Farklı Anne Baba Tutumlarının Çocukların Kişilik Özellikleri Üzerindeki Etkileri
Kişiliğin gelişmeye başladığı okulöncesi dönemde anne babaların çocuklarına karşı olan tutumları büyük önem taşımaktadır. Anne ve babanın sadece çocuğa karşı olan değil, birbirine karşı olan tutum ve davranışları da çocuğun kuracağı her ilişki için bir model oluşturmaktadır. Çocuklar gördükleri bu modelleri taklit ederek ve bu davranışları özümseyerek kişiliklerini yavaş yavaş oluşturmaya başlarlar.
Ana baba tutumlarına bakıldığında, ebeveynlerin çocuklarına karşı olan tutumlarını ailelerinden aldıkları görülmektedir. Anne babanın çocuklarına yönelttiği tutumlar kendi ailelerinin onlara olan tutumlarıyla örtüşebilir ya da tamamen zıt olabilir. Buradan yola çıkarak her anne babanın çocuklara karşı tutum ve davranışlarının birbirinden farklı olduğunu söyleyebiliriz. Farklı anne baba tutumlarını ve bu tutumların çocuklar üzerindeki etkilerini 6 başlıkta toplayabiliriz.
1. Baskıcı ve Otoriter Tutum:
Çocuğun ilgi ve istekleri dikkate alınmaz.
Anne babalar çocukları kendi kalıplarına göre yetiştirirler.
Çocuğa nedenleri açıklanmayan kurallar konur, bu kurallara uymadığı takdirde “ ağır cezalar” verilir.
Çocuğa şiddet uygulanır.
Çocuktan yaşının üzerinde bir olgunluk beklenir ve ona özgürlük tanınmaz.
Anne-baba çocuğa katı bir disiplin uygular.
Çocuk her kurala uymak zorundadır.
Baskıcı ve Otoriter Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Çocuk içine kapanık, sıkılgan, itaatkâr olabileceği gibi aşırı saldırgan ve zorba da olabilir.
Çocukta daima güçlü olma ve kendinden zayıfları ezme isteği vardır.
Çocuk alacağı ağır cezalardan kaçmak için yalan söyleyebilir.
İnsanlar tarafından kolay kandırılır, yanlış hareketler yapmaya eğilimlidir.
Aşırı hassas ve kırılgan bir kişilik görülebilir.
2. Gevşek Tutum ( Çocuk Merkezli Aile):
Çocuğa hiçbir zaman kesin kurallar konmaz. Konulan kurallar da uygulama ve denetimden uzaktır.
Çocukların her istediği sorgulanmadan yerine getirilir.
Anne baba çocuğun davranışına karışmaz, sadece büyük problem olduğunda varlığını hissettirir.
Çocuğun aşırı hareket serbestliği vardır. Kendisine ve çevresine zarar verecek davranışlarda bile müdahale edilmediği görülmektedir. Böyle bir durumda çocuk neyi yapıp neyi yapmaması gerektiğini bilememektedir. Çünkü aile tarafından bu sınırlar çizilmemiştir.
Çocuk aileyi yönetir, her istediği yapılır, istemediği şeyler ise yapılmaz.
Çocuğa abartılmış bir sevgi gösterilir.
Gevşek Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Gururlu, kibirli, kendini beğenen kişilik özelliği sergilerler.
Sabırsız, sorumsuz ve çabuk darılan bir yapıdadırlar.
Her istediğini ailesine yaptırmayı alışkanlık haline getiren çocuk bu tavrı arkadaşlarından ve çevresinden görmeyince uyum sağlamada güçlük çeker.
Böyle bir ortamda yetişen birey her isteğinin yerine getirileceğini zanneder ancak sosyal bir ortamda kurallarla karşılaşınca hayal kırıklığına uğrar ve isteklerini yerine getirtmek için baskı uygulaması da onun sevilmeyen bir insan olmasına ve toplumdan dışlanmasına yol açar.
Toplumda, okulda... vb yerlerdeki kuralları anlaması ve bu kurallara uyması zorlaşır.
3. Koruyucu Tutum:
Abartılmış sevgi ve aşırı koruyuculuk daha çok anne çocuk ilişkisinde ortaya çıkar.
Aşırı koruyucu ve aşırı sevgisi olan anne babalar çocuklarına derin duygusal bağla bağlıdırlar.
Onu ilgilendiren kararlarda yaşı kaç olursa olsun fikri sorulmaz.
Anne baba çocuğu sürekli korumakta ve ihtiyaçlarını sürekli olarak gidermektedir.
Çocuğun kendi başına yapabileceği şeyler bile anne tarafından karşılanır. Böyle bir tutum da çocuğun kendi kendine bir şeyler yapabilmesine olanak tanınmamaktadır.
Koruyucu Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Hayattan edinmeleri gereken deneyimleri edinmeden hayatla karşı karşıya kaldıklarında uyum sağlamakta güçlük çekmektedirler.
Çocuk ailesine olan bağımlılığını dış çevreye de genelleyebilir. Onu himayesi altına alabilecek herkese karşı bağımlı olmaya başlar.
Ailenin aşırı koruyucu yapısı, çocuğun dikkat çekmeye çalışmasına neden olur ve çocuk çevresindeki kişilerin ona hizmet etmesini beklemeye başlar.
Ailesinden gördüğü sevgi ve himayeyi ileride eşinden ve yakın çevresindeki kişilerden de bekler. Hiç büyümeyen “yetişkin çocuk” olarak kalır.
4. Dengesiz ve Kararsız Tutum:
Anne ile baba arasındaki görüş ayrılığından, annenin kendi içindeki kararsızlığından ya da babanın kendi içindeki kararsızlığından kaynaklanabilir.
Çocuk, yaptığı bir davranışın kimi zaman hoş görülürken, kimi zaman hoş görülmemesini anlayamaz. Bu yüzden çocuğa onaylanmayan davranışları açıklanmalıdır. Böylece çocuk hangi davranışının onaylanan davranış, hangi davranışın onaylanmayan davranış kategorisine girdiğini daha rahat fark edecek ve aynı davranışı tekrarlamamaya çalışacaktır.
Dengesiz ve Kararsız Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Çocuk hangi davranışı, nerede?, nasıl?, ne zaman? yapacağı konusunda bocalar.
“Bu davranışı yaparak nasıl cezadan kurtulurum?” şeklinde bir teknik geliştirir.
Çocuk nasıl davranacağını bilemez.
İç çatışmalar, huzursuzluk ve öncelikle anne babaya sonra da insanlara güvensizlik oluşur.
Doğru kararlar alamaz.
Görüşlerini açıkça söyleyemez.
Kendini hiçbir ortamda rahat savunamaz.
Ürkek, yumuşak huylu, ılımlı, söz dinleyen biri olur.
Sinirli, kavgacı, çabuk kırılıp öfkelenen tepkisel bir kişilik yapısı geliştirir.
Her zaman adımlarını diğer insanlardan geç atar.
5. İlgisiz ve Duyarsız Tutum:
Çocuğa karşı denetim, çocuğun ilgi ve gereksinimlerine verilen tepki çok düşüktür.
Sadece anne, sadece baba ya da anne- baba duyarsızdır.
Çocuklarına yeteri kadar zaman ayırmazlar.
Çocukları için hiçbir konuda gerekli çabayı harcamazlar.
okul başarısıyla ilgilenilmez.
İlgisiz ve kayıtsız tutumda çocuğa düşen sevgi ve ilgi payı azdır.
Disiplinsizlik söz konusudur, ancak disiplinsizliğin nedeni sorumsuzluk ve ilgisizliktir.
Bu tutumda ana baba çocuğa model olamaz.
İlgisiz ve Duyarsız Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Okula ilgisizlik,
Zamanı iyi değerlendirememe,
Yanlış arkadaşlıklar kurma,
Kural tanımama,
Suç işlemeye eğilimli olma,
Uzun vadeli planlar yapamama,
Başına buyruk yaşama ve evden ayrılma,
Yanlış davranışlara yönelme,
Okulu bırakıp, erken yaşta çalışmaya başlama görülmektedir.
Bu tür bu tutuma sahip olan ana babanın yanında yaşayan çocuk zararlı alışkanlıklar edinmeye meyillidir.(İçki, sigara gibi zararlı alışkanlıklara başlama eğilimi)
Bu tutumla büyüyen çocukların pasif ve donuk oldukları görülmektedir.
Böyle bir ortamda yaşayan çocuk anne babasının dikkatini çekmek için alışılmadık davranışlar sergiler.
Aile çocuğa model olmadığı için kendine başka modeller seçer.
6. Demokratik Tutum:
Çocuk ayrı bir birey olarak kabul edilir.
Çocuğun ilgileri göz önünde bulundurulur, yeteneklerinin geliştirici ortam hazırlanır.
Duygular nettir.
Problemlerle baş etme yoları demokratik yollarla yapılır.
Demokratik tutumda, çocuk tüm yönleriyle kabul edilir.
Çocuğa yol gösterilir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakılır.
Aile içinde kurallar, sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür.
Kuralların mantıklı açıklaması yapılır.
Her konuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir.
Demokratik Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Yaratıcıdırlar.
Dengeli ve uyumludurlar.
Karar alma becerileri gelişmiştir.
Seçenekli düşünmeyi bilirler, yeni durumlara uymada zorluk yaşamazlar.
Kendilerine güvenirler.
Başkalarının özgürlüklerine saygılıdırlar, kendi özgürlüklerinin sınırlarını bilirler.
Kendi haklarını korurlar, başkalarının haklarına saygı gösterirler.
Arkadaş gruplarına rahatlıkla uyum sağlarlar.
Bir gruba dahil olmada, grup içinde aldıkları görev ve sorumlulukları yerine getirmede zorlanmazlar.
Çevrelerindeki akran ve yetişkinlerle sağlıklı bir iletişim kurarlar.
Okul başarıları yüksektir.
Sınırlarını bilen, aktif, katılımcı, hoşgörülü ve mutludurlar.
Kaynakça:
Mevlüt,K.(1997) Ailede Anne Baba Tutumlarının Çocuğun Kişilik ve Benlik Gelişimindeki Rolü
Günalp, A.(2007) Farklı Anne Baba Tutumlarının OKul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Özgüven Duygusunun Gelişimine Etkisi
Ana baba tutumlarına bakıldığında, ebeveynlerin çocuklarına karşı olan tutumlarını ailelerinden aldıkları görülmektedir. Anne babanın çocuklarına yönelttiği tutumlar kendi ailelerinin onlara olan tutumlarıyla örtüşebilir ya da tamamen zıt olabilir. Buradan yola çıkarak her anne babanın çocuklara karşı tutum ve davranışlarının birbirinden farklı olduğunu söyleyebiliriz. Farklı anne baba tutumlarını ve bu tutumların çocuklar üzerindeki etkilerini 6 başlıkta toplayabiliriz.
1. Baskıcı ve Otoriter Tutum:
Çocuğun ilgi ve istekleri dikkate alınmaz.
Anne babalar çocukları kendi kalıplarına göre yetiştirirler.
Çocuğa nedenleri açıklanmayan kurallar konur, bu kurallara uymadığı takdirde “ ağır cezalar” verilir.
Çocuğa şiddet uygulanır.
Çocuktan yaşının üzerinde bir olgunluk beklenir ve ona özgürlük tanınmaz.
Anne-baba çocuğa katı bir disiplin uygular.
Çocuk her kurala uymak zorundadır.
Baskıcı ve Otoriter Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Çocuk içine kapanık, sıkılgan, itaatkâr olabileceği gibi aşırı saldırgan ve zorba da olabilir.
Çocukta daima güçlü olma ve kendinden zayıfları ezme isteği vardır.
Çocuk alacağı ağır cezalardan kaçmak için yalan söyleyebilir.
İnsanlar tarafından kolay kandırılır, yanlış hareketler yapmaya eğilimlidir.
Aşırı hassas ve kırılgan bir kişilik görülebilir.
2. Gevşek Tutum ( Çocuk Merkezli Aile):
Çocuğa hiçbir zaman kesin kurallar konmaz. Konulan kurallar da uygulama ve denetimden uzaktır.
Çocukların her istediği sorgulanmadan yerine getirilir.
Anne baba çocuğun davranışına karışmaz, sadece büyük problem olduğunda varlığını hissettirir.
Çocuğun aşırı hareket serbestliği vardır. Kendisine ve çevresine zarar verecek davranışlarda bile müdahale edilmediği görülmektedir. Böyle bir durumda çocuk neyi yapıp neyi yapmaması gerektiğini bilememektedir. Çünkü aile tarafından bu sınırlar çizilmemiştir.
Çocuk aileyi yönetir, her istediği yapılır, istemediği şeyler ise yapılmaz.
Çocuğa abartılmış bir sevgi gösterilir.
Gevşek Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Gururlu, kibirli, kendini beğenen kişilik özelliği sergilerler.
Sabırsız, sorumsuz ve çabuk darılan bir yapıdadırlar.
Her istediğini ailesine yaptırmayı alışkanlık haline getiren çocuk bu tavrı arkadaşlarından ve çevresinden görmeyince uyum sağlamada güçlük çeker.
Böyle bir ortamda yetişen birey her isteğinin yerine getirileceğini zanneder ancak sosyal bir ortamda kurallarla karşılaşınca hayal kırıklığına uğrar ve isteklerini yerine getirtmek için baskı uygulaması da onun sevilmeyen bir insan olmasına ve toplumdan dışlanmasına yol açar.
Toplumda, okulda... vb yerlerdeki kuralları anlaması ve bu kurallara uyması zorlaşır.
3. Koruyucu Tutum:
Abartılmış sevgi ve aşırı koruyuculuk daha çok anne çocuk ilişkisinde ortaya çıkar.
Aşırı koruyucu ve aşırı sevgisi olan anne babalar çocuklarına derin duygusal bağla bağlıdırlar.
Onu ilgilendiren kararlarda yaşı kaç olursa olsun fikri sorulmaz.
Anne baba çocuğu sürekli korumakta ve ihtiyaçlarını sürekli olarak gidermektedir.
Çocuğun kendi başına yapabileceği şeyler bile anne tarafından karşılanır. Böyle bir tutum da çocuğun kendi kendine bir şeyler yapabilmesine olanak tanınmamaktadır.
Koruyucu Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Hayattan edinmeleri gereken deneyimleri edinmeden hayatla karşı karşıya kaldıklarında uyum sağlamakta güçlük çekmektedirler.
Çocuk ailesine olan bağımlılığını dış çevreye de genelleyebilir. Onu himayesi altına alabilecek herkese karşı bağımlı olmaya başlar.
Ailenin aşırı koruyucu yapısı, çocuğun dikkat çekmeye çalışmasına neden olur ve çocuk çevresindeki kişilerin ona hizmet etmesini beklemeye başlar.
Ailesinden gördüğü sevgi ve himayeyi ileride eşinden ve yakın çevresindeki kişilerden de bekler. Hiç büyümeyen “yetişkin çocuk” olarak kalır.
4. Dengesiz ve Kararsız Tutum:
Anne ile baba arasındaki görüş ayrılığından, annenin kendi içindeki kararsızlığından ya da babanın kendi içindeki kararsızlığından kaynaklanabilir.
Çocuk, yaptığı bir davranışın kimi zaman hoş görülürken, kimi zaman hoş görülmemesini anlayamaz. Bu yüzden çocuğa onaylanmayan davranışları açıklanmalıdır. Böylece çocuk hangi davranışının onaylanan davranış, hangi davranışın onaylanmayan davranış kategorisine girdiğini daha rahat fark edecek ve aynı davranışı tekrarlamamaya çalışacaktır.
Dengesiz ve Kararsız Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Çocuk hangi davranışı, nerede?, nasıl?, ne zaman? yapacağı konusunda bocalar.
“Bu davranışı yaparak nasıl cezadan kurtulurum?” şeklinde bir teknik geliştirir.
Çocuk nasıl davranacağını bilemez.
İç çatışmalar, huzursuzluk ve öncelikle anne babaya sonra da insanlara güvensizlik oluşur.
Doğru kararlar alamaz.
Görüşlerini açıkça söyleyemez.
Kendini hiçbir ortamda rahat savunamaz.
Ürkek, yumuşak huylu, ılımlı, söz dinleyen biri olur.
Sinirli, kavgacı, çabuk kırılıp öfkelenen tepkisel bir kişilik yapısı geliştirir.
Her zaman adımlarını diğer insanlardan geç atar.
5. İlgisiz ve Duyarsız Tutum:
Çocuğa karşı denetim, çocuğun ilgi ve gereksinimlerine verilen tepki çok düşüktür.
Sadece anne, sadece baba ya da anne- baba duyarsızdır.
Çocuklarına yeteri kadar zaman ayırmazlar.
Çocukları için hiçbir konuda gerekli çabayı harcamazlar.
okul başarısıyla ilgilenilmez.
İlgisiz ve kayıtsız tutumda çocuğa düşen sevgi ve ilgi payı azdır.
Disiplinsizlik söz konusudur, ancak disiplinsizliğin nedeni sorumsuzluk ve ilgisizliktir.
Bu tutumda ana baba çocuğa model olamaz.
İlgisiz ve Duyarsız Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Okula ilgisizlik,
Zamanı iyi değerlendirememe,
Yanlış arkadaşlıklar kurma,
Kural tanımama,
Suç işlemeye eğilimli olma,
Uzun vadeli planlar yapamama,
Başına buyruk yaşama ve evden ayrılma,
Yanlış davranışlara yönelme,
Okulu bırakıp, erken yaşta çalışmaya başlama görülmektedir.
Bu tür bu tutuma sahip olan ana babanın yanında yaşayan çocuk zararlı alışkanlıklar edinmeye meyillidir.(İçki, sigara gibi zararlı alışkanlıklara başlama eğilimi)
Bu tutumla büyüyen çocukların pasif ve donuk oldukları görülmektedir.
Böyle bir ortamda yaşayan çocuk anne babasının dikkatini çekmek için alışılmadık davranışlar sergiler.
Aile çocuğa model olmadığı için kendine başka modeller seçer.
6. Demokratik Tutum:
Çocuk ayrı bir birey olarak kabul edilir.
Çocuğun ilgileri göz önünde bulundurulur, yeteneklerinin geliştirici ortam hazırlanır.
Duygular nettir.
Problemlerle baş etme yoları demokratik yollarla yapılır.
Demokratik tutumda, çocuk tüm yönleriyle kabul edilir.
Çocuğa yol gösterilir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakılır.
Aile içinde kurallar, sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür.
Kuralların mantıklı açıklaması yapılır.
Her konuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir.
Demokratik Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri:
Yaratıcıdırlar.
Dengeli ve uyumludurlar.
Karar alma becerileri gelişmiştir.
Seçenekli düşünmeyi bilirler, yeni durumlara uymada zorluk yaşamazlar.
Kendilerine güvenirler.
Başkalarının özgürlüklerine saygılıdırlar, kendi özgürlüklerinin sınırlarını bilirler.
Kendi haklarını korurlar, başkalarının haklarına saygı gösterirler.
Arkadaş gruplarına rahatlıkla uyum sağlarlar.
Bir gruba dahil olmada, grup içinde aldıkları görev ve sorumlulukları yerine getirmede zorlanmazlar.
Çevrelerindeki akran ve yetişkinlerle sağlıklı bir iletişim kurarlar.
Okul başarıları yüksektir.
Sınırlarını bilen, aktif, katılımcı, hoşgörülü ve mutludurlar.
Kaynakça:
Mevlüt,K.(1997) Ailede Anne Baba Tutumlarının Çocuğun Kişilik ve Benlik Gelişimindeki Rolü
Günalp, A.(2007) Farklı Anne Baba Tutumlarının OKul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Özgüven Duygusunun Gelişimine Etkisi
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Farklı Anne Baba Tutumlarının Çocukların Kişilik Özellikleri Üzerindeki Etkileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Aslı KAYAALTI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Aslı KAYAALTI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
anne baba tutumları, çocukların kişilik gelişimi, baskıcı tutum, otoriter tutum, gevşek tutum, çocuk merkezli aile, koruyucu tutum, dengesiz tutum, kararsız tutum, ilgisiz tutum, duyarsız tutum, demokratik tutum
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
