Çocuk Terapisinde İyileştiren Masallar ve Psikodrama
"Bir varmış bir yokmuş, az demesi çok yemesi günahmış, sen henüz doğmamışken, senin baban henüz doğmamışken, senin annen de henüz doğmamışken, senin annenin annesi henüz doğmamışken, senin babanın babası henüz doğmamışken, senin dedenin dedesi henüz doğmamışken, yani çooooook uzun zaman önce, bilinmeyen bir yerde yaşayan mutsuz bir çocuk varmış..."
Bu yazının amacı bir süre önce başladığım masal yolculuğunda geldiğim noktada gördüğüm, tecrübe ettiğim bilgileri çocuklarla çalışan meslektaşlarımla ve anne-babalarla paylaşmaktır. Böylelikle evvel zamanın mutsuzluklarını, kötü kalpli cadılarını, iyi kalpli perilerini, sihrini; şimdi ve burada' nın iyiliği için nasıl kullanabileceğimizi anlatmaktır.
Masallar insan zihninin ürettiği ruh dünyamızı sembolik düzeyde dışa vuran önemli kaynaklardır. Ruh dünyamızla bu denli yakın ilişkili olan bir kaynağın terapi sürecinde kullanılması terapist için bilgi sağlamanın yanında iyileşme sürecine de katkı sağlamaktadır. Bu katkıları sırasıyla rol repertuarı, özdeşim, sembolizasyon kapasitesi, güven duygusu, zihinsel gelişim, dikkat ve konsantrasyon konuları kapsamında değerlendirmek mümkündür.
Özellikle psikodrama açısından ele alındığında çocukluk çağı ruhsal problemlerinin rol gelişimiyle ilişkili olduğu görülecektir. Masaldaki her bir kahraman çocuk için deneyimleme fırsatı bulduğu yeni bir rol ve özdeşim kaynağı demektir. Bu açıdan masal kahramanları çocuğun rol repertuarını geliştiren öğelerdir. Kendimizi gerek masal dinlerken gerek film izlerken gerekse kitap okurken kahramanlardan birine diğerlerinden daha yakın hissederiz. olayları onun gözünden görür, duyguları onun duyguları üzerinden yaşarız. İşte bu süreç özdeşimle ilgili olan süreçtir. Sıradan bir TV dizisi izlerken sizin gözlerinizden yaşlar süzülürken bir başkasının farklı bir tepki vermesi de tamamen bu özdeşimlerle ilgilidir. Yetişkinler için bile bu denli aktif olan özdeşim süreci çocuk için hayati önem taşır. Çünkü çocuk henüz kim olduğuyla, büyüyünce ne olacağıyla, kime benzeyeceğiyle ilgili gelişimsel sorunlarını henüz çözümleyememiştir. Elbette ilk özdeşim figürleri çocuğun anne ve babası veya çocuğa birinci elden bakım veren kişidir. Bundan sonra da çevrede gördüğü, model aldığı, tanıdığı diğer insanlar gelir. Hayali kahramanlar daha sonra gündeme gelmektedir. Ancak ilk sırada sayılan figürlerde çocuk açısında sağlam, dayanacak ve kapsayan bir özdeşim figürü yoksa çocuk bu boşluğu farklı şekillerde doldurmaya çalışacaktır. Masallarla çalışırken çocukların hangi karakterle özdeşim kurduğuna, hangi karakterin duygudaşı olduğuna dikkat etmek gerekmektedir. Bu bize çocuğun iç dünyası hakkında bilgi verecektir. Bunun yanı sıra çocuğu diğer kahramanların rollerine sokarak hem daha önce yapmadığı bir şeyi deneyimleterek rol repertuarını genişletiriz, hem de empati kurabilmesini sağlarız.
Masallardaki tekrar; hem masal içindeki tekrar hem de masalın tekrar tekrar anlatılması çocuğa güven verir. Beşikte sallanan çocuğun beşiğin kenarlarına her çarptığında düşmeyeceğini bilmesinin hissettirdiği güven duygusu gibi bir duygudur bu. Belki de bu yüzden çocuklar bilindik masalların farklılaştırılmasından yani tekrar ritminin bozulmasından çok hoşlanmazlar. Bu nedenle özellikle terapide kullanılacak masalların popüler masallar olmamasına özen göstermek gerekir. Aksi takdirde yeniden yapılandırma yeni bir son yapma durumunda kuvvetli bir dirençle karşılaşmak mümkündür.
Masallar ruh dünyasına yapılan yolculuk için bir aracı olmakla birlikte çocukların zihinsel gelişimlerini de desteklemektedir. Özellikle dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü gibi sorunlar yaşayan çocuklar için son derece faydalı araçlardır. Dikkat eksikliği olan çocuğunuza bir masal anlatın. Daha sonra ondan bu masalı başkalarına ya da size anlatmasını isteyin. İlk seferde yapamazsa destekleyin, motive edin. Çocuğunuzun nelere dikkat ettiğine ve tüm olay sırasını, kişileri nasıl hatırlayabildiğine şaşıracaksınız.
Masallar gibi kullanabileceğimiz başka bir kaynak da uydurma hikayelerdir. Uydurma hikayeler masallara göre daha kısa ve tamamen belli bir amaca hizmet eden hikayelerdir. Örneğin bir çocuğu ayrılık sürecine hazırlamak bu amaçlardan biri olabilir.
Terapi sürecine yardımcı olan diğer bir konu masalların temaları olmasıdır. Uygun masallar yardımıyla nesil farkı, kardeş kıskançlığı, yetersizlik duyguları, ayrılık, korku gibi temaları çocuk için daha kısa sürede sembolik düzlemde işlenebilir düzeye getirmek mümkündür. Aynı zamanda çocuğun sembolizasyon kapasitesinin gelişimine de katkı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra temalı çalışmalarda örneğin kronik hastalığı olan veya diyabet gibi sorunlar yaşayan çocuklarla çalışırken de masalların temaları farklı bir önem taşımaktadır.
İster bireysel terapide, ister oyun terapisinde, ister psikodrama grubunda olsun masallar ve masalların dramatizasyonu terapi sürecine uyumlandığında iyileşme sürecine son derece olumlu katkı sağlamaktadır. Ancak burada önemli olan bir konu uzmanın masal anlatıcılığı ve masal repertuarı konusunda kendisini geliştirmiş olmasıdır. Aksi takdirde masalların etkin bir şekilde kullanımı mümkün olmayacaktır. İyi bir masal anlatıcısı 2 yaştan itibaren çocukların dikkatini çekebilmekte ve masal içinde kalmasını sağlayabilmektedir. Bunun için masalın ritmi, tekrarlayan öğeleri, ses ve dramatizasyonun kullanımı ve çocukların aktif katılımı önemlidir. Fakat bunu yaparken doğallıktan uzaklaşmamak ve abartılı jest ve mimikler kullanmamak önemlidir. Buna dikkat edilmediğinde masalın terapötik özelliğini yitirip tiyatral özelliğinin öne çıkması gibi bir tehlikeyle karşı karşıya kalmak mümkündür. Çocuğun sizin kadar iyi yapamayacağı hissine kapılması iyileştiren masallar düşüncesinde arzuladığımız bir etki değildir.
Önemli olan bir diğer konu masal repertuarıdır. Bir masalı anlatmadan önce 40 masal okuyun. Ve bir masalı terapide kullanmadan önce etrafınızdaki çocuklara anlatın. Çocukların tepkilerini, etkilendikleri bölümleri iyi gözlemleyin. Bu masalın terapötik yönü nedir? Sorusunun cevabını ancak bu şekilde anlayabilirsiniz. Anlattığınız masalı hangi özelliğe sahip çocuklar tekrar tekrar dinlemek istiyor. Hangi özellikteki çocuklar masaldaki hangi olayla ilgileniyor ve hangi kişiyle özdeşim kuruyor? Tüm bu soruların cevabını aldığınızda elinizde iyileştiren bir masalınız olacaktır.
Eğer anne-babaysanız ve çocuğunuza masal anlatmakla ilgileniyorsanız o zaman çocuğunuzun en sevdiği öyküye dikkat edin. Neden sürekli onu dinlemek istiyor? Neden sürekli tek bir kişinin onu anlatmasını istiyor? Çocuğunuzun seçimleriyle size vermek istediği mesaj ne? Bu soruların cevabı çocuğunuzun ihtiyacını anlamanızda size yardımcı olacaktır.
Masal repertuarını geliştirmek ve masal anlatıcılığının püf noktalarını öğrenmek isteyenler için İstanbul’da yapılan iki etkinlikten bahsetmek yerinde olacaktır. İlki Judith Lieberman’ın masal anlatıcılığı eğitimi. Judith masal yolculuğuna açılan yolda mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir isim. Yukarıda bahsettiğim doğallığı kaybetmeden ve tiyatro oyununa dönüştürmeden bir masalı nasıl anlatacağınızı merak ediyorsanız Judith’i takip edin. İkincisi ise Beyza Akyüz tarafından organize edilen Şifahen Masallar geceleri. Hem masal dinlemek hem de açık sahnede kendi masalınızı anlatmak isterseniz Beyza sizleri her biri ayrı bir sürpriz olan Şifahen Masallar mekanlarında ağırlamaktan mutluluk duyacaktır.
İyileştiren masallar fobiden, travmaya kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Genel bir grup çalışması yapılabileceği gibi, belli bir konuya özgü çalışma da yapılabilmektedir. Bu tamamen uzmanın stratejisi ve grubun yapısıyla ilgilidir. İyileştiren masallar grup çalışmasında kullanılmak istendiğinde tüm grup çalışmalarındaki etik çerçeve geçerlidir. Aynı zamanda grubu yaş düzeylerine göre oluşturmak da faydalıdır. Örneğin 5-6-7 yaş bir grup, 8-9-10 yaş bir grup olabilir. Gruptaki çocuk sayısı 8’i geçmemelidir. Mümkünse terapiste eşlik eden masal terapisi eğitimi veya psikodrama eğitimi almış bir yardımcı terapist bulunmalıdır.
Bu yazının amacı bir süre önce başladığım masal yolculuğunda geldiğim noktada gördüğüm, tecrübe ettiğim bilgileri çocuklarla çalışan meslektaşlarımla ve anne-babalarla paylaşmaktır. Böylelikle evvel zamanın mutsuzluklarını, kötü kalpli cadılarını, iyi kalpli perilerini, sihrini; şimdi ve burada' nın iyiliği için nasıl kullanabileceğimizi anlatmaktır.
Masallar insan zihninin ürettiği ruh dünyamızı sembolik düzeyde dışa vuran önemli kaynaklardır. Ruh dünyamızla bu denli yakın ilişkili olan bir kaynağın terapi sürecinde kullanılması terapist için bilgi sağlamanın yanında iyileşme sürecine de katkı sağlamaktadır. Bu katkıları sırasıyla rol repertuarı, özdeşim, sembolizasyon kapasitesi, güven duygusu, zihinsel gelişim, dikkat ve konsantrasyon konuları kapsamında değerlendirmek mümkündür.
Özellikle psikodrama açısından ele alındığında çocukluk çağı ruhsal problemlerinin rol gelişimiyle ilişkili olduğu görülecektir. Masaldaki her bir kahraman çocuk için deneyimleme fırsatı bulduğu yeni bir rol ve özdeşim kaynağı demektir. Bu açıdan masal kahramanları çocuğun rol repertuarını geliştiren öğelerdir. Kendimizi gerek masal dinlerken gerek film izlerken gerekse kitap okurken kahramanlardan birine diğerlerinden daha yakın hissederiz. olayları onun gözünden görür, duyguları onun duyguları üzerinden yaşarız. İşte bu süreç özdeşimle ilgili olan süreçtir. Sıradan bir TV dizisi izlerken sizin gözlerinizden yaşlar süzülürken bir başkasının farklı bir tepki vermesi de tamamen bu özdeşimlerle ilgilidir. Yetişkinler için bile bu denli aktif olan özdeşim süreci çocuk için hayati önem taşır. Çünkü çocuk henüz kim olduğuyla, büyüyünce ne olacağıyla, kime benzeyeceğiyle ilgili gelişimsel sorunlarını henüz çözümleyememiştir. Elbette ilk özdeşim figürleri çocuğun anne ve babası veya çocuğa birinci elden bakım veren kişidir. Bundan sonra da çevrede gördüğü, model aldığı, tanıdığı diğer insanlar gelir. Hayali kahramanlar daha sonra gündeme gelmektedir. Ancak ilk sırada sayılan figürlerde çocuk açısında sağlam, dayanacak ve kapsayan bir özdeşim figürü yoksa çocuk bu boşluğu farklı şekillerde doldurmaya çalışacaktır. Masallarla çalışırken çocukların hangi karakterle özdeşim kurduğuna, hangi karakterin duygudaşı olduğuna dikkat etmek gerekmektedir. Bu bize çocuğun iç dünyası hakkında bilgi verecektir. Bunun yanı sıra çocuğu diğer kahramanların rollerine sokarak hem daha önce yapmadığı bir şeyi deneyimleterek rol repertuarını genişletiriz, hem de empati kurabilmesini sağlarız.
Masallardaki tekrar; hem masal içindeki tekrar hem de masalın tekrar tekrar anlatılması çocuğa güven verir. Beşikte sallanan çocuğun beşiğin kenarlarına her çarptığında düşmeyeceğini bilmesinin hissettirdiği güven duygusu gibi bir duygudur bu. Belki de bu yüzden çocuklar bilindik masalların farklılaştırılmasından yani tekrar ritminin bozulmasından çok hoşlanmazlar. Bu nedenle özellikle terapide kullanılacak masalların popüler masallar olmamasına özen göstermek gerekir. Aksi takdirde yeniden yapılandırma yeni bir son yapma durumunda kuvvetli bir dirençle karşılaşmak mümkündür.
Masallar ruh dünyasına yapılan yolculuk için bir aracı olmakla birlikte çocukların zihinsel gelişimlerini de desteklemektedir. Özellikle dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü gibi sorunlar yaşayan çocuklar için son derece faydalı araçlardır. Dikkat eksikliği olan çocuğunuza bir masal anlatın. Daha sonra ondan bu masalı başkalarına ya da size anlatmasını isteyin. İlk seferde yapamazsa destekleyin, motive edin. Çocuğunuzun nelere dikkat ettiğine ve tüm olay sırasını, kişileri nasıl hatırlayabildiğine şaşıracaksınız.
Masallar gibi kullanabileceğimiz başka bir kaynak da uydurma hikayelerdir. Uydurma hikayeler masallara göre daha kısa ve tamamen belli bir amaca hizmet eden hikayelerdir. Örneğin bir çocuğu ayrılık sürecine hazırlamak bu amaçlardan biri olabilir.
Terapi sürecine yardımcı olan diğer bir konu masalların temaları olmasıdır. Uygun masallar yardımıyla nesil farkı, kardeş kıskançlığı, yetersizlik duyguları, ayrılık, korku gibi temaları çocuk için daha kısa sürede sembolik düzlemde işlenebilir düzeye getirmek mümkündür. Aynı zamanda çocuğun sembolizasyon kapasitesinin gelişimine de katkı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra temalı çalışmalarda örneğin kronik hastalığı olan veya diyabet gibi sorunlar yaşayan çocuklarla çalışırken de masalların temaları farklı bir önem taşımaktadır.
İster bireysel terapide, ister oyun terapisinde, ister psikodrama grubunda olsun masallar ve masalların dramatizasyonu terapi sürecine uyumlandığında iyileşme sürecine son derece olumlu katkı sağlamaktadır. Ancak burada önemli olan bir konu uzmanın masal anlatıcılığı ve masal repertuarı konusunda kendisini geliştirmiş olmasıdır. Aksi takdirde masalların etkin bir şekilde kullanımı mümkün olmayacaktır. İyi bir masal anlatıcısı 2 yaştan itibaren çocukların dikkatini çekebilmekte ve masal içinde kalmasını sağlayabilmektedir. Bunun için masalın ritmi, tekrarlayan öğeleri, ses ve dramatizasyonun kullanımı ve çocukların aktif katılımı önemlidir. Fakat bunu yaparken doğallıktan uzaklaşmamak ve abartılı jest ve mimikler kullanmamak önemlidir. Buna dikkat edilmediğinde masalın terapötik özelliğini yitirip tiyatral özelliğinin öne çıkması gibi bir tehlikeyle karşı karşıya kalmak mümkündür. Çocuğun sizin kadar iyi yapamayacağı hissine kapılması iyileştiren masallar düşüncesinde arzuladığımız bir etki değildir.
Önemli olan bir diğer konu masal repertuarıdır. Bir masalı anlatmadan önce 40 masal okuyun. Ve bir masalı terapide kullanmadan önce etrafınızdaki çocuklara anlatın. Çocukların tepkilerini, etkilendikleri bölümleri iyi gözlemleyin. Bu masalın terapötik yönü nedir? Sorusunun cevabını ancak bu şekilde anlayabilirsiniz. Anlattığınız masalı hangi özelliğe sahip çocuklar tekrar tekrar dinlemek istiyor. Hangi özellikteki çocuklar masaldaki hangi olayla ilgileniyor ve hangi kişiyle özdeşim kuruyor? Tüm bu soruların cevabını aldığınızda elinizde iyileştiren bir masalınız olacaktır.
Eğer anne-babaysanız ve çocuğunuza masal anlatmakla ilgileniyorsanız o zaman çocuğunuzun en sevdiği öyküye dikkat edin. Neden sürekli onu dinlemek istiyor? Neden sürekli tek bir kişinin onu anlatmasını istiyor? Çocuğunuzun seçimleriyle size vermek istediği mesaj ne? Bu soruların cevabı çocuğunuzun ihtiyacını anlamanızda size yardımcı olacaktır.
Masal repertuarını geliştirmek ve masal anlatıcılığının püf noktalarını öğrenmek isteyenler için İstanbul’da yapılan iki etkinlikten bahsetmek yerinde olacaktır. İlki Judith Lieberman’ın masal anlatıcılığı eğitimi. Judith masal yolculuğuna açılan yolda mutlaka ziyaret edilmesi gereken bir isim. Yukarıda bahsettiğim doğallığı kaybetmeden ve tiyatro oyununa dönüştürmeden bir masalı nasıl anlatacağınızı merak ediyorsanız Judith’i takip edin. İkincisi ise Beyza Akyüz tarafından organize edilen Şifahen Masallar geceleri. Hem masal dinlemek hem de açık sahnede kendi masalınızı anlatmak isterseniz Beyza sizleri her biri ayrı bir sürpriz olan Şifahen Masallar mekanlarında ağırlamaktan mutluluk duyacaktır.
İyileştiren masallar fobiden, travmaya kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Genel bir grup çalışması yapılabileceği gibi, belli bir konuya özgü çalışma da yapılabilmektedir. Bu tamamen uzmanın stratejisi ve grubun yapısıyla ilgilidir. İyileştiren masallar grup çalışmasında kullanılmak istendiğinde tüm grup çalışmalarındaki etik çerçeve geçerlidir. Aynı zamanda grubu yaş düzeylerine göre oluşturmak da faydalıdır. Örneğin 5-6-7 yaş bir grup, 8-9-10 yaş bir grup olabilir. Gruptaki çocuk sayısı 8’i geçmemelidir. Mümkünse terapiste eşlik eden masal terapisi eğitimi veya psikodrama eğitimi almış bir yardımcı terapist bulunmalıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuk Terapisinde İyileştiren Masallar ve Psikodrama" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Reyhan Çakmak YEŞİLOVA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Reyhan Çakmak YEŞİLOVA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
5 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
