Anne Baba Tutumları Aşırı Koruyucu ve Red Edici Anne Baba Tutumları
ANNE BABA TUTUMLARI
Çocuk, özel haller dışında (anne ve veya babanın vefatı, boşanma, çocuk yetiştirme kurumuna verilme, evlatlık verilme…) genellikle anne babası tarafından büyütülür. Anne baba arasında saygı, sevgi, paylaşım, muhabbet hele de uyum varsa aile huzurlu; sevgi, saygı, muhabbet ve paylaşım az ya da yok üstelik eşgüdüm de yoksa aile huzursuz olacağından, çocuk bu durumlardan doğrudan olumlu veya olumsuz yönde etkilenir.
Anne babanın çocuğuna gösterdiği tavır ve tutumlar, çocuğuyla kurduğu iletişim şekli ve kurduğu iletişimin kalitesi, çocuğun ailedeki yeri, aile içinde birey olarak kabul görüp görmediği, hem kendi aralarında hem çocuğuna sevgisini gösterme şekilleri, çocuğa istendik davranışları kazandırmak için kullanılan disiplin yöntemleri … çocuğun kişilik yapısının şekillenmesi, akıl ve psikolojik sağlığı üzerinde doğrudan etkilidir.
Peki çocuklar üzerinde bu denli büyük öneme sahip anne babanın, çocuğa gösterdiği tavır, davranış ve tutumlar neye göre belirlenir? Anne baba tutumları nelerden etkilenir? Niye bazı anneler aşırı koruyucuyken bazıları vurdumduymazdır? Bazı babalar otoriterken bazıları ilgisiz, bazıları sevecendir. İşte bunun ilk cevabı; o anne babanın nasıl yetiştiğiyle, kendi anne babalarının veya onları yetiştiren diğer kişilerin onlara gösterdiği tavır, tutum ve davranışlarla yani kendi çocukluk yaşantılarıyla ilgilidir.
Ülkemiz doğudan batıya çok geniş bir kültür yelpazesine sahiptir. Doğu Anadolu bölgesi kültürüyle yetişmiş bir anne baba ile Karadeniz kültürü veya Ege kültürüyle yetişmiş bir anne baba kesinlikle birbirinden farklı tavır, tutum ve davranışlar sergilemektedir. Çünkü her birey içinde yaşadığı toplumun kültürel değerlerinden, örf ve ananelerinden, bakış açılarından… belli ölçülerde nasibini alır. Günümüzde sık karşılaşılmasa da dedelerin yanında çocukların sevilmemesi, çocuğun sevilirse şımaracağı endişesiyle sadece uyurken sevilmesi… gibi nice davranış şekli kültürden doğrudan etkilenmenin birer sonucudur. Anne babanın çocuk yetiştirme tutumlarıysa kendi çocukluk deneyimleri ve kültürel etkiler dışında birçok sebepten de doğrudan etkilenmektedir. Anne babalık tutumları üzerinde etkiye sahip diğer öğeleri şöyle sıralayabiliriz:
Anne babanın eğitim düzeyi
Anne baba olmaya hazır oluşları
Çocuk dünyaya isteyerek mi getirildi
Anne baba çocuğun cinsiyetinden memnun mu
Anne baba çocuk sayısından memnun mu … gibi sayısız sebep anne baba tutum, tavır ve davranışları üzerinde etkilidir. Anne babalık tutumu nedir?
Anne babalık tutumu; anne, baba ve çocuk arasındaki etkileşimin şeklidir. Bu etkileşim şekli sonucu çocuk, anne babanın davranış, tutum ve tavırlarına karşılık gelecek şekilde bir takım yeni davranışlar kazanır. Sağlık bir anne baba tutumu çocuklara şunları kazandırmalıdır:
Olumlu benlik algısı
Olumlu öteki (diğer insanlar) algısı
Özdeğer, özsaygı ve özsevgi
Sağlıklı güven duygusu
Eğer bir çocukta sağlıklı ve olumlu bir “Benlik Algısı” oluşmuşsa çocuk, “ Ben sevilmeye ve değer verilmeye layığım” diye düşünür; eğer olumlu “Öteki” algısı oluşmuşsa çocuk “Başkaları beni sevmeye hazır ve onlar da sevilmeye ve değer verilmeye layık” algısı oluşur. “Olumlu Benlik” ve “Olumlu Öteki” algısı gelişmiş çocuk dünyayı güvenli bir ortam olarak algılayacağından özsaygı, özsevgi ve özdeğeri yüksek başkalarına saygıyla yaklaşan, başkalarını seven ve değer veren biri olması kaçınılmazdır.
Bu özellikleri kazanmış çocuk grup içinde dengeli şekilde hareket etme yeteneğini kazanmaya ve sosyalleşmeye başlar. Anne babaya düşen görev; çocuğun sosyalleşmesi ve kabul görmesi için uygun ortamlar hazırlaması, çocuğa doğru model olması, sosyal açıdan kabul gören davranışlar konusunda ona yol göstermesi, desteklemesi, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda gelişmesi için gereken şartları hazırlamasıdır. Bazı anne babalık tutumları bu özellikleri çocuğa kazandırırken bazıları bozmaktadır. İsterseniz önce; çocuk gelişimini sekteye uğratan, bozan ve çocuğun kişiliği üzerinde olumsuz etkiler bırakan anne baba tutumlarından bahsedelim:
AŞIRI KORUYUCU ANABALIK TUTUMU
Yıllarca çocuk sahibi olmak isteyip de bu isteğine seneler sonra kavuşan anne babaların gösterdiği tutumdur. Özelikle aşırı derecede çocuk sahibi olmak isteyen ailelerde, tek çocuklu ailelerde, tek torunlarda, ilk çocuklarda bu anne babalık tutumuna sıklıkla rastlarız.
Çocuk ailenin ilgi odağı olmuş, merkezi haline gelmiştir. Anne baba kendini, kendi ihtiyaçlarını görmezden gelmeye ve her şey çocuğa göre şekillenmeye başlar. Yemez yedirir, giymez giydirir, kendilerini tamamen unutup çocuğun ihtiyaçlarına ve onla ilgili her şeye yönelirler. Bir istediği iki edilmez, el bebek gül bebek büyütülür. Çocuğun bir şey talep etmesine gerek bile kalmaz, o demeden anne baba sezer ve yapar. Ağlamaması için tüm tedbirler alınır. Karşılaşacağı tüm zorlukları anne baba onun adına aşar. Yemeklerini annesi yedirir, üstünü annesi giydirir, düşer diye kucakta taşınır…
Aşırı Koruyucu Tutumla büyüyen çocuk okula gittiğinde uyum sorunları yaşamaya başlar. Tek başına yemeyi reddeder, ayakkabılarını tek başına giymek istemez, tuvalete tek başına gitmek istemez. İnce el kasları gelişmemiş, çünkü ona hiç fırsat tanınmamıştır. Kaba motor hareketlerde (yürümek, koşmak, atlamak…) zorlandığı görülür, çünkü ailesi tarafından sakınılarak büyütülmüştür. Anne babasına bağımlıdır ve bağımlı bir kişilik geliştirir, bağımsız hareket etmekte, kendi fikirleri olup olmadığını fark etmekte, inisiyatif almakta zorlanır.
RET EDİCİ ANA BABALIK TUTUMU
Bu tür anne babalık tutumuna, genellikle evlilik dışı ilişkiler sonucu dünyaya gelmiş çocuklar maruz kalır. Bazen de istenmeyen hamilelikler sonucu dünyaya gelmiş istenmeyen çocuklar. Ya aile hiç çocuk istememektedir ya da anne istemekte baba istememekte veya durum tam tersidir.
Ailenin çocuk bakmak için maddi manevi şartları yeterli değildir.
Çocuk, dünyaya bedensel ya da zihinsel bir engelle gelmiştir.
Çocuk, anne babanın eğitimini ya da kariyerini sekteye uğratmıştır.
Anne veya baba eşini ihmal edecek kadar çocuğa düşkünlük göstermekte ve ihmal edildiğini düşünen eş çocuğa düşmanlık beslemekte, çocukla rekabete girmektedir.
Çocuk şeklen ailedeki kimseye benzememektedir.
Çocuk sevilmeyen birine benzemekte veya sevilmeyen birini hatırlatmaktadır.
Anne baba boşanmış çocuk taraflarca istenmemiştir.
Anne ya da baba boşanmış ve çocuğun velayetini alan taraf yeniden evlenmiş, fakat yeni eş tarafından çocuk ret edilmiştir…
Ret Edibi Ebeveyn Tutumu bu ve bunun gibi birçok sebepten kaynaklanır. Bu ebeveynlik tutumuna sahip kişi, çocuğa evdeki diğer çocuklardan belirgin şekilde farklı (olumsuz, kötü, red edici, ezici…) davranır. Çocuk ne yapsa suçtur. Her yaptığını eleştirir, hiçbir davranışını beğenmez, onaylamaz. Tüm dikkati çocuğun üzerindedir ve sürekli eksik gedik arar. Hep yaptığı hatalar üzerinde durur. Çocuğu yıldırmak, ezmek için en ufak fırsat değerlendirir, hatta fırsat yoksa da oluşturur. Evde karşılaşılan her problemin sorumlusu olarak çocuğu görür.
Kısacası çocuk ağzıyla kuş tutsa kimseye yaranamaz, o bir günah keçisidir. Bu şekilde yetişmiş bir çocukta sağlıklı bir benlik imajı oluşması mümkün değildir, kendini sevilmeye değer bulmaz, başkaları her zaman değerli, o ise değersiz. Kolay kolay kimseye güvenemez veya yanlış inşalara kolayca güvenir. Sinirli ve saldırgan olma olasılığı yüksektir, kendini terk edilmiş, istenmeyen çirkin ördek yavrusu gibi hissetmesi de. Kendisine doğru model olunmadığı için hayatı tek başına öğrenmek zorundadır bu sebeple doğru davranmayı da kolay öğrenemez. Özellikle bebek ve çocuk yaşlarında kendini koruyamadığından uysal, itaatkar ve edilgin davranışları seçtiklerinden, sürekli eleştiriye maruz kaldıklarından özgüven sorunları yaşamaları kaçınılmazdır. Ergenlikle beraber hırçın, uyumsuz davranışlarda bulunması, depresif ruh hali, intihar meyli, asosyal davranışlar göstermesi, yasa dışı davranışlara yönelmesi, evden kaçması… olasıdır.
Çocuk, özel haller dışında (anne ve veya babanın vefatı, boşanma, çocuk yetiştirme kurumuna verilme, evlatlık verilme…) genellikle anne babası tarafından büyütülür. Anne baba arasında saygı, sevgi, paylaşım, muhabbet hele de uyum varsa aile huzurlu; sevgi, saygı, muhabbet ve paylaşım az ya da yok üstelik eşgüdüm de yoksa aile huzursuz olacağından, çocuk bu durumlardan doğrudan olumlu veya olumsuz yönde etkilenir.
Anne babanın çocuğuna gösterdiği tavır ve tutumlar, çocuğuyla kurduğu iletişim şekli ve kurduğu iletişimin kalitesi, çocuğun ailedeki yeri, aile içinde birey olarak kabul görüp görmediği, hem kendi aralarında hem çocuğuna sevgisini gösterme şekilleri, çocuğa istendik davranışları kazandırmak için kullanılan disiplin yöntemleri … çocuğun kişilik yapısının şekillenmesi, akıl ve psikolojik sağlığı üzerinde doğrudan etkilidir.
Peki çocuklar üzerinde bu denli büyük öneme sahip anne babanın, çocuğa gösterdiği tavır, davranış ve tutumlar neye göre belirlenir? Anne baba tutumları nelerden etkilenir? Niye bazı anneler aşırı koruyucuyken bazıları vurdumduymazdır? Bazı babalar otoriterken bazıları ilgisiz, bazıları sevecendir. İşte bunun ilk cevabı; o anne babanın nasıl yetiştiğiyle, kendi anne babalarının veya onları yetiştiren diğer kişilerin onlara gösterdiği tavır, tutum ve davranışlarla yani kendi çocukluk yaşantılarıyla ilgilidir.
Ülkemiz doğudan batıya çok geniş bir kültür yelpazesine sahiptir. Doğu Anadolu bölgesi kültürüyle yetişmiş bir anne baba ile Karadeniz kültürü veya Ege kültürüyle yetişmiş bir anne baba kesinlikle birbirinden farklı tavır, tutum ve davranışlar sergilemektedir. Çünkü her birey içinde yaşadığı toplumun kültürel değerlerinden, örf ve ananelerinden, bakış açılarından… belli ölçülerde nasibini alır. Günümüzde sık karşılaşılmasa da dedelerin yanında çocukların sevilmemesi, çocuğun sevilirse şımaracağı endişesiyle sadece uyurken sevilmesi… gibi nice davranış şekli kültürden doğrudan etkilenmenin birer sonucudur. Anne babanın çocuk yetiştirme tutumlarıysa kendi çocukluk deneyimleri ve kültürel etkiler dışında birçok sebepten de doğrudan etkilenmektedir. Anne babalık tutumları üzerinde etkiye sahip diğer öğeleri şöyle sıralayabiliriz:
Anne babanın eğitim düzeyi
Anne baba olmaya hazır oluşları
Çocuk dünyaya isteyerek mi getirildi
Anne baba çocuğun cinsiyetinden memnun mu
Anne baba çocuk sayısından memnun mu … gibi sayısız sebep anne baba tutum, tavır ve davranışları üzerinde etkilidir. Anne babalık tutumu nedir?
Anne babalık tutumu; anne, baba ve çocuk arasındaki etkileşimin şeklidir. Bu etkileşim şekli sonucu çocuk, anne babanın davranış, tutum ve tavırlarına karşılık gelecek şekilde bir takım yeni davranışlar kazanır. Sağlık bir anne baba tutumu çocuklara şunları kazandırmalıdır:
Olumlu benlik algısı
Olumlu öteki (diğer insanlar) algısı
Özdeğer, özsaygı ve özsevgi
Sağlıklı güven duygusu
Eğer bir çocukta sağlıklı ve olumlu bir “Benlik Algısı” oluşmuşsa çocuk, “ Ben sevilmeye ve değer verilmeye layığım” diye düşünür; eğer olumlu “Öteki” algısı oluşmuşsa çocuk “Başkaları beni sevmeye hazır ve onlar da sevilmeye ve değer verilmeye layık” algısı oluşur. “Olumlu Benlik” ve “Olumlu Öteki” algısı gelişmiş çocuk dünyayı güvenli bir ortam olarak algılayacağından özsaygı, özsevgi ve özdeğeri yüksek başkalarına saygıyla yaklaşan, başkalarını seven ve değer veren biri olması kaçınılmazdır.
Bu özellikleri kazanmış çocuk grup içinde dengeli şekilde hareket etme yeteneğini kazanmaya ve sosyalleşmeye başlar. Anne babaya düşen görev; çocuğun sosyalleşmesi ve kabul görmesi için uygun ortamlar hazırlaması, çocuğa doğru model olması, sosyal açıdan kabul gören davranışlar konusunda ona yol göstermesi, desteklemesi, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda gelişmesi için gereken şartları hazırlamasıdır. Bazı anne babalık tutumları bu özellikleri çocuğa kazandırırken bazıları bozmaktadır. İsterseniz önce; çocuk gelişimini sekteye uğratan, bozan ve çocuğun kişiliği üzerinde olumsuz etkiler bırakan anne baba tutumlarından bahsedelim:
AŞIRI KORUYUCU ANABALIK TUTUMU
Yıllarca çocuk sahibi olmak isteyip de bu isteğine seneler sonra kavuşan anne babaların gösterdiği tutumdur. Özelikle aşırı derecede çocuk sahibi olmak isteyen ailelerde, tek çocuklu ailelerde, tek torunlarda, ilk çocuklarda bu anne babalık tutumuna sıklıkla rastlarız.
Çocuk ailenin ilgi odağı olmuş, merkezi haline gelmiştir. Anne baba kendini, kendi ihtiyaçlarını görmezden gelmeye ve her şey çocuğa göre şekillenmeye başlar. Yemez yedirir, giymez giydirir, kendilerini tamamen unutup çocuğun ihtiyaçlarına ve onla ilgili her şeye yönelirler. Bir istediği iki edilmez, el bebek gül bebek büyütülür. Çocuğun bir şey talep etmesine gerek bile kalmaz, o demeden anne baba sezer ve yapar. Ağlamaması için tüm tedbirler alınır. Karşılaşacağı tüm zorlukları anne baba onun adına aşar. Yemeklerini annesi yedirir, üstünü annesi giydirir, düşer diye kucakta taşınır…
Aşırı Koruyucu Tutumla büyüyen çocuk okula gittiğinde uyum sorunları yaşamaya başlar. Tek başına yemeyi reddeder, ayakkabılarını tek başına giymek istemez, tuvalete tek başına gitmek istemez. İnce el kasları gelişmemiş, çünkü ona hiç fırsat tanınmamıştır. Kaba motor hareketlerde (yürümek, koşmak, atlamak…) zorlandığı görülür, çünkü ailesi tarafından sakınılarak büyütülmüştür. Anne babasına bağımlıdır ve bağımlı bir kişilik geliştirir, bağımsız hareket etmekte, kendi fikirleri olup olmadığını fark etmekte, inisiyatif almakta zorlanır.
RET EDİCİ ANA BABALIK TUTUMU
Bu tür anne babalık tutumuna, genellikle evlilik dışı ilişkiler sonucu dünyaya gelmiş çocuklar maruz kalır. Bazen de istenmeyen hamilelikler sonucu dünyaya gelmiş istenmeyen çocuklar. Ya aile hiç çocuk istememektedir ya da anne istemekte baba istememekte veya durum tam tersidir.
Ailenin çocuk bakmak için maddi manevi şartları yeterli değildir.
Çocuk, dünyaya bedensel ya da zihinsel bir engelle gelmiştir.
Çocuk, anne babanın eğitimini ya da kariyerini sekteye uğratmıştır.
Anne veya baba eşini ihmal edecek kadar çocuğa düşkünlük göstermekte ve ihmal edildiğini düşünen eş çocuğa düşmanlık beslemekte, çocukla rekabete girmektedir.
Çocuk şeklen ailedeki kimseye benzememektedir.
Çocuk sevilmeyen birine benzemekte veya sevilmeyen birini hatırlatmaktadır.
Anne baba boşanmış çocuk taraflarca istenmemiştir.
Anne ya da baba boşanmış ve çocuğun velayetini alan taraf yeniden evlenmiş, fakat yeni eş tarafından çocuk ret edilmiştir…
Ret Edibi Ebeveyn Tutumu bu ve bunun gibi birçok sebepten kaynaklanır. Bu ebeveynlik tutumuna sahip kişi, çocuğa evdeki diğer çocuklardan belirgin şekilde farklı (olumsuz, kötü, red edici, ezici…) davranır. Çocuk ne yapsa suçtur. Her yaptığını eleştirir, hiçbir davranışını beğenmez, onaylamaz. Tüm dikkati çocuğun üzerindedir ve sürekli eksik gedik arar. Hep yaptığı hatalar üzerinde durur. Çocuğu yıldırmak, ezmek için en ufak fırsat değerlendirir, hatta fırsat yoksa da oluşturur. Evde karşılaşılan her problemin sorumlusu olarak çocuğu görür.
Kısacası çocuk ağzıyla kuş tutsa kimseye yaranamaz, o bir günah keçisidir. Bu şekilde yetişmiş bir çocukta sağlıklı bir benlik imajı oluşması mümkün değildir, kendini sevilmeye değer bulmaz, başkaları her zaman değerli, o ise değersiz. Kolay kolay kimseye güvenemez veya yanlış inşalara kolayca güvenir. Sinirli ve saldırgan olma olasılığı yüksektir, kendini terk edilmiş, istenmeyen çirkin ördek yavrusu gibi hissetmesi de. Kendisine doğru model olunmadığı için hayatı tek başına öğrenmek zorundadır bu sebeple doğru davranmayı da kolay öğrenemez. Özellikle bebek ve çocuk yaşlarında kendini koruyamadığından uysal, itaatkar ve edilgin davranışları seçtiklerinden, sürekli eleştiriye maruz kaldıklarından özgüven sorunları yaşamaları kaçınılmazdır. Ergenlikle beraber hırçın, uyumsuz davranışlarda bulunması, depresif ruh hali, intihar meyli, asosyal davranışlar göstermesi, yasa dışı davranışlara yönelmesi, evden kaçması… olasıdır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Anne Baba Tutumları Aşırı Koruyucu ve Red Edici Anne Baba Tutumları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Tuğba DEMİRÖZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Tuğba DEMİRÖZ'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
anne baba tutumları, çocuk yetiştirme tutumları, red edici anne baba, aşırı koruyucu anne baba, red edicilik, aşırı koruyuculuk
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
