2007'den Bugüne 92,307 Tavsiye, 28,219 Uzman ve 19,976 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Anne Baba Olarak Hırçın Çocuklarla Nasıl Mücadele Edilmeli?
MAKALE #14193 © Yazan Psk.Sabahattin ZENGER | Yayın Şubat 2015 | 23,522 Okuyucu
Günlük yaşam içinde genellikle çok duyduğumuz cümlelerden biridir, hırçın çocuklar. Zaman zaman gerçekten de çocukların hırçınlaştıkları bilinir. Hırçın kelime anlamı bakımından oldukça geniş anlamları kapsar ve öfke nöbetlerinden yaramazlıklara kadar pek çok kavramı içine alır. Hırçınlık bir duygu durumu olabileceği gibi, bir davranış biçimi de olabilir. Durumu net tanımlamak önemlidir çünkü çocuğa nasıl davranılması gerektiği bu tanımlamaya göre yapılmak durumundadır.

Hırçınlık Nedir, Ne Zaman Başlar?

Çocuklar yaklaşık bir yaşlarından itibaren kişilik özelliklerini ortaya koyan belirgin davranışlar sergilemeye başlarlar. Artık birey olma yolunda ilerleyen bir çocuk hem genleri yoluyla getirdiği hem de yakın çevresinden modelleyerek öğrendiği bazı davranışları ortaya koyar. Her çocuk kendine özeldir ve her çocuk farklı kişilik özellikleri taşır. Kimi çocuk içe kapanık olur kimisi dışa dönük. Bazı çocuklar konuşkan olabilirken bazıları daha sessiz ve sakin olabilirler. Kimi çocuksa hareketlidir, diğerleri daha durgun. Bu gibi davranışların dışında bir de bazı duygu durumları vardır ki hırçınlık da bu tür bir durumdur. Üstelik hırçınlık bir duygu durumudur ama sonuçları davranışlara yansır.
Hırçınlık dediğimizde öfke, ısrar etme, inat ve tutturma, saldırgan davranışlar, zarar vericilik, ağlama nöbetleri, her şeye karşı çıkma, uzlaşmaya yanaşmama gibi en hafifinden en uç noktalara kadar pek çok şeyden bahsedebiliriz. Bu bir duygu ve davranış bocalamasıdır diyebiliriz. Çok küçük yaşlardaki çocuklarda da görülmektedir ancak bilinçli hırçın davranışlar yaklaşık olarak 2-3 yaşlarda ortaya çıkar. Ortaya çıkmasıyla beraber de anne babaların eli ayağı birbirine girer. Ne yapacaklarını, nasıl davranacaklarını bilemezler.

Çocuklar Neden Hırçınlaşır?

Çocuklar öncelikle kişilik yapılarına özgü nedenlerden hırçınlaşmakla beraber duruma özgü olaylar nedeniyle de hırçınlaşabilirler. Yapılan araştırmaların sonuçlarına göre çok küçük yaşlardaki çocuklar, hatta bebekler bile sinirlenip hırçınlaşabiliyorlar. Onları sinirlendiren nedenlere baktığımızda, öncelikle engellenme durumunda çok sinirlendikleri ve hırçınlaştıkları görülüyor. Ayrıca burunları silindiğinde, yaptıkları iş durdurulup, oyuncakları ellerinden alındığında,kıyafetleri giydirilirken ya da çıkartılırken çok rahatsız oldukları ve tepki gösterdikleri biliniyor. Ancak çocukların hırçınlaşmasına neden olan ilk faktör engellenmeleri oluyor. Aslında bu son derece anlaşılabilir bir durum, zira aynı şey biz yetişkinler için de geçerli. Bizler de engellendiğimiz zamanlar da saldırganlaşabiliyor, çok sinirlenebiliyoruz. Yine araştırmaların sonuçlarına göre engellenmenin sonucu çoğunlukla engelleyene karşı saldırgan davranışlar olarak ortaya konuyor.
Dolayısıyla anlıyoruz ki çocuklar da bilinçli olsun ya da olmasın bizler gibi hırçınlaşarak saldırgan davranışlar gösterebiliyorlar.

Ayrıca çocukların hırçınlaştığı başka durumlar da bulunuyor. Özellikle büyük yaş çocuklarında görülen hırçınlık sebepleri arasında,
• Kendini ifade etmekte yetersiz olduğunu düşünmek,
• Kendine güven sorunu yaşamak, özgüven düşüklüğü,
• Aile içinde sağlıklı iletişim kurulamamış olması,
• Çocuğa olumsuz model olan bir aile bireyinin varlığı,
• Kişilik olarak yatkınlık,
• Akranlarından ilerde ya da daha geride bir zeka gelişimine sahip olmak,
• Çocukla aile arasında güvene dayalı bir ilişki kurulamamış olması,
• Çocuğa önem verilmeyen, dinlenmeyen bir ortam,
• Okul sendromu ya da okul sorunları,
• Beslenme sorunları,
• Sağlık sorunları gibi etkenlerin varlığı dikkat çekiyor.

Ne Yapılmalı, Ailelere Öneriler

Çocuklar bazen anlık olarak ya da dönemsel olarak hırçınlaşabilirler. Örneğin sınavlara hazırlanan bir çocuk yaklaşan sınavların yarattığı yoğun kaygı ve stres nedeniyle böyle bir durum yaşayabilir. Bu tür anlık duygusal tepkiler hoş görüyle karşılanmalıdır. Bazı durumlarda ise çocuk çevresinden gördüğü bu duyguyu ve davranışı taklit ederek aile bireylerine istediklerini yaptırmayı öğrenir. Ancak hırçınlaşarak istediğini elde ettiğini gören çocuklar bu kazanımlarından kolay kolay vazgeçmeyecekleri için ailelerin çok dikkatli olmasında fayda var. O nedenle öncelikle sağlıklı bir aile tutumu olmalı ve anne babanın davranışları da birbirinden farklı olmamalıdır. Çocuklar hırçınlaşabilirler ama bu davranışları pekiştirilmemeli ve çocuğa kararlı bir karşı davranış sergilenmelidir. Hırçınlaşan çocukla inatlaşmak çözüm sağlamaz. Gereksiz gerginliklere yol açmadan, hırçınlaşan çocuğun dikkatini dağıtacak bir ortam yaratılmalı ve konu başka yerlere getirilmelidir. Çocukla konuşurken ondan beklenilen şekilde davranılmalı ve olumlu bir örnek oluşturulmalıdır. Zaman zaman hırçınlık gösterileri yapan çocuğa tatlı dille durumdan ne kadar rahatsız olduğunuzu anlatmak ve bu şekilde davranmaya devam ederse de istediği hiçbir şeyin yapılmayacağını kesin olarak belirtmek gerekir. Yaşı kaç olursa olsun bütün çocuklarla konuşulmalı ve ciddiye alındıklarını görmeleri sağlanmalıdır.

Anne babalık zor bir sanattır, zaman zaman içinden çıkılmaz gibi görünen anlar yaşanır ama sevecen, ilgili, sağlıklı aile ortamlarında aşılamayacak hiçbir sorun yoktur.

Hemen Müdahele Etmek ve Durdurmak

Çocuğunuzun öfkelenmeye başladığı ilk anda onu hemen o ortamdan çıkarın. Bunu yaparken dikkatinizi çocuğunuza yönlendirip onun yanlış davranışını pekiştirmemeye dikkat edin. Çok fazla dikkatini yöneltmek problem üzerine konuşmayı denemeyi de içerir. Ve küçük çocuklar yaptıkları davranışın ne kadar yanlış olduğuyla ilgili uzun konuşmaları dinleyemezler. Dikkatimizi ve ilgimizi incinen çocuğa çevirerek, zarar veren çocuğa “ısırmıyoruz ya da ısırmak yok” gibi basit fakat sert bir cümle söylemek yeterlidir. İncinen çocuğu teselli edin ve öfkeli çocuğu görmezden gelin. Eğer çocuğunuz hala sakinleşmediyse sakin bir şekilde çocuğunuzu ortamdan uzaklaştırın. Eğer onu ortamdan uzaklaştırmak mümkün değilse siz, kurban durumundaki çocukla birlikte odayı terk edin. Çocuğun dışa vuran davranışlarından sonra onun yaşına uygun olan süre kadar(3 yaş-3dk. , 5 yaş-5dk) çocuğunuzdan uzaklaşmak, sakinleştikten sonra onunla ilgilenebileceğiniz mesajını verir. Bunu yaparak çocuğunuza, sakinleşmenin ve uygun davranmanın onun sorumluğu olduğunu öğretebilirsiniz.

Sesinizi alçaltın ve Yükseltmeyin

Ebeveynler olarak kendimizi kontrol etmeli ve kullandığımız kelimelere dikkat etmeliyiz, eğer çocuklarımızın da aynısını yapmasını istiyorsak. Bağırmak ve öfkeli davranmak kolaydır, ancak unutmayın ki, çocuğunuz iyi davranışların ve kendini, duygularını nasıl kontrol edeceğinin ipuçlarını sizin davranışlarınızda arıyor. Arkadaşlarına sürekli hırçın davranan bir çocuğa sahip olmak sizin açınızdan çok utandırıcı olurken, şunu da unutmayın ki, olumsuz davranışlara sahip olmasının bir nedeni de sosyal ortamlarda nasıl davranacağını öğrenmeye devam etmesiyle ilişkilidir. Bu yüzden kişiselleştirmeyin ya da aşırı tepki vermeyin.

Çok işe yarayan tekniklerden biri de ses tonunuzu değiştirmek ve sesinizi alçaltmaktır. Hemen sesinizi alçaltıp, bir taraftan incinen çocuğa ve kendi çocuğunuza dikkatinizi yönelttiğinizde çocuğunuza sakinleşmesi için yardım etmiş olursunuz. Eğer sakinleşmiyorsa, diğer çocukla ilgilenmeden önce sessizce, “Şimdi sakinleşmelisin. Ben Ahmet’in yanına gidiyorum, yanına geldiğimde ağlaman bitmiş olsun” diyebilirsiniz. İşe yarayıp, çocuğunuz sakinleşmiş olarak yanınıza gelince onu ödüllendirin ve “Kendi kendine sustuğun ve sakinleştiğin için aferin sana. Isırmıyoruz, Ahmet’i ısırdın ve canını acıttın. O şimdi üzgün” deyin. “Isırmak yok” diye tekrar edin ve aynı şey yine olduğunda sonucunda eve gideceğinizi söyleyin.

Çocuğunuzun Öfkesini Yatıştırması için Uygulamalar

Çocuğunuzun öfkesini tanımasına yardımcı olun: “Biliyorum, çok kızdın, ama vurmuyoruz. Vurmak yok!” 3-7 yaş çocuklarıyla öfkenin önemli bir duygumuz olduğundan bahsedebilirsiniz. Çocuğunuzla öfkeyi yatıştırma uygulamaları yapabilirsiniz. Ona kendi öfkenizle nasıl baş ettiğinizden bahsedebilirsiniz: “Bazen ben de sinirleniyorum. Peki o zaman ne yapıyorum, “çok sinirlendim” diyorum ve odadan çıkıp, başka bir odaya gidiyorum.” Çocuğunuza sakinleşinceye dek 10’a kadar saymayı, nasıl derin nefes alacağını ve “şu an gerçekten çok çok çok sinirliyim” gibi cümleler kurarak öfkesini sözelleştirmeyi öğretebilirsiniz. Tüm bu metotlar öfke gibi önemli bir duyguyu tanımasına ve kontrol edebilmesine yardımcı olacaktır.

Çocuğunuzla potansiyel olarak zor bir sosyal ortama girmeden önce öfkesini kontrol etmezse ne gibi sonuçlar olacağını gözden geçirebilirsiniz. “öfkeni kontrol edeceğini biliyorum. Fakat kontrol edemezsen parkı terk etmek zorunda kalacağız ve gelecek haftaya kadar gelmeyeceğiz. Anladın mı?” Söylediklerinizi uygulayın. Ve unutmayın ki, her çocuğa uygun davranışlar ve duygu kontrolü öğretilebilir. Uygun davranış için örnek sizsiniz, ve çocuğunuz sizi izliyor.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Anne Baba Olarak Hırçın Çocuklarla Nasıl Mücadele Edilmeli?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Sabahattin ZENGER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Sabahattin ZENGER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     9 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Psk.Sabahattin ZENGER'in Makaleleri
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,976 uzman makalesi arasında 'Anne Baba Olarak Hırçın Çocuklarla Nasıl Mücadele Edilmeli?' başlığıyla benzeşen toplam 15 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Nedir Bu Depresyon? Haziran 2016
► Bağımlılığı Tanıma Eylül 2014
► Kekemelik Nedir? Neden Oluşur? ÇOK OKUNUYOR Nisan 2010
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:35
Top