Beslenmemizi, besin seçimlerimizi, beslenme alışkanlıklarımızı etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak üç gruba ayrılabilir. Hastalık, iştah, beslenmede fizyolojik engeller fiziksel faktörlere girerken, psikolojik olarak iştahın aşırı artışı veya iştahsızlık, görme, dokunma ve koklama duyuları ile yemek yeme isteğimizin artması gibi nedenler psikolojik kökenlidir. Sosyal faktörler ise beslenme konusunda çoğu zaman diğer faktörlere göre çok daha baskındır. Yaşadığımız ülke, kültür özellikleri, dini yapısı, gelenekleri, toplumun ve bireyin ekonomik durumu gibi nedenler sosyal yapı kökenlidir. Sosyal yapının üzerinde kısa ve uzun dönem etkileri olan basın yayında beslenme alışkanlıklarımızı ve besin tercihlerimizi sıklıkla etkilemektedir.
Ülkemizde bu konuda yapılan araştırmalar sınırlı olsa da, yurtdışında yapılan araştırmalar basın-yayın organlarının besin tercihleri ve alışkanlıkları üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Bu etki çocuk, genç ve kadınlar üzerinde daha fazladır.
Bireyin ve toplumun beslenme düzeyinin olumsuz etkilenmemesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi için güçlü etkileri olan basın yayın organlarının duyarlı davranmaları gerekmektedir. Bu yol ile verilen yanlış mesajlar olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Sıfır beden ile ilgili olaylar hepimizin aklına kazınmış durumda. Bir dönem bazı basın yayın organlarının bu konu üzerine fazla eğilmesi ve başlangıçta verilen bazı mesajların yanlış olması genç kızları oldukça fazla etkilemiş hatta bazı sağlıksız olaylar meydana gelmiştir. Fakat daha sonra basın yayın organlarının verdikleri doğru mesajlar ile durumun düzeltilmesi sağlanmıştır.
Yapılan araştırmalara göre, kadınlar en çok diyet trendleri ve zayıflama konuları ile ilgilenmektedir. Bu nedenle de bazı basın yayın organları bu konunun üzerine yoğunlaşmaktadır. Fakat mucize içecekler, mucize yiyecekler, mucize diyetler bireyin ve toplumun sağlığını uzun dönemde kötü etkilemektedir.
Beslenmeyi etkileyen diğer bir sosyal faktör ise reklâmlar olmaktadır. Özellikle çocukları etkileyen reklâmların verdikleri mesajların doğru olması çok önemlidir. Hiçbir ürün çocuklara mucize olarak tanıtılmamalıdır. Bu uzun dönemde sağlıksız bir nesil olarak bize geri dönüş yapabilecek bir sorundur.
Oysa sağlıklı beslenme bir bütündür. Sadece bir besinle ne sağlıklı beslenmek ne de yediğimizden keyif almak mümkün olur. Veya sürekli hızlı kilo vermeye çalışmak, daha da ince olmayı hedeflemek hayatı yaşanmaz hale getirebilir. Bu nedenle günlük beslenme trendleri yerine sağlıklı beslenme ilkelerine dikkat edilmelidir.
Bu konuda birçok görev gene toplum üyelerine düşer. Toplum yenilikleri takip ederken soru sormayı da ihmal etmemelidir. Beslenme ve sağlık konusunda yapılan bazı açıklamaların hiçbir bilimsel dayanağı yoktur. Bu nedenle sadece haberlerin başlıkları değil, kendileri de okunmalı, gerektiğinde bu bilginin temelleri sorgulanmalıdır.
Olumsuz etkilerine karşın, son dönemlerde basın-yayın organlarının sağlık ve sağlıklı beslenme konusunda olumlu etkileri de olmaktadır. Fiziksel aktivite ve düzenli egzersize yönlendiren programlar ve bu konunun üzerinde durulması, toplumumuzu bilinçlendirerek daha fazla hareketli olmaya yönlendirmiştir.
Yanlış bilgilerden ancak bilimsellik şemsiyesi ile korunabiliriz. Bu nedenle merak ettiğiniz her soruyu, haberi yayınlayan kuruluşa veya sağlık personeline yöneltebilirsiniz. Fakat size geri dönen bilgilerin sağlık otoritelerinin veya akademik kurulların önerileri ile uyuşup uyuşmadığını kontrol etmeniz gerekir.
Sağlıklı günler dilerim…
2007 Temmuz ayında Eskişehir Anadolu Gazetesi'nde yayınlanmıştır.