Bağımlı Çocuklara Yaklaşım Şekli Nasıl Olmalıdır?
BAĞIMLI ÇOCUKLARA YAKLAŞIM ŞEKLİ NASIL OLMALIDIR?
Bağımlılık, yardım ve güvenlik için bir başkasına dayanmadır. Kendine güven ve kendi kendine yetebilme yeteneğinin gelişmesi için bebeklik ve ilk çocukluk yıllarında güvenli bir bağlanma ve duygusal bağımlılık ön koşuldur. Yaşla birlikte çocuğun bağımlı davranışlarında bir azalma görülür. Ancak bazı anne baba davranışları, kazanılması gereken bu bağımsızlığı engelleyerek bağımlılığın sürdürülmesine neden olur. Gerçek sevgi sevdiğimizi özgür bırakmak ve ona yaşam hakkı tanımaktır. Her insan doğduğu andan itibaren özgürdür ve bireysel tercih yapabilme hakkına sahiptir. Sevgi adı altındaki bağımlı ilişkide bu engellendiğinde bireyin özgüveni tam anlamıyla gelişemez. Özgüvensizliğin, beraberinde bağımlılığı getirme olasılığı çok yüksektir. Bağımlılık eğilimi her insanda vardır. Ancak. Kişinin bağımlılığı ile kendi kendine yetebilmesi arasında bir denge olması gerekir. Eğer bu denge bağımlılık yönüne kayarsa ortaya bazı problemler çıkar. Çok küçük çocuklar için bağımlılık normal, hatta sağlıklı bir durumdur. Fakat çocuk okul çağına geldiğinde bu durumun devam ediyorsa sorunlara neden olabilir.(Kuzucu,2003)
Bağımlı Çocukların Özellikleri
Bağımlı çocuk, evde olsun okulda olsun yaşından daha çocuksu davranır. Girişken değildir ve kendine güveni yoktur. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez, evde anneye sokulur.Sürekli sevilmek ve okşanmak ister.Okulda sorun yaratmadığı için öğretmeninin koruyuculuğu altına girer.Usluluğu ve ürkekliği nedeniyle hep kollanır.Çevrenin bu tutumu, onu daha çekingen yapar.Bağımlı çocuk zamanla bu zayıflığını ve güvensizliğini bir savunma aracı olarak kullanmayı öğrenir.Evde yedirip içirilen, bir dediği iki edilmeyen,okulda öğretmeninin sevgilisi olup çıkan çocuk bağımlılık çemberini kolay kıramaz.(Yörükoğlu,1998)
Çocuk evden ayrılmamak için huysuzluk yapar, zaman zaman karın ağrısı, baş ağrısı gibi belirtiler gösterir. Okula gitmemesi için izin verildiğinde bu belirtiler kendiliğinden geçer. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez. Kimi zaman, sıkılganlık ve çekingenlik o kadar ileri safhalara varır ki çocuk, kendi aile üyeleri dışında kimseyle konuşmaz. Kendi aile üyeleri dışında herkes güvenilmez yabancılardır. Anne babasının kendi yerine karar vermesini bekler. Anne babası yanında olmadan herhangi bir sosyal ortama girmek istemez. Bağlandığı kişilerden ayrılık durumu olduğunda aşın kaygı hisseder. Bu yüzden sevdiklerinden ve evden ayrılmak istemez, evden ayrıldığında sevdiklerinin başına önemli zararlar geleceğine inanır. Uyku zamanı zorlanır, anne babasından ayrı uyumak istemez. Arkadaşlıklarını sürdürmede güçlük çeker. Okul ödevlerini tamamlamada yetersizlik duyar. Sınıf içinde bağımsız düşünemez. ( Kuzucu,2003)
Çocukların Bağımlılık Nedenleri
Bebekler anneye bağımlılık gösterirler çünkü çevreyi bir süre araştırdıktan sonra sığınabilecekleri tek güvenilir yer annedir. Eğer anne çocuğun yanında değilse ve etrafta yabancılar varsa kopma ve araştırma davranışında azalma görülür. Çocuk annesinin kendisini bırakıp gitmeyeceğine ve kendisine değer verdiğine inanırsa güven duygusu doğal olarak gelişir ve gelecekteki bağımsızlaşma sürecinin ilk adımı atılmış olur. Ana babaya karşı güven duygusu geliştiremeyen çocuklar, okul çağında arkadaşlık kurmakta zorluk çekebilirler. Bazı çocuklar kendini daha güçlü hissetme veya dikkat çekmek için aileye bağlı kalabilir Bu da ailenin çocuğu daha fazla korumasına neden olur. Bağımlılık çocuğa her zaman bir problemi ondan daha iyi çözen ya da bir duruma ondan daha iyi yaklaşan başkalarının olduğu öğretilerek yaratılabilir. Bu durum özelilikle aşırı koruyucu ana babayla olan ilişkilerde görülür. Aşırı korunan, özerklik ve girişimleri kısıtlanarak büyütülen çocuklar güvensiz ve bağımlı yetişkinler olur. Bazı aileler çocukları üzerinde fazla koruyucu olur çocuğa fazla sorumluluk vermez, çocuğa verilmiş olan sorumlulukları da aile kendisi yapmaya kalkışır bu da çocukların bağımlı bir birey olarak yetişmesine neden olur. Bazı aileler çocuğu aşırı ilgi ve sevgi gösterirler. Çocuğun bir dediği iki edilmez. Çocuğun deneme yanılma yolu ile öğrenmesi engellenerek her şey hazır olarak sunulur Çocuğa çevreden gelecek tehlikelerden haberdar edilmesi sağlanmaz. Arkadaş edinmesine imkan tanınmaz bunlarda çocukların büyümesini ve olgunlaşmasını olumsuz yönde etkileyerek bağımsız bir birey olmasını engeller. Günümüz şartları göz önüne alındığında ailelerden anne ve babanın çalışması gerekmektedir. Bu da beraberinde çocuklara fazla zaman ayırmamaya neden olur. Çocuğuna fazla zaman ayıramayan aile suçluluk duygusuna kapılarak çocuğun her isteğini yerine getirmeye başlar bu da çocuğun bağımlı olmasına neden olur.Zamanında yavaş yavaş bağımsızlığa alıştırılmamış ve özerkliğinin gelişmesine fırsat verilmemiş çocuklar önemli kararlar almaları ve bireysel seçim yapmaları gereken durumlarda bocalar ve yetersizlik duygulan yaşarlar. Bu çocuklar için toplum önünde konuşma, karşı cinsten arkadaş edinme bağımsız iş yapma, aileden ayrılıp uzak yerlere gitme gibi konular büyük sorunlar haline gelebilir
Çocuklarda Bağımlılık Belirtileri
Bağımlılık aslında kişilerin bakış açısına göre değişebilir. Bazı kişiler için bağımlı sayılabilecek durum başka kişiler için bağımlılık sayılmayabilir. Kısacası bağımlılığı veya bağımsızlığı ölçecek objektif test bulunmamaktadır. Ancak bazı kriterlerle bunu değerlendirme imkânı bulunmaktadır. Eğer bir çocukta çok uzun zaman şu özelikler görülüyorsa bağımlı çocuktan bahsedebiliriz.
1-Tek başına yapabileceği bir şey için ailesine bağlı kalıyorsa,
2-Ailesi yanında olmadığında huysuzlaşıyorsa ve onlar olmadan başka bir yerde kalmak istemiyorsa,
3-Ailesi yanında yoksa bağımlılığını diğer aile fertlerine yöneltiyorsa,
4-Kendi kararlarını almak için sürekli başkalarından destek istiyorsa,
5-Topluluk içine fazla çıkmak istemiyorsa, çıktığı zamanda bağımsız hareket edemiyorsa,
6- Arkadaş edinmede problem yaşıyorsa veya sınırlı sayıda arkadaşı varsa,
7- Ödevlerin tek başına yapmada problem yaşıyorsa ve aile büyüklerinden sürekli yardım bekliyorsa,
8- Bağımsız iş yapmak istemiyor veya tek başına karar veremiyorsa,
9- Okul ortamında oyun gruplarına katılmak istemiyor tek başına duruyorsa,
10- Sürekli yönlendirme ve onay edilme bekliyorsa,
11 Sınıf arkadaşlarıyla işbirliği yapmaktan kaçıyorsa,
12 Okula gitmek istemiyor, okul dışı etkinliklere katılmayıp sürekli evde kalmak istiyorsa, bağımlılığın bir sorun haline geldiğinden şüphelenilebilir.
Anne Babaya Öneriler
1-Çocuğu küçük yaşlardan itibaren serbest bırakmak gerekmektedir
2-Bağımlı davranışlar genelde anne ve baba tutumlarından kaynaklandığı için aileler kendi tutumlarını gözden geçirmeleri gerekmektedir. Aşırı koruyucu olunmamalı ve çocuğa bağımsız iş yapabilme yeteneği kazandırılmalıdır.
3-Anne babalar çocuklarının yaşamında gerçekleşen ve onların karışmayı çok sevdiği bazı şeylerin onları ilgilendirmediğini öğrenmeli ve çocuklarının yalnızca kendine ait bir şeylerinin olmasını doğal karşılamalıdır.
4- Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak arasındaki farkı bilmelidir (Bağımlı olmak seni seviyorum ve sensiz yaşayamam mesajını verirken, bağlı olmak seni seviyorum, ancak sen olmadan da yaşayabilirim mesajını verir).
5-Araştırmalara göre hoşgörülü ve demokratik ortamda büyüyen çocuklar, arkadaşlarıyla ilişkilerinde rahat ve girişken olup, fikirlerini serbestçe söyleme eğilimindedirler. Ayrıca bu çocuklarda kendini denetleme arzusuna daha erken yaşlarda rastlanmaktadır.
4-Anne babaların çocuklarının bağımsızlık çabalarını desteklemeleri ve zor durumda kaldıklarında onlara yardımcı olmaları, çocuklarda bağımsızlık duygusunun gelişimini kolaylaştırmaktadır.
KAYNAKÇA
Kuzucu,Yaşar .”Küçükler İçin Büyüklere”,Mamak Rehberlik ve Araştırma Merkezi Yayınları,2003
Yörükoğlu, Atalay. “Çocuk Ruh Sağlığı Özgür Yayınları –İstanbul
Yavuzer, Haluk. ”Okul Çağı Çocuğu”, Remzi Kitabevi İstanbul
Bağımlılık, yardım ve güvenlik için bir başkasına dayanmadır. Kendine güven ve kendi kendine yetebilme yeteneğinin gelişmesi için bebeklik ve ilk çocukluk yıllarında güvenli bir bağlanma ve duygusal bağımlılık ön koşuldur. Yaşla birlikte çocuğun bağımlı davranışlarında bir azalma görülür. Ancak bazı anne baba davranışları, kazanılması gereken bu bağımsızlığı engelleyerek bağımlılığın sürdürülmesine neden olur. Gerçek sevgi sevdiğimizi özgür bırakmak ve ona yaşam hakkı tanımaktır. Her insan doğduğu andan itibaren özgürdür ve bireysel tercih yapabilme hakkına sahiptir. Sevgi adı altındaki bağımlı ilişkide bu engellendiğinde bireyin özgüveni tam anlamıyla gelişemez. Özgüvensizliğin, beraberinde bağımlılığı getirme olasılığı çok yüksektir. Bağımlılık eğilimi her insanda vardır. Ancak. Kişinin bağımlılığı ile kendi kendine yetebilmesi arasında bir denge olması gerekir. Eğer bu denge bağımlılık yönüne kayarsa ortaya bazı problemler çıkar. Çok küçük çocuklar için bağımlılık normal, hatta sağlıklı bir durumdur. Fakat çocuk okul çağına geldiğinde bu durumun devam ediyorsa sorunlara neden olabilir.(Kuzucu,2003)
Bağımlı Çocukların Özellikleri
Bağımlı çocuk, evde olsun okulda olsun yaşından daha çocuksu davranır. Girişken değildir ve kendine güveni yoktur. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez, evde anneye sokulur.Sürekli sevilmek ve okşanmak ister.Okulda sorun yaratmadığı için öğretmeninin koruyuculuğu altına girer.Usluluğu ve ürkekliği nedeniyle hep kollanır.Çevrenin bu tutumu, onu daha çekingen yapar.Bağımlı çocuk zamanla bu zayıflığını ve güvensizliğini bir savunma aracı olarak kullanmayı öğrenir.Evde yedirip içirilen, bir dediği iki edilmeyen,okulda öğretmeninin sevgilisi olup çıkan çocuk bağımlılık çemberini kolay kıramaz.(Yörükoğlu,1998)
Çocuk evden ayrılmamak için huysuzluk yapar, zaman zaman karın ağrısı, baş ağrısı gibi belirtiler gösterir. Okula gitmemesi için izin verildiğinde bu belirtiler kendiliğinden geçer. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez. Kimi zaman, sıkılganlık ve çekingenlik o kadar ileri safhalara varır ki çocuk, kendi aile üyeleri dışında kimseyle konuşmaz. Kendi aile üyeleri dışında herkes güvenilmez yabancılardır. Anne babasının kendi yerine karar vermesini bekler. Anne babası yanında olmadan herhangi bir sosyal ortama girmek istemez. Bağlandığı kişilerden ayrılık durumu olduğunda aşın kaygı hisseder. Bu yüzden sevdiklerinden ve evden ayrılmak istemez, evden ayrıldığında sevdiklerinin başına önemli zararlar geleceğine inanır. Uyku zamanı zorlanır, anne babasından ayrı uyumak istemez. Arkadaşlıklarını sürdürmede güçlük çeker. Okul ödevlerini tamamlamada yetersizlik duyar. Sınıf içinde bağımsız düşünemez. ( Kuzucu,2003)
Çocukların Bağımlılık Nedenleri
Bebekler anneye bağımlılık gösterirler çünkü çevreyi bir süre araştırdıktan sonra sığınabilecekleri tek güvenilir yer annedir. Eğer anne çocuğun yanında değilse ve etrafta yabancılar varsa kopma ve araştırma davranışında azalma görülür. Çocuk annesinin kendisini bırakıp gitmeyeceğine ve kendisine değer verdiğine inanırsa güven duygusu doğal olarak gelişir ve gelecekteki bağımsızlaşma sürecinin ilk adımı atılmış olur. Ana babaya karşı güven duygusu geliştiremeyen çocuklar, okul çağında arkadaşlık kurmakta zorluk çekebilirler. Bazı çocuklar kendini daha güçlü hissetme veya dikkat çekmek için aileye bağlı kalabilir Bu da ailenin çocuğu daha fazla korumasına neden olur. Bağımlılık çocuğa her zaman bir problemi ondan daha iyi çözen ya da bir duruma ondan daha iyi yaklaşan başkalarının olduğu öğretilerek yaratılabilir. Bu durum özelilikle aşırı koruyucu ana babayla olan ilişkilerde görülür. Aşırı korunan, özerklik ve girişimleri kısıtlanarak büyütülen çocuklar güvensiz ve bağımlı yetişkinler olur. Bazı aileler çocukları üzerinde fazla koruyucu olur çocuğa fazla sorumluluk vermez, çocuğa verilmiş olan sorumlulukları da aile kendisi yapmaya kalkışır bu da çocukların bağımlı bir birey olarak yetişmesine neden olur. Bazı aileler çocuğu aşırı ilgi ve sevgi gösterirler. Çocuğun bir dediği iki edilmez. Çocuğun deneme yanılma yolu ile öğrenmesi engellenerek her şey hazır olarak sunulur Çocuğa çevreden gelecek tehlikelerden haberdar edilmesi sağlanmaz. Arkadaş edinmesine imkan tanınmaz bunlarda çocukların büyümesini ve olgunlaşmasını olumsuz yönde etkileyerek bağımsız bir birey olmasını engeller. Günümüz şartları göz önüne alındığında ailelerden anne ve babanın çalışması gerekmektedir. Bu da beraberinde çocuklara fazla zaman ayırmamaya neden olur. Çocuğuna fazla zaman ayıramayan aile suçluluk duygusuna kapılarak çocuğun her isteğini yerine getirmeye başlar bu da çocuğun bağımlı olmasına neden olur.Zamanında yavaş yavaş bağımsızlığa alıştırılmamış ve özerkliğinin gelişmesine fırsat verilmemiş çocuklar önemli kararlar almaları ve bireysel seçim yapmaları gereken durumlarda bocalar ve yetersizlik duygulan yaşarlar. Bu çocuklar için toplum önünde konuşma, karşı cinsten arkadaş edinme bağımsız iş yapma, aileden ayrılıp uzak yerlere gitme gibi konular büyük sorunlar haline gelebilir
Çocuklarda Bağımlılık Belirtileri
Bağımlılık aslında kişilerin bakış açısına göre değişebilir. Bazı kişiler için bağımlı sayılabilecek durum başka kişiler için bağımlılık sayılmayabilir. Kısacası bağımlılığı veya bağımsızlığı ölçecek objektif test bulunmamaktadır. Ancak bazı kriterlerle bunu değerlendirme imkânı bulunmaktadır. Eğer bir çocukta çok uzun zaman şu özelikler görülüyorsa bağımlı çocuktan bahsedebiliriz.
1-Tek başına yapabileceği bir şey için ailesine bağlı kalıyorsa,
2-Ailesi yanında olmadığında huysuzlaşıyorsa ve onlar olmadan başka bir yerde kalmak istemiyorsa,
3-Ailesi yanında yoksa bağımlılığını diğer aile fertlerine yöneltiyorsa,
4-Kendi kararlarını almak için sürekli başkalarından destek istiyorsa,
5-Topluluk içine fazla çıkmak istemiyorsa, çıktığı zamanda bağımsız hareket edemiyorsa,
6- Arkadaş edinmede problem yaşıyorsa veya sınırlı sayıda arkadaşı varsa,
7- Ödevlerin tek başına yapmada problem yaşıyorsa ve aile büyüklerinden sürekli yardım bekliyorsa,
8- Bağımsız iş yapmak istemiyor veya tek başına karar veremiyorsa,
9- Okul ortamında oyun gruplarına katılmak istemiyor tek başına duruyorsa,
10- Sürekli yönlendirme ve onay edilme bekliyorsa,
11 Sınıf arkadaşlarıyla işbirliği yapmaktan kaçıyorsa,
12 Okula gitmek istemiyor, okul dışı etkinliklere katılmayıp sürekli evde kalmak istiyorsa, bağımlılığın bir sorun haline geldiğinden şüphelenilebilir.
Anne Babaya Öneriler
1-Çocuğu küçük yaşlardan itibaren serbest bırakmak gerekmektedir
2-Bağımlı davranışlar genelde anne ve baba tutumlarından kaynaklandığı için aileler kendi tutumlarını gözden geçirmeleri gerekmektedir. Aşırı koruyucu olunmamalı ve çocuğa bağımsız iş yapabilme yeteneği kazandırılmalıdır.
3-Anne babalar çocuklarının yaşamında gerçekleşen ve onların karışmayı çok sevdiği bazı şeylerin onları ilgilendirmediğini öğrenmeli ve çocuklarının yalnızca kendine ait bir şeylerinin olmasını doğal karşılamalıdır.
4- Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak arasındaki farkı bilmelidir (Bağımlı olmak seni seviyorum ve sensiz yaşayamam mesajını verirken, bağlı olmak seni seviyorum, ancak sen olmadan da yaşayabilirim mesajını verir).
5-Araştırmalara göre hoşgörülü ve demokratik ortamda büyüyen çocuklar, arkadaşlarıyla ilişkilerinde rahat ve girişken olup, fikirlerini serbestçe söyleme eğilimindedirler. Ayrıca bu çocuklarda kendini denetleme arzusuna daha erken yaşlarda rastlanmaktadır.
4-Anne babaların çocuklarının bağımsızlık çabalarını desteklemeleri ve zor durumda kaldıklarında onlara yardımcı olmaları, çocuklarda bağımsızlık duygusunun gelişimini kolaylaştırmaktadır.
KAYNAKÇA
Kuzucu,Yaşar .”Küçükler İçin Büyüklere”,Mamak Rehberlik ve Araştırma Merkezi Yayınları,2003
Yörükoğlu, Atalay. “Çocuk Ruh Sağlığı Özgür Yayınları –İstanbul
Yavuzer, Haluk. ”Okul Çağı Çocuğu”, Remzi Kitabevi İstanbul
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bağımlı Çocuklara Yaklaşım Şekli Nasıl Olmalıdır?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Alaaddin DEBGİCİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Alaaddin DEBGİCİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
