Çocuklarda Ruhsal Gelişim Dönemleri
0 – 1 YAŞ
0-1 yaş döneminde bebekler tamamen annelerine bağımlıdırlar. Anne veya bakıcısının sürekliliği ve zamanında bebeğin ihtiyaçlarını gidermesi çok önemlidir.
Bakıcının sürekliliği ve bakımının (acıktığında emzirilmesi, altını kirlettiğinde temizlenmesi v.b.) zamanında yapılması çocukta temel güven duygusunuoluşturur.
Temel güven duygusu çocuğun dış dünyayı güvenli olarak algılamasını ve kendi benliğinin süreklilik ve aynılık taşıyan, bakılmaya değer önemli bir varlık olduğu duygusunun oluşmasını sağlar.
Anne veya bakıcısının, bebekliğin ilk aylarında eksikliği ( örneğin çocuk yuvalarına bırakılmış olma ) çocuğun fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminde önemli aksamaya ve geriliğe sebep olur. Bebeğin zamanında ve düzenli olarak doyurulmasının yanında ilgi, şefkat, sevgi, güler yüz, güzel sözler ve ten temasına da ihtiyacı vardır.
Annenin çocuğunu emzirmesi basit bir çocuğa süt aktarma olayı değildir. Anne çocuğunu emzirirken bakışlarıyla sevgisini, nefretini, korkularını da çocuğuna aktarır. Anne çocuğuna değerli bir varlık olarak bakarsa çocuk kendini değerli olarak hisseder. Fakat anne çocuğa bakışlarıyla pis bir şeye bakar gibi bakarsa çocuk kendini değersiz hisseder. Örneğin 6 aylık bir bebeğe gülümsediğiniz zaman kendini değerli hisseder ve oda gülümser. Sert, kızgın baktığınız zaman ise ağlamaya başlar. Çünkü çocuğun ilk kendini algılaması annesinin (bakıcısının) gözünden olur. Yani bakıcısı çocuğa nasıl davranırsa kendini ve dünyayı o şekilde algılar.
Bebekler 6. aylarından itibaren anne kucağında iken başlarını geriye iterek anneden uzaklaşmaya çalışırlar. Bu bebeğin anneden ilk ayrışma denemesi, ilk birey olma mücadelesidir. 6. aydan sonra bebek yere bırakıldığında emekleyerek anneden uzaklaşmaya çalışır biraz emekledikten sonra bebek panikler ve arkasına dönüp annesine bakar burada annenin yaklaşımı çok önemlidir ‘’ ben buradayım, korkma ‘’ mesajını içeren ve daha da uzağa gitmesini teşvik eden bir bakış çocuğun birey olma konusundaki cesaretini arttıracaktır. Eğer tersi olarak bebeğin uzaklaşmasını anne negatif bakışlarla izlerse çocuk panik hissiyle anneye tekrar dönmek isteyecek ve ayrışma isteğinden vazgeçecektir. Bu durum ruhsal gelişmeyi bloke edecektir. Bu dönemde bebeğini seven, koruyan onun birey olma konusundaki girişimlerini destekleyen anne ideal annedir. Aşırı ilgiyle veya aşırı ilgisizlik içinde çocuğuna yaklaşan anneler ise çocuğun potansiyel gelişimini bloke eden bir süreci başlatmış olur.
Bu dönemde en önemli organ bebek için ağzıdır. Her bulduğunu ağzına götürmek ister. Ağız bu dönemde çocuk için dünyayı tanıma ve haz kaynağıdır.
Çocuğun aşırı doyurulması (aç değilken aşırı olarak emzirilme) veya aşırı doyumsuzluk ( ihtiyacı olduğunda kimseyi bulamama ) çocuğun doğal gelişmesini aksatır.
Aşırı doyurulan çocuklarda bağımlı bir yapı oluşmasına sebep olabilir.
2 – 3 YAŞ:
0-1 yaş döneminde çocuk tamamen anneye veya bakıcısına bağlı iken, 2 yaşlarına doğru çocuğun kas gelişimine ve ruhsal açılımına bağlı olarak çevresini araştırmaya yönelir.
Bu dönemde çocuklar, iyi – kötü, doğru – yanlış, onaylayan – onaylamayan tutumları öğrenmeye başlar.
Yine bu dönemde çocuk iradesini keşfeder yani bir şeyi yapma veya yapmamanın kendisinin tercih edebileceğini fark eder.
2 yaşlarında çocuk etrafını araştırmaya yönelir. Çocuğun güvenlik açısından tedbire alınmış bir ortamda etrafını incelemesine izin verilmelidir. Örneğin çocuğun el altında bıçak, makas ve benzeri kesici delici aletler kaldırılıp, evin içinde gezinmesine ve çocuğa zararı olmayacak nesneleri eline almasına izin verilmelidir.
Çocuğun davranışları sürekli olarak kısıtlanırsa çocuk pasif-agresif yapı geliştirir.
2 yaş dönemi çocukların tuvalet eğitimini içeren dönemdir. Eğer çocuk baskıcı ebeveyn tutumuna maruz kalırsa tuvalet eğitimi çağında anneye sorunlar çıkarır. Tuvalete oturtulduğunda çocuk tuvaletini yapmaz üzeri giydirildiğinde altına veya uygunsuz ortamlara tuvaletini yapar. Bu ebeveynin baskıcı tutumuna karşı çocuğun pasif-agresif tepkisidir.
Çocuğun eğitiminde katı ve kuralcı olunmamalıdır. Çocuğun özerk kimliği tanınmalıdır. Kendi kendine yemek yeme, eşyalarını toplama, giysilerini seçme, kendi başına giyinip soyunması teşvik edilmelidir.
Çocuğun yapmış olduğu bir eylemi ( resim çizme, oyuncağını toplama, ev işlerinde yardım v.b. ) sözel olarak ödüllendirin ‘’ aferin, çok güzel oldu gibi’’
Çocuğunuza yaşına uygun olarak yapabileceği görev ve sorumluluklar verin. Çocuk kendini ayrı bir birey olarak hissedebilmeli ve kendisinin de bir şeyler yapabileceğini görebilmesi sağlanmalıdır.
Çocuğunuzun olaylar karşısında fikrini alın kendini ifade edebilmesini sağlayın. Çocuğunuz söylediklerinin dinlendiğini ve önemsendiğini görsün
Hatalı davranışlarını yargılamadan onunla konuşun, hatalı kısımlarını görmesini sağlayın.
Çocuğunuzun yapabileceği şeyleri onun adına siz yapmayın, kendisinin yapmasına izin verin.
4 – 5 YAŞ:
Bu dönemde çocuklar çevrelerine ve bedenlerine, cinsel ayrılıklara karşı çok meraklı olurlar ve derin bir soruşturma ve öğrenme eğilimi gösterirler.
Cinsel ayrılıkları öğrenilmesi, cinsel benlik duygusunun başlaması ve kendi cinsiyetine uygun roller benimsemesi bu dönemde olur.
Erkek çocuklar babalarına, kız çocuklarda annelerini model alırlar. Erkek çocuk babasının ceketine, kravatını takmaya, baba gibi traş olmaya, kız çocuklarda makyaj yapma, annelerinin topuklu ayakkabılarını giyinme, annelerinin takılarını takma vb. eğilimler gösterirler. Bu çocuğunun cinsel kimliğini kabul ettiğinin göstergesidir. Çocuklar kendi cinsindeki ebeveynlerini model alırlarken yine bu dönemde erkek çocuk anneye, kız çocukta babaya daha fazla ilgi duyar.
Bu dönemde çocuk ile anne baba arasındaki ilişkinin niteliği daha da önemlidir. Baba soğuk iletişime girmiyor, çocuğun özerk kimliğini tanımıyor ve çocuğu sürekli olarak eleştiriyorsa çocuk babayla sağlıklı bir özdeşim kuramaz ve babayla olan çatışması sürer.
Yine bu dönemde erkek çocukların etrafında özdeşim yapabilecek güçlü otoriter baba yoksa çocuk cinsel kimlik özdeşimini baba ile değil anne ile yapar. Bu durum çocukta cinsel kimliğinde kaymalara sebep olur.
4 yaşındaki çocuk merak çağındadır. “bu nedir?” diye hep sorar. Burada dikkat edilecek husus çocuğun sorularını bıkmadan, sıkılmadan yanıtlamaktır. Böylelikle çocuğun soru sorma, araştırma duyguları ve özgüveni arttırılmış olur. Ama soruları engellenip, alay edilirse çocuğun soru sorma cesareti kırılır.
Yine bu dönemde çocuklar girişimcilik ve atılganlık eylemlerini açıkça göstermeye başlar. Sürekli bir merak, sürekli bir şeyler yapma, sürekli soru sormalar girişim duygusunun temellerinin atılmakta olduğunu gösterir. Bu dönemde aşırı korkutmalar, cezalar, utandırmalar, azarlamalar çocuğun girişimcilik duygusunu zedeleyip, aşırı çekingenliğe sebep olabilir.
6-11 YAŞ:
İlkokul dönemini içerir. Önceki çocukluk dönemlerinde belirgin olan büyüsel, anemistik(cansız nesneleri canlıymış gibi kabul etme) ve dürtülere bağlı düşünce biçiminin yerine giderek gerçeklik ilkesine dayanan düşünce biçimine bırakır. Bu dönemde çocukta daha önceden yaşanılmış ruhsal-cinsel çalkantılarda, çatışmalarda yatışmalar olur.
Bu dönem içerisinde çocukların hayatında öğretmenleri önemli yer tutar. Yeni arkadaşlıklar edinirler. Motor ve zihinsel yetilerinde, ilgi ve beceri alanlarında belirginleşmeler olur.
Psik. Şener YAZICI
0-1 yaş döneminde bebekler tamamen annelerine bağımlıdırlar. Anne veya bakıcısının sürekliliği ve zamanında bebeğin ihtiyaçlarını gidermesi çok önemlidir.
Bakıcının sürekliliği ve bakımının (acıktığında emzirilmesi, altını kirlettiğinde temizlenmesi v.b.) zamanında yapılması çocukta temel güven duygusunuoluşturur.
Temel güven duygusu çocuğun dış dünyayı güvenli olarak algılamasını ve kendi benliğinin süreklilik ve aynılık taşıyan, bakılmaya değer önemli bir varlık olduğu duygusunun oluşmasını sağlar.
Anne veya bakıcısının, bebekliğin ilk aylarında eksikliği ( örneğin çocuk yuvalarına bırakılmış olma ) çocuğun fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminde önemli aksamaya ve geriliğe sebep olur. Bebeğin zamanında ve düzenli olarak doyurulmasının yanında ilgi, şefkat, sevgi, güler yüz, güzel sözler ve ten temasına da ihtiyacı vardır.
Annenin çocuğunu emzirmesi basit bir çocuğa süt aktarma olayı değildir. Anne çocuğunu emzirirken bakışlarıyla sevgisini, nefretini, korkularını da çocuğuna aktarır. Anne çocuğuna değerli bir varlık olarak bakarsa çocuk kendini değerli olarak hisseder. Fakat anne çocuğa bakışlarıyla pis bir şeye bakar gibi bakarsa çocuk kendini değersiz hisseder. Örneğin 6 aylık bir bebeğe gülümsediğiniz zaman kendini değerli hisseder ve oda gülümser. Sert, kızgın baktığınız zaman ise ağlamaya başlar. Çünkü çocuğun ilk kendini algılaması annesinin (bakıcısının) gözünden olur. Yani bakıcısı çocuğa nasıl davranırsa kendini ve dünyayı o şekilde algılar.
Bebekler 6. aylarından itibaren anne kucağında iken başlarını geriye iterek anneden uzaklaşmaya çalışırlar. Bu bebeğin anneden ilk ayrışma denemesi, ilk birey olma mücadelesidir. 6. aydan sonra bebek yere bırakıldığında emekleyerek anneden uzaklaşmaya çalışır biraz emekledikten sonra bebek panikler ve arkasına dönüp annesine bakar burada annenin yaklaşımı çok önemlidir ‘’ ben buradayım, korkma ‘’ mesajını içeren ve daha da uzağa gitmesini teşvik eden bir bakış çocuğun birey olma konusundaki cesaretini arttıracaktır. Eğer tersi olarak bebeğin uzaklaşmasını anne negatif bakışlarla izlerse çocuk panik hissiyle anneye tekrar dönmek isteyecek ve ayrışma isteğinden vazgeçecektir. Bu durum ruhsal gelişmeyi bloke edecektir. Bu dönemde bebeğini seven, koruyan onun birey olma konusundaki girişimlerini destekleyen anne ideal annedir. Aşırı ilgiyle veya aşırı ilgisizlik içinde çocuğuna yaklaşan anneler ise çocuğun potansiyel gelişimini bloke eden bir süreci başlatmış olur.
Bu dönemde en önemli organ bebek için ağzıdır. Her bulduğunu ağzına götürmek ister. Ağız bu dönemde çocuk için dünyayı tanıma ve haz kaynağıdır.
Çocuğun aşırı doyurulması (aç değilken aşırı olarak emzirilme) veya aşırı doyumsuzluk ( ihtiyacı olduğunda kimseyi bulamama ) çocuğun doğal gelişmesini aksatır.
Aşırı doyurulan çocuklarda bağımlı bir yapı oluşmasına sebep olabilir.
2 – 3 YAŞ:
0-1 yaş döneminde çocuk tamamen anneye veya bakıcısına bağlı iken, 2 yaşlarına doğru çocuğun kas gelişimine ve ruhsal açılımına bağlı olarak çevresini araştırmaya yönelir.
Bu dönemde çocuklar, iyi – kötü, doğru – yanlış, onaylayan – onaylamayan tutumları öğrenmeye başlar.
Yine bu dönemde çocuk iradesini keşfeder yani bir şeyi yapma veya yapmamanın kendisinin tercih edebileceğini fark eder.
2 yaşlarında çocuk etrafını araştırmaya yönelir. Çocuğun güvenlik açısından tedbire alınmış bir ortamda etrafını incelemesine izin verilmelidir. Örneğin çocuğun el altında bıçak, makas ve benzeri kesici delici aletler kaldırılıp, evin içinde gezinmesine ve çocuğa zararı olmayacak nesneleri eline almasına izin verilmelidir.
Çocuğun davranışları sürekli olarak kısıtlanırsa çocuk pasif-agresif yapı geliştirir.
2 yaş dönemi çocukların tuvalet eğitimini içeren dönemdir. Eğer çocuk baskıcı ebeveyn tutumuna maruz kalırsa tuvalet eğitimi çağında anneye sorunlar çıkarır. Tuvalete oturtulduğunda çocuk tuvaletini yapmaz üzeri giydirildiğinde altına veya uygunsuz ortamlara tuvaletini yapar. Bu ebeveynin baskıcı tutumuna karşı çocuğun pasif-agresif tepkisidir.
Çocuğun eğitiminde katı ve kuralcı olunmamalıdır. Çocuğun özerk kimliği tanınmalıdır. Kendi kendine yemek yeme, eşyalarını toplama, giysilerini seçme, kendi başına giyinip soyunması teşvik edilmelidir.
Çocuğun yapmış olduğu bir eylemi ( resim çizme, oyuncağını toplama, ev işlerinde yardım v.b. ) sözel olarak ödüllendirin ‘’ aferin, çok güzel oldu gibi’’
Çocuğunuza yaşına uygun olarak yapabileceği görev ve sorumluluklar verin. Çocuk kendini ayrı bir birey olarak hissedebilmeli ve kendisinin de bir şeyler yapabileceğini görebilmesi sağlanmalıdır.
Çocuğunuzun olaylar karşısında fikrini alın kendini ifade edebilmesini sağlayın. Çocuğunuz söylediklerinin dinlendiğini ve önemsendiğini görsün
Hatalı davranışlarını yargılamadan onunla konuşun, hatalı kısımlarını görmesini sağlayın.
Çocuğunuzun yapabileceği şeyleri onun adına siz yapmayın, kendisinin yapmasına izin verin.
4 – 5 YAŞ:
Bu dönemde çocuklar çevrelerine ve bedenlerine, cinsel ayrılıklara karşı çok meraklı olurlar ve derin bir soruşturma ve öğrenme eğilimi gösterirler.
Cinsel ayrılıkları öğrenilmesi, cinsel benlik duygusunun başlaması ve kendi cinsiyetine uygun roller benimsemesi bu dönemde olur.
Erkek çocuklar babalarına, kız çocuklarda annelerini model alırlar. Erkek çocuk babasının ceketine, kravatını takmaya, baba gibi traş olmaya, kız çocuklarda makyaj yapma, annelerinin topuklu ayakkabılarını giyinme, annelerinin takılarını takma vb. eğilimler gösterirler. Bu çocuğunun cinsel kimliğini kabul ettiğinin göstergesidir. Çocuklar kendi cinsindeki ebeveynlerini model alırlarken yine bu dönemde erkek çocuk anneye, kız çocukta babaya daha fazla ilgi duyar.
Bu dönemde çocuk ile anne baba arasındaki ilişkinin niteliği daha da önemlidir. Baba soğuk iletişime girmiyor, çocuğun özerk kimliğini tanımıyor ve çocuğu sürekli olarak eleştiriyorsa çocuk babayla sağlıklı bir özdeşim kuramaz ve babayla olan çatışması sürer.
Yine bu dönemde erkek çocukların etrafında özdeşim yapabilecek güçlü otoriter baba yoksa çocuk cinsel kimlik özdeşimini baba ile değil anne ile yapar. Bu durum çocukta cinsel kimliğinde kaymalara sebep olur.
4 yaşındaki çocuk merak çağındadır. “bu nedir?” diye hep sorar. Burada dikkat edilecek husus çocuğun sorularını bıkmadan, sıkılmadan yanıtlamaktır. Böylelikle çocuğun soru sorma, araştırma duyguları ve özgüveni arttırılmış olur. Ama soruları engellenip, alay edilirse çocuğun soru sorma cesareti kırılır.
Yine bu dönemde çocuklar girişimcilik ve atılganlık eylemlerini açıkça göstermeye başlar. Sürekli bir merak, sürekli bir şeyler yapma, sürekli soru sormalar girişim duygusunun temellerinin atılmakta olduğunu gösterir. Bu dönemde aşırı korkutmalar, cezalar, utandırmalar, azarlamalar çocuğun girişimcilik duygusunu zedeleyip, aşırı çekingenliğe sebep olabilir.
6-11 YAŞ:
İlkokul dönemini içerir. Önceki çocukluk dönemlerinde belirgin olan büyüsel, anemistik(cansız nesneleri canlıymış gibi kabul etme) ve dürtülere bağlı düşünce biçiminin yerine giderek gerçeklik ilkesine dayanan düşünce biçimine bırakır. Bu dönemde çocukta daha önceden yaşanılmış ruhsal-cinsel çalkantılarda, çatışmalarda yatışmalar olur.
Bu dönem içerisinde çocukların hayatında öğretmenleri önemli yer tutar. Yeni arkadaşlıklar edinirler. Motor ve zihinsel yetilerinde, ilgi ve beceri alanlarında belirginleşmeler olur.
Psik. Şener YAZICI
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Ruhsal Gelişim Dönemleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Şener YAZICI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Şener YAZICI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
