler ve sağlam inekler, sonra tedavi görerek iyileşmiş inekler, daha sonra halen tedavi gören inekler ve en son olarak hasta inekler sağılmalıdır. Sağım başlıkları bir inekten diğerine aktarılırken dezenfektanlı suya batırılmalıdır. Hastalıklı veya körelmiş meme başlıkları kullanılmamalıdır.
Sağım makinelerinde dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri makinenin vakum ayarının doğru yapılmasıdır. Vakum ayarının yüksek olması durumunda sağım tüpleri memelere tırmanır ve meme başı sağım tüpünün içine çekilir. Bu durum hayvanın acı duymasına neden olur ve hayvanın süt indirmesi yavaşlar veya tamamen durur. Pulzasyon çok yavaş olursa meme başındaki kan akımı yavaşlar ve hayvan acı duyar, fazla olursa sütün çıkışı artar, ancak sütün bir kısmı memede kalarak mastitis şekillenmesine neden olabilir. Tüm bu hazırlıklar yapıldıktan sonra meme başlarına başlıkların bükülmeden takılmasına dikkat edilerek sağım başlatılır.
Makinenin sağımı gerçekleştirdiği “asıl sağım” esnasında kısa ve uzun süt hortumlarının duruşu, başlık-meme başı uyumu, başlıklardan hava kaçağının olup olmadığı kontrol edilmelidir. Süt akış miktarı izlenerek “kör sağım”a yol açılmamalı, gerekiyorsa memede süt kalmaması için “son sağım” gerçekleştirilmelidir. Sağım sonuna doğru memeye masaj yapılarak, sütün tamamının sağılması sağlanır. Masaj meme sağlığı için önemli olup, yaklaşık yarım dakika yapılmalıdır.
Sağım sonunda makinelerin temizlenmesinde ılık su ile ön yıkama, deterjan ile yıkama, dezenfekte etme ve durulamadan oluşan dört temel işlem peş peşe uygulanmalıdır. Bu işlemlerde suların sıcaklığı, uygulama süresi, kullanılan dezenfektanlar temizlik başarısını etkilemektedir. Bu uygulamalarda temizlik, el ile veya özel fırçalarla yapılabildiği gibi yarı veya tam otomatik temizleme donanımları ile de yapılabilmektedir. Günlük temizlik ve bakımın yanı sıra makinelerin periyodik bakımları da düzenli olarak yapılmalı eskiyen, yırtılan ve bozulan parçalar aksatılmadan yenilenmelidir. özellikle iç lastik gömlekleri altı ayda bir değiştirilmeli, diğer zamanlarda sodalı su ile kaynatılarak süt taşları nedeniyle yüzeylerinin pürüzlü hale gelmesi önlenmelidir.
Memeden sağılan çiğ süt, hayvanda sağlık sorunu olmadığı takdirde temiz olarak kabul edilir. Ancak, sağım makinesinde mikrobik bulaşma olmasa dahi işleninceye kadar geçen sürede muhafaza koşullarına bağlı olarak bakteri sayısı artmaktadır. Bu nedenle sağılan sütler en kısa sürede +4 ºC’ye soğutulmalı, çevreden dışkı ve kötü koku bulaşmasını önlemek amacıyla ağzı kapalı kaplarda sağlığa uygun koşullarda muhafaza edilmeli ve böylece mikroorganizmaların üremesi engellenmelidir.
Sağım sonunda bir süre açık kalan meme başının mikrop kapmaması için dezenfektanlı suya daldırılması hastalıkların önlenmesi açısından önemlidir. Bu işleme ti-tiping denilmektedir. Sağımdan sonra yemleme yapılmadığı takdirde hayvanlar yatacakları için sağım anında açık kalan meme başı deliğinden mikrop kapma olasılığı artar. Hayvanın yatmaması için sağımdan sonra yemleme yapılmalıdır. Hayvan yem yerken meme başı deliğinin kapanma süresini ayakta geçireceği için hastalık kapma riski azalacaktır. Bu nedenle yemlemenin sağımdan sonra yapılması daha sağlıklıdır.
Sağım bitince vakum düğmesi kapatılıp vakum kesilir. Bir inekten diğerine geçilmeden önce emzikler dezenfektanlı suya batırılıp, temiz suyka durulanır.
Süt elle 5-10 dakikada, makine ile 3-5 dakikada sağılabilir. Sağım sonuna doğru süt azaldıkça memelere avuç içi ile masaj yapmak yararlıdır. Sütün tamamının memeden alınmasına özen gösterilmelidir.
MAKİNELİ SAĞIMIN UYGULANIŞI
Sağım makinesi durulanmalı ve kontrol edilmeli,
Sağım arabası ahıra getirilmeli,
Yemleme yapılmalı,
İlk süt alınıp, mastitis kontrolü yapılmalı,
Meme yıkanmalı ve kurulanmalı,
Başlıklar takılmalı,Süt akışı kontrol edilerek hangi safhada olduğu tespit edilmeli,
Memeye masaj uygulanmalı,
Sağım başlıkları alınmalı,
Teat Dipping - daldırma
SAĞIM HİJYENİ
Kaliteli bir süt ancak sağlıklı memelerden, temiz bir sağım sonucu elde edilir. Memelerin sağlıklı olması temizlik kurallarına uymaktan geçer. Sütçülük yapılan bir işletmede temel konu temizlik olmalıdır. Hayvan barınaklarının süpürülüp yıkanması, dezenfekte edilmesi sağımdan çok önce yapılmalıdır.
Sağımcının el ve vücut sağlığı yerinde olmalı, kolayca yıkanıp temizlenen lastik çizme giymeli ve sağım esnasında kullandığı temiz iş elbisesi bulunmalıdır. Sağımcının el temizliği önemlidir. Tırnakları dipten kesilmiş, sağım öncesi mutlaka tırnak diplerine kadar fırçalanarak sabunla yıkanmış olmalıdır. Bir hayvandan diğerine geçişte sağımcı ellerini tekrar yıkayıp dezenfekte etmelidir.
Hayvandan hayvana bulaşmaya engel olmak için önce sağlıklı düveler, sonra sağlıklı inekler, tedavi edilmiş inekler, yaşlı inekler ve hastalıklı inekler şeklinde bir sağım sıralaması yapılmalıdır.
Memelerin dezenfeksiyonunda kullanılan dezenfektan sütte istenmeyen koku, renk ve lezzet bırakmayan türden, ucuz ve etkili olanlardan seçilmelidir.
Meme ve el temizliğinde toz, krem ve deterjanlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Sağım sırasında memeler tamamen kuru olmalıdır. Islak memeler sağım sırasında üşüyerek sütün indirilmesini durdurur.
Elle sağımda ıslak meme ellerin kayması nedeniyle sağımın uzamasına, makineli sağımda ise sağım tüplerinin kaymasına ve memelerin sıkışmasına yol açar. Ayrıca meme üzerindeki çatlaklarda biriken süt kalıntıları memelerin hastalanmasına yol açabilir. Sağım sonrasında ıslak ve sütle bulaşık memeler kurulanmalıdır.
Sağım esnasında hayvanların yemlenmesi, sağımcı sağımla uğraşırken hayvanında yemle meşgul olması nedeniyle tercih edilir. Ancak bu alıştırma meselesidir.
Sağım sonunda hayvanlar yattıkları için sağım anında açık kalan meme başı deliğinin mikrop kapma olasılığı fazladır. Bu nedenle şayet yemleme sağımdan sonra yapılırsa hayvan bu kapanma süresini ayakta geçirecek hastalık kapma riski azalacaktır.
Sağım sona erdiğinde sağım makinesi özenle temizlenerek gerekli dezenfeksiyon yapılmalıdır. Günlük temizlik ve bakımın yanı sıra periyodik bakımlarda aksatılmamalı eskiyen, yırtılan ve bozulan parçalar aksatılmadan yenilenmelidir. Özellikle iç lastik gömlekleri altı ayda bir değiştirilmeli, diğer zamanlarda sodalı su ile kaynatılarak süt taşları nedeniyle yüzeylerinin pürüzlü hale gelmesi önlenmelidir.
AHIR KOŞULLARI VE TEMİZLİĞİ
Süt inekleri temiz ahır ve barındırma koşullarında tutulmalıdır. Her hayvan için yeterli yatma yeri olmalı, bu bölümler birbirlerine uygun uzaklıkta tutulmalıdır ki hayvanlar yatıp kalkarken birbirlerinin memelerine basarak yaralamamalıdırlar.
Yattıkları yerler düzgün,temizlenmeye uygun,meyilli ve boylarına uygun uzunlukta olmalıdır. Hayvanlar yattıkları zaman arka kısımları idrar oluğuna düşmemelidir. Mümkünse altlarına saman sapı konarak sık sık değiştirilmelidir.
Ahırlar iyi havalandırılmalı, sidik oluklarından pis suyun akımı rahatça sağlanmalıdır. Ahır zemini ve oluklar sık sık süpürülüp yıkanarak dezenfektanlarla temizlenmelidir. Ahırlarda karasinek, kene vs. gibi zararlılarla mücadele edilerek bunların memelere zarar vermesi önlenmelidir
Süt hayvanlarının güneşten yararlanmaları için mutlaka barınaklarının yanında güneşlenip egzersiz yapacakları bir sahanlık bulunmalıdır. Hayvanlara bol vitamin taşıyan yeşil ve kuru yemler , silaj mutlaka yedirilmeli, meme hastalıklarına hazırlayıcı sebepler taşıyan fazla miktardaki proteinle beslenmeden kaçınılmalıdır.
Her sağım öncesinde memelerdeki süt siyah bir zemini olan kaba sağılarak kontrol edilmeli her hafta veya 15 günde bir gizli seyreden meme hastalıklarını ortaya çıkaran Kaliforniya Mastitis Testi (CMT) işletmenin Veteriner Hekimi tarafından mutlaka yapılmalıdır.
İşletmeye yüksek verimli ve iyi nitelikli hayvan temini için mümkünse kendi yetiştirmesi içindeki genç düvelerden yararlanılmalı, çok gerekli durumlarda sıkı bir veteriner hekim kontrolü sonucu satın alınılmalıdır.
Yaşlı hayvanların meme hastalıklarına direnci zamanla azalacağından yerlerine yeni düveler yetiştikçe yaşlı hayvanlar elden çıkarılmalıdır.
SAĞIM SİSTEMİNİN AVANTAJLARI
İnekler sağım anında yemlenebilir.
Sağılan süt miktarı belirli bir seviyeye inince sağım başlıkları otomatik olarak memeden alınabilir.
Süt verim kontrolleri çok daha kolaydır.
Süt sisteminin temizlenmesinde sağımcının müdahelesi azdır.
Sağım yerleri iş verimini arttıracak ve sağımcıyı en az yoracak şekilde düzenlenme imkanı sağlar.
Hayvanların hareketleri sınırlanmıştır. Dolayısıyla tepme vb. olumsuz davranışlarda bulunamazlar.
MAKİNELİ SAĞIMDA YAPILAN HATALAR
Memelerdeki süt bitmesine rağmen makinenin çalışmaya devam etmesi memeler için çok zararlıdır. İneklerde meme bölümlerinden bazısında süt erken bitebilir. Bu durumda vakum kapatılarak sağım pençesi yavaşca memelerden ayrılmalıdır.
Sütü bitmiş memelerde sağıma devam edilirse meme başı kanalının iç zarı sürtünme sonucu zedelenir ve mikropların buralara yerleşmesi kolaylaşır.
Makinenin vakum ayarının yüksek olması durumunda sağım tüpleri memelere tırmanır, meme başı sağım tüpünün içine çekilir. Böyle durumlarda acı duyan hayvan süt indirme işini azaltır veya tamamen durdurur.
Pulzasyon çok yavaş olursa meme başındaki kan akımı yavaşlar yine hayvan acı duyar, fazla olursa sütün çıkışı artar ama % 10 süt memede kalabilir. Memede kalan süt mastitisin en önemli sebeplerindendir.
İKİ SAĞIM ARASI SÜRE VE GÜNLÜK SAĞIM SAYISI
Sağım sayısı, işletmenin işgücü ve ineklerin verim düzeylerine göre 2 veya 3 olmalıdır.
İki sağım arası en fazla 16 en az 8 saat olarak ayarlanmalıdır. 12 saat ideal iki sağım arası süredir.
Günde üç sağım yapılması süt veriminde % 10-15’lik artış sağlamaktadır.
KURUYA ÇIKARMA
Süt sığırlarının gebeliklerinin son 6-8 haftalarında sağılmaları uygun değildir.
Kuruya çıkarma işlemi 2 şekilde yapılabilir.
Sağımın birdenbire bırakılması ile
Aralıklı sağım ile
SAĞIMIN BİRDENBİRE BIRAKILMASI
Günde 8-10 kg ve daha aşağı süt veren ineklerin bu yöntemle kuruya çıkarılmaları uygundur.
Daha fazla süt veren ineklerin bu yöntemle kuruya çıkarılmaları söz konusu olduğunda günlük kesif yem ve su tüketimi kısıtlanarak süt üretim hızının düşürülmesi uygun olur.
ARALIKLI SAĞIM
Bu yöntem iki sağım arası süreyi uzatma esasına dayanır
GÜNLER SAĞIM
SABAH AKŞAM
1 VAR YOK
2 VAR YOK
3 YOK VAR
4 YOK YOK
5 VAR YOK
6 YOK YOK
7 VAR (son sağım) YOK
SAĞIM HİJYENİ, MEME SAĞLIĞI VE YÖNETİMİ
Birçok ülkede bu arada ülkemizde yetiştiriciler ürettiği sütün süt yağı ve protein içeriğine göre destek almaktadırlar. Ayrıca gıda güvenliği gibi olgular sütte belli bazı standartların sağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Kaliteli bir süt ancak sağlıklı memelerden, temiz bir sağım sonucu elde edilir. Memelerin sağlıklı olması da temizlik kurallarına uymaktan geçer.
Sağlıklı memeden elde edilen süt minimum düzeyde bakteri ve somatik hücre içerir.
Süt sığırlarında mastitis, dünyanın her yerinde en yaygın hastalıktır.
Mastitis bakterilerin neden olduğu meme yangısıdır.
Hastalık yapıcı (patojen) mikroorganizmalar meme girişini işgal ettiğinde meme çeyreklerinde yangıya yol açar.
Mastitissiz bir sürü bulmak nadirdir.
Süt sığırı yetiştiricisi yeni vakaların oluşmasını önleyebilir.
Mastitis ile ilgili koruma stratejilerinin sadece sağım salonu ile sınırlı değil tüm süt sığırı yönetim sürecini kapsaması gerekir.
Bu süreçte önce inek vücudu kendi savunma amili olan akyuvarları süte gönderir. Bu durum sütte somatik hücre sayısını artırır.
Mastitisin belirti veren (klinik) ve belirti vermeyen (subklinik) iki tipinden söz edilir.
Mastitis vakalarının % 90’ı subklinikdir.
Klinik mastitis de dokunulduğunda daha az yumuşak duyarlı şiş meme dokusu alınan birkaç damlalık süt örneğinde anormallikler gibi belirtiler görülür.
Etkilenmenin şiddetine göre klinik mastitiste pıhtılı, sulu, kötü kokulu parçalar hatta kan içeren süt söz konusudur.
Mastitisli inekler en son sağılarak bulaşma önlenmelidir
Yüksek Somatik Hücre Sayısı ile meydana gelen süt verim kayıpları
SOMATİK HÜCRE SAYISI
SAYISI SÜT VERİM
KAYBI (KG/LAK.)
100.000 0
200.000 180
400.000 360
800.000 540
1.600.000 720
Meme Sağlığını Etkileyen Önemli Faktörler ve Alınması Gereken Önlemler
Mastitisten korunma tedaviden daha önemli ve etkilidir.
İnek memesinin görünür kir, pislik, çamurdan temiz olması temin edilmelidir.
Varsa meme bölgesi uzun kılları kırkılmalıdır.
Sağım esnasında temizlik ve daha önce sağım bölümünde verilen tüm tedbirlere uyulmalıdır.
Genel olarak meme sağlığı su, sağıcı çevre, sağım makinesi, sağım, besleme, sürü yenileme bireyi temin şekli, sürü sağlığı yönetim programlarından etkilenir.
Meme Sağlığı sürekli gözlenmelidir.
Sağım öncesi süt nitelik muayene kabı ile kontrol yapılmalıdır.
Kaliforniya Mastitis Test ya da somatik hücre sayısı programı ile subklink mastitisi teşhis edilmelidir.
Mastitis ile ilgili bilgiler için kayıt tutulmalıdır.
Sağımcının temiz ve iş disiplini içinde olması sağlanmalıdır.
Sağımdan sonra meme başı dezenfektöre daldırma işleminin etkili olabilmesi en az yarım saaat hayvanların yatmasına izin verilmemelidir.
Sağım makinesinin eskiyen lastik başlık ve hortumları Her 6 ayda bir değiştirilmelidir.
Eksik veya aşırı sağım yapılmamalıdır.
KURUYA ÇIKARMADA MASTİTİSE YAKALANMA RİSKİNİN AZALTILMASI İÇİN;
Son sağımdan sonra meme başlarından antibiyotik enjekte edilmesi,
Kuruya çıkan inekler sağmal ineklerden ayrılmalı,
Ayrı bir bölmeye alma imkanı yoksa, kuruya çıkarılan inekler işaretlenip 7-10 gün süreyle izlenmelidir.
Kuruya çıkarılan inekler mümkünse ayrı bölmeye alınmalıdır.
Kuru dönemde mastitis tedavisi daha kolay olduğundan, mastitis problemi olan ineklerin tedavilerine ağırlık verilmelidir.
Subklinik ya da belirti vermeyen gizli mastitiste somatik hücre sayısı artışı, azalmış süt verimi gibi belirtiler hemen değil de ancak bir test ve inceleme sonucu anlaşılabilirler.
Subklinik mastitis varlığı klinik mastitis vuku buluşunun önemli bir nedenidir. Kurudaki ineklerin tüm meme çeyreklerinin ilaçla terapisi subklinik mastitis önlemede önemli bir yoldur.
Mastitis Etkeni Bakteri ve Mayalar
Memede yaşayan meme ile ilgili bakteriler,
İnek çevresinde bulunan bakteriler,
İnek memesi ve çevresi dışındaki diğer organizmalarda yaşayan patojenlerdir.
Subklinik mastitisi belirlemek için düzenli süt örnekleri alıp somatik hücre sayısı test etmek gereklidir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Dr.Ali AYYILDIZ
Veteriner Hekim – İnsan Anatomisi Uzmanı Dr.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Süt Sığırcılığında Süt Sağımı, Sağım ve Sağımcı Hataları ve Öneriler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Doç.Dr.Ali AYYILDIZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Doç.Dr.Ali AYYILDIZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
4 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
