Madde Bağımlılığı Nedir? Nasıl Oluşur?
MAKALE #14396 © Yazan Uzm.Psk.Evren KUL | Yayın Mart 2015 | 2,885 Okuyucu
Son yıllarda madde bağımlılığında ciddi bir artış söz konusu. İnsanlar sosyo-ekonomik durumlar, ailevi veya kişisel sorunlar gibi bir çok etken sonucu madde kullanımına yönelebiliyor.
İnsanlar nörolojik yapılanması gereği bağımlılığa yatkındır. Bunu alkol, sigara, uyuşturucu veya hap gibi maddeleri kullanarak sürekli uyardığınız zaman bu ihtiyaç aralığı gelişiyor. Geliştikçe daha fazla istiyor ve doğal olarak daha da fazla kullanmaya yöneliyor. Kişi başlangıç aşamasında önünü alamazsa veya çevresindeki insanlar, ailesi fark etmezse devamlı büyüyerek ilerleyecek bir durum. Bu ilerleme önlenmezse sonuç ölüme kadar varabiliyor. Ölüme götürmese de kişinin zihinsel fonksiyonlarında, hafızasında, davranışlarında kalıcı etkiler oluşturuyor.
Madde bağımlısı olmak nasıl bir süreç?
Klasik anlamda aşamaları yok ama genel itibariyle ailedeki sorunlar doğrultusunda ve varsa kişilik sorunlarının olması insanları madde bağımlılığına yöneltiyor. Birey bu alışkanlığı çevresinden görerek, imrenerek veya baskı sonucu kullanmaya başlıyor. Arkadaş ortamında kişiye yöneltilen 'Sende erkek misin içsene ne olacak?', 'Bizimle takılmak istiyorsan iç', 'Bir kere iç bir şey olmaz' gibi baskılar sonucu, veya kendisinin merak ederek 'ne ki o versene içeyim' gibi düşüncelerle kullanmaya başlıyor. Maalesef toplumumuzda şöyle bir dezavantaj da var. Toplumda gençlere örnek olan, çok ünlü, popüler kişilerin haberlerde, magazin sayfalarında uyuşturucu madde kullandıklarını öğrendikleri zaman hayranlarının büyük bir kısmı merak edip, denemeye başlıyor.
Kişileri madde bağımlılığına yönelten etkenler nelerdir?
Bir madde bağımlılığı hiçbir zaman irade probleminden oluşmaz. Bağımlılığın altında psikolojik sıkıntılar mevcut. Madde kullanımına özenerek başlanması kişinin muhakeme yeteneğinin problemli olduğunu gösterir. Biz normalde camın önünde bağıran birini örnek almayıp yanlış yaptığını düşünüyoruzdur. Muhakeme yeteneği böyle işler. Ama kişi çevresindekiler hap kullanıyor diye hap kullanmaya başlıyorsa muhakeme yeteneği burada devreye girmiyor demektir. Bu da kişinin kusurlu gelişimini gösterir. Muhakeme yeteneği 6 8 yaş arasında gelişen bir şey. Yani ailede oluşuyor. Aslında bütün problemlerin kaynağı maalesef bizim toplumumuzda ailede oluşuyor. Aile yapısının söküme uğraması sonucu çocuklar olması gerektiği gibi yetişemiyor.
En çok hangi yaşlarda madde bağımlılığına yöneliniyor?
Türkiyede bununla ilgili bir istatistik yok. Kendi tecrübelerime bakarak yaygın olarak 18-24 yaş arasındaki gençlerde daha fazla bu duruma rastlıyoruz. Bu yaş aralığı minimum 11-12 yaşına kadar düşmekte.
Son yıllarda bonzai kullanan gençlerle ilgili haberlere sıkça rastlıyoruz. Eski yıllara oranla madde kullanımında artış var mı?
Genel olarak madde kullanımında bir artış söz konusu. Bonzai de bu dönemde artmasının nedeni sentetik hale getirilmesi. 2 çeşit bonzai söz konusu, bunlar organik ve sentetik olarak üretiliyor. Organik bonzai çok daha pahalı bu yüzden de ulaşımı zor oluyor. Son yıllarda sentetik bonzainin üretiminin artmasıyla birlikte kullanımda arttı. Çünkü sentetik bonzai çok ucuza alınabiliyor, bu da ulaşılabilirliğini arttırdı.
Uyuşturucu madde kullanan birini nasıl anlayabiliriz ve öğrendikten sonra nasıl davranmalıyız?
Damar yoluyla alınan ürünlerde kan tahliliyle hemen anlaşılıyor. Bunun dışında özellikle bonzai kullanımının anlaşılması daha zor. Birkaç defa kullanımda fark edilen bir şey değil. Kişinin uzun bir süre yoğun bir şekilde kullanmasıyla ancak tahlillerde anlaşılabiliyor. Maddelerin etkileri kişilere göre de değişiyor. Fark edildiği zaman uzmana başvurmak şart. Bağımlılığın altında psikolojik sorunlar yatıyor. Aile bu sorunları çözecek olsaydı çocuk zaten kullanmaya başlamazdı. Durum fark edilince ailelerin yapacağı en önemli şey çocuğu ikna etmek. Çocuğa kendi hayatına kastettiğini anlatarak, 'kendine layık gördüğün hayat bu mu?' diye sorarak destek almayı kabul etmesini sağlamak.
Kulaktan dolma bilgiler ve gerçeğe sırtını dönmek
İnsanlarımızın en sık yaptığı hatalardan biri de; kulaktan dolma tabularla davranmalarıdır. Özellikle kulaktan dolma bilgi demiyorum; çünkü bir konu bilgi niteliği kazanmışsa kulaktan dolma olmaz, bir mantığa sahip olur. Ancak, biz görüyoruz ki; aileler kendi çocuklarının durumunu görmezden gelerek bir nevi kendi içlerini rahatlatmanın yolu olarak kulaktan dolma tabular ile hareket ediyorlar. Örneğin; bir sorun yaşadıklarında yakınlarına veya çevrelerine “danışma” yolunu seçerek onlardan gelecek cevaba göre kendilerini rahata çıkarabiliyorlar. “Aman, bu zamanki gençler hep böyle.” “Bizim zamanımızda böyle değildi, boşver bunlar böyle.” “Bir şey olmaz, bizimki de böyleydi.” Gibi bir çok cümle ile gerçekleri görmezden gelebiliyorlar. Oysa, çocuk kendini geri dönülemez bir yolsa sokmuş olabilir. Ebeveynler olarak yapılması gereken şey ise; çocukların genellikle dinlenilmesi, anlaşılması ve düşünce süreçlerinin doğru yönlendirilmeye çalışılmasıdır. Doğru yönlendirilmeyen düşünce süreçleri o bireyi er geç çıkmaz bir sokağa sokacaktır. Dikkatini doğru olana çekmeye çalışmalı; ama bunu yaparken baskı ile, şiddetle ya da ceza ve korkutma ile değil sevgi ile ve ilgisini çekebilecek şeylerle yapılmalı. Şayet çocuk ve gençleri baskı ile doğru davranışı yapacağını düşünenler varsa bilsinler ki; bu, ileriyi göremeyen dar bir mantıktır.
Çocuklar sevgisiz kaldıkları için, kendi ailelerinin içinde yer almadığı hayaller kurmamalı; ancak toplumda sevgisiz yetişen bireylerin çokluğu, hayal kurabilmeyi becerebilen çocukların az oluşu ve aileden kaçma düşüncesini hayal kurmak zannedenleri sayısının fazla oluşu gibi durumlar söz konusu oldukça sorumluluk bilinci olan kişilere oldukça fazla iş düşeceği açıktır.
Sözcükler, duyguları kışkırtmanın en kolay ve yaygın aracı olduğu için madde bağımlılığına adım atan kişilerin, öncelikle kendi çevrelerindeki kişilerin sözcükleri ve cümlelerinden etkilenerek, onları örnek alarak ve kendilerini onlara ait hissederek bu yola girdiklerini unutmamalı ve onlara doğru olanı anlatmalıyız. Üstelik bunu, bağımlılık yapıcı herhangi bir maddeyi kullanmaya ve hatta denemeye başlamadan çok daha önce yaparak kendini nasıl savunacağını öğretmeliyiz. Unutmayalım ki; bugün kendini savunamayan bir nesil, yarın kendinden sonrakileri hiçbir şartta ve şekilde savunamaz.
Sorumluluk bilinciyle yetişen bireyler; kendisine, çevresine, içerisinde bulunduğu topluma ve kendinden sonra yetişen çocuklarına zarar verebilecek olan bağımlılık yapıcı uyuşturuculardan uzak duracaklardır. Bu sebeple bireylerin sorumluluk bilinciyle yetişmesi ve bu sorumluluk bilincinin bireye sağlıklı bir şekilde aktarılabilmesi için de ailelerin bilinçlendirilmesi ve bilinçlenmesi gerekir. Ailelerin; ise bu bilinçlenmeyi bir görev ve ödev gibi görmeleri, bu konuda sözün tam manasıyla seferber olmaları gerekir. Aile ortamında dahi karmaşıklık ve ilgisizliğin veya aşırı rahat ve aşırı ilginin ortasında bırakılmış bir bireyin sorumluluk bilincinin oluşmasının zor olduğunu ve kendi yaşamının sorumluluğunu dahi alamama ihtimali olduğunu kabul etmek gerekir. Bu kabul; ailenin de bilinçlenmesinin ilk adımıdır.
İnsanlar nörolojik yapılanması gereği bağımlılığa yatkındır. Bunu alkol, sigara, uyuşturucu veya hap gibi maddeleri kullanarak sürekli uyardığınız zaman bu ihtiyaç aralığı gelişiyor. Geliştikçe daha fazla istiyor ve doğal olarak daha da fazla kullanmaya yöneliyor. Kişi başlangıç aşamasında önünü alamazsa veya çevresindeki insanlar, ailesi fark etmezse devamlı büyüyerek ilerleyecek bir durum. Bu ilerleme önlenmezse sonuç ölüme kadar varabiliyor. Ölüme götürmese de kişinin zihinsel fonksiyonlarında, hafızasında, davranışlarında kalıcı etkiler oluşturuyor.
Madde bağımlısı olmak nasıl bir süreç?
Klasik anlamda aşamaları yok ama genel itibariyle ailedeki sorunlar doğrultusunda ve varsa kişilik sorunlarının olması insanları madde bağımlılığına yöneltiyor. Birey bu alışkanlığı çevresinden görerek, imrenerek veya baskı sonucu kullanmaya başlıyor. Arkadaş ortamında kişiye yöneltilen 'Sende erkek misin içsene ne olacak?', 'Bizimle takılmak istiyorsan iç', 'Bir kere iç bir şey olmaz' gibi baskılar sonucu, veya kendisinin merak ederek 'ne ki o versene içeyim' gibi düşüncelerle kullanmaya başlıyor. Maalesef toplumumuzda şöyle bir dezavantaj da var. Toplumda gençlere örnek olan, çok ünlü, popüler kişilerin haberlerde, magazin sayfalarında uyuşturucu madde kullandıklarını öğrendikleri zaman hayranlarının büyük bir kısmı merak edip, denemeye başlıyor.
Kişileri madde bağımlılığına yönelten etkenler nelerdir?
Bir madde bağımlılığı hiçbir zaman irade probleminden oluşmaz. Bağımlılığın altında psikolojik sıkıntılar mevcut. Madde kullanımına özenerek başlanması kişinin muhakeme yeteneğinin problemli olduğunu gösterir. Biz normalde camın önünde bağıran birini örnek almayıp yanlış yaptığını düşünüyoruzdur. Muhakeme yeteneği böyle işler. Ama kişi çevresindekiler hap kullanıyor diye hap kullanmaya başlıyorsa muhakeme yeteneği burada devreye girmiyor demektir. Bu da kişinin kusurlu gelişimini gösterir. Muhakeme yeteneği 6 8 yaş arasında gelişen bir şey. Yani ailede oluşuyor. Aslında bütün problemlerin kaynağı maalesef bizim toplumumuzda ailede oluşuyor. Aile yapısının söküme uğraması sonucu çocuklar olması gerektiği gibi yetişemiyor.
En çok hangi yaşlarda madde bağımlılığına yöneliniyor?
Türkiyede bununla ilgili bir istatistik yok. Kendi tecrübelerime bakarak yaygın olarak 18-24 yaş arasındaki gençlerde daha fazla bu duruma rastlıyoruz. Bu yaş aralığı minimum 11-12 yaşına kadar düşmekte.
Son yıllarda bonzai kullanan gençlerle ilgili haberlere sıkça rastlıyoruz. Eski yıllara oranla madde kullanımında artış var mı?
Genel olarak madde kullanımında bir artış söz konusu. Bonzai de bu dönemde artmasının nedeni sentetik hale getirilmesi. 2 çeşit bonzai söz konusu, bunlar organik ve sentetik olarak üretiliyor. Organik bonzai çok daha pahalı bu yüzden de ulaşımı zor oluyor. Son yıllarda sentetik bonzainin üretiminin artmasıyla birlikte kullanımda arttı. Çünkü sentetik bonzai çok ucuza alınabiliyor, bu da ulaşılabilirliğini arttırdı.
Uyuşturucu madde kullanan birini nasıl anlayabiliriz ve öğrendikten sonra nasıl davranmalıyız?
Damar yoluyla alınan ürünlerde kan tahliliyle hemen anlaşılıyor. Bunun dışında özellikle bonzai kullanımının anlaşılması daha zor. Birkaç defa kullanımda fark edilen bir şey değil. Kişinin uzun bir süre yoğun bir şekilde kullanmasıyla ancak tahlillerde anlaşılabiliyor. Maddelerin etkileri kişilere göre de değişiyor. Fark edildiği zaman uzmana başvurmak şart. Bağımlılığın altında psikolojik sorunlar yatıyor. Aile bu sorunları çözecek olsaydı çocuk zaten kullanmaya başlamazdı. Durum fark edilince ailelerin yapacağı en önemli şey çocuğu ikna etmek. Çocuğa kendi hayatına kastettiğini anlatarak, 'kendine layık gördüğün hayat bu mu?' diye sorarak destek almayı kabul etmesini sağlamak.
Kulaktan dolma bilgiler ve gerçeğe sırtını dönmek
İnsanlarımızın en sık yaptığı hatalardan biri de; kulaktan dolma tabularla davranmalarıdır. Özellikle kulaktan dolma bilgi demiyorum; çünkü bir konu bilgi niteliği kazanmışsa kulaktan dolma olmaz, bir mantığa sahip olur. Ancak, biz görüyoruz ki; aileler kendi çocuklarının durumunu görmezden gelerek bir nevi kendi içlerini rahatlatmanın yolu olarak kulaktan dolma tabular ile hareket ediyorlar. Örneğin; bir sorun yaşadıklarında yakınlarına veya çevrelerine “danışma” yolunu seçerek onlardan gelecek cevaba göre kendilerini rahata çıkarabiliyorlar. “Aman, bu zamanki gençler hep böyle.” “Bizim zamanımızda böyle değildi, boşver bunlar böyle.” “Bir şey olmaz, bizimki de böyleydi.” Gibi bir çok cümle ile gerçekleri görmezden gelebiliyorlar. Oysa, çocuk kendini geri dönülemez bir yolsa sokmuş olabilir. Ebeveynler olarak yapılması gereken şey ise; çocukların genellikle dinlenilmesi, anlaşılması ve düşünce süreçlerinin doğru yönlendirilmeye çalışılmasıdır. Doğru yönlendirilmeyen düşünce süreçleri o bireyi er geç çıkmaz bir sokağa sokacaktır. Dikkatini doğru olana çekmeye çalışmalı; ama bunu yaparken baskı ile, şiddetle ya da ceza ve korkutma ile değil sevgi ile ve ilgisini çekebilecek şeylerle yapılmalı. Şayet çocuk ve gençleri baskı ile doğru davranışı yapacağını düşünenler varsa bilsinler ki; bu, ileriyi göremeyen dar bir mantıktır.
Çocuklar sevgisiz kaldıkları için, kendi ailelerinin içinde yer almadığı hayaller kurmamalı; ancak toplumda sevgisiz yetişen bireylerin çokluğu, hayal kurabilmeyi becerebilen çocukların az oluşu ve aileden kaçma düşüncesini hayal kurmak zannedenleri sayısının fazla oluşu gibi durumlar söz konusu oldukça sorumluluk bilinci olan kişilere oldukça fazla iş düşeceği açıktır.
Sözcükler, duyguları kışkırtmanın en kolay ve yaygın aracı olduğu için madde bağımlılığına adım atan kişilerin, öncelikle kendi çevrelerindeki kişilerin sözcükleri ve cümlelerinden etkilenerek, onları örnek alarak ve kendilerini onlara ait hissederek bu yola girdiklerini unutmamalı ve onlara doğru olanı anlatmalıyız. Üstelik bunu, bağımlılık yapıcı herhangi bir maddeyi kullanmaya ve hatta denemeye başlamadan çok daha önce yaparak kendini nasıl savunacağını öğretmeliyiz. Unutmayalım ki; bugün kendini savunamayan bir nesil, yarın kendinden sonrakileri hiçbir şartta ve şekilde savunamaz.
Sorumluluk bilinciyle yetişen bireyler; kendisine, çevresine, içerisinde bulunduğu topluma ve kendinden sonra yetişen çocuklarına zarar verebilecek olan bağımlılık yapıcı uyuşturuculardan uzak duracaklardır. Bu sebeple bireylerin sorumluluk bilinciyle yetişmesi ve bu sorumluluk bilincinin bireye sağlıklı bir şekilde aktarılabilmesi için de ailelerin bilinçlendirilmesi ve bilinçlenmesi gerekir. Ailelerin; ise bu bilinçlenmeyi bir görev ve ödev gibi görmeleri, bu konuda sözün tam manasıyla seferber olmaları gerekir. Aile ortamında dahi karmaşıklık ve ilgisizliğin veya aşırı rahat ve aşırı ilginin ortasında bırakılmış bir bireyin sorumluluk bilincinin oluşmasının zor olduğunu ve kendi yaşamının sorumluluğunu dahi alamama ihtimali olduğunu kabul etmek gerekir. Bu kabul; ailenin de bilinçlenmesinin ilk adımıdır.
Beğenin 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
