Çocuklarda Sosyal Fobi
ÇOCUKLARDA SOSYAL FOBİ
Çocuklarda sosyal fobi daha çok yabancılarla ilişki kurmakta uzak durma, yanlış bir şey söylemekten, rezil olmaktan korkma şeklimde görülmektedir. Bu çocuklar kendi ailesi ve tanıdıkları dışındaki kimselerle ilişkiye girmekten kaçınırlar. Çevrede başka kişi veya kişiler, özellikle de yabancı kişilerin bulunması çocuğa şiddetli bir kaygı, sıkıntı, huzursuzluk ve utangaçlık duymasına yol açar.
Sosyal fobi, başka insanların bulunduğu ortamlarda aşırı heyecan ve korku duyma ile karakterize bir fobi türüdür. Toplum içinde bulunmaktan, topluluk önünde konuşma yapmaktan kaçınma davranışları, sosyal fobi içerisinde en sık görülen davranışlardır. Çocuklarda ise sosyal fobi daha çok yabancılarla ilişki kurmaktan uzak durma, yanlış bir şey söylemekten, rezil olmaktan korkma şeklinde görülmektedir. Bu çocuklar kendi ailesi ve tanıdıkları dışındaki kimselerle ilişkiye girmekten kaçınırlar. Çevredeki başka kişi veya kişiler, özellikle de yabancı kişilerin bulunması çocuğun şiddetli bir kaygı, sıkıntı, huzursuzluk ve utangaçlık duymasına yol açar. Okulda öğretmenin sorduğu sorulara yanlış cevaplar vermekten korktuklarından derslerde söz almaktan çekinirler. Girişkenlik ve atılım isteyen her türlü etkinlikten kaçınırlar. Herhangi bir sorumluluk gerektiren bir işi yapmak zorunda kaldıklarında, üzerlerinde büyük bir baskı hissederler. Tek başlarına bir şey yapmaktan veya bir yere gitmekten çekindikleri için, bu çocuklarda özellikle anneye bağımlılık görülür. Bu nedenle arkadaşlık kurmada ve sürdürmede zorluk yaşarlar.
Sosyal fobi çocuklarının yapmaktan kaçınabileceği davranışları şöyle sıralayabiliriz:
• Sınıfta yüksek sesle bir şey okuma
• Sanatsal veya sportif bir faaliyete katılma
• Bir konuşmaya katılma veya bir konuşma başlatma
• Yetişkinlerle konuşma ve ilişki kurma
• Tahtaya yazı yazma
• Sınav endişesi
• Diğer çocuklarla oyun oynama veya beraber bir faaliyette bulunma
• Sınıfta kendisine yöneltilen bir soruyu cevaplama
• Fotoğraf çektirme
• Umumi tuvaletleri kullanma
• Telefonla konuşma
• Başka insanların önünde yemek yeme
• Bir başkasından ya da öğretmenden yardım isteme
• Konuşurken göz kontağı kurma
• Yeni şeyler deneme
• Otorite sahibi biriyle konuşma ( öğretmen, müdür..vs.)
Her çekingen çocuk sosyal fobik midir?
Bebekler ilk aylarda yabancı ayrımı yapmaz ancak sekizinci aydan itibaren annesinin yanında bulunmadığından, bir yabancı ile aynı ortamda bulunmaktan huzursuzluk duyarlar. Erken dönemde anne ile güvenli bir ilişki kurabilen çocuk, böyle durumları daha kolay tolare edebilir. 3 yaşından itibaren çocuklar evin dışında da sosyal ortamlarda bulunmaya başlar. Çekingen olmanın genetik geçiş ile ilgisi olduğundan, her çocuk bu yeni sosyal ortamlarda aynı girişkenliği gösteremeyebilir. Örneğin anaokulunda diğer çocuklarla oyunlara katılmakta veya ortak bir faaliyeti yürütmekte güçlük çeken çocuklar olabilir. Ancak her çekingen davranış özellikleri gösteren çocuğa sosyal fobik diyemeyiz. Bu tarz kaçınma ve uzak durma davranışlarına eşlik eden bir takım fizyolojik tepkiler de söz konusudur. Bu tepkiler, özellikle, kaçındıkları davranışlara maruz kaldıklarında ortaya çıkmaktadır.
Bu çocuklar için sosyal ortamlarda bulunmak başlı başına bir stres kaynağı olduğundan kaygı düzeyleri artmaktadır. Buna bağlı olarak; kalbin hızlı çarpması, ellerin terlemesi, nefes daralması, kaslarda gerginlik, titreme, midede rahatsızlık hissi, sıcak veya soğuk basması, baş ağrısı gibi fiziksel tepkiler görülür. Sosyal fobili çocuklar, sosyal beğenilme arzuları yüksek olduğundan başka çocukların kendisi hakkında ne düşündüğüne aşırı derecede önem verirler. Olumsuz değerlendirileceklerine dair inançları, dikkatlerindeki olumsuz seçiciliği arttırmaktadır. Bu nedenle diğerlerinin önünde küçük düşmekten korkar ve bunun olmaması için en iyi yolun hiçbir şey yapmamak olduğunu düşünürler. Fakat ‘hayır’ demekte zorlandıkları için bazen yapmak istemedikleri şeyleri bile yapmak zorunda kalırlar. Kendine gülüneceği veya kendisi ile dalga geçileceğini düşündüğünden, oyunlara katılmayı reddederler. Kendini her zaman hatalı ve başarısız bulur ve bedensel veya sanatsal etkinlik gerektiren faaliyetlere katılmazlar.
Çocuklarda sosyal fobiye eşlik eden diğer rahatsızlıklar:
Okul fobisi : Çocuklarda sosyal fobi ile birlikte en sık görülen durumlardan biridir. Okul fobisi ile başlayıp sosyal fobi olarak devam eden çok vaka vardır. Okul çocukları kendilerini güvende ve rahat hissedebilecekleri bir ortam olmasına rağmen, bu çocuklar bunun tam tersini düşünürler. Onlar için okul kaygı düzeylerini arttıran bir yerdir. Okul korkusunun başlıca sebebi, anneden ayrılma anksiyetesidir. Bunun yanında öğretmen değişikliği, okulda sıkıntı verici olayların olmasıı veya yeni bir kardeşin doğması da diğer nedenler arasındadır. Bütün anksiyete bozukluklarında olduğu gibi okul korkusunun ve sosyal fobinin kızlarda görülme sıklığı daha fazladır.
Kekemelik: Birçok kekeme çocuk sosyal fobi belirtisi göstermektedir. Özellikle sınıfta bir konuşma veya okuma yapacağı zaman, kaygı düzeyinin artmasına bağlı olarak çocuklarda kekemelik görülür. Konuşmadaki tutukluk çocuğun okuldaki iletişimini bozar bunun meydana getirdiği utanma duygusuyla çocuk konuşmamayı, derslerde söz almamayı tercih eder. Kekemelik, erkek çocuklarda daha sık görülen bir rahatsızlıktır.
Elektik mutizm (seçici konuşmamazlık) : çocuğun konuşma ile herhangi bir sorunu olmamasına rağmen toplum içinde ve yabancılarla konuşmayı reddeder. Bu çocuklar ailelerinin ve tandıklarının yanında rahat konuşabilirler ancak sosyal ortamlarda oldukça tedirgindirler. Yabancı ortamlarda kaygı düzeyleri artar ve konuşmayı reddederler. Bu çocuklarda konuşmaya karşı aşırı bir direnç ve inatçılık görülür.
Sosyal Fobinin tedavisi ve ailelere öneriler
Sosyal fobi çoğu zaman sıradan bir çekingenlik ve utangaçlık olarak algılandığından dolayı çoğu zaman aileler bu durumu çok önemsememekte tedaviye ihtiyaç duymamaktadır. Fakat sosyal fobi erken teşhis ile doğru tedavi ile ortadan kaldırılabilen bir sorundur.
Sosyal fobinin tedavisinde bağımlılık yapmayan ve kalıcı tedavi sağlayan ilaçlar ilaçlar ve psikoterapi birlikte kullanılır. Sosyal fobi de bilişsel davranışçı terapi ve EMDR terapisi daha etkili olmaktadır. Bu yaklaşımlarda, duyarsızlaştırma, duygu odaklı terapi, seans esnasında prova yapmak ,eski travma ve çekinilen durumlara çalışma ve ev ödevleri verme teknikleri kullanılmaktadır. Öncelikle kaygı uyandıran durumlar ve bu esnadaki bedensel tepkiler tanımlanır. Kişi,terapistin de yardımıyla kaygı yaratan durumlarla başa çıkma stratejileri geliştirir. Terapinin davranışsal tedavi kısmında ise fobinin üstüne gitme, bununla ilgili seans esnasında rol oynama, pekiştirme gibi alıştırmalar yapılır. Ayrıca gevşeme teknikleri öğretilerek kişini kaygı doğuran durumlarda daha rahat davranması sağlanır.
Çocuklarda sosyal fobinin tedavisinde ailelere de bazı görevler düşmektedir. Öncelikle çocuklarına iyi birer model olmaları ve çocuklarıyla doğru iletişim sağlamaları gerekmektedir. Ebeveynler ,çocuklarının başkalarıyla iletişim kurma teşebbüslerini teşvik etmeli ve bu tarz girişimlerini ödüllendirmelidir. Ödül sistemiyle davranışın kalıcılığını arttırmış olurlar
Çocuklarda sosyal fobi daha çok yabancılarla ilişki kurmakta uzak durma, yanlış bir şey söylemekten, rezil olmaktan korkma şeklimde görülmektedir. Bu çocuklar kendi ailesi ve tanıdıkları dışındaki kimselerle ilişkiye girmekten kaçınırlar. Çevrede başka kişi veya kişiler, özellikle de yabancı kişilerin bulunması çocuğa şiddetli bir kaygı, sıkıntı, huzursuzluk ve utangaçlık duymasına yol açar.
Sosyal fobi, başka insanların bulunduğu ortamlarda aşırı heyecan ve korku duyma ile karakterize bir fobi türüdür. Toplum içinde bulunmaktan, topluluk önünde konuşma yapmaktan kaçınma davranışları, sosyal fobi içerisinde en sık görülen davranışlardır. Çocuklarda ise sosyal fobi daha çok yabancılarla ilişki kurmaktan uzak durma, yanlış bir şey söylemekten, rezil olmaktan korkma şeklinde görülmektedir. Bu çocuklar kendi ailesi ve tanıdıkları dışındaki kimselerle ilişkiye girmekten kaçınırlar. Çevredeki başka kişi veya kişiler, özellikle de yabancı kişilerin bulunması çocuğun şiddetli bir kaygı, sıkıntı, huzursuzluk ve utangaçlık duymasına yol açar. Okulda öğretmenin sorduğu sorulara yanlış cevaplar vermekten korktuklarından derslerde söz almaktan çekinirler. Girişkenlik ve atılım isteyen her türlü etkinlikten kaçınırlar. Herhangi bir sorumluluk gerektiren bir işi yapmak zorunda kaldıklarında, üzerlerinde büyük bir baskı hissederler. Tek başlarına bir şey yapmaktan veya bir yere gitmekten çekindikleri için, bu çocuklarda özellikle anneye bağımlılık görülür. Bu nedenle arkadaşlık kurmada ve sürdürmede zorluk yaşarlar.
Sosyal fobi çocuklarının yapmaktan kaçınabileceği davranışları şöyle sıralayabiliriz:
• Sınıfta yüksek sesle bir şey okuma
• Sanatsal veya sportif bir faaliyete katılma
• Bir konuşmaya katılma veya bir konuşma başlatma
• Yetişkinlerle konuşma ve ilişki kurma
• Tahtaya yazı yazma
• Sınav endişesi
• Diğer çocuklarla oyun oynama veya beraber bir faaliyette bulunma
• Sınıfta kendisine yöneltilen bir soruyu cevaplama
• Fotoğraf çektirme
• Umumi tuvaletleri kullanma
• Telefonla konuşma
• Başka insanların önünde yemek yeme
• Bir başkasından ya da öğretmenden yardım isteme
• Konuşurken göz kontağı kurma
• Yeni şeyler deneme
• Otorite sahibi biriyle konuşma ( öğretmen, müdür..vs.)
Her çekingen çocuk sosyal fobik midir?
Bebekler ilk aylarda yabancı ayrımı yapmaz ancak sekizinci aydan itibaren annesinin yanında bulunmadığından, bir yabancı ile aynı ortamda bulunmaktan huzursuzluk duyarlar. Erken dönemde anne ile güvenli bir ilişki kurabilen çocuk, böyle durumları daha kolay tolare edebilir. 3 yaşından itibaren çocuklar evin dışında da sosyal ortamlarda bulunmaya başlar. Çekingen olmanın genetik geçiş ile ilgisi olduğundan, her çocuk bu yeni sosyal ortamlarda aynı girişkenliği gösteremeyebilir. Örneğin anaokulunda diğer çocuklarla oyunlara katılmakta veya ortak bir faaliyeti yürütmekte güçlük çeken çocuklar olabilir. Ancak her çekingen davranış özellikleri gösteren çocuğa sosyal fobik diyemeyiz. Bu tarz kaçınma ve uzak durma davranışlarına eşlik eden bir takım fizyolojik tepkiler de söz konusudur. Bu tepkiler, özellikle, kaçındıkları davranışlara maruz kaldıklarında ortaya çıkmaktadır.
Bu çocuklar için sosyal ortamlarda bulunmak başlı başına bir stres kaynağı olduğundan kaygı düzeyleri artmaktadır. Buna bağlı olarak; kalbin hızlı çarpması, ellerin terlemesi, nefes daralması, kaslarda gerginlik, titreme, midede rahatsızlık hissi, sıcak veya soğuk basması, baş ağrısı gibi fiziksel tepkiler görülür. Sosyal fobili çocuklar, sosyal beğenilme arzuları yüksek olduğundan başka çocukların kendisi hakkında ne düşündüğüne aşırı derecede önem verirler. Olumsuz değerlendirileceklerine dair inançları, dikkatlerindeki olumsuz seçiciliği arttırmaktadır. Bu nedenle diğerlerinin önünde küçük düşmekten korkar ve bunun olmaması için en iyi yolun hiçbir şey yapmamak olduğunu düşünürler. Fakat ‘hayır’ demekte zorlandıkları için bazen yapmak istemedikleri şeyleri bile yapmak zorunda kalırlar. Kendine gülüneceği veya kendisi ile dalga geçileceğini düşündüğünden, oyunlara katılmayı reddederler. Kendini her zaman hatalı ve başarısız bulur ve bedensel veya sanatsal etkinlik gerektiren faaliyetlere katılmazlar.
Çocuklarda sosyal fobiye eşlik eden diğer rahatsızlıklar:
Okul fobisi : Çocuklarda sosyal fobi ile birlikte en sık görülen durumlardan biridir. Okul fobisi ile başlayıp sosyal fobi olarak devam eden çok vaka vardır. Okul çocukları kendilerini güvende ve rahat hissedebilecekleri bir ortam olmasına rağmen, bu çocuklar bunun tam tersini düşünürler. Onlar için okul kaygı düzeylerini arttıran bir yerdir. Okul korkusunun başlıca sebebi, anneden ayrılma anksiyetesidir. Bunun yanında öğretmen değişikliği, okulda sıkıntı verici olayların olmasıı veya yeni bir kardeşin doğması da diğer nedenler arasındadır. Bütün anksiyete bozukluklarında olduğu gibi okul korkusunun ve sosyal fobinin kızlarda görülme sıklığı daha fazladır.
Kekemelik: Birçok kekeme çocuk sosyal fobi belirtisi göstermektedir. Özellikle sınıfta bir konuşma veya okuma yapacağı zaman, kaygı düzeyinin artmasına bağlı olarak çocuklarda kekemelik görülür. Konuşmadaki tutukluk çocuğun okuldaki iletişimini bozar bunun meydana getirdiği utanma duygusuyla çocuk konuşmamayı, derslerde söz almamayı tercih eder. Kekemelik, erkek çocuklarda daha sık görülen bir rahatsızlıktır.
Elektik mutizm (seçici konuşmamazlık) : çocuğun konuşma ile herhangi bir sorunu olmamasına rağmen toplum içinde ve yabancılarla konuşmayı reddeder. Bu çocuklar ailelerinin ve tandıklarının yanında rahat konuşabilirler ancak sosyal ortamlarda oldukça tedirgindirler. Yabancı ortamlarda kaygı düzeyleri artar ve konuşmayı reddederler. Bu çocuklarda konuşmaya karşı aşırı bir direnç ve inatçılık görülür.
Sosyal Fobinin tedavisi ve ailelere öneriler
Sosyal fobi çoğu zaman sıradan bir çekingenlik ve utangaçlık olarak algılandığından dolayı çoğu zaman aileler bu durumu çok önemsememekte tedaviye ihtiyaç duymamaktadır. Fakat sosyal fobi erken teşhis ile doğru tedavi ile ortadan kaldırılabilen bir sorundur.
Sosyal fobinin tedavisinde bağımlılık yapmayan ve kalıcı tedavi sağlayan ilaçlar ilaçlar ve psikoterapi birlikte kullanılır. Sosyal fobi de bilişsel davranışçı terapi ve EMDR terapisi daha etkili olmaktadır. Bu yaklaşımlarda, duyarsızlaştırma, duygu odaklı terapi, seans esnasında prova yapmak ,eski travma ve çekinilen durumlara çalışma ve ev ödevleri verme teknikleri kullanılmaktadır. Öncelikle kaygı uyandıran durumlar ve bu esnadaki bedensel tepkiler tanımlanır. Kişi,terapistin de yardımıyla kaygı yaratan durumlarla başa çıkma stratejileri geliştirir. Terapinin davranışsal tedavi kısmında ise fobinin üstüne gitme, bununla ilgili seans esnasında rol oynama, pekiştirme gibi alıştırmalar yapılır. Ayrıca gevşeme teknikleri öğretilerek kişini kaygı doğuran durumlarda daha rahat davranması sağlanır.
Çocuklarda sosyal fobinin tedavisinde ailelere de bazı görevler düşmektedir. Öncelikle çocuklarına iyi birer model olmaları ve çocuklarıyla doğru iletişim sağlamaları gerekmektedir. Ebeveynler ,çocuklarının başkalarıyla iletişim kurma teşebbüslerini teşvik etmeli ve bu tarz girişimlerini ödüllendirmelidir. Ödül sistemiyle davranışın kalıcılığını arttırmış olurlar
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Sosyal Fobi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
