Boşanmanın Ergenler Üzerindeki Etkisi
Boşanmanın çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri farklıdır. Ergenlik çağındaki çocuklar bilişsel olgunluğa ulaştıkları için, ebeveynlerinin boşanma sebeplerini çocuklara göre daha iyi anlayabilirler. Fakat bir yandan, ergenlik çağında birey, kendilik algısı geliştirmeye başlar, ailesi ve arkadaşlarıyla daha olgun ilişkiler kurar ve bağımsızlaşmaya başlar. Bu sebeple, bu dönemde birey daha hassas ve kırılgandır.
Geç ergenlik, okul mezuniyeti, evden ayrılma ve arkadaş gruplarının değişmesi açısından bir geçiş aşamasıdır. Bu yüzden boşanma, bu dönemdeki bireylerde olası bir stres faktörüne yol açabilir. Boşanmış ailelerdeki ergenler ile birlikte yaşayan ailelerdeki ergenlerin kıyaslandığı araştırmalarda, boşanmış ailelerdeki ergenlerin yaşamdan daha az tatmin oldukları ve aile ve arkadaşlarıyla daha az yakınlık kurdukları ortaya çıkmıştır. Ancak bu uyum problemleri, ebeveynlerin boşanmadan sonraki medeni durumları, ebeveynler arası çatışma ve anne-babayla olan yakınlık gibi ailesel faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Yapılan çalışmalarda, ayrılmış ailelerin genç yetişkin bireyleri, birlikte yaşayan ailelerin bireylerine göre daha az hayat tatmini, daha fazla anksiyete ve hem cinsleriyle daha zayıf ilişkiler göstermiştir. Hayattan daha az tatmin olma, tek ebeveynle yaşamanın ekonomik dezavantajını yaşamaktan kaynaklanabilir. Anksiyetenin daha fazla olması ise, diğer kardeşlerin bakımı, aileye finansal ve duygusal destek olma gibi sorumlulukların artmasıyla ilintilidir. Boşanmanın, ergenlerin kişiler arası iletişimini de etkilediği düşünülmektedir. Boşanma, ergenlerin cinsellik ve evlilik hakkında kaygılanmalarına sebep olabilir. Hatta boşanmanın nesilden nesile aktarılacağına inanabilirler.
Wallerstein & Kelly (1980b) ve Schwartzberg (1980)’ in ergenlerde yaptıkları çalışmalarda iki farklı yolla tepki gösteren gruplar bulunmuştur. Birinci grubun regresif davranışlar gösterdiği ve kendinden daha küçük çocuklarla zaman geçirdiği ortaya çıkmıştır. Okul devamı ve başarısında düşme, zihinlerinin boşanma ile meşgul olmasından kaynaklanmaktadır. İkinci grubun ise, hazır olmasalar bile bağımsız olmaya çalıştıkları ve bunun sonucu erkeklerin antisosyal davranış ve suça yönelik davranışlar geliştirdikleri bulunmuştur. Kızların da arkadaşlarına bağımlılık ve erken cinsel ilişki gibi davranışlar sergilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Ebeveynler arasındaki çatışmanın, ergenleri, ebeveynlerinin boşanmasından daha kötü etkilediği düşünülmektedir. Bu da, sürekli çatışma ortamında olan bireyin daha fazla stres altında kalmasından kaynaklanabilir. Yani, bir taraftan boşanma, ergenleri aile içi çatışmanın olumsuz etkilerinden koruyabilir. Bazı ergenler, yine de ebeveynlerinin boşanmasındansa aile içi çatışmayı tercih ettiklerini düşünebilir. Ancak, ergenlerin gözlemlenen bilişsel ve sosyal yeterlilikleri kendi algıladıkları yeterliliklerinden farklıdır. Bowlby’ye göre, ebeveynden ayrılırken, genç ergenlerin stres tepkileri bebeklerinkine benzer. Bu stres belirtileri, olumsuz öz yeterlilik algısına yol açarken, farklı yetkinlikler boşanmadan önce oluşmuştur. Bu sebeple, boşanmadan sonra ergenlerin gerçek yeterlilik algıları aslında değişmez. Sonuç olarak, ebeveynler arası çatışma ergenlerin sosyal ve bilişsel yeterlilikleri adına daha kritiktir.
Ergenlerin boşanma karşısındaki tepkileri, boşanmadan önceki aile dinamikleri, boşanmanın doğası, boşanma sonrası ilişkiler, boşanma sırasında ergenin yaşı, kişilik özellikleri ve baş etme stilleri gibi farklı faktörlere bağlı olarak değişir. Ergenlik çağındaki bireyin yaşı ne kadar küçükse, anne babasının sevgisini kaybettiği hissini ve bundan kendini sorumlu tutması deneyimini yaşaması o kadar artacaktır. Ayrıca, büyüdükçe ergenlerin suçluluk duygusu utanç duygusuna dönüşebilir. Çevrelerinde gelişen olayların kendi kontrollerinin dışında gerçekleştiğini düşünebilirler. Her yeni ilişkiye terk edilecekleri ve reddedilecekleri varsayımıyla yaklaşabilirler. Ayrıca okul performanslarında düşüş, evde ve okulda agresif olma, madde kötüye kullanımı ve suç işleme gibi bazı davranış ve uyum problemleri geliştirebilirler.
Boşanmanın etkileri cinsiyete göre değişiklik gösterebilir. Mesela, erkekler, kızlara göre daha az uyum gösterirler. Cinsiyet farklılığının etkisi de, anne ve babanın ayrıldıktan sonraki medeni durumuna, üvey ebeveynin cinsiyetine ve yetiştirme stillerine bağlı olarak değişmektedir. Mesela üvey babayla yaşayan ergenler göz önünde bulundurulursa, kızların uyum sağlamaları daha zordur.
Bahsedilen uyum problemlerine rağmen, boşanmış ailelerin ergenlik çağındaki çocukları, yeni aile rolleri ve sorumlulukları deneyimlemek, finansal konulara daha gerçekçi yaklaşmak gibi olumlu değişimler de gösterebilir.
Çocuklarınızın boşanmanıza uyum sağlamlarına yardım etmek için;
Ayrı yaşama ve boşanmanın ne anlama geldiğini çocuklarınızın anlamalarını sağlayabilir,
Çocuklarınıza, yaşlarına uygun biçimde, boşanmanın onları nasıl etkileyeceğini somut ifadelerle açıklayabilir,
Çocuklarınızı her zaman sevileceklerine ve en iyi şekilde bakılacaklarına inandırıp bu yönde davranabilir,
Eski eşinizle ilişkiyi mümkün olduğu kadar sorunsuz sürdürmeye çalışır, bu mümkün değilse, sorunları çocuklara yansıtmaz,
Çocuklarla ilgili konularda eski eşinizle işbirliği yapabilir,
Hayatlarındaki başka insanlardan ve uzmanlardan yardım ve rehberlik istemeleri için çocuklarınıza yardım edebilirsiniz.
Geç ergenlik, okul mezuniyeti, evden ayrılma ve arkadaş gruplarının değişmesi açısından bir geçiş aşamasıdır. Bu yüzden boşanma, bu dönemdeki bireylerde olası bir stres faktörüne yol açabilir. Boşanmış ailelerdeki ergenler ile birlikte yaşayan ailelerdeki ergenlerin kıyaslandığı araştırmalarda, boşanmış ailelerdeki ergenlerin yaşamdan daha az tatmin oldukları ve aile ve arkadaşlarıyla daha az yakınlık kurdukları ortaya çıkmıştır. Ancak bu uyum problemleri, ebeveynlerin boşanmadan sonraki medeni durumları, ebeveynler arası çatışma ve anne-babayla olan yakınlık gibi ailesel faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Yapılan çalışmalarda, ayrılmış ailelerin genç yetişkin bireyleri, birlikte yaşayan ailelerin bireylerine göre daha az hayat tatmini, daha fazla anksiyete ve hem cinsleriyle daha zayıf ilişkiler göstermiştir. Hayattan daha az tatmin olma, tek ebeveynle yaşamanın ekonomik dezavantajını yaşamaktan kaynaklanabilir. Anksiyetenin daha fazla olması ise, diğer kardeşlerin bakımı, aileye finansal ve duygusal destek olma gibi sorumlulukların artmasıyla ilintilidir. Boşanmanın, ergenlerin kişiler arası iletişimini de etkilediği düşünülmektedir. Boşanma, ergenlerin cinsellik ve evlilik hakkında kaygılanmalarına sebep olabilir. Hatta boşanmanın nesilden nesile aktarılacağına inanabilirler.
Wallerstein & Kelly (1980b) ve Schwartzberg (1980)’ in ergenlerde yaptıkları çalışmalarda iki farklı yolla tepki gösteren gruplar bulunmuştur. Birinci grubun regresif davranışlar gösterdiği ve kendinden daha küçük çocuklarla zaman geçirdiği ortaya çıkmıştır. Okul devamı ve başarısında düşme, zihinlerinin boşanma ile meşgul olmasından kaynaklanmaktadır. İkinci grubun ise, hazır olmasalar bile bağımsız olmaya çalıştıkları ve bunun sonucu erkeklerin antisosyal davranış ve suça yönelik davranışlar geliştirdikleri bulunmuştur. Kızların da arkadaşlarına bağımlılık ve erken cinsel ilişki gibi davranışlar sergilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Ebeveynler arasındaki çatışmanın, ergenleri, ebeveynlerinin boşanmasından daha kötü etkilediği düşünülmektedir. Bu da, sürekli çatışma ortamında olan bireyin daha fazla stres altında kalmasından kaynaklanabilir. Yani, bir taraftan boşanma, ergenleri aile içi çatışmanın olumsuz etkilerinden koruyabilir. Bazı ergenler, yine de ebeveynlerinin boşanmasındansa aile içi çatışmayı tercih ettiklerini düşünebilir. Ancak, ergenlerin gözlemlenen bilişsel ve sosyal yeterlilikleri kendi algıladıkları yeterliliklerinden farklıdır. Bowlby’ye göre, ebeveynden ayrılırken, genç ergenlerin stres tepkileri bebeklerinkine benzer. Bu stres belirtileri, olumsuz öz yeterlilik algısına yol açarken, farklı yetkinlikler boşanmadan önce oluşmuştur. Bu sebeple, boşanmadan sonra ergenlerin gerçek yeterlilik algıları aslında değişmez. Sonuç olarak, ebeveynler arası çatışma ergenlerin sosyal ve bilişsel yeterlilikleri adına daha kritiktir.
Ergenlerin boşanma karşısındaki tepkileri, boşanmadan önceki aile dinamikleri, boşanmanın doğası, boşanma sonrası ilişkiler, boşanma sırasında ergenin yaşı, kişilik özellikleri ve baş etme stilleri gibi farklı faktörlere bağlı olarak değişir. Ergenlik çağındaki bireyin yaşı ne kadar küçükse, anne babasının sevgisini kaybettiği hissini ve bundan kendini sorumlu tutması deneyimini yaşaması o kadar artacaktır. Ayrıca, büyüdükçe ergenlerin suçluluk duygusu utanç duygusuna dönüşebilir. Çevrelerinde gelişen olayların kendi kontrollerinin dışında gerçekleştiğini düşünebilirler. Her yeni ilişkiye terk edilecekleri ve reddedilecekleri varsayımıyla yaklaşabilirler. Ayrıca okul performanslarında düşüş, evde ve okulda agresif olma, madde kötüye kullanımı ve suç işleme gibi bazı davranış ve uyum problemleri geliştirebilirler.
Boşanmanın etkileri cinsiyete göre değişiklik gösterebilir. Mesela, erkekler, kızlara göre daha az uyum gösterirler. Cinsiyet farklılığının etkisi de, anne ve babanın ayrıldıktan sonraki medeni durumuna, üvey ebeveynin cinsiyetine ve yetiştirme stillerine bağlı olarak değişmektedir. Mesela üvey babayla yaşayan ergenler göz önünde bulundurulursa, kızların uyum sağlamaları daha zordur.
Bahsedilen uyum problemlerine rağmen, boşanmış ailelerin ergenlik çağındaki çocukları, yeni aile rolleri ve sorumlulukları deneyimlemek, finansal konulara daha gerçekçi yaklaşmak gibi olumlu değişimler de gösterebilir.
Çocuklarınızın boşanmanıza uyum sağlamlarına yardım etmek için;
Ayrı yaşama ve boşanmanın ne anlama geldiğini çocuklarınızın anlamalarını sağlayabilir,
Çocuklarınıza, yaşlarına uygun biçimde, boşanmanın onları nasıl etkileyeceğini somut ifadelerle açıklayabilir,
Çocuklarınızı her zaman sevileceklerine ve en iyi şekilde bakılacaklarına inandırıp bu yönde davranabilir,
Eski eşinizle ilişkiyi mümkün olduğu kadar sorunsuz sürdürmeye çalışır, bu mümkün değilse, sorunları çocuklara yansıtmaz,
Çocuklarla ilgili konularda eski eşinizle işbirliği yapabilir,
Hayatlarındaki başka insanlardan ve uzmanlardan yardım ve rehberlik istemeleri için çocuklarınıza yardım edebilirsiniz.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Boşanmanın Ergenler Üzerindeki Etkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Şule ÜZÜMCÜ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Şule ÜZÜMCÜ'nün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
