Zorbalığın Sanal Hali: Siber Zorbalık (Nedenleri, Sonuçları ve Önlenmesi)
MAKALE #17178 © Yazan Uzm.Psk.Dnş.Uğur ÇAPULCUOĞLU | Yayın Eylül 2016 | 6,941 Okuyucu
Zorbalık, bir kişinin veya kişilerin başka bir kişiyi ya da kişileri kasıtlı, tekrarlı ve en azından bir süre devam eden olumsuz davranışlara maruz bırakmasıdır. Diğer bir deyişle zorbalık, savunmasız birinin veya grubun kendinden psikolojik veya fiziksel olarak daha güçlü biri veya grup tarafından olumsuz davranışlara maruz kalma durumudur (Olweus; 1994). Okul zorbalığı, geleneksel akran zorbalığı veya geleneksel zorbalık olarak da adlandırılan akran zorbalığı ise aralarında karşılıklı güç dengesizliği bulunan bir bireyin bir ya da daha fazla kişi tarafından sürekli ve tekrarlı olarak kasıtlı zarar verme amacıyla olumsuz davranışlara maruz bırakılmasıdır (Olweus; 1993). Zorbalık saldırganlığın bir türü olarak kabul edilmektedir ancak bir davranışın zorbalık olarak adlandırılabilmesi için kasıtlı zarar verme amacı taşıması, saldırganlık davranışı sergileyenin maruz kalandan fiziksel veya psikolojik olarak daha güçlü olması, sadece zorbanın başkalarının canını acıtma ve onlar üzerinde hâkimiyet kurma isteğinden kaynaklanması ve süreklilik özelliği taşıması gerekmektedir. (Yaman, Eroğlu, Peker; 2011).
Günümüzde internetin bir kitle iletişim aracı olarak kullanılması, sanal bir sosyal platform olması, bu ortamda zorbalık davranışlarını da beraberinde getirmiştir (Arıcak, 2011) ve zorbalık davranışlarının sanal ortama taşınmasına neden olmuştur. Günlük hayatta bireylerin birbirine uyguladıkları zorbalık davranışlarının, sanal ortamlarda yapılması olarak adlandırılan siber zorbalık, internet ya da diğer dijital teknolojileri kullanarak kasıtlı ve tekrarlanan bir şekilde diğer bir kişiye zarar vermek olarak adlandırılmaktadır (Belsey; 2007). Buna paralel olarak siber zorbalığı, geleneksel zorbalık kavramsallaştırması bağlamında “bir ya da birden fazla kişinin elektronik iletişim araçlarını kullanmak suretiyle, belirli bir zaman süresi içerisinde ve sürekli olarak, kendisini savunma gücüne sahip olamayan birisine yönelik gerçekleştirdikleri kasıtlı saldırgan davranış” olarak tanımlamak mümkündür (Smith ve diğ., 2008). Siber Zorbalık, bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla bireylerin birbirlerine düşmanlık, korkutma, tehdit, sindirme, taciz amaçlı yazılı ve görsel iletileri kasıtlı ve düzenli bir şekilde göndermelerine işaret etmektedir. Dijital ortamın giderek çeşitlenen iletişim olanakları hiç şüphesiz ki siber zorbalığın uygulandığı ya da yaşandığı alanları da genişletmektedir. Bu bağlamda siber zorbalık, kameralı cep telefonları aracılığı ile kurbanların görüntülerini çekmek, çoğunlukla rızası ve haberi olmadan sosyal medya aracılığıyla paylaşmak, elektronik posta ya da cep telefonu mesajları ile aşağılayıcı, alay edici, tehditkâr, cinsel taciz veya şiddet içeren mesajlar göndermek ve yine kurbana ilişkin karalayıcı, aşağılayıcı web sayfaları hazırlamak gibi birçok davranışı kapsamaktadır (Baştürk Akça, Sayımer, Balaban Salı, Başak; 2014).
Willard (2007), farklı şekillerde siber zorbalık davranışının sergilenebileceğini ve bu tür davranışların acımasızca olabileceğini belirtmiştir. Willard bu davranışları, sekiz kategoride ele almıştır:
Parlama (Flaming): Elektronik iletişim kanalları kullanılarak çevrimiçi kavgaların kaba dille ve öfke duygusuyla gerçekleşmesi,
Taciz (Harassment): Art arda gönderilen kötü içerikli ve hakaret içeren mesajlar,
İftira (Denigration): Kişinin itibarına veya arkadaşlıklarına zarar verici dedikodu veya söylenti çıkarma,
Taklit Etme (Impersonation): Herhangi bir kişinin kişisel bilgilerini kullanarak başkalarına -veya kimliğine büründüğü kişi belirli biriyse- o kişiye zarar verici çevrimiçi faaliyetlerde bulunma,
Bilgi veya görüntüleri afişe etme (Outing): Birinin sırlarını ya da utanç verici bilgi veya görüntülerini çevrimiçi paylaşma,
Aldatma (Trickery): Biriyle başka biriymiş gibi çevrimiçi sohbet ederek, sohbet esnasındaki yazışmaları veya konuşmaları kaydedip, utanç verici olan kayıtları çevrimiçi ortamda paylaşma,
Dışlama (Exclusion): Kasıtlı olarak birini çevrimiçi bir gruptan ya da forumdan ihraç etme, dâhil olmasını engelleme,
Siber Taciz (Cybertalking): Tekrarlanan, yoğun bir şekilde taciz, tehdit içeren ve ciddi bir korku oluşturan kötüleme biçimi.
Siber Zorbalığın Nedenleri
Siber zorbalığın en önemli nedenlerinden biri olarak öncelikle aile içi iletişim ve yetersiz anne baba etkileşimi sayılabilir. Bu tür davranışların şiddet eğilimli ailelerde yetişen bireylerde daha çok ortaya çıktığını söylemek şaşılacak bir durum olmamaktadır. Bunun yanında yaşanan olumsuz koşullar, olumsuz akran ilişkileri, olumsuz davranışların model alınması sayılabilir. Kowalski ve diğerlerinin (2008) yaptığı araştırmaya göre gençleri siber zorbalığa iten nedenler ise şöyle belirtilmiştir: Kişinin saldırganca davranmaktan haz alması, arkadaşları arasında saygınlık kazanma çabası, gerçek hayatta davranışa dökemediği saldırgan davranışları sanal ortamda gerçekleştirme, kendine kötü davranan kişilerden sanal ortamda intikam alma isteği, sert ve soğukkanlı görünme isteği, yakalanma riskinin geleneksel zorbalıkta olduğundan daha az olması ve mağdurla yüz yüze iletişim kurmanın ortadan kalkmasıdır. Ayrıca zorbalığın yapılabilme kolaylığı da, siber zorbalık nedenleri arasında değerlendirilebilir. Şöyle ki; internet ortamına kolay ulaşabilme, kimliği gizleyebilme imkânının var olması ve bu araçlara ulaşmak için gerekli olan düşük maliyet zorbalığın önemli nedenleri arasındadır. Ayrıca anne babaların çocuklarına bilgisayar ve internet kullanımı konusunda yeteri kadar bilgilendirici eğitimler vermemeleri ve bu ortamlarda çocukları serbest bırakmaları da göz ardı edilmemelidir.
Araştırmalar öğrenciler arasında yaşanan siber zorbalığın temel nedenlerinden birinin bozulan arkadaşlık ilişkileri olduğuna dikkat çekmektedir. Özellikle duygusal ilişki yaşayan gençlerden bir bölümünün, ilişkinin bitmesi sonrasında intikam almak amacıyla siber zorbalık yaptığı tespit edilmiştir. Diğer yandan bazı öğrencilerin kıskançlık, bazılarının ise farklı alt kimliklere yönelik sahip oldukları olumsuz önyargılar nedeniyle siber zorbalığa yöneldikleri saptanmıştır. Bununla birlikte bazı öğrencilerin kurbanı, grup dışına itmek ya da grup içerisinde kendi yerini korumak amacıyla da siber zorbalık davranışı sergiledikleri belirlenmiştir (Hoff ve Mitchell, 2009).
Çocuklarda Siber Zorbalık Belirtileri
Hinduja ve Patchin (2014)’e göresiber zorbalığa uğrayan veya siber zorbalığa maruz kalabilecek ve siber zorba olabilecek çocuklarla ilgili şu belirtilerden söz etmektedir.
Bir çocuk siber zorbalığa maruz kalmış olabilir. Eğer o çocuk;
1. Cihazını kullanırken, beklenmedik bir şekilde durursa;
2. Cihazını kullanırken sinirli ya da gergin görünüyorsa;
3. Genel olarak okula gitme ya da dışarı çıkma konusunda rahatsız görünüyorsa;
4. İnternete girdikten sonra kızgın, depresif ve hayal kırıklığına uğramış görünüyorsa (Oyun oynamak da dâhil);
5. Yeteri kadar uyumuyor ya da çok fazla uyuyorsa;
6. Aile üyelerinden ve her zamanki arkadaşlarından kendini geri çekmeye başladıysa;
7. Yemek yeme düzen ve miktarında artış veya azalma gösteriyorsa;
8. Düzenli olarak depresif görünüyorsa;
9. Hayatın anlamsızlığı ve intihar hakkında konuşuyorsa;
10. Kendisi için önemli olan şeylere ilgisini kaybettiyse;
11. İnternette ne yaptığı ile ilgili konuşmaları önlemeye çalışıyorsa;
12. Okuldan durumu ile ilgili sık sık aramalar veya yazılar geliyorsa;
13. Ebeveynleri yerine daha çok akranları ile vakit geçirmeyi tercih diyorsa;
14. İnternet faaliyetleri söz konusu olduğunda alışılmadık derecede sessiz ve ketum oluyorsa;
Bir çocuk siber zorbalığa maruz kalabilir ya da bir siber zorba olabilir. Eğer o çocuk;
1. İnternetteyken yanına gittiğinizde ekranı hızla kapatıyor veya cihazını saklıyorsa;
2. Geceleri internet kullanmaya başladıysa veya interneti gece kullanımları arttıysa;
3. İnternete giremediği veya kendi cihazını kullanamadığı zaman mutsuz olmaya başladıysa;
4. İnternete girdiğinde veya kendi cihazını kullanırken aşırı derecede çok gülüyorsa ve siz nedenini sorduğunuzda söylemek ve göstermek istemiyorsa;
5. İnternette ne yaptığı ile ilgili tartışmaları önlemeye çalışıyorsa;
6. İnternette, sosyal paylaşım sitelerinde kendine ait olmayan bir veya birden fazla hesabı varsa;
7. Okulda veya başka yerlerde davranışsal sorunlar ve disiplin problemleri artmaya başladıysa;
8. Bir sosyal çevrede veya statüde aşırı derece popülerliğe bağlı davranışlar sergilemeye başladıysa;
9. Diğer akranlarına karşı artan duyarsızlık ve vurdumduymazlık gösteriyorsa;
10. Yanlış (olumsuz davranışlar sergileyen) akran grupları ile takılıyorsa;
11. Şiddet eğilimleri gösteriyorsa;
12. Anne ve babası ile olan ilişkileri zarar görmeye başladıysa;
Siber Zorbalığın Psikolojik Sonuçları
Siber zorbalığa maruz kalan bireylerde bazı duyguların kendini fazlaca ortaya çıkardığı görülmüştür. Bu duygular; öfke, üzüntü, korku, kaygı, utanç, kendini suçlama (Beran ve Li, 2005; Ybarra ve diğ., 2006); intikam isteği, nefret, aşağılanmışlık (Şahin, Aydın ve Sarı, 2012)’tır. Bunun yanında siber zorbalığa maruz kalan bireylerde, dikkat sorunları (Ivarsson, Broberg, Arvidsson ve Gillberg, 2005), okuldan kaçma ve okula devamsızlık davranışları (Ybarra ve diğ., 2006), uyku bozuklukları ve depresyon belirtileri gözlenmiştir (Fleming ve Jacobsen, 2009; Erdur-Baker ve Tanrıkulu, 2010). Bunun yanında, siber zorbalığa maruz kalmış mağdur ve siber zorbaların; herhangi bir zorbalık yapmamış, zorbalığa maruz kalmamış olan bireylerden daha fazla psikiyatrik belirtiler göstermektedirler. Bu psikiyatrik belirtiler düşmanca duygular ve psikotik belirtilerdir (Arıcak, 2009). Ayrıca Kiriakidis (2008), bazı çalışmalarda gençlerin intihar eğilimlerinin yüksek olduğunu belirtmiştir. Zorba davranışları sergileyen bireyler daha çok şiddet eğilimlerinin fazla olduğu ve aile içi iletişimin şiddete dayandığı; anne ve baba ilgisinin az olduğu ailelere üyedirler. Zorba davranışların mağdurları ise anne ve babaya daha fazla bağlıdırlar ve onların ilgisinin son derece yoğun olduğu bir aile yapısındadırlar (Piksin, 2002).
Siber Zorbalığın Önlenmesi
Siber zorbalık toplumsal anlamda son derece rahatsız edici sonuçlar yaratabilen bir olgu olmasından kaynaklı olarak dikkat edilmesi de gerekli bir oldu haline gelmiştir. Bilgisayar ve internet kullanımının yaygınlaşması, akıllı telefonların teknolojik kapasitelerinin artması ve bu cihazlarla internet ulaşımının sağlanması, her evde hatta her telefondan artık internet bağlantısının var olması ve bunların yanında konuya yabancı kalan ve önlem alma yöntemlerini bilmeyen anne ve babaların sayısının gün geçtikçe artması konuya hassasiyeti de artırmaktadır. Son zamanlarda konu hakkında yapılan çalışma ve araştırmaların artmasının en önemli sebepleri de bunlardır. Bunun yanında siber zorbalık, mağdurların ve zorbaların yaşadıkları psikolojik sorunların daha büyük psikolojik sorunlara yol açması ve hatta bireyleri intiharın eşiğine gelmesi sebebi ile önlem alınması kaçınılmaz bir konu haline gelmiştir.
Siber zorbalığın azaltılması hatta yok edilebilmesi için alınacak önlemlerin başında belki de en önemlisi anne ve babaların konu hakkında bilgilendirilmesidir. Çocukların ve ergenlerin gelişen teknolojiye daha hızlı uyum sağladıkları ve internet kullanımında tüm uygulamaları bilmelerinin yanında, bilgisayar hakkında en ufak bilgisi olmayan anne babaların olması konunun müdahalesinde sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. Bu sebeple en önemli konu anne ve babaların öncelikle teknolojik gelişmeler, sosyal paylaşım siteleri, akıllı telefon kullanımı gibi konularda bilgilendirilmesi; bu tür uygulamalara yerleştirilebilecek teknik düzeydeki önlemler hakkında da desteğe ihtiyaçları aşikârdır. Bunun yanında anne ve babaların etkili iletişim becerilerini uygulanabilmesi, çocuğun veya ergenin takibinin yapılabilmesi, kontrol altına alınabilmesi konularında da çok fazla desteğe ihtiyaçları bulunmaktadır.
Anne ve babaların yanı sıra çocuk ve ergenlerin de internet kullanımı ve sosyal paylaşım sitelerinde neler yapmaları ya da yapmamaları gerektiği konusunda önemli bilgilendirmelere ihtiyaçları vardır. Bu sebeple anne ve babaların ve okullarda öğretmen ve yöneticilerin internet ve bilgisayar kullanımı konusunda öğrencileri bilgilendirmesi; bu teknolojiyi kullanırken zorba ya da mağdur olmalarının önlenmesi konusunda çalışmalar yapması gerekmektedir. Tunç ve Gündüz (2013), okul temelli danışma ve rehberlik hizmetleri çerçevesinde, siber zorbalık konusunda öğrenci ve aileleri bilinçlendirmeyi, örselenme yaşantıları yoğun olan öğrencilerle bireysel ve grup çalışmaları yapmayı, ebeveyn eğitim programları düzenlemek gibi önleyici ve müdahale edici çalışmalar yapmayı önermektedir. En önemli önleme faaliyetinin bilgilendirme olduğu düşünülürse öğrencilerin ve çocukların siber zorbalık hakkında dikkatlerini çekmek son derece önemlidir. Bu sebeple okullarımızda ve evlerimizde çocuklarımıza konu hakkında detaylı bilgi verilmesi önemlidir.
Kaynakça:
Arıcak, O. T. (2009). Üniversite öğrencilerindeki siber zorbalık davranışlarının bir yordayıcısı olarak psikiyatrik belirtiler. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
Arıcak, O. T. (2011). Siber Zorbalık: Gençlerimizi Bekleyen Yeni Bir Tehlike. Kariyer penceresi, 2 (6), 10 –12.
Belsey, B. (2007). Cyberbullying: A real and growing threat. ATA Magazine, 88(1), 14-21.
Beran, T. ve Li, Q. (2005). Cyber-Harassment: a study of a new method for an old behavior. Journal Of Educational Computing Research, 32(3), 265-277.
Erdur-Baker, Ö. (2010). Cyber bullying and its correlation to traditional bullying, gender and frequent and risky usage of internet mediated communication tools. New Media and Society, 12(1), 109-125
Fleming, L.C. ve Jacobsen, K. H. (2009). Bullying and symptoms of depression in Chilean middle school students. Journal of School Health, 79(3), 130137.
Hinduja, S. ve Patchin, J. W. (2014). Cyberbullying warning sing. www.cyberbullyin.us. (Erişim Tarihi: 14.11.2015).
Hoff, D. L., ve Mitchell, S. N. (2009). Cyberbullying: causes, effects, and remedies. Journal of Educational Administration, 47(5), 652-665.
Ivarsson, T., Broberg A. G., Arvidsson, T. ve Gillberg, C. (2005). Bullying in adolescence: psychiatric problems in victims and bullies as measured by the youth self report and the depression self- rating Scale. Nord J Psychiatry, 59, 365-373.
Kiriakidis, S. P. (2008). Bullying and suicide attempts among adolescents kept in custody. Crisis, 29(4), 216-218.
Kowalski, M. R., Limber, P. S. ve Agatston, W. P. (2008). Cyberbullying in the digital age. Blackwell Publishing Ltd.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: what we know and what we can do. Cambridge: Blackwell Publishing.
Piksin, M. (2002). School bullying: definition, types, related factors, and strategies to prevent bullying problems. Educational Sciences: Theory and Practice, 2(2), 555-562.
Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376-385.
Şahin, M., Aydın, B. ve Sarı, S. V. (2012). Cyber bullying, cyber victimization and psychological symptoms: a study in adolescents. Çukurova University Faculty of Eduction Journal, 53-59.
Tunç, A. ve Gündüz, B. (2013) Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyeti yordayan değişkenler. İstanbul: 12. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri
Willard, N. (2007). Educator’s guide to cyberbullying and cyberthreats”. http://education.ohio.gov/getattachment/Topics/Other-Resources/School-Safety/Safe-and-Supportive-Learning/Anti-Harassment-Intimidation-and-Bullying-Resource/Educator-s-Guide-Cyber-Safety.pdf.aspx. (Erişim Tarihi: 04.11.2015).
Yaman, E., Eroğlu, Y. ve Peker, A. (2011). Başaçıkma Stratejileriyle: Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Ybarra, M. L., Mitchell, K. J., Wolak, J., & Finkelhor, D. (2006). Examining characteristics and associated distress related to Internet harassment: Findings from the second Youth Internet safetysurvey. Pediatrics, 118, 1169–1171.
Günümüzde internetin bir kitle iletişim aracı olarak kullanılması, sanal bir sosyal platform olması, bu ortamda zorbalık davranışlarını da beraberinde getirmiştir (Arıcak, 2011) ve zorbalık davranışlarının sanal ortama taşınmasına neden olmuştur. Günlük hayatta bireylerin birbirine uyguladıkları zorbalık davranışlarının, sanal ortamlarda yapılması olarak adlandırılan siber zorbalık, internet ya da diğer dijital teknolojileri kullanarak kasıtlı ve tekrarlanan bir şekilde diğer bir kişiye zarar vermek olarak adlandırılmaktadır (Belsey; 2007). Buna paralel olarak siber zorbalığı, geleneksel zorbalık kavramsallaştırması bağlamında “bir ya da birden fazla kişinin elektronik iletişim araçlarını kullanmak suretiyle, belirli bir zaman süresi içerisinde ve sürekli olarak, kendisini savunma gücüne sahip olamayan birisine yönelik gerçekleştirdikleri kasıtlı saldırgan davranış” olarak tanımlamak mümkündür (Smith ve diğ., 2008). Siber Zorbalık, bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla bireylerin birbirlerine düşmanlık, korkutma, tehdit, sindirme, taciz amaçlı yazılı ve görsel iletileri kasıtlı ve düzenli bir şekilde göndermelerine işaret etmektedir. Dijital ortamın giderek çeşitlenen iletişim olanakları hiç şüphesiz ki siber zorbalığın uygulandığı ya da yaşandığı alanları da genişletmektedir. Bu bağlamda siber zorbalık, kameralı cep telefonları aracılığı ile kurbanların görüntülerini çekmek, çoğunlukla rızası ve haberi olmadan sosyal medya aracılığıyla paylaşmak, elektronik posta ya da cep telefonu mesajları ile aşağılayıcı, alay edici, tehditkâr, cinsel taciz veya şiddet içeren mesajlar göndermek ve yine kurbana ilişkin karalayıcı, aşağılayıcı web sayfaları hazırlamak gibi birçok davranışı kapsamaktadır (Baştürk Akça, Sayımer, Balaban Salı, Başak; 2014).
Willard (2007), farklı şekillerde siber zorbalık davranışının sergilenebileceğini ve bu tür davranışların acımasızca olabileceğini belirtmiştir. Willard bu davranışları, sekiz kategoride ele almıştır:
Parlama (Flaming): Elektronik iletişim kanalları kullanılarak çevrimiçi kavgaların kaba dille ve öfke duygusuyla gerçekleşmesi,
Taciz (Harassment): Art arda gönderilen kötü içerikli ve hakaret içeren mesajlar,
İftira (Denigration): Kişinin itibarına veya arkadaşlıklarına zarar verici dedikodu veya söylenti çıkarma,
Taklit Etme (Impersonation): Herhangi bir kişinin kişisel bilgilerini kullanarak başkalarına -veya kimliğine büründüğü kişi belirli biriyse- o kişiye zarar verici çevrimiçi faaliyetlerde bulunma,
Bilgi veya görüntüleri afişe etme (Outing): Birinin sırlarını ya da utanç verici bilgi veya görüntülerini çevrimiçi paylaşma,
Aldatma (Trickery): Biriyle başka biriymiş gibi çevrimiçi sohbet ederek, sohbet esnasındaki yazışmaları veya konuşmaları kaydedip, utanç verici olan kayıtları çevrimiçi ortamda paylaşma,
Dışlama (Exclusion): Kasıtlı olarak birini çevrimiçi bir gruptan ya da forumdan ihraç etme, dâhil olmasını engelleme,
Siber Taciz (Cybertalking): Tekrarlanan, yoğun bir şekilde taciz, tehdit içeren ve ciddi bir korku oluşturan kötüleme biçimi.
Siber Zorbalığın Nedenleri
Siber zorbalığın en önemli nedenlerinden biri olarak öncelikle aile içi iletişim ve yetersiz anne baba etkileşimi sayılabilir. Bu tür davranışların şiddet eğilimli ailelerde yetişen bireylerde daha çok ortaya çıktığını söylemek şaşılacak bir durum olmamaktadır. Bunun yanında yaşanan olumsuz koşullar, olumsuz akran ilişkileri, olumsuz davranışların model alınması sayılabilir. Kowalski ve diğerlerinin (2008) yaptığı araştırmaya göre gençleri siber zorbalığa iten nedenler ise şöyle belirtilmiştir: Kişinin saldırganca davranmaktan haz alması, arkadaşları arasında saygınlık kazanma çabası, gerçek hayatta davranışa dökemediği saldırgan davranışları sanal ortamda gerçekleştirme, kendine kötü davranan kişilerden sanal ortamda intikam alma isteği, sert ve soğukkanlı görünme isteği, yakalanma riskinin geleneksel zorbalıkta olduğundan daha az olması ve mağdurla yüz yüze iletişim kurmanın ortadan kalkmasıdır. Ayrıca zorbalığın yapılabilme kolaylığı da, siber zorbalık nedenleri arasında değerlendirilebilir. Şöyle ki; internet ortamına kolay ulaşabilme, kimliği gizleyebilme imkânının var olması ve bu araçlara ulaşmak için gerekli olan düşük maliyet zorbalığın önemli nedenleri arasındadır. Ayrıca anne babaların çocuklarına bilgisayar ve internet kullanımı konusunda yeteri kadar bilgilendirici eğitimler vermemeleri ve bu ortamlarda çocukları serbest bırakmaları da göz ardı edilmemelidir.
Araştırmalar öğrenciler arasında yaşanan siber zorbalığın temel nedenlerinden birinin bozulan arkadaşlık ilişkileri olduğuna dikkat çekmektedir. Özellikle duygusal ilişki yaşayan gençlerden bir bölümünün, ilişkinin bitmesi sonrasında intikam almak amacıyla siber zorbalık yaptığı tespit edilmiştir. Diğer yandan bazı öğrencilerin kıskançlık, bazılarının ise farklı alt kimliklere yönelik sahip oldukları olumsuz önyargılar nedeniyle siber zorbalığa yöneldikleri saptanmıştır. Bununla birlikte bazı öğrencilerin kurbanı, grup dışına itmek ya da grup içerisinde kendi yerini korumak amacıyla da siber zorbalık davranışı sergiledikleri belirlenmiştir (Hoff ve Mitchell, 2009).
Çocuklarda Siber Zorbalık Belirtileri
Hinduja ve Patchin (2014)’e göresiber zorbalığa uğrayan veya siber zorbalığa maruz kalabilecek ve siber zorba olabilecek çocuklarla ilgili şu belirtilerden söz etmektedir.
Bir çocuk siber zorbalığa maruz kalmış olabilir. Eğer o çocuk;
1. Cihazını kullanırken, beklenmedik bir şekilde durursa;
2. Cihazını kullanırken sinirli ya da gergin görünüyorsa;
3. Genel olarak okula gitme ya da dışarı çıkma konusunda rahatsız görünüyorsa;
4. İnternete girdikten sonra kızgın, depresif ve hayal kırıklığına uğramış görünüyorsa (Oyun oynamak da dâhil);
5. Yeteri kadar uyumuyor ya da çok fazla uyuyorsa;
6. Aile üyelerinden ve her zamanki arkadaşlarından kendini geri çekmeye başladıysa;
7. Yemek yeme düzen ve miktarında artış veya azalma gösteriyorsa;
8. Düzenli olarak depresif görünüyorsa;
9. Hayatın anlamsızlığı ve intihar hakkında konuşuyorsa;
10. Kendisi için önemli olan şeylere ilgisini kaybettiyse;
11. İnternette ne yaptığı ile ilgili konuşmaları önlemeye çalışıyorsa;
12. Okuldan durumu ile ilgili sık sık aramalar veya yazılar geliyorsa;
13. Ebeveynleri yerine daha çok akranları ile vakit geçirmeyi tercih diyorsa;
14. İnternet faaliyetleri söz konusu olduğunda alışılmadık derecede sessiz ve ketum oluyorsa;
Bir çocuk siber zorbalığa maruz kalabilir ya da bir siber zorba olabilir. Eğer o çocuk;
1. İnternetteyken yanına gittiğinizde ekranı hızla kapatıyor veya cihazını saklıyorsa;
2. Geceleri internet kullanmaya başladıysa veya interneti gece kullanımları arttıysa;
3. İnternete giremediği veya kendi cihazını kullanamadığı zaman mutsuz olmaya başladıysa;
4. İnternete girdiğinde veya kendi cihazını kullanırken aşırı derecede çok gülüyorsa ve siz nedenini sorduğunuzda söylemek ve göstermek istemiyorsa;
5. İnternette ne yaptığı ile ilgili tartışmaları önlemeye çalışıyorsa;
6. İnternette, sosyal paylaşım sitelerinde kendine ait olmayan bir veya birden fazla hesabı varsa;
7. Okulda veya başka yerlerde davranışsal sorunlar ve disiplin problemleri artmaya başladıysa;
8. Bir sosyal çevrede veya statüde aşırı derece popülerliğe bağlı davranışlar sergilemeye başladıysa;
9. Diğer akranlarına karşı artan duyarsızlık ve vurdumduymazlık gösteriyorsa;
10. Yanlış (olumsuz davranışlar sergileyen) akran grupları ile takılıyorsa;
11. Şiddet eğilimleri gösteriyorsa;
12. Anne ve babası ile olan ilişkileri zarar görmeye başladıysa;
Siber Zorbalığın Psikolojik Sonuçları
Siber zorbalığa maruz kalan bireylerde bazı duyguların kendini fazlaca ortaya çıkardığı görülmüştür. Bu duygular; öfke, üzüntü, korku, kaygı, utanç, kendini suçlama (Beran ve Li, 2005; Ybarra ve diğ., 2006); intikam isteği, nefret, aşağılanmışlık (Şahin, Aydın ve Sarı, 2012)’tır. Bunun yanında siber zorbalığa maruz kalan bireylerde, dikkat sorunları (Ivarsson, Broberg, Arvidsson ve Gillberg, 2005), okuldan kaçma ve okula devamsızlık davranışları (Ybarra ve diğ., 2006), uyku bozuklukları ve depresyon belirtileri gözlenmiştir (Fleming ve Jacobsen, 2009; Erdur-Baker ve Tanrıkulu, 2010). Bunun yanında, siber zorbalığa maruz kalmış mağdur ve siber zorbaların; herhangi bir zorbalık yapmamış, zorbalığa maruz kalmamış olan bireylerden daha fazla psikiyatrik belirtiler göstermektedirler. Bu psikiyatrik belirtiler düşmanca duygular ve psikotik belirtilerdir (Arıcak, 2009). Ayrıca Kiriakidis (2008), bazı çalışmalarda gençlerin intihar eğilimlerinin yüksek olduğunu belirtmiştir. Zorba davranışları sergileyen bireyler daha çok şiddet eğilimlerinin fazla olduğu ve aile içi iletişimin şiddete dayandığı; anne ve baba ilgisinin az olduğu ailelere üyedirler. Zorba davranışların mağdurları ise anne ve babaya daha fazla bağlıdırlar ve onların ilgisinin son derece yoğun olduğu bir aile yapısındadırlar (Piksin, 2002).
Siber Zorbalığın Önlenmesi
Siber zorbalık toplumsal anlamda son derece rahatsız edici sonuçlar yaratabilen bir olgu olmasından kaynaklı olarak dikkat edilmesi de gerekli bir oldu haline gelmiştir. Bilgisayar ve internet kullanımının yaygınlaşması, akıllı telefonların teknolojik kapasitelerinin artması ve bu cihazlarla internet ulaşımının sağlanması, her evde hatta her telefondan artık internet bağlantısının var olması ve bunların yanında konuya yabancı kalan ve önlem alma yöntemlerini bilmeyen anne ve babaların sayısının gün geçtikçe artması konuya hassasiyeti de artırmaktadır. Son zamanlarda konu hakkında yapılan çalışma ve araştırmaların artmasının en önemli sebepleri de bunlardır. Bunun yanında siber zorbalık, mağdurların ve zorbaların yaşadıkları psikolojik sorunların daha büyük psikolojik sorunlara yol açması ve hatta bireyleri intiharın eşiğine gelmesi sebebi ile önlem alınması kaçınılmaz bir konu haline gelmiştir.
Siber zorbalığın azaltılması hatta yok edilebilmesi için alınacak önlemlerin başında belki de en önemlisi anne ve babaların konu hakkında bilgilendirilmesidir. Çocukların ve ergenlerin gelişen teknolojiye daha hızlı uyum sağladıkları ve internet kullanımında tüm uygulamaları bilmelerinin yanında, bilgisayar hakkında en ufak bilgisi olmayan anne babaların olması konunun müdahalesinde sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. Bu sebeple en önemli konu anne ve babaların öncelikle teknolojik gelişmeler, sosyal paylaşım siteleri, akıllı telefon kullanımı gibi konularda bilgilendirilmesi; bu tür uygulamalara yerleştirilebilecek teknik düzeydeki önlemler hakkında da desteğe ihtiyaçları aşikârdır. Bunun yanında anne ve babaların etkili iletişim becerilerini uygulanabilmesi, çocuğun veya ergenin takibinin yapılabilmesi, kontrol altına alınabilmesi konularında da çok fazla desteğe ihtiyaçları bulunmaktadır.
Anne ve babaların yanı sıra çocuk ve ergenlerin de internet kullanımı ve sosyal paylaşım sitelerinde neler yapmaları ya da yapmamaları gerektiği konusunda önemli bilgilendirmelere ihtiyaçları vardır. Bu sebeple anne ve babaların ve okullarda öğretmen ve yöneticilerin internet ve bilgisayar kullanımı konusunda öğrencileri bilgilendirmesi; bu teknolojiyi kullanırken zorba ya da mağdur olmalarının önlenmesi konusunda çalışmalar yapması gerekmektedir. Tunç ve Gündüz (2013), okul temelli danışma ve rehberlik hizmetleri çerçevesinde, siber zorbalık konusunda öğrenci ve aileleri bilinçlendirmeyi, örselenme yaşantıları yoğun olan öğrencilerle bireysel ve grup çalışmaları yapmayı, ebeveyn eğitim programları düzenlemek gibi önleyici ve müdahale edici çalışmalar yapmayı önermektedir. En önemli önleme faaliyetinin bilgilendirme olduğu düşünülürse öğrencilerin ve çocukların siber zorbalık hakkında dikkatlerini çekmek son derece önemlidir. Bu sebeple okullarımızda ve evlerimizde çocuklarımıza konu hakkında detaylı bilgi verilmesi önemlidir.
Kaynakça:
Arıcak, O. T. (2009). Üniversite öğrencilerindeki siber zorbalık davranışlarının bir yordayıcısı olarak psikiyatrik belirtiler. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 167-184.
Arıcak, O. T. (2011). Siber Zorbalık: Gençlerimizi Bekleyen Yeni Bir Tehlike. Kariyer penceresi, 2 (6), 10 –12.
Belsey, B. (2007). Cyberbullying: A real and growing threat. ATA Magazine, 88(1), 14-21.
Beran, T. ve Li, Q. (2005). Cyber-Harassment: a study of a new method for an old behavior. Journal Of Educational Computing Research, 32(3), 265-277.
Erdur-Baker, Ö. (2010). Cyber bullying and its correlation to traditional bullying, gender and frequent and risky usage of internet mediated communication tools. New Media and Society, 12(1), 109-125
Fleming, L.C. ve Jacobsen, K. H. (2009). Bullying and symptoms of depression in Chilean middle school students. Journal of School Health, 79(3), 130137.
Hinduja, S. ve Patchin, J. W. (2014). Cyberbullying warning sing. www.cyberbullyin.us. (Erişim Tarihi: 14.11.2015).
Hoff, D. L., ve Mitchell, S. N. (2009). Cyberbullying: causes, effects, and remedies. Journal of Educational Administration, 47(5), 652-665.
Ivarsson, T., Broberg A. G., Arvidsson, T. ve Gillberg, C. (2005). Bullying in adolescence: psychiatric problems in victims and bullies as measured by the youth self report and the depression self- rating Scale. Nord J Psychiatry, 59, 365-373.
Kiriakidis, S. P. (2008). Bullying and suicide attempts among adolescents kept in custody. Crisis, 29(4), 216-218.
Kowalski, M. R., Limber, P. S. ve Agatston, W. P. (2008). Cyberbullying in the digital age. Blackwell Publishing Ltd.
Olweus, D. (1993). Bullying at school: what we know and what we can do. Cambridge: Blackwell Publishing.
Piksin, M. (2002). School bullying: definition, types, related factors, and strategies to prevent bullying problems. Educational Sciences: Theory and Practice, 2(2), 555-562.
Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376-385.
Şahin, M., Aydın, B. ve Sarı, S. V. (2012). Cyber bullying, cyber victimization and psychological symptoms: a study in adolescents. Çukurova University Faculty of Eduction Journal, 53-59.
Tunç, A. ve Gündüz, B. (2013) Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyeti yordayan değişkenler. İstanbul: 12. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri
Willard, N. (2007). Educator’s guide to cyberbullying and cyberthreats”. http://education.ohio.gov/getattachment/Topics/Other-Resources/School-Safety/Safe-and-Supportive-Learning/Anti-Harassment-Intimidation-and-Bullying-Resource/Educator-s-Guide-Cyber-Safety.pdf.aspx. (Erişim Tarihi: 04.11.2015).
Yaman, E., Eroğlu, Y. ve Peker, A. (2011). Başaçıkma Stratejileriyle: Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Ybarra, M. L., Mitchell, K. J., Wolak, J., & Finkelhor, D. (2006). Examining characteristics and associated distress related to Internet harassment: Findings from the second Youth Internet safetysurvey. Pediatrics, 118, 1169–1171.
5 Beğeni 
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
