Travma ve Yas
Kişinin kendisinin ya da bir başkasının fiziksel bütünlüğüne bir tehdit algılaması ya da tanık olması, “travma” olarak adlandırılır.Travma yaşandığında insanın ruhsal veya bedensel bütünlüğü bozulur, geçmiş ile gelecek arasındaki süreklilik kesintiye uğrar.
Yas; insanın kayıplara verdiği doğal ve evrensel bir yanıttır. Yas denilince aklımıza sevdiğimiz bir kişinin ölümü sonrası yaşadıklarımız gelse de, yas değer verilen her türlü nesnenin kaybıyla ilgili olabilir.
DSM V tanı bozuklukları kitabında ise şöyle yer almaktadır;
1- düşlerde ve uyanma düşüncelerinde travmanın yeniden yaşanması
2- Travmanın hatırlatıcılarından kalıcı kaçınma ve böyle hatırlatıcılara yanıtın uyuşması ve
3- kalıcı aşırı canlandırmadan oluşur.
Yaygın eşlik eden belirtiler;
- Depresyon, Anksiyete, Bilişsel Güçlükler vs. Stresör gerekli olmasına rağmen, bozukluğa yol açmak için yeterli değildir. Klinisyen varolan bireysel biyolojik faktörleri ve travma sonrası meydana gelen olayları gözönüne almalıdır.
- Son çalışmalarda Stresör faktörün etkisinden ziyade kişinin kendi öznel yapısına bağlı ortaya çıkan etkinin daha önemli olduğu üzerinde durulmaktadır.
- Yaşanan bir olay toplumda bir çok kişide bir sorun oluşturacak etki yapmasa da bazı kişilerin öznel yapılarına bağlı olarak büyük bir etki yaratabilir.
- Bu yüzden Toplumun büyük bir kısmını etkileyen toplumsal bir olay olduğunda da bazı kişiler PTSB yaşamıyor olabilirler.
- PTSB yaşamaya daha hassas olan kişiler aşağıdaki özellikleri sahiptirler.
- 1)Çocukluk travmasının varlığı
- 2)Sınır, Paranoid, Bağımlı ya da Anti-sosyal kişilik bozukluğu özellikleri
- 3) Destek sisteminin yetersizliği
- 4)Psikiyatrik hastalığa genetik- yapısal hassasiyet.
- 5) son zamanlardaki stresli yaşam değişiklikleri
- 6) iç yerine dış kontrol bölgesi algısı
- 7) son zamanlarda aşırı alkol alımı
- Şiddetli psişik travma yaşayan kişilerin psikodinamik çalışmalarında ortak özellik olarak aleksitimi- duygusal durumu tanımlama ya da sözel olarak ifade etmede güçlük bildirilmitir.
- (Aleksitimi; duyguları tanımlama ve açıklama konusunda subklinik yetersizlik ile karakterize kişilik oluşumudur. temel özellikleri; duygusal farkındalıkda, sosyal bağlılıkta ve kişilerarası ilişkilerde bozukluk olarak sıralanabilir.)
- Psişik travma çocuklukta ortaya çıkarsa sıklıkla duygusal gelişimde duraklama ile sonuçlanır
- Travma erişkinlikte ortaya çıkarsa, sıklıkla duygusal regresyon ortaya çıkar.
- Her iki olguda da , travmayı yaşayanlar genellikle iç duygusal durumları sinyal olarak kullanamazlar ve psikosomatik belirtiler yaşayabilirler. Ayrıca stres altında kendilerini rahatlatamazlar.
- Psişik travma çocuklukta ortaya çıkarsa sıklıkla duygusal gelişimde duraklama ile sonuçlanır
- Travma erişkinlikte ortaya çıkarsa, sıklıkla duygusal regresyon ortaya çıkar. Her iki olguda da , travmayı yaşayanlar genellikle iç duygusal durumları sinyal olarak kullanamazlar ve psikosomatik belirtiler yaşayabilirler. Ayrıca stres altında kendilerini rahatlatamazlar.
- Bilişsel modele göre; etkilenen kişiler bozukluğu başlatan travmayı işleyememekte ya da akla uygunlaştırmamaktadır. Stresi yaşamaya devam ederler ve kaçınma teknikleri ile stresi yeniden yaşamaktan kaçınmaya çalışırlar. Olay ile bilişsel olarak kısmi başetme yetileri ile uyumlu olarak, hastalar olayı kabullenme ve bloke etme şeklinde dönemler yaşarlar.
- PTSB’nun davranışçı modeli bozukluğun gelişiminde iki fazın olduğunu göstermektedir. İlk olarak, travma (travmanın fiziksel ya da zihinsel hatırlatıcıları) klasik koşullanmaya atlanır. İkincil olarak, aracılı öğrenme ile, koşullanmış ve koşullanmamış uyarıdan kaçınma davranışı geliştirir. (E.Köroğlu DSM V)
Kişilik Yapılanmalarında Travma
Kişilik alanında eğitim almış klinisyenler travma ve kendiliğin iç içe oluşunu gözden kaçırırlar ve travmayı başka birinin çalışacağı klinik çalışması gibi düşünebilirler.Diğer taraftan travma tekniklerinde eğitim almış klinisyenler ise, uzun soluklu ilişki ve sabır gerektiren kişilik belirtileriyle uğraşmak için zaman harcayamazlar çünkü bunun eğitimini almamışlardır. Kişilik örüntüsünde çalışan klinisyenler daha aktif Travma tekniklerinde muhtemelen de zorlanmaktadırlar. Zaman içerisinde anlaşılmıştır ki ; travma çalışması gereken kazalar, ailevi ve savaş, ihtilal gibi toplumsal olaylar şiddetin birey üzerine etkisi net bir şekilde bireyin üzerindeki etkisi görülmüştür. artık hem travmanın gerek hem kişilik yönü hem de travma yönünün çalışılması gerekliliği bilincine ulaşılmıştır. Bütüncül bir yaklaşımla çalışması gerekmektedir. Hem travma hem de kişilik yapısı odaklı. (C.ORCUTT- Kişilik Boz. Travma)
,
Yas ve Travma Çalışmaları
Birey kaybın ardından biyopsıko-sosyal bir değişim içine girer ve bu değişim Freud (1917) tarafından yas çalışması olarak tanımlanmıştır yas tepkisi yaşanması gereken ağrılı bir vazgeçiştir.Freud, bu doğal tepkiye müdahale etmemek gerektiğini öne sürmüştür. Lındermann (1944), yasa ruhsal ve bedensel belirtileri olan kesin sınırlı bir sendrom olarakyaklaşmıştır.
Bu surece ait beş patognomatık özellik tanımlamıştır:
1- Bedensel sıkıntılar
2- Ölene ait şeylerle uğraş
3- Suçluluk
4- Düşmanca tepkiler
5- Şurup giden davranış oruntulerının değiştirilmesi
Engel (1961) ise, yasın hastalık olup olmadığını sorgularken aslında bu surecin beklenilenin dışında gelişmesinin bir bozukluğa yol açabileceğini ileri sürmüştür.
Engel yas surecini üç bölüme ayırmıştır
1 Şok ve inkâr
2 Kayıp yaşantısının süreç içinde giderek
kabul edilmesi
3 Yeniden yapılanma
Bowlby ve Parkes (1970) bu surece ait dört dönem tarif etmiştir:
1- Anı bir öfke patlamasıyla kesintiye uğrayan genel bir tepkisizlik hali (saatler-günler)
2- Ölenle ilgili arama-araştırma hali (aylarca süren)
3- Dezorganizasyon ve ümitsizlik yaşantısı
4- Yeniden yapılanma ve yasın tamamlanması
Dissosiyasyon ve Travma
Ruhsal travma erişkinde ve çocukta farklı etki yapar. Çocukta dissosiyasyona yatkınlık çok daha fazladır, yaşla azalır. Bu nedenle çocukluk çağı travmatik yaşantıları erişkinlikteki dissosiyatif bozuklukların asıl nedenini oluşturur.Dissosiyatif düzenek başlangıçta çocuk tarafından normal olarak travmatik yaşantının üstesinden gelme çabası bağlamında kullanılır. Ancak bu düzenek zamanla patolojik bir sürece dönüşür. Ruhsal travma yaşantısı sırasında kaçma ve kurtulma olanağı bulamayan çocuk "bu olanlar bana değil,başkasına yapılıyor", "bunları yaşayan ben değilim" biçiminde düşünerek ruhsal dengesini korur.Travmatik yaşantı ağır, yineleyici ve özellikle çocuğun sevgisine gereksinim duyduğu aile bireylerinin davranışlarından kaynaklanıyorsa bu savunma giderek yerleşir.Kişinin algılarını, duygularını, anılarını ve giderek tüm zihnini bölmeleştiren dissosiyatif savunma; Bir yandan kişiyi olay sırasında travmatik yaşantının etkisinden uzaklaştırırken gerekli ruhsal çözüm işlemini ileride başka bir perspektif içinde yapılmak üzere erteler.Böylece fiziksel çaresizlik içinde de olunsa denetimin yitirildiği hissini önler. Fakat dissosiyasyon sonradan artık fiziksel denetime sahip olunduğu halde bu kez ruhsal bakımdan çaresizlik hissi yaratan bir mekanizmaya dönüşür.
Yas; insanın kayıplara verdiği doğal ve evrensel bir yanıttır. Yas denilince aklımıza sevdiğimiz bir kişinin ölümü sonrası yaşadıklarımız gelse de, yas değer verilen her türlü nesnenin kaybıyla ilgili olabilir.
DSM V tanı bozuklukları kitabında ise şöyle yer almaktadır;
1- düşlerde ve uyanma düşüncelerinde travmanın yeniden yaşanması
2- Travmanın hatırlatıcılarından kalıcı kaçınma ve böyle hatırlatıcılara yanıtın uyuşması ve
3- kalıcı aşırı canlandırmadan oluşur.
Yaygın eşlik eden belirtiler;
- Depresyon, Anksiyete, Bilişsel Güçlükler vs. Stresör gerekli olmasına rağmen, bozukluğa yol açmak için yeterli değildir. Klinisyen varolan bireysel biyolojik faktörleri ve travma sonrası meydana gelen olayları gözönüne almalıdır.
- Son çalışmalarda Stresör faktörün etkisinden ziyade kişinin kendi öznel yapısına bağlı ortaya çıkan etkinin daha önemli olduğu üzerinde durulmaktadır.
- Yaşanan bir olay toplumda bir çok kişide bir sorun oluşturacak etki yapmasa da bazı kişilerin öznel yapılarına bağlı olarak büyük bir etki yaratabilir.
- Bu yüzden Toplumun büyük bir kısmını etkileyen toplumsal bir olay olduğunda da bazı kişiler PTSB yaşamıyor olabilirler.
- PTSB yaşamaya daha hassas olan kişiler aşağıdaki özellikleri sahiptirler.
- 1)Çocukluk travmasının varlığı
- 2)Sınır, Paranoid, Bağımlı ya da Anti-sosyal kişilik bozukluğu özellikleri
- 3) Destek sisteminin yetersizliği
- 4)Psikiyatrik hastalığa genetik- yapısal hassasiyet.
- 5) son zamanlardaki stresli yaşam değişiklikleri
- 6) iç yerine dış kontrol bölgesi algısı
- 7) son zamanlarda aşırı alkol alımı
- Şiddetli psişik travma yaşayan kişilerin psikodinamik çalışmalarında ortak özellik olarak aleksitimi- duygusal durumu tanımlama ya da sözel olarak ifade etmede güçlük bildirilmitir.
- (Aleksitimi; duyguları tanımlama ve açıklama konusunda subklinik yetersizlik ile karakterize kişilik oluşumudur. temel özellikleri; duygusal farkındalıkda, sosyal bağlılıkta ve kişilerarası ilişkilerde bozukluk olarak sıralanabilir.)
- Psişik travma çocuklukta ortaya çıkarsa sıklıkla duygusal gelişimde duraklama ile sonuçlanır
- Travma erişkinlikte ortaya çıkarsa, sıklıkla duygusal regresyon ortaya çıkar.
- Her iki olguda da , travmayı yaşayanlar genellikle iç duygusal durumları sinyal olarak kullanamazlar ve psikosomatik belirtiler yaşayabilirler. Ayrıca stres altında kendilerini rahatlatamazlar.
- Psişik travma çocuklukta ortaya çıkarsa sıklıkla duygusal gelişimde duraklama ile sonuçlanır
- Travma erişkinlikte ortaya çıkarsa, sıklıkla duygusal regresyon ortaya çıkar. Her iki olguda da , travmayı yaşayanlar genellikle iç duygusal durumları sinyal olarak kullanamazlar ve psikosomatik belirtiler yaşayabilirler. Ayrıca stres altında kendilerini rahatlatamazlar.
- Bilişsel modele göre; etkilenen kişiler bozukluğu başlatan travmayı işleyememekte ya da akla uygunlaştırmamaktadır. Stresi yaşamaya devam ederler ve kaçınma teknikleri ile stresi yeniden yaşamaktan kaçınmaya çalışırlar. Olay ile bilişsel olarak kısmi başetme yetileri ile uyumlu olarak, hastalar olayı kabullenme ve bloke etme şeklinde dönemler yaşarlar.
- PTSB’nun davranışçı modeli bozukluğun gelişiminde iki fazın olduğunu göstermektedir. İlk olarak, travma (travmanın fiziksel ya da zihinsel hatırlatıcıları) klasik koşullanmaya atlanır. İkincil olarak, aracılı öğrenme ile, koşullanmış ve koşullanmamış uyarıdan kaçınma davranışı geliştirir. (E.Köroğlu DSM V)
Kişilik Yapılanmalarında Travma
Kişilik alanında eğitim almış klinisyenler travma ve kendiliğin iç içe oluşunu gözden kaçırırlar ve travmayı başka birinin çalışacağı klinik çalışması gibi düşünebilirler.Diğer taraftan travma tekniklerinde eğitim almış klinisyenler ise, uzun soluklu ilişki ve sabır gerektiren kişilik belirtileriyle uğraşmak için zaman harcayamazlar çünkü bunun eğitimini almamışlardır. Kişilik örüntüsünde çalışan klinisyenler daha aktif Travma tekniklerinde muhtemelen de zorlanmaktadırlar. Zaman içerisinde anlaşılmıştır ki ; travma çalışması gereken kazalar, ailevi ve savaş, ihtilal gibi toplumsal olaylar şiddetin birey üzerine etkisi net bir şekilde bireyin üzerindeki etkisi görülmüştür. artık hem travmanın gerek hem kişilik yönü hem de travma yönünün çalışılması gerekliliği bilincine ulaşılmıştır. Bütüncül bir yaklaşımla çalışması gerekmektedir. Hem travma hem de kişilik yapısı odaklı. (C.ORCUTT- Kişilik Boz. Travma)
,
Yas ve Travma Çalışmaları
Birey kaybın ardından biyopsıko-sosyal bir değişim içine girer ve bu değişim Freud (1917) tarafından yas çalışması olarak tanımlanmıştır yas tepkisi yaşanması gereken ağrılı bir vazgeçiştir.Freud, bu doğal tepkiye müdahale etmemek gerektiğini öne sürmüştür. Lındermann (1944), yasa ruhsal ve bedensel belirtileri olan kesin sınırlı bir sendrom olarakyaklaşmıştır.
Bu surece ait beş patognomatık özellik tanımlamıştır:
1- Bedensel sıkıntılar
2- Ölene ait şeylerle uğraş
3- Suçluluk
4- Düşmanca tepkiler
5- Şurup giden davranış oruntulerının değiştirilmesi
Engel (1961) ise, yasın hastalık olup olmadığını sorgularken aslında bu surecin beklenilenin dışında gelişmesinin bir bozukluğa yol açabileceğini ileri sürmüştür.
Engel yas surecini üç bölüme ayırmıştır
1 Şok ve inkâr
2 Kayıp yaşantısının süreç içinde giderek
kabul edilmesi
3 Yeniden yapılanma
Bowlby ve Parkes (1970) bu surece ait dört dönem tarif etmiştir:
1- Anı bir öfke patlamasıyla kesintiye uğrayan genel bir tepkisizlik hali (saatler-günler)
2- Ölenle ilgili arama-araştırma hali (aylarca süren)
3- Dezorganizasyon ve ümitsizlik yaşantısı
4- Yeniden yapılanma ve yasın tamamlanması
Dissosiyasyon ve Travma
Ruhsal travma erişkinde ve çocukta farklı etki yapar. Çocukta dissosiyasyona yatkınlık çok daha fazladır, yaşla azalır. Bu nedenle çocukluk çağı travmatik yaşantıları erişkinlikteki dissosiyatif bozuklukların asıl nedenini oluşturur.Dissosiyatif düzenek başlangıçta çocuk tarafından normal olarak travmatik yaşantının üstesinden gelme çabası bağlamında kullanılır. Ancak bu düzenek zamanla patolojik bir sürece dönüşür. Ruhsal travma yaşantısı sırasında kaçma ve kurtulma olanağı bulamayan çocuk "bu olanlar bana değil,başkasına yapılıyor", "bunları yaşayan ben değilim" biçiminde düşünerek ruhsal dengesini korur.Travmatik yaşantı ağır, yineleyici ve özellikle çocuğun sevgisine gereksinim duyduğu aile bireylerinin davranışlarından kaynaklanıyorsa bu savunma giderek yerleşir.Kişinin algılarını, duygularını, anılarını ve giderek tüm zihnini bölmeleştiren dissosiyatif savunma; Bir yandan kişiyi olay sırasında travmatik yaşantının etkisinden uzaklaştırırken gerekli ruhsal çözüm işlemini ileride başka bir perspektif içinde yapılmak üzere erteler.Böylece fiziksel çaresizlik içinde de olunsa denetimin yitirildiği hissini önler. Fakat dissosiyasyon sonradan artık fiziksel denetime sahip olunduğu halde bu kez ruhsal bakımdan çaresizlik hissi yaratan bir mekanizmaya dönüşür.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Travma ve Yas" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Muhammed Erdinç TÜRK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Muhammed Erdinç TÜRK'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
