Kınalı Keklikte(Alectoris Chukar) A.Carotis Communis ve Dalları Üzerine Makroanatomik ve Subgross Bir Çalışma
1. GİRİŞ
Phasinidae (Sülüngiller) takımının Pedrix ve Alectoris cinslerine giren kuşların ortak adı olan keklik, genelde av turizmine materyal ve doğal dengenin korunmasına katkı amacıyla yetiştirilir (1, 2, 3, 4, 5, 6 ). Bunun yanında keklik, entansif olarak et üretimi ve deney hayvanı olarak da yetiştirilmektedir (6, 7, 8, 9).
Kanatlıda truncus brachiocephalicus’un son dallarından biri olan a. carotis communis, seyri sırasında a. esophagotracheobronchialis, a. thyroidea caudalis, a. esophagealis ascendens ve truncus vertebralis’i verir (10, 11, 12, 13, 14). Ayrıca bazı kaynaklarda (11,15) bu damarlardan evcil kuşlarda r. trachealis, r. syringealis ve a. comes nervi vagi’nın çıktığı ifade edilmiştir.
Yapılan kaynak çalışmalarında kekliğin damar sistemi ile ilgili herhangi bir araştırmanın bulunmadığı tespit edildi. Diğer yandan, daha önce sadece pet hayvanı olarak yetiştirilen kekliğin son yıllarda ticari amaçlı et üretimi, av turizmine materyal ve doğanın korunmasına katkı sağlamak için yetiştiriliyor olması bu çalışmanın yapılmasını gündeme getirmiştir. Ayrıca, deney hayvanı olarak kullanılması da hayvanın anatomik yapılarının ve bu yapılardaki anatomik farklılıkların tespit edilmesinin önemini ortaya koymuştur.
Bu çalışmada kekliğin a. carotis communis ve dalları latex injeksiyonu ve radyografi ile ortaya konulacaktır.
2. GENEL BİLGİLER
Phasinidae (Sülüngiller) takımının Pedrix ve Alectoris cinslerine giren kuşların ortak adı olan kekliğin, hem evcil hem de vahşi birçok türü vardır (1, 2, 3, 4, 6). Keklik türlerinin içinde en çok bilinenler Kum (Çöl) kekliği (Ammoperdrix giresogularis) ile kınalı keklik (Alectoris chukar) tir. Kınalı keklik hem yaygın olması hem de ticari üretime en iyi adapte olması nedeniyle en fazla yetiştiricilikte kullanılan türdür (2, 3, 5, 6). Kınalı keklik entansif et üretimi, doğal hayatı koruma ve av turizmine materyal olarak yetiştirilir (1, 2, 3, 5, 6, 8). Ayrıca, son yıllarda deney hayvanı olarak da kullanılmaktadır.
Kalpten çıkan damarlar genel olarak arter olarak tanımlanırlar (16). Evcil memeliler ve kanatlılarda (14, 15, 16). Kalpten çıkan en büyük arter olan aorta, kanatlılarda (13, 14, 15) baş, boyun, kanatlar ve göğüs bölgesi için önce truncus brachiocephalicus dextra’yı sonra da truncus brachiocephalicus sinistra’yı verir. Kanatlılarda a. carotis communis, göğüs içinde truncus brachiocephalicus’un son dallarından biridir (10, 11, 13, 14, 17).
A. carotis communis, göğüs giridinde n. vagus ve v. jugularis ile birlikte kısa bir seyir gösterdikten sonra truncus vertebralis’i verir (13, 14, 15, 17, 18). Ayrıca, Gadhoke ve ark. (17) damarın bu bölgede timus, boyun kasları ve derisi için a. cervicalis inferior’u verdiğini ileri sürmüştür. A. carotis communis, bu seyri sırasında a. esophagotracheobronchialis, a. thyroidea caudalis, a. esophagealis ascendens ve truncus vertebralis’i verdikten sonra a. carotis interna olarak devam eder (12, 13, 17). Ayrıca, bu seyir sırasında a. carotis communis’in Baumel ve ark. (12), Nickel ve ark. (15) ile Dursun (14) kuşlarda a. comes nervi vagi’yi, Baumel ve ark. (12) ise kuşlarda r. esophagealis, r. trachealis, r. syringealis ve r. bronchialis’i verdiğini ifade etmişlerdir.
A. esophagotracheobronchialis, a. carotis communis’in orjininden hemen sonra ana damardan a. thyroidea caudalis ile ortak bir kök halinde çıkar (10, 11, 12, 13, 14, 19). Kuru (13) tavuklarda damarın caudomediale doğru bronchus primarius’a doğru ilerleyerek esophagus’un dorsali ve syrinx’ in ventraline ulaştığını bildirmiştir. A. esophagotracheobronchialis, trachea’nın caudali syrinx, bronchus primarius, pericardium, gl. thyroidea, gl. ultimobronchialis ve proventriculas’a dağılır (10, 11). Ayrıca Kuru (13) tavuklar, Dursun(14) ise kuşlarda bu damardan seyri sırasında r. esophagealis, r. trachealis, r. bronchialis’in ayrıldığını tespit etmişlerdir. Bununla birlikte, bu damar gl. ultimabronchialis, gl. parathyroidea ve pericardium’a dağılan isimsiz ince dallar verir.
Kanatlılarda, a. carotis communis a. esophagotracheobronchialis’ i verdikten sonra esophagus için ince bir dal olan r. esophagealis’i verir (12). Kuru (13) tavukta ve Dursun (14) kuşlarda bu dalın syrinx’in craniali seviyesinde a. esophagotracheo branchialis’ten ayrıldığını bildirmişlerdir. Kuru (13) tavukta r. esophagealis’in esaphagus’un proventriculus’a birleşme seviyesine kadar dağıldığı saptamıştır.
Kanatlılarda r. trachealis, a. esaphagotracheobronchialis’ten ayrılır (13, 14). Oysa, bir kaynakta (12) bu dalın doğrudan a. carotis communis’ten ayrıldığı bildirilmiştir. R. trachealis’in Dursun (14) trachea’ya, Kuru (13) ise trachea’nın caudalinde ve syrinx’te dağıldığını ifade etmişlerdir. Ayrıca, Kuru (13) tavukta r. trachealis’in a. subclavia’nın bir dalı olan a. esophagotrachealis ile ağızlaştığını tespit etmiştir.
R. bronchialis kanatlılarda syrinx’in caudali düzeyinde a. esophagotracheo bronchialis’ten ayrılır (13, 14). Baumel ve ark. (12) bu dalın doğrudan a. carotis communis’ten ayrıldığını bildirmişlerdir. Kuru (13) tavukta r. bronchialis’in sol ve sağ dallarda ayrılarak bronchus primarius’a dallar verdiğini ve a. pulmonalis’in dalları olan r. accesorius ve r. bronchialis ile ağızlaştığını saptamıştır.
R. syringealis, a. carotis communis’ten ayrılan ince bir daldır (12).
A. thyroidea caudalis, a esophagotracheobronchialis ile ortak bir kök halinde a. carotis communis’ten ayrılır (10, 11, 13, 14). Ancak,, Nickel ve ark. (15) ile Baumell ve ark. (12), bu damarları aa. thyroideae olarak adlandırmışlardır.
A. esophagealis ascendens, a. carotis communis’in medial yüzünden ayrılır. Kursağın caudali düzeyinde esophagus’a ulaşır (11, 13, 14, 15). Baumell ve ark. (12) kuşlarda bu damarın aa. thyroideae’dan ayrıldığını bildirilmiştir. Kuru (13) tavukta a. esophagealis’in, esophagus ve ingluviese ince dallar verdikten sonra, önce esaphagus’un ventralinde, sonra esophagus’un lateral’inde craniale doğru seyrettiğini tespit etmiştir.
Truncus vertebralis, a. carotis communis’ten ayrılır (12, 13, 14). Glenny (20) kuşlarda bu damarı a. cervicovertebralis, Nickel ve ark. (15) ise a. vertebralis olarak adlandırmışlardır. Bu kök seyri boyunca a. vertebralis ascendens ve a. vertebralis descendens’i verir (11, 12 , 13, 14, 15). Ayrıca Kuru (13) tavukta yaptığı bir çalışmada truncus vertebralis’in a. comes nervi vagi’yi verdiğini saptamıştır.
A. vertebralis ascendens, truncus vertebralis’ten ayrılır. Plexus brachialis ile axial kaslar arasında canalis vertebralis’e giren bu damar, beyin zarlarına, omuriliğe ve boyun kaslarına ince dallar verir (13, 14, 15). A. vertebralis accendens ile boyun omuru seviyesinde a. occipitalis’in dalı ile ağızlaşan bir dal verir (12, 13, 14, 15). Baumell ve ark. (12) ile Kuru (13) bu ince dalı, r. anastomosi cum occipitali olarak adlandırmışlardır. A. vertebralis ascendens bu seyri sırasında aa. intersegmentales cervicales ve a. carotis interna ile ağızlaşan r. anastomoses cum a. carotis interna’yı verir (12, 13, 15).
Aa. intersegmentales cervicales, a. vertebralis’ten segmental olarak çıkar boyun omurlarının for. intervertebrale düzeyinde boyun kasları için r. ventrales’i, medulla spinalis ve zarları için rr. dorsales’ i verir (3). Baumell ve ark. (12) bu damarın a. vertebromedullarıs adında başka bir dal verdiğini ifade etmişlerdir.
A. vertebralis ascendens’e göre daha ince bir dal olan a. vertebralis descendes truncus vertabralis’ten çıkar (12, 13, 14, 15, 16, 17, 20). 4-5 Sırt omuru seviyesinde capitulum costae ve tuberculum costae arasından geçen damar, sırt kaslarına ve omuriliğe dallar verir (13, 14, 15). A. vertebralis descendens bu seyri sırasında a. intersegmentales truncales’i verir (12, 13). Nickel ve ark. (15) ise damardan bu seyri sırasında sadece aa. intercostales’in ayrıldığını bildirmişlerdir. Ayrıca Baumell ve ark. (12) a. vertebralis descendens’ten aa. intercostales dorsales’în çıktığını ifade etmişlerdir.
Aa. intersegmentales trunciales, a. vertebralis descendens’ten çıkar (12, 13). Kuru (13) tavukta damarın intercostal aralık düzeyinde aa. intercostales dorsales ile for. intervertebrale düzeyinde medulla spinalis’e dağılan rr. dorsales’i verdiği tespit etmiştir.
Aa. intercostales dorsales, a. vertebralis descendens’ten çıkar (12, 13). Tavukta yapılan bir çalışmada (13), bu damarların ilk üçünün aa. intersegmentales dorsales’ten ayrıldığı, spatium intercostale’de seyrettiği ve 4-5. sırt omuru seviyesinde aorta descendens’ten çıkan a. intersegmentalis trunci’nin a. intercostalis dorsalis’i ile ağızlaştığı bildirilmiştir.
A. comes nervi vagi, a. carotis communis’ten ayrılır (12, 14, 15). Kuru (13) tavukta yaptığı bir çalışmada damarın, truncus vertebralis’ten çıktığını tespit etmiştir. Bu damar n. vagus ve v. jugularis eşliğinde kafatasının tabanına doğru seyreder (13, 14, 15, 17). Tavukta yapılan bir çalışmada (13), a. comes nervi vagi’nin a. occipitalis’in bir dalı olan a. occititalis profunda ile ağızlaşarak sonlandığı bildirilmiştir. A. comes nervi vagi seyri sırasında kursak için aa. ingluviales’i, omuz bölgesindeki kaslar ve deri için a. suprascapulari’si, esophagus ve trachea için a. esaphagealis ascendens’i, boyun derisi için rr. cutanei colli ile a. cutanea cervicalis ascendens’ i, thymus için rr. thymici’ yi verir (12, 13).
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Materyal
3.1.1. Hayvan Materyali
Araştırmanın materyalini Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı’ndan sağlanan toplam 20 adet kınalı keklik ( Alectoris Chukar) oluşturmuştur.
3.1.2. Kullanılan Alet ve Kimyasal Maddeler
3.1.2.1. Aletler
Euromex diseksiyon mikroskobu, Radyografi cihazı, Film banyo seti, Fotoğraf makinesi, enjektörleri ve Kateterler.
3.1.2.2. Kimyasal Maddeler
Rompun, Ketalar, Serum Fizyolojik, heparin, latex, formalin, kumaş boyası,
urografin 76.
3.2. Metot
Ergin materyallere premedikasyon amacı ile 5-10 mgr/kg dozunda rompun
verildikten sonra anestezi için 20-40 mgr/ kg dozunda intramuscular yolla ketalar verildi (21).
Hayvan anesteziye girdikten sonra kloakadan başlayıp sternum’un ucuna kadar median hat boyunca uzunlamasına bir kesit yapıldı. Daha sonra bu kesit sternum’un çevresinden geçecek şekilde genişletildi. Böylece vücut boşlukları bir bütün olarak açığa çıkarılmıştır (22, 23). Kanın pıhtılaşmasını önlemek için fizyolojik tuzlu su ile sulandırılmış 0,5 mg/kg dozunda heparin verilmiştir (24) Bu enjeksiyondan sonra hayvanın kanını akıtmak için a. renalis kesilmiştir.
Materyallerin kanı akıtıldıktan sonra cut-down kateter yardımı ile truncus brachiohalicus’a girilmiştir. Kanı temizlemek için damarlardan berrak sıvı gelinceye kadar damarlar serum fizyolojik ile yıkanmıştır. Bu şekilde hazırlanmış materyallere Radiography (25) ve lalex injeksiyonu (26, 27) uygulanmıştır.
Latex injeksiyonu için, kırmızı kumaş boyası ile renklendirilen latex truncus brachrocephalicus’a takılan kateter yardımı ile damar içine verilmiştir. Soğuk su içinde bekletilen kadavra latex pıhtılaştıktan sonra % 10’luk formalin’e bırakılmıştır. Formalinde kadavra tespit edildikten sonra diseksiyon mikroskobu altında damarlar diseke edilmiş ve fotoğraflanmıştır.
Radiography için, urografin 76 kateter yardımı ile truncus brachiocephalicus’tan damar içine verilmiştir. Daha sonra radiography yoluyla filme aktarılan damar sistemi açığa çıkarılarak, fotoğrafları çekilmiştir. Bu filmler resimlenerek tezde sunulmuştur.
Damarların adlandırılmasında Nomina Anotomi Avium (NAA) kullanılmıştır.
4. BULGULAR
Truncus brachiocephalicus (Resim 1/1,2/1,3/1)
Göğüs, kanat, boyun ve baş bölgesi arterlerinin ortak köküdür. Aorta ascendens orjininden hemen sonra lateral duvarından önce sol truncus brachiocephalicus’a, 1 – 2 mm sonra ise sağ truncus brachiocephalicus’a orijin verir. Sol truncus brachiocephalicus laterale doğru 3 – 4 cm seyrettikten sonra önce craniale doğru daha ince olan a. carotis communis’i, daha sonra ise lateral yönde daha kalın ve damarın devamı durumundaki a. subclavia sinistra’yı (Resim1/8,2/2,8/4) vererek sonlanır. Sağ truncus brachiocephalicus önce trachea ve esophagus’un lateralinde seyreder. Bu kök esophagus’un dorsalinde önce a. carotis communis’i verdikten sonra damarın devamı olan a. subclavia dextra olarak sonlanır.
A. carotis communis ( Resim 1/2,2/3,3/2,4/1,6/1,7/1,8/3)
Truncus brachiocephalicus’un ince olan son dalıdır. Ana damarın cranial duvarından craniomedial yönde ayrılır. Plexsus axillaris’in medialinde öne doğru seyreden damar apertura thoracis cranialis seviyesinde m. longus colli’nin lateral yüzüne ulaşır. Damara bu seyri sırasında n. vagus ve v. jugularis eşlik eder. Bu damar, boyunun lateraline doğru truncus vertebralis’i verir. A. carotis communis bu seyri sırasında orijininden hemen sonra a. esophagotracheobronchialis’i plexus axillaris’in medialinde a. esophagealis ascendens’i verir.
A. carotis communis göğüs giridi seviyesinde boyunun ventralinde median hat üzerinde karşı tarafın aynı adlı damarı ile karşılaşır. İki damar boyunun ventralinde ve median hat üzerinde m. longus colli’nin üzerinde craniale doğru seyrederler. Boyunun orta 1/3 seviyesinde her iki damar m. longus colli’nin derinliğine girerek bu kasla
örtülü olarak cranial yönde ilerler. Boyunun üst 1/3’ ünde a. carotis communis her for. intervertebrale seviyesinde dorsale doğru ince dallar verir. Kafatasının basisinde a. carotis communis, a. carotis interna’yı vererek sonlanır.
Bir piyeste bu damardan plexus axillaris’in lateral yüzüne doğru giden ince bir kas dalının ayrıldığı görüldü.
Resim1: Truncus brachiocephalicus’un göğüs boşluğunda dallanması
A. esophagotracheobranchialis (Resim 2/4,6/2)
A. carotis communis’in orijini yakınında ana damarın dorsal duvarından ayrılır. Damar caudomedial yönde seyrederek esophagus ve syrinx arasına ulaşır. Bu seviyede esophagus’a r. esophagealis’i, trachea’ya r. trachealis’i verir. Damar syrinx’in caudali düzeyinde broncus primarius’a dağılarak sonlanır.
R. esophagealis (Resim2/5)
Syrinx’in craniali veya kalbin 2-3 cm önünde a. esophagotracheobranchialis’ten ayrılan ince bir daldır. Esophagus’un proventriculus’a kadar olan son kısmında dallanarak sonlandığı görüldü.
R. trachealis (Resim2/6 )
A. esophagotracheobranchialis’in ventral duvarından caudodorsal yönde ayrılır. Bu dal mediocaudal bir seyirle trachea ve syrinx’te dallanarak sonlanır.
R. bronchialis (Resim2/7)
R. esophagealis’ten önce a. esophagotracheobronchialis’in dorsal yüzünden ayrılır. Bu dal caudal yönde esophagus’a paralel seyreder. Bronchus primarius’ta dallanarak sonlanır.
Resim2: A.carotis communis’in dallanması
A. esophagealis ascendens (Resim2/4)
A. carotis communis’in başlangıcı düzeyinde ana damarın ventral yüzünden çıkar. Damar mediocraniale doğru kısa bir seyir gösterdikten sonra kursağın 1 – 2 cm gerisinde esophagus’un ventral yüzüne ulaşır. Bu seyri sırasında hem esophagus’un dorsaline hem de esophagus’un ventral yüzünün caudaline doğru iki ince dal verir. Caudale doğru ilerleyen ince dallar a. esophagotracheobronchialis’in dalları ile ağızlaşır. Damar esophagus’un ventral yüzünde craniale doğru ilerleyerek ingluvies’in caudal yüzüne ulaşır. Burada dallanarak sonlanır.
Truncus vertebralis (Resim1/3,2/8,3/3,4/2,6/5 )
Plexus axillaris’in medialinde, a. carotis communis’in orjininden 1 – 2 cm sonra ana damardan çıkar. Truncus vertebralis kısa bir köktür. Orijininden hemen sonra dorsal yönde önce a. vertebralis ascendens’i, daha sonra a. vertebralis dencendens’i verir. Damarın devamı n. vagus’a paralel a. comes nervi vagi olarak devam eder.
Resim3:A. carotis communis’in dallanması
A. vertebralis ascendens (Resim:1/3,2/9,3/4,4/3,6/6,7/4,8/2)
Plexus brachialis’in craniali seviyesinde truncus vertebralis’in dorsal yüzünden ayrılır. Bu damar plexus brachialis ile axial kaslar arasında dorsale doğru çıkar. Omurganın pars cervicalis’inin lateral yüzüne ulaştığında damar iki ana dala ayrılır.
Arkaya doğru giden dal for.transversarium’a paralel geriye doğru seyreder. Bu damar bu bölgedeki seyri sırasında truncus paravertebralis ile komşuluk yapar. Bu daldan ayrılan ince dallar omurganın karşı tarafında seyreden aynı dalın kolları ile ağızlaşır. Bu dal seyri sırasında her bir for. intervertebrale düzeyinde rr. ventrales’i ve rr.dorsales’i verir.
Öne doğru giden dal omurganın canalis transversarium’unda craniale doğru seyrederek kafatasının tabanına ulaşır. Bu seyri sırasında bu dal her bir for. intervertebrale düzeyinde rr. ventrales ile rr. dorsales’i verir. Ayrıca, bu dal seyri sırasında verdiği yana kollar ile karşı tarafın aynı adlı dalı ile, ikinci boyun omuru seviyesinde a. carotis interna’nın dalları ile ağızlaşır.
A. vertebralis descendens (Resim1/6,2/10,3/5,4/5)
Truncus vertebralis’in dorsal yüzünden dorsal yönde çıkar. Orjininden hemen sonra m. longus colli’ye ince bir kas dalı verir. Kanatın medialinde bulunan kaslara ince bir dal verdikten sonra columna vertebralis’e ulaşır. Capitulum costae ve tuberculum costae arasından geçerek columna vertebralis’e paralel bir seyir gösterir. A. vertebralis descendens bu seyiri sırasında aa. intersegmentales truncales ve aa. intercostales dorsales’i verir.
Aa. intersegmentales truncales
A. vertebralis descendens’ten her bir for. intervertebrale seviyesinde çıkar. Bu dallar medulla spinalis’te dallanarak sonlanır.
Resim4: Truncus vertebralis’in dallanması
Aa. intercostales dorsales
İlk üç intercostal aralıkta ana damardan orjin alır. Spatium intercostale de seyreder.
A. comes nervi vagi ( 1/4,7/2,8/1)
Göğüs giridi seviyesinden sonra truncus vertebralis’in devamıdır. Damar n. vagus’a paralel olarak boyunun ventrolateral yüzünde craniale doğru seyreder. Kafatasının tabanında a. occipitalis’in bir dalı ağızlaşarak sonlanır. A. comes nervi vagi, bu seyri sırasında kursağa a. ingluvies’i , m. biceps branchi ve m. triceps branchi’yi r. muscularis’i, omuz bölgesi derisi ve kasları için a. suprascapularis’i, trachea ve asophagus’a ince bir dal verir.
Resim5:A.carotis communis’in boyunda dallanması
Aa. ingluvies ( Resim1/5,3/7,6/4,7/3)
Göğüs giridinde a. comes nervi vagi’nın medial duvarından köken alır. Boyunun ventralinde mediale doğru seyrederek kursağa ulaşır. Damar kursağın ventral yüzüne ulaşır. Aa. ingluvies daha sonra dorsocranial yönde ilerleyerek kursağın dorsal yüzünde dalanarak sonlanır.
R. muscularis ( Resim 1/8,4/7,6/7)
A. comes nervi vagi’nın lateral duvarından köken alır. Dorsolateral yönde ilerleyerek m. biceps brachi, m. triceps brachi ve m. pronator longus’a dağılan ince dallar vererek sonlanır.
Resim6: A. comes nervi vagi’nin son dalları
Resim7: A. carotis communis’in son dallarının dorsoventral görünümü (radyografi)
A. suprascapularis ( 1/7,2/12,3/6,4/6,6/8)
Dirsek eklemi seviyesinde a. comes nervi vagi’den orijin alır. Bu damar m. suprascapularis, deri ve bağ dokuda dallanarak sona erer.
5. TARTIŞMA ve SONUÇ
Çoğu çalışmada (13, 14, 15, 17, 18 ) bildirildiği gibi, a. carotis communis’in truncus brahiocephalicus’tan ayrıldığı görüldü. Bu damarın bir çok çalışmada (12, 13, 17) tespit edildiği gibi, a.carotis communis’ten seyri sırasında a. esophagotracheobronchialis, a.esophagealis ascendens ve truncus vertebralis’in çıktığı belirlendi. Ancak, damarın boyun omurlarının ventralinde dorsale doğru verdiği dalların diğer kaynaklarda belirtilmediği gözlendi
Çoğu çalışmada (10,11, 12, 13, 14) tespit edildiği gibi kuşlarda a. esophagotracheobronchalis’in a. carotis communis’ten ayrıldığı gözlenmiştir. Kuru (13)’un tavukta, Dursun (14)’un ise kuşlar bildirimlerinde olduğu gibi, damarın r. esophogealis, r. trachealis ve r. bronchialis’e orjin verdiği tespit edildi. Oysa, Baumell ve ark. (12) bu dalların a. carotis communis’ten ayrıldığıni bildirmiştir.
R. esophagealis’in orjinin Kuru (13)’nun tavukta, Dursun (14)’nun ise kuşlardaki bildirimlerine uymadığı görüldü.
Bir kaynakta (12) r. trachealis’in a. carotis communis’ten ayrıldığı bildirilmesine rağmen, bazı kaynaklarda (13,4) bildirildiği gibi, damarın a. esophagotracheobraialis’ten ayrıldığı tespit edilmiştir.
Bir çok araştırmacının (11,13, 14, 15 ) tespit ettiği gibi, a. esophagealis ascendens’in a. carotis communis’ten ayrıldğı gözlenmiştir. Bu çalışmada damarın orjini hakkındaki bulgumuz, Baumell ve ark. (12) kuşlardaki bulgusu ile benzerlik göstermiştir.
Keklikte, truncus vertebralis’in, çoğu kaynakta (12, 13 bildirildiği gibi a. carotis communis’ten ayrıldığı belirlendi. Bununla birlikte, bir çok yazarın (11, 12, 13, 14, 15 ) tespit ettiği gibi, bu araştırmada truncus vertebralis’in a. vertebralis ascendens ve a. vertebralis descendens’i verdiği gözlenmiştir.
Bu çalışmada Kuru (13)’nun tavuktaki bildirimlerine benzer olarak damarın a. comes nevri vagi olarak devam ettiği belirlendi. Bu araştırmada, çoğu yazarın (13, 14, 15 ) bildirdiği gibi a. vertebralis ascendens’ in truncus verlabralis’ten çıktığı tespit edildi. Bu araştırmada a. vertebralis descendens’in truncus vertebralis’ten köken aldığı bulgusu, bir çok kaynak (12, 13, 14, 15, 16, 17, 20 ) ile benzerlik gösterir. Bazı kaynaklarda (12, 13 ) belirtildiği gibi, damarın seyri sırasında a. intersegmentales truncales’i verdiği tespit edilmiştir. Baumell ve ark (12) kuşlardaki bildirimlerine benzer olarak damardan a. intercostales dorsales’in köken aldığı görülmüştür. a. comes nervi vagi’nin orjini ile elde edilen bulgusu, Kuru (13)’nun tavukta damarın truncus vertebralis’ten ayrıldığı tespipiti ile uygun gösterirken bir çok kaynakta (12, 14, 15) yapılan damarın a. carotis communis’ten ayrıldığı bildirimlerine uymamaktadır.
Sonuç olarak, keklikte a. carotis communis’in dallanmasının diğer kuşlara benzer olduğu tespit edilmiştir. Bazı farklılıkların ise tür farkından ya da damar sisteminde olan varyasyonlardan kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca, bu çalışma literatüre katkıda bulunacaktır.
ÖZET
Yayla K, Kınalı keklikte (Alectoris chukar) a- corotis communis ve dalları üzerine makroanotomik ve subgross bir çalışma ( son dalları hariç) Y.Y.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Anatomi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Van, 2005. Bu çalışma kınalı keklikte a. carotis communis ve son dalları hariç dallarını ortaya koymak için yapıldı. Araştırmada 20 adet kınalı keklik Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalından temin edilerek kullanıldı. Hayvanlar anestezi edildikten sonra, göğüs boşluğu ortaya çıkarıldı. Kanı boşaltılan materyallerin truncus brachiocephalicus’undan kateter yardımıyla damar sistemine kırmızı kumaş boyası ile renklendirilmiş latex ve radyografi için urografin 76 verildi. Kadavralar diseke edildikten sonra fotoğraflanarak sunuldu. Keklikte a. carotis communis’in truncus brachiocephalicus’tan çıktığı, a. esophagotracheobrachialis, a. esophagealis ascendens ve truncus vertebralis’i verdiği tespit edildi. Ayrıca a. comes nevri vagi’nin truncus vertebralis’in devamı olduğu görüldü.
Anahtar Kelimeler: Keklik, A. carotis communis, Anatomi.
KAYNAKLAR
1. Anonim (1991). Sülüngiller (Phasinidae) Familyası, Avcı Rasgele, 8, 5, 11-13.
2. Çetin O, Kırıkçı K (1998). Yaban Hayatının Korunmasına Entansif Üretimin Katkıları, Keklik ve Sülün Yetiştiriciliği, Konya Yaban Hayatı Sempozyumu.
3. Kırıkçı K, Çetin O (1999). Keklik Yetiştiriciliği, 11, (1-2), 15-18.
4. Özçelik M (1995). Kuşlar Dünyası. Bilim ve Teknik, 328, 66-73.
5. Kuyulu S A (1948). Kınalı Keklik, Yurtta ve Dünyada Av ve Deniz Sporları,1, 3, 4-5.
6. Çetin O, Kırıkçı, K (200). Alternatif Kanatlı Yetiştiriciliği Sülün- Keklik, S.Ü. Basımevi, Konya.
7. Çetin O (200). Konya Kekliklerinin (A.graeca) Farklı Kesim Yaşlarında Büyüme, Besi Performansı, Kesim ve Karkas Özellikleri, Tavukçuluk Araştırma Dergisi, (Baskıda).
8. Günlü A, Kırıkçı K (1999). Orman İçi ve Kenar Köylerin Ekonomik Refahının Arttırılmasında Alternatif Kanatlı Yetiştiriciliği ve Bunların Önemi, Avgünü, 32,42-47.
9. Kırıkçı K, Tepeli C, Çetin O, Günlü A, Yılmaz A (1999). Farklı Barındırma ve Aydınlatma Şartlarında Kaya Kekliklerinin (A. Graeca) Bazı Verim Özellikleri, Vet. Bil. Derg. 15, (1), 15-22.
10. Abdel- Magied E M, King A S (1978). The Topographical Anotomy and Blood Supply Of The Carotid Body Region of the Domestic Fowl, J. Anat, 126, (3), 353-346.
11. Baumel JJ (1975). Aves Heart and Blood Vessel In: “ Sisson and Grossmond’s the Anatomy of the Domestic Animals”, Getty R. (Ed) Vol II., 5 nd, W.B. Saunders Company, Philqdelphia.
12. Baumel JJ, King AS, Breazile JE, Evans HE. And Vanden Berge JC (1993). Handbook of Avian Anatomy Nomına Anatomıca Avium, Second Ed. Puplıshed. By the Club, Cambridge, Massachusetts.
13. Kuru N (1996). Evcil Tavuk ve Yeni Zelanda Tavşanında Aorta’ nın Seyri ve Dağılımı Üzerinde Makroanatomik Araştırmalar, S.Ü Fen Bilim. Enst., Konya.
14. Dursun N (2002). Evcil Kuşların Anatomisi, Medisan Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
15. Nickel R, Schummer A, Seiferle E (1977). Anatomy Domestic Birds, Verlag Paul Parey, Berlin.
16. Dursun. N (1994). Veteriner Anatomi, Medisan. Yayınevi, I. Baskı, Ankara.
17. Gadhoke JS, Lindsay RT and Desmond RT (1975). Comparative Study of the Blood Vascular System of the Cervicothoracic Region and Thoracic Limb of the Domestic Turkey, Anat. Anz, 138, 39-45.
18. King AS and Mc leland J (1984). Birds their Structure and Function, 2 th Bailliere Tındall, England.
19. Kameda Y (1990). Distrubution of Serotomn – İmmunoraltire Cells Around Arteries Arising From the Common Carotid Artery in the Chicken, Anat. Rec., 227 (1), 87-96.
20. Glenny FS (19519). A. Systematic Study of the Main Arteries in the Region of the Heart., Aves XII, Galliformes. Part I, Ohio. J. SCİ,. 51, 47-54.
21. Belge A ve Bakır B (1999). Veteriner Anestezioloji ve Reanimasyon (Ders Notları), Y.Y.Ü. Vet. Fak. Yayınları, No: 2, Van.
22. Berkin Ş ve Alçığır G (1999). Nekropsi, Medisan Yayın Serisi, 34, Ankara..
23. Minbay A, Aydın N, Akay Ö ve İzgür M (1994). Kanatlı Hayvan Hastalıkları, Medisan Yayınevi, Ankara.
24. Jankovic Z, Popovic S Und Josic D (1969). Arterien des kopfes des turuthuhnes (Melaogritis Gallopovo), Acta. Vet. Beograd, 19, 123-137
25. Kimura H, Soganuma T, Oagaina M, Vakmi S and Kaoyasari M (1994). Radiografic Anatomy of Japanese, Acta Anat, 173, 124-129
26. Bugge J (1963). A Standard Plastic İnjektion Techique for Anatomical Purposes, Acta Anat 54, 177-192
27. Erençin Z, Hassa O, Sağlam M, Evren A (1967) Enjeksiyon Yoluyla Damar ve Kanal sistemleri İçin Plastik Demonstrasyon Metotlarının Geliştirilmesi, A.Ü. Vet. Fak. Derg, 4, 3, 444-452.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kınalı Keklikte(Alectoris Chukar) A.Carotis Communis ve Dalları Üzerine Makroanatomik ve Subgross Bir Çalışma" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Kani YAYLA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Kani YAYLA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
kınalı keklik, alectoris chukar, makroanatomik, subgross, partridge, common carotid artery, carotis communis, keklik
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
