Kişilik Bozuklukları
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI:
Kişilik bozukluğu, kişinin kültürüne göre beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren, süre giden bir yaşantı ve davranış örüntüsüdür, yaygındır ve esnekliği yoktur, ergenlik ya da genç erişkinlik yıllarında başlar, zamanla kalıcı olur ve sıkıntıya ya da işlevsellikte bozulmaya yol açar. Bu sıkıntı sadece kişisel sınırlarda kalmayıp aile ve sosyal çevre yapısına da zarar verir. Kişilik bozuklukları aşağıdaki gibi sıralanır.
Paranoid kişilik bozukluğu: başkalarının davranışlarının kötü niyetli olarak yorumlanması gibi bir güvensizlik ve kuşkuculuk örüntüsüdür. Bu kişiler yeterli bir temele dayanmaksızın başkalarının kendisini sömürdüğünden, aldattığından ya da kendisine zarar verdiğinden kuşkulanırlar. Dostlarının ya da iş arkadaşlarının kendisine olan bağlılığın ya da güvenilirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır. Söylediklerinin kendisine karşı kötü niyetle kullanılacağından yersiz yere korktuğundan ötürü başkalarına sır vermek istemezler. Sıradan sözlerden ya da olaylardan aşağılandığı ya da gözdağı verildiği biçimde anlamlar çıkarırlar. Sürekli kin besler, yani onur kırıcı davranışları, haksızlıkları ya da görmezlikten gelinmesini bağışlamazlar. Başkalarınca anlaşılabilir olmayan bir biçimde, karakterine ya da itibarına saldırdığı yargısına varır ve öfkeyle ya da karşı saldırı ile birden tepki gösterirler. Haksız yere, karısının/kocasının ya da cinsel eşinin sadakatsizliğiyle ilgili kuşkulara sık sık kapılırlar. Bu belirtiler ilk çocukluk yada ergenlik döneminde görülebilir. O dönemdeki ergen ve çocuklarla genelde alay edilir ve dışlanırlar. Erkeklerde daha sık görülür.
Şizoid kişilik bozukluğu: toplumsal ilişkilerden kopma ve duygusal dışa vurum da bir kısıtlılığın olması örüntüsüdür. Bu kişiler ailenin bir parçası olmadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alırlar. Her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğlerler. Başka biri ile cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi olsa bile çok azdır. Çok az etkinlikten zevk alırlar. Birinci derece akrabaların dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur. Başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünürler. Duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım gösterirler. Erkeklerde daha sık gözüken bir rahatsızlıktır ve erkeklerin hayatında daha ciddi etkileri vardır.
Şizotipal kişilik bozukluğu: yakın ilişkilerde birden bir rahatsızlık yaşama, bilişsel ve algısal çarpıklıklar ve sıra dışı acayip davranışlar örüntüsüdür. Davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan inanışlar ya da büyüsel düşüncüleri vardır. Mesela batıl inanışlar, telapati ya da altıncı hisse inanmalar gibi. Acayip düşünüş biçimi ve konuşmalar mevcuttur. Duygulanım kısıtlı ve uygunsuzdur. Kuşkuculuk ya da paranoid düşünceler vardır. Alışagelmişin dışında davranışlar vardır ve bunlar bireye özgüdür. Akrabalar dışında yakın ilişkiler ya da sırdaşlar mevcut değildir. Kendilerine yönelik olumsuz yargılardan çok korkarlar. Aşırı toplumsal anksiyeteleri vardır. Bu rahatsızlıkta tıpkı daha önceki rahatsızlıklarda olduğu gibi erkeklerde daha sık gözükür.
Antisosyal kişilk bozukluğu: başkalarının haklarını görmezlikten gelme ve başkalarının haklarına saldırma örüntüsüdür. Bu kişiler tutuklanmaları için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunurlar. Yasa ve topluma ayak uyduramazlar. Sürekli yalan söyleme, takma isimler kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını aldatma eğilimindedirler. Gelecek için tasarılarda bulunmazlar. Kendisinin ve başkalarının güvenliği konusunda umursamazlardır. Yineleyen kavga dövüşler ya da saldırılarla belirli olmak üzere sinirlilik ve saldırganlık mevcuttur. Bu kişiler eylemlerinden dolayı pişmanlık duymazlar. Sorumluluk yüklenmezler. Bu tanının konulabilmesi için kişinin en az 18 yaşında olması gerekir. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.
Borderline kişilik bozukluğu: kişiler arası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımlar da tutarsızlık ve belirgin dürtüsellik örüntüsüdür. Bu kişiler terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çabalar gösterirler ki bu terk edilme hayal ürünüdür. Gözünde aşırı büyütme yada yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişiler arası ilişkilerde bulunurlar. Sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı mevcuttur. Kendilerine zarar verme olasılıkları yüksektir ve dürtüsellerdir. Rastgele cinsel ilişkiler yada madde kötüye kullanımı mevcuttur. Tekrarlayan intihar girişimleri mevcuttur. Bireyler sürekli kendilerini boşlukta hissederler ve öfkelerini kontrol edemezler. Kadınlarda daha sık gözüken bir bozukluktur. Yaklaşık tanı konulan bireylerin % 75’i kadındır.
Histrionik kişilik bozukluğu: aşırı duygusallık ve dikkat çekme arayışı örüntüsüdür. Bu kişiler ilgi odağı olmadıklarında rahatsız olurlar. Başkalarıyla etkileşimde uygun olmayacak şekilde baştan çıkarıcı ya da ayartıcı davranışlar sergilerler. Duygular hızlı bir şekilde değişir. Ağlar iken birden yüksek sesle kahkaha atabilirler. Fiziksel görünümlerini ön planda tutarak dikkat çekmeye çalışırlar. Yapmacık davranışlar ve duygularını aşırı abartma eğilimleri vardır. Kişilerden yada olaylardan kolay etkilenirler. Daha çok kadınlara konan bir tanıdır.
Narsistik kişilik bozukluğu: büyüklük duyguları, beğenilme gereksinmesi ve eş duyum yoksunluğu örüntüsüdür.bu kişiler kendisinin çok önemli bir kişi olduğu duygusunu taşır. Sınırsız başarı, güç zeka gibi düşlemler üzerine kafa yorar. Çok beğenilmek isterler. Özel olduklarına inanır ancak özel olduklarına inanacakları kişilerle arkadaşlık kurmaları gerektiğine inanırlar. Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanırlar. Empati kurmazlar çünkü başkalarını anlamaya çalışmak gibi bir istekleri yoktur. Çoğu zaman başkalarını kıskanır yada başkalarının kendilerini kıskandıklarına inanırlar. Daha çok erkeklere konulan bir tanıdır.
Çekingen kişilik bozukluğu: toplumsal kenetlenme, yetersizlik duyguları ve olumsuz değerlendirmeye aşırı duyarlılık örüntüsüdür.bu kişiler eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden ya da okul etkinliklerinden kaçınırlar. Eleştirilme kaygısı ile yeni ilişkiler kurmaktan kaçınırlar. Duygularını kendilerine saklarlar. Kendilerini ifade etmekte zorlanırlar. Benlik saygıları düşüktür. Kadın ve erkeklerde eşit oranlarda görülür.
Bağımlı kişilik bozukluğu: kendine bakılması gereksinmesiyle ilişkili baş eğme ve askıntı olma örüntüsüdür. Kişilik özellikleri esneklikten yoksundur. Bu durum uyum bozucudur ve bireyin işlevselliğinde bariz bir bozulmaya neden olur. Bireyler kendi başlarına iş yapamazlar. İşleri başkalarının başlatmasını isterler çünkü onların kendilerinden daha iyi yapacaklarını düşünürler. Yeterli birey olarak görülmekten kaçınırlar çünkü eğer kendilerine yeterli olurlar ise terk edileceklerinden korkarlar. Bağımlı ilişki kurdukları bireyle ilişkileri biter ise hemen bağ kurabilecekleri yeni kişilerin arayışına girerler.
Obsesif-kompülsif kişilik bozukluğu: düzenlilik , mükemmelliyetçilik ve denetim altında tutmayla aşırı ilgilenme örüntüsüdür. Bu kişiler işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmelliyetçilik gösterirler. Sürekli kurallar, planlar düzenlemekle uğraşıp dururlar hatta bu uğraşlar bazen gerçek amacı unutturur. Eskimiş yada değersiz şeyleri elden çıkaramazlar. Katı ve inatçıdırlar. Para harcama konusunda cimridirler. Başkaları işleri tam olarak kendisi gibi yapmayacak ise onlarla çalışmak istemezler. Vicdanlarının sesini aşırı dinler ve bu konuda esneklik göstermezler.
Kişilik bozukluğu, kişinin kültürüne göre beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren, süre giden bir yaşantı ve davranış örüntüsüdür, yaygındır ve esnekliği yoktur, ergenlik ya da genç erişkinlik yıllarında başlar, zamanla kalıcı olur ve sıkıntıya ya da işlevsellikte bozulmaya yol açar. Bu sıkıntı sadece kişisel sınırlarda kalmayıp aile ve sosyal çevre yapısına da zarar verir. Kişilik bozuklukları aşağıdaki gibi sıralanır.
Paranoid kişilik bozukluğu: başkalarının davranışlarının kötü niyetli olarak yorumlanması gibi bir güvensizlik ve kuşkuculuk örüntüsüdür. Bu kişiler yeterli bir temele dayanmaksızın başkalarının kendisini sömürdüğünden, aldattığından ya da kendisine zarar verdiğinden kuşkulanırlar. Dostlarının ya da iş arkadaşlarının kendisine olan bağlılığın ya da güvenilirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır. Söylediklerinin kendisine karşı kötü niyetle kullanılacağından yersiz yere korktuğundan ötürü başkalarına sır vermek istemezler. Sıradan sözlerden ya da olaylardan aşağılandığı ya da gözdağı verildiği biçimde anlamlar çıkarırlar. Sürekli kin besler, yani onur kırıcı davranışları, haksızlıkları ya da görmezlikten gelinmesini bağışlamazlar. Başkalarınca anlaşılabilir olmayan bir biçimde, karakterine ya da itibarına saldırdığı yargısına varır ve öfkeyle ya da karşı saldırı ile birden tepki gösterirler. Haksız yere, karısının/kocasının ya da cinsel eşinin sadakatsizliğiyle ilgili kuşkulara sık sık kapılırlar. Bu belirtiler ilk çocukluk yada ergenlik döneminde görülebilir. O dönemdeki ergen ve çocuklarla genelde alay edilir ve dışlanırlar. Erkeklerde daha sık görülür.
Şizoid kişilik bozukluğu: toplumsal ilişkilerden kopma ve duygusal dışa vurum da bir kısıtlılığın olması örüntüsüdür. Bu kişiler ailenin bir parçası olmadığı gibi, ne yakın ilişkilere girmeyi ister, ne de yakın ilişkilere girmekten zevk alırlar. Her zaman tek bir etkinlikte bulunmayı yeğlerler. Başka biri ile cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi olsa bile çok azdır. Çok az etkinlikten zevk alırlar. Birinci derece akrabaların dışında yakın arkadaşları ya da sırdaşları yoktur. Başkalarının övgü ya da eleştirilerine karşı ilgisiz görünürler. Duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir duygulanım gösterirler. Erkeklerde daha sık gözüken bir rahatsızlıktır ve erkeklerin hayatında daha ciddi etkileri vardır.
Şizotipal kişilik bozukluğu: yakın ilişkilerde birden bir rahatsızlık yaşama, bilişsel ve algısal çarpıklıklar ve sıra dışı acayip davranışlar örüntüsüdür. Davranışları etkileyen ve kültürel değerlerle uyumlu olmayan inanışlar ya da büyüsel düşüncüleri vardır. Mesela batıl inanışlar, telapati ya da altıncı hisse inanmalar gibi. Acayip düşünüş biçimi ve konuşmalar mevcuttur. Duygulanım kısıtlı ve uygunsuzdur. Kuşkuculuk ya da paranoid düşünceler vardır. Alışagelmişin dışında davranışlar vardır ve bunlar bireye özgüdür. Akrabalar dışında yakın ilişkiler ya da sırdaşlar mevcut değildir. Kendilerine yönelik olumsuz yargılardan çok korkarlar. Aşırı toplumsal anksiyeteleri vardır. Bu rahatsızlıkta tıpkı daha önceki rahatsızlıklarda olduğu gibi erkeklerde daha sık gözükür.
Antisosyal kişilk bozukluğu: başkalarının haklarını görmezlikten gelme ve başkalarının haklarına saldırma örüntüsüdür. Bu kişiler tutuklanmaları için zemin hazırlayan eylemlerde tekrar tekrar bulunurlar. Yasa ve topluma ayak uyduramazlar. Sürekli yalan söyleme, takma isimler kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını aldatma eğilimindedirler. Gelecek için tasarılarda bulunmazlar. Kendisinin ve başkalarının güvenliği konusunda umursamazlardır. Yineleyen kavga dövüşler ya da saldırılarla belirli olmak üzere sinirlilik ve saldırganlık mevcuttur. Bu kişiler eylemlerinden dolayı pişmanlık duymazlar. Sorumluluk yüklenmezler. Bu tanının konulabilmesi için kişinin en az 18 yaşında olması gerekir. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülür.
Borderline kişilik bozukluğu: kişiler arası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımlar da tutarsızlık ve belirgin dürtüsellik örüntüsüdür. Bu kişiler terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çabalar gösterirler ki bu terk edilme hayal ürünüdür. Gözünde aşırı büyütme yada yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişiler arası ilişkilerde bulunurlar. Sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı mevcuttur. Kendilerine zarar verme olasılıkları yüksektir ve dürtüsellerdir. Rastgele cinsel ilişkiler yada madde kötüye kullanımı mevcuttur. Tekrarlayan intihar girişimleri mevcuttur. Bireyler sürekli kendilerini boşlukta hissederler ve öfkelerini kontrol edemezler. Kadınlarda daha sık gözüken bir bozukluktur. Yaklaşık tanı konulan bireylerin % 75’i kadındır.
Histrionik kişilik bozukluğu: aşırı duygusallık ve dikkat çekme arayışı örüntüsüdür. Bu kişiler ilgi odağı olmadıklarında rahatsız olurlar. Başkalarıyla etkileşimde uygun olmayacak şekilde baştan çıkarıcı ya da ayartıcı davranışlar sergilerler. Duygular hızlı bir şekilde değişir. Ağlar iken birden yüksek sesle kahkaha atabilirler. Fiziksel görünümlerini ön planda tutarak dikkat çekmeye çalışırlar. Yapmacık davranışlar ve duygularını aşırı abartma eğilimleri vardır. Kişilerden yada olaylardan kolay etkilenirler. Daha çok kadınlara konan bir tanıdır.
Narsistik kişilik bozukluğu: büyüklük duyguları, beğenilme gereksinmesi ve eş duyum yoksunluğu örüntüsüdür.bu kişiler kendisinin çok önemli bir kişi olduğu duygusunu taşır. Sınırsız başarı, güç zeka gibi düşlemler üzerine kafa yorar. Çok beğenilmek isterler. Özel olduklarına inanır ancak özel olduklarına inanacakları kişilerle arkadaşlık kurmaları gerektiğine inanırlar. Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanırlar. Empati kurmazlar çünkü başkalarını anlamaya çalışmak gibi bir istekleri yoktur. Çoğu zaman başkalarını kıskanır yada başkalarının kendilerini kıskandıklarına inanırlar. Daha çok erkeklere konulan bir tanıdır.
Çekingen kişilik bozukluğu: toplumsal kenetlenme, yetersizlik duyguları ve olumsuz değerlendirmeye aşırı duyarlılık örüntüsüdür.bu kişiler eleştirilecek, beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişiler arası ilişki gerektiren mesleki etkinliklerden ya da okul etkinliklerinden kaçınırlar. Eleştirilme kaygısı ile yeni ilişkiler kurmaktan kaçınırlar. Duygularını kendilerine saklarlar. Kendilerini ifade etmekte zorlanırlar. Benlik saygıları düşüktür. Kadın ve erkeklerde eşit oranlarda görülür.
Bağımlı kişilik bozukluğu: kendine bakılması gereksinmesiyle ilişkili baş eğme ve askıntı olma örüntüsüdür. Kişilik özellikleri esneklikten yoksundur. Bu durum uyum bozucudur ve bireyin işlevselliğinde bariz bir bozulmaya neden olur. Bireyler kendi başlarına iş yapamazlar. İşleri başkalarının başlatmasını isterler çünkü onların kendilerinden daha iyi yapacaklarını düşünürler. Yeterli birey olarak görülmekten kaçınırlar çünkü eğer kendilerine yeterli olurlar ise terk edileceklerinden korkarlar. Bağımlı ilişki kurdukları bireyle ilişkileri biter ise hemen bağ kurabilecekleri yeni kişilerin arayışına girerler.
Obsesif-kompülsif kişilik bozukluğu: düzenlilik , mükemmelliyetçilik ve denetim altında tutmayla aşırı ilgilenme örüntüsüdür. Bu kişiler işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmelliyetçilik gösterirler. Sürekli kurallar, planlar düzenlemekle uğraşıp dururlar hatta bu uğraşlar bazen gerçek amacı unutturur. Eskimiş yada değersiz şeyleri elden çıkaramazlar. Katı ve inatçıdırlar. Para harcama konusunda cimridirler. Başkaları işleri tam olarak kendisi gibi yapmayacak ise onlarla çalışmak istemezler. Vicdanlarının sesini aşırı dinler ve bu konuda esneklik göstermezler.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kişilik Bozuklukları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Ferit KARADAŞ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Ferit KARADAŞ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
