Otizm
OTİZM
Amerikan Psikiyatri Birliği'nin 2000 yılında yayımladığı kılavuza göre (DSM-IV-TR), Otizm Spektrum Bozukluğu kapsamında beş ayrı kategori yer almaktadır:
• Otizm (Otistik bozukluk)
• Asperger Sendromu
• Atipik Otizm (Başka türlü adlandırılamayan otistik/yaygın gelişimsel bozukluk)
• Çocukluk Dezentegratif Bozukluğu
• Rett Sendromu
1.OTİZM:
Genellik üç yaşından önce başlayan ve ömür boyu süren, konuşmada gecikme, sosyal etkileşime girmeme, göz temasında kısıtlılık, sınırlı ve tekrarlanan davranışlarla kendini gösteren beynin gelişimini engelleyen nöropsikiyatrik bir hastalıktır. Otizm ilk keşfedildiği günden günümüze tanılayan uzmanların sayısının artması, duyarlılığın artması gibi nedenlerle daha sık rastlanmaya başlanmıştır. Dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı % 1 civarındadır.
Otizme her çeşit toplumda, ırkta ve ailede rastlanmaktadır. Dolayısıyla, bu özelliklerin hiç birinin otizmle ilişkili olmadığı kabul edilmektedir. Otizmin çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin ekonomik koşullarıyla ilişkisi yoktur.
Otizmin kesin tanısı için kullanılan belirli bir yöntem yoktur. Gözleme dayanarak ve aileden alınan bilgilere göre tanı konur. Belirtilerin tamamının bir çocukta görülmesi şart değildir.
Otistik bireylerde, pek çok özellik, farklı düzeylerde görülür:
1. SOSYAL ETKİLEŞİMDE YETERSİZLİK:
• Göz kontağında sınırlılık
• Ortak ilgide sınırlılık; başkasının işaret ettiği yere bakmama..
• Başkalarının yaptıklarına karşı ilgisizlik; seslenildiğinde duymuyormuş gibi davranmak,
• Diğer çocuklarla etkileşmede isteksizlik; yaşıtları ya da kardeşleriyle etkileşimde bulunmamak
• Yalnızlığı yeğlemek;
• Başkalarının duygularını anlamada yetersizlik; sevinç, üzüntü, kızgınlık gibi duygulara tepkisizlik.
2. İLETİŞİM VE OYUNDA YETERSİZLİK
• Dil ve iletişim sorunları: konuşma zorluğu, sıra dışı konuşma, gereksinimlerini ifade edememek.
• Vücut dili kullanımda sınırlılık; jest ve mimiklerini kullanamama.
• Hayali oyunda gerilik: sembolik ve işlevsel oyunları hiç oynamamak yada yaşıtlarından daha beceriksizce oynamak.
3.TAKINTILAR:
• Nesne takıntıları: nesneleri döndürüp seyretmek, seslerini dinlemek, sıraya dizmek, yalamak, koklamak vs.
• Hareket takıntıları: el çırpma, sallanma, koşma, zıplama, dönme vs. davranışları uzun süreli yapma.
• İlgi takıntıları: bir ya da birkaç sıra dışı konuyla sürekli ilgilenmek; uçaklar arabalar vs.
• Düzen takıntıları; okula her zaman aynı yoldan gitmek, yemeği hep aynı tabaktan yemek, aynı giysiyi giymek.
4. DİĞER BELİRTİLER:
• Bazı duyularda aşırı duyarlılık; belli seslerden aşırı derecede rahatsızlık
• Acıya karşı duyarsızlık; düşme, çarpma, yaralanma durumlarında tepki göstermemek
• Uygun olmayan gülmeler kıkırdamalar; nedeni belli olmayan uzun süreli gülmeler
• Kendine ya da çevreye yönelik saldırganlık
• Öfke nöbetleri; aniden başlayan hırçınlıklar
• Aşırı hareketlilik ya da hareketsizlik;
• Tehlikelere karşı duyarsızlık;
• Kas gelişiminde tutarsızlık; bazı becerilerde diğer becerilere göre daha ileri yada geri de olmak.
Otizmin Belirtileri
Göz kontağı kısıtlıdır ya da yoktur
Çevreye ilgisizdirler
Adına tepki vermezler
Aşırı hareketli yada hareketsiz olabilirler
Bazıları fiziksel temasa (öpülme, sarılma vs.) izin vermez yada hoşlanmaz
Çoğunlukla insanları değil cansız varlıkları tercih ederler
Sosyal ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler
İşaret etmezler, ihtiyaçlarını yetişkinin elini kullanarak ifade ederler
Taklit becerisi yoktur yada sınırlıdır
Konuşma birçoğunda gelişmemiştir
Konuşma gelişse bile bunu iletişim aracı olarak kullanmazlar
Ekolaliktirler, söylenenleri papağan gibi tekrarlarlar
Uygun olmayan vurgulamalar, kalıp cümlelerle konuşurlar
Mekanik ve tek düze ses tonu kullanırlar
Uygunsuz gülme ve kıkırdamalar vardır
Düzen takıntıları vardır
Nesne takıntıları vardır. Objelere gereksiz yere bağlanma… (pipet, şişe, araba… vs)
Rutinlerindeki değişikliklere tepkilidirler
Tekrarlayan davranışları (stereotipiler) vardır (nesneleri çevirme, el çırpma, kanat çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, parmak ucunda yürüme…)
Oyuncaklarla gerektiği gibi oynamazlar (arabaları dizerler, topu çevirirler…)
Hayali oyun oynamazlar
Sürekli aynı oyunları oynamayı tercih ederler
Bazıları ses, acı, koku, ışık ve dokunuşa aşırı hassastırlar
Bazıları soğuk, sıcak, acıya duyarsız olabilir
Bazıları tehlikeye karşı duyarsız olabilir
Yemek yeme bozuklukları vardır
Bazıları kendine, çevresindekilere ve eşyalara zarar verebilir
Beklemeye yada isteklerini ertelemeye pek tahammüllü değillerdir.
*Otizmi olan çocukların ebeveynlerinin yaklaşık yarısı çocuklarının sıra dışı davranışlarını 18 aylıktan itibaren, yaklaşık beşte dördü de yaklaşık 24 aylıktan itibaren fark ederler.
Tedaviyi geciktirmek uzun süreli sonuçlarda etkili olacağından, aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteren çocukların bir uzman tarafından zaman geçirmeden değerlendirilmesi gerekir:
Amerikan Psikiyatri Birliği'nin 2000 yılında yayımladığı kılavuza göre (DSM-IV-TR), Otizm Spektrum Bozukluğu kapsamında beş ayrı kategori yer almaktadır:
• Otizm (Otistik bozukluk)
• Asperger Sendromu
• Atipik Otizm (Başka türlü adlandırılamayan otistik/yaygın gelişimsel bozukluk)
• Çocukluk Dezentegratif Bozukluğu
• Rett Sendromu
1.OTİZM:
Genellik üç yaşından önce başlayan ve ömür boyu süren, konuşmada gecikme, sosyal etkileşime girmeme, göz temasında kısıtlılık, sınırlı ve tekrarlanan davranışlarla kendini gösteren beynin gelişimini engelleyen nöropsikiyatrik bir hastalıktır. Otizm ilk keşfedildiği günden günümüze tanılayan uzmanların sayısının artması, duyarlılığın artması gibi nedenlerle daha sık rastlanmaya başlanmıştır. Dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı % 1 civarındadır.
Otizme her çeşit toplumda, ırkta ve ailede rastlanmaktadır. Dolayısıyla, bu özelliklerin hiç birinin otizmle ilişkili olmadığı kabul edilmektedir. Otizmin çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin ekonomik koşullarıyla ilişkisi yoktur.
Otizmin kesin tanısı için kullanılan belirli bir yöntem yoktur. Gözleme dayanarak ve aileden alınan bilgilere göre tanı konur. Belirtilerin tamamının bir çocukta görülmesi şart değildir.
Otistik bireylerde, pek çok özellik, farklı düzeylerde görülür:
1. SOSYAL ETKİLEŞİMDE YETERSİZLİK:
• Göz kontağında sınırlılık
• Ortak ilgide sınırlılık; başkasının işaret ettiği yere bakmama..
• Başkalarının yaptıklarına karşı ilgisizlik; seslenildiğinde duymuyormuş gibi davranmak,
• Diğer çocuklarla etkileşmede isteksizlik; yaşıtları ya da kardeşleriyle etkileşimde bulunmamak
• Yalnızlığı yeğlemek;
• Başkalarının duygularını anlamada yetersizlik; sevinç, üzüntü, kızgınlık gibi duygulara tepkisizlik.
2. İLETİŞİM VE OYUNDA YETERSİZLİK
• Dil ve iletişim sorunları: konuşma zorluğu, sıra dışı konuşma, gereksinimlerini ifade edememek.
• Vücut dili kullanımda sınırlılık; jest ve mimiklerini kullanamama.
• Hayali oyunda gerilik: sembolik ve işlevsel oyunları hiç oynamamak yada yaşıtlarından daha beceriksizce oynamak.
3.TAKINTILAR:
• Nesne takıntıları: nesneleri döndürüp seyretmek, seslerini dinlemek, sıraya dizmek, yalamak, koklamak vs.
• Hareket takıntıları: el çırpma, sallanma, koşma, zıplama, dönme vs. davranışları uzun süreli yapma.
• İlgi takıntıları: bir ya da birkaç sıra dışı konuyla sürekli ilgilenmek; uçaklar arabalar vs.
• Düzen takıntıları; okula her zaman aynı yoldan gitmek, yemeği hep aynı tabaktan yemek, aynı giysiyi giymek.
4. DİĞER BELİRTİLER:
• Bazı duyularda aşırı duyarlılık; belli seslerden aşırı derecede rahatsızlık
• Acıya karşı duyarsızlık; düşme, çarpma, yaralanma durumlarında tepki göstermemek
• Uygun olmayan gülmeler kıkırdamalar; nedeni belli olmayan uzun süreli gülmeler
• Kendine ya da çevreye yönelik saldırganlık
• Öfke nöbetleri; aniden başlayan hırçınlıklar
• Aşırı hareketlilik ya da hareketsizlik;
• Tehlikelere karşı duyarsızlık;
• Kas gelişiminde tutarsızlık; bazı becerilerde diğer becerilere göre daha ileri yada geri de olmak.
Otizmin Belirtileri
Göz kontağı kısıtlıdır ya da yoktur
Çevreye ilgisizdirler
Adına tepki vermezler
Aşırı hareketli yada hareketsiz olabilirler
Bazıları fiziksel temasa (öpülme, sarılma vs.) izin vermez yada hoşlanmaz
Çoğunlukla insanları değil cansız varlıkları tercih ederler
Sosyal ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler
İşaret etmezler, ihtiyaçlarını yetişkinin elini kullanarak ifade ederler
Taklit becerisi yoktur yada sınırlıdır
Konuşma birçoğunda gelişmemiştir
Konuşma gelişse bile bunu iletişim aracı olarak kullanmazlar
Ekolaliktirler, söylenenleri papağan gibi tekrarlarlar
Uygun olmayan vurgulamalar, kalıp cümlelerle konuşurlar
Mekanik ve tek düze ses tonu kullanırlar
Uygunsuz gülme ve kıkırdamalar vardır
Düzen takıntıları vardır
Nesne takıntıları vardır. Objelere gereksiz yere bağlanma… (pipet, şişe, araba… vs)
Rutinlerindeki değişikliklere tepkilidirler
Tekrarlayan davranışları (stereotipiler) vardır (nesneleri çevirme, el çırpma, kanat çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, parmak ucunda yürüme…)
Oyuncaklarla gerektiği gibi oynamazlar (arabaları dizerler, topu çevirirler…)
Hayali oyun oynamazlar
Sürekli aynı oyunları oynamayı tercih ederler
Bazıları ses, acı, koku, ışık ve dokunuşa aşırı hassastırlar
Bazıları soğuk, sıcak, acıya duyarsız olabilir
Bazıları tehlikeye karşı duyarsız olabilir
Yemek yeme bozuklukları vardır
Bazıları kendine, çevresindekilere ve eşyalara zarar verebilir
Beklemeye yada isteklerini ertelemeye pek tahammüllü değillerdir.
*Otizmi olan çocukların ebeveynlerinin yaklaşık yarısı çocuklarının sıra dışı davranışlarını 18 aylıktan itibaren, yaklaşık beşte dördü de yaklaşık 24 aylıktan itibaren fark ederler.
Tedaviyi geciktirmek uzun süreli sonuçlarda etkili olacağından, aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteren çocukların bir uzman tarafından zaman geçirmeden değerlendirilmesi gerekir:
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Otizm" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Veli KURT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Veli KURT'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
