Günümüzde birçok insan, sağlıklı beslenmenin pahalı bir alışkanlık olduğunu düşünerek, son dönemde giderek yaygınlaşan sağlıksız beslenme trendine ayak uydurmakta ve uygulayabileceği basit ve ucuz beslenme önerilerini gözden kaçırmaktadır. Oysa sanıldığı gibi sağlıklı beslenme pahalı bir alışkanlık değildir, kesinlikle uygulanması gereken bir yaşam tarzıdır. Her bütçeye göre sağlıklı beslenme planı yapılabilir.
Sağlıklı beslenmenin pahalı bir alışkanlık olduğunu düşünenler, aynı veya daha yüksek meblağlara sağlıksız birçok ürün satın almaktadırlar. Pahalı bir besin yerine ona benzer özellikler taşıyan besinlerin satın alınması ve uygun hazırlama ve pişirme yöntemlerinin uygulanması ile sağlıklı beslenme mümkün olacaktır.
Süt ve süt ürünleri, bebek ve çocuklar başta olmak üzere hepimiz için vazgeçilmezdir ve bu ürünlerin herhangi bir alternatifi yoktur. Boş enerji kaynakları olan gofret, çikolata ve diğer abur cubur tüketimi sınırlandırılarak, süt, yoğurt ve peynir tüketimini arttırmak daha kaliteli bir beslenme sağlar. Et ve et ürünleri ise, protein, demir ve fosfordan zengin kaynaklardır. Kırmızı et yeteri kadar tüketilemiyorsa, sofrada yumurtaya ve kurubaklagillere yer verilmelidir. Yumurta, anne sütünden sonra en değerli protein kaynağıdır. Kahvaltılarda yumurta tüketiminin sağlanması, çorbalara, böreklere, sütlü tatlılara yumurta eklenmesi tüketilen diyetin protein kalitesini arttırır. Yumurtadaki demirden daha iyi faydalanmak için, yumurta tükettiğiniz zamanlarda salata veya birkaç dilim domatesin sofrada bulunması gerekir. Bir diğer protein kaynağı da kurubaklagillerdir. Et tüketimi sınırlı olan bireyler, kurubaklagilleri sofralarından eksik etmemelidirler. Balık mevsiminde balık tüketiminin arttırılması da diyetimizi protein, fosfor, iyot ve A vitamini açısından zenginleştirecektir. Tahıllar, günlük beslenme örüntümüzde en sık tükettiğimiz besin grubudur ve özelikle B vitamininden zengindirler. Tahıllarla kurubaklagillerin karışık tüketilmesi diyetimizin protein dengesinin daha iyi olmasını sağlar. Bu yüzden kültürümüzün ayrılmaz ikilisi olan kuru fasulye pilav sanıldığından daha sağlıklı bir menüdür. Süt ürünleri ve tahılları da bir arada kullanmak aynı yararlılığı sağlar. Sebze ve meyvelerin taze ve mevsiminde olanlarının satın alınması ve turuncu, sarı ve yeşil sebze ve meyvelerin diyette karışık olarak yer alması, vitamin çeşitliliği sağlar. Bu nedenle kış aylarında havuç, karnabahar, pırasa, ıspanak, turp gibi sebzelerin ve turunçgil gibi meyvelerin, yaz aylarında ise semizotu, domates, salatalık gibi sebzelerin tercih edilmesi daha olumludur. Yazın meyve çeşitleri daha zengin olduğundan dolayı hep aynı tür meyveler değil, farklı türde meyvelerde tercih edilebilir. Yağların seçimi sağlık için önemli seçimlerden biridir. Hayvansal yağlar yerine bitkisel yağların tercih edilmesi önemlidir. Zeytinyağı pahalı bir seçenek olduğu için salatalarda az miktarda kullanılması ve yemeklerin diğer bitkisel yağlar ile pişirilmesi daha sağlıklı bir tercih olur.
Günümüzde en çok ilgi çeken ürünler ise, yağı azaltılmış, enerjisi azaltılmış, “light” adı verilen ürünlerdir. Besin sanayinde üretim basamağında daha karışık işlemlerden geçirildikleri için normal ürünlere göre daha pahalı olan bu ürünler birçok avantaja sahip olsa da, alınması kesinlikle zorunlu olan ürünler değildirler. Yukarıda belirttiğim diğer önerilerin dikkate alınması ve düzenli olarak uygulanması ile bu tür ürünler zaruri bir ihtiyaç olmayacaktır.
Besinlere ve besin öğelerinde en çok zarar verdiğimiz yer ise, kendi mutfağımızdır. Yoğurdun suyunu dökerek, makarna, sebze ve kurubaklagillerin pişirme sularını dökerek, sebzeleri sirkeli suda bekleterek, salataları tüketimden çok önce hazırlayıp bekleterek, sebzeleri pişirirken soda veya benzeri maddeler ekleyerek, yağları sıcak ve ışıklı ortamda açıkta bırakarak ya da iyotlu tuzları cam tuzluklarda saklayarak, balıkları kızartarak, yumurtayı haşlama yerine omlet olarak pişirerek ya da 10 dakikadan uzun süre kaynatarak, sütlü tatlıları pişirirken şekeri tatlı pişerken ekleyerek, bizim için yararlı olan birçok besin öğesine onları tüketmeden önce veda etmekteyiz. Yani evimize sağlıklı olarak ulaşan besinleri kendi ellerimizle de sağlıksız hale getirebilmekteyiz. Oysa doğru besinleri ve doğru hazırlama, pişirme yöntemlerini tercih ederek de sağlıklı beslenebiliriz. Her besinin kendisine benzeyen başka bir alternatifi vardır. Dünyada eşsiz olarak tabir edilen tek besinin “anne sütü” olduğu düşünülürse, marketlerde ve ya halk pazarlarında bize uygun olanı seçerek de sağlıklı beslenebileceğimizi anlamamız daha kolay olacaktır.
Sağlıklı günler dilerim…
07.01.2007 tarihinde Eskişehir Anadolu Gazetesi'nde yayınlanmıştır.