Öznel İyi Oluş
İnsanların patolojik davranışları yerine olumlu yanları üzerinde duran yaklaşıma "pozitif psikoloji" denilmektedir. Pozitif psikolojinin bir konusu olan "İyi Oluş" mutluluk ile aynı anlamda kullanılmaktadır. İyi oluş kavramı Dünya sağlık örgütü tarafından da kullanılmaktadır. İyi oluş ya da iyi olma; yalnızca hastalıkların olmayışı değil, fiziksel, sosyal ve ruhsal olarak tam bir iyi olma halidir.
Bradburn (1969) iyi oluş düzeyleri yüksek olan kişilerin olumsuz duygularının olumlu duygularından daha az olduğunu ifade etmiştir. Seligman (2011) ise mutluluk ve iyi oluş terimlerini birbirinden ayırmıştır. Hatta iyi oluşu iki başlık altında incelemiştir. Bunlar Öznel iyi oluş ve Psikolojik iyi oluş'tur. Öznel iyi oluş; kısa süreli, haz temelli etkinliklerin oluşturduğu iyi oluşken, Psikolojik iyi oluş; uzun vadede anlamlı ve değerlidir.
Genel olarak iyilik hali kavramı değerlendirildiğinde bir çok çalışmada öznel iyi oluş ve psikolojik iyi oluş şeklinde iki ana başlıkta incelenmiştir. Öznel iyi oluş; olumlu-olumsuz duygular ve yaşam doyumu ile ilgilenirken, psikolojik iyi oluş gelişim ile ilgilenmektedir. Özetle öznel iyi oluş ile psikolojik iyi oluş karşılaştırıldığında öznel iyi oluşta temel bilgi kaynağı kişinin kendisi iken, psikolojik iyi oluşta iyi olmanın temel bilgi kaynağı alan uzmanlarının kişinin yaşamı ile ilgili değerlendirmeleridir.
Öznel iyi oluş kişinin hayatından aldığı mutluluğu, doyumu değerlendirmesidir. Kişi kendi yaşamını, yaşadıklarını olumlu olarak ifade ediyor ise, öznel iyi oluş düzeyi yani mutluluğu da yüksektir denebilir. Öznel iyi oluş olumlu duygulanım, olumsuz duygulanım ve yaşamdan alınan doyumun bir bütünü olarak ifade edilmektedir. Öznel iyi oluş; yaşamdan alınan doyum ve olumlu duygulanımdan olumsuz duygulanımın çıkarılması ile oluşan bir kavramdır.
Öznel İyi Oluşu Etkileyen Etmenler
Öznel iyi oluş bir çok faktörden etkilenmektedir. Bu faktörlerin bazıları maddi, bazıları çevresel, bazıları manevi olabilmektedir. Örneğin zeka, evli olup olmama, gelir durumu ve kişilik gibi faktörlerin öznel iyi oluş üzerinde anlamlı derecede etkili olduğu düşünülmektedir.
Genetik Yatkınlık
Mutluluğun doğuştan gelip gelmediği ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda iyi oluşun genetik bir kaynağı olduğu dikkat çekmektedir. Elbette ki genetik faktörler tek başına etkili değildir. Çevresel koşulların öznel iyi oluş üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.
Kişilik Özellikleri
Öznel iyi oluş üzerinde kişiliğin önemli bir etkisi bulunmaktadır.Özellikle dışa dönük kişilik ve içedönük kişilik özellikleri öznel iyi oluş ile yakından ilişkilidir. Dışadönük kişilik yapısına sahip olma pozitif duyguları artırırken, içedönük yapı düşük öznel iyi oluşu ve depresyonu beraberinde getirmektedir. İçe dönük kişilik yapısına sahip olanların öznel iyi oluş düzeylerinin düşük olduğu, dışa dönük olanların, sorumluluk sahibi olanların, yumuşak başlı ve deneyime açık kişilerin öznel iyi oluş düzeylerinin ise yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Sağlık
Sağlık öznel iyi oluşun önemli yordayıcılarından biridir. Sağlıklılık durumu kişinin mutluluk düzeyini doğrudan artırmaktadır. Kişi hasta olduğunda olumsuz bir bakış açısı geliştirmekte ve olumsuz duyguları daha çok yaşamaktadır. Bir diğer yönden öznel iyi oluş seviyeleri yüksek olanlar pozitif bir duygulanım içinde olduklarından hastalıklara yakalanma olasılıkları da düşük olmaktadır. Mutluluk düzeyi kişinin biyolojik yapısını etkileyerek, stres düzeyini azaltmakta, bağışıklığı güçlendirmekte ve bu şekilde bir kalkan gibi hastalığın karşısında durmaktadır.
Evlilik
Bir çok araştırmada evli bireylerin bekarlara oranla daha mutlu oldukları sonucu elde edilmiştir.Bu durumun evliliğin başlı başına bir yakınlık ve sosyal destek kaynağı oluşudur. Evlilikleri kötü giden kişilere bakıldığında ise öznel iyi oluşlarının son derece düşün olduğu görülmektedir. Annak (2005) yaptığı çalışmasında bireylerin evlilik durumları ile yaşam doyumları konusunu incelemiştir. Evli olan kişilerin yaşam doyumlarının bekar olanlara göre daha yüksek olduğu sonucunu elde etmiştir.
Din
İnsanların din ile ilişki içinde olması, dini yaşantılarının olması mutluluk düzeylerini artıran önemli bir değişken olarak görülmektedir. İnsanların dine olan yakınlıklarının onları daha az suça yönelttiği, daha az alkol ve madde kullandıkları, daha uzun yaşadıkları, evliliklerinin daha mutlu olduğu ve genel olarak yaşam doyumlarının daha yüksek olduğu ifade edilmektedir. Dindarlık üzerine yapılan çalışmalarda dindar kişilerin daha yüksek yaşam doyumuna sahip oldukları, öznel iyi oluş düzeylerinin daha yüksek olduğu, depresyonu daha az yaşadıkları,daha mutlu ve sağlıklı bir evlilik yaptıkları yönünde sonuçlar yer almaktadır.
İklim
Öznel iyi oluş ile iklim koşulları arasındaki ilişki incelendiğinde ikim koşulları ile mutluluk arasında doğrudan bir ilişkinin olmadığı sonucu elde edilmiştir.Soğuk ya da sıcak ülkelerde kişilerin mutluluk düzeylerinin iklim koşullarından ziyade ihtiyaçların karşılanması ile ilgili olduğu görülmektedir. Bu durum kişilerin mutlu olmak için uyum sağladıklarını ifade eden uyum kuramı ile açıklanmaktadır. Bu durumda da kişiler sıcak ya da soğuk iklim koşullarına uyum sağladıklarından mutlu olmaktadırlar. Yalnız çok soğuk ya da çok sıcak ülkelerde insanların öznel iyi oluş düzeylerinin olumsuz etkilendiği ifade edilebilir. Mevsimler açısından mutluluk düzeyleri değerlendirildiğinde ise sıcak günlerde soğuk günlere oranla insanların daha mutlu oldukları görülmektedir.
Yelda YAVUZ
Uzm.Psikolojik Danışman/Aile Danışmanı
Bradburn (1969) iyi oluş düzeyleri yüksek olan kişilerin olumsuz duygularının olumlu duygularından daha az olduğunu ifade etmiştir. Seligman (2011) ise mutluluk ve iyi oluş terimlerini birbirinden ayırmıştır. Hatta iyi oluşu iki başlık altında incelemiştir. Bunlar Öznel iyi oluş ve Psikolojik iyi oluş'tur. Öznel iyi oluş; kısa süreli, haz temelli etkinliklerin oluşturduğu iyi oluşken, Psikolojik iyi oluş; uzun vadede anlamlı ve değerlidir.
Genel olarak iyilik hali kavramı değerlendirildiğinde bir çok çalışmada öznel iyi oluş ve psikolojik iyi oluş şeklinde iki ana başlıkta incelenmiştir. Öznel iyi oluş; olumlu-olumsuz duygular ve yaşam doyumu ile ilgilenirken, psikolojik iyi oluş gelişim ile ilgilenmektedir. Özetle öznel iyi oluş ile psikolojik iyi oluş karşılaştırıldığında öznel iyi oluşta temel bilgi kaynağı kişinin kendisi iken, psikolojik iyi oluşta iyi olmanın temel bilgi kaynağı alan uzmanlarının kişinin yaşamı ile ilgili değerlendirmeleridir.
Öznel iyi oluş kişinin hayatından aldığı mutluluğu, doyumu değerlendirmesidir. Kişi kendi yaşamını, yaşadıklarını olumlu olarak ifade ediyor ise, öznel iyi oluş düzeyi yani mutluluğu da yüksektir denebilir. Öznel iyi oluş olumlu duygulanım, olumsuz duygulanım ve yaşamdan alınan doyumun bir bütünü olarak ifade edilmektedir. Öznel iyi oluş; yaşamdan alınan doyum ve olumlu duygulanımdan olumsuz duygulanımın çıkarılması ile oluşan bir kavramdır.
Öznel İyi Oluşu Etkileyen Etmenler
Öznel iyi oluş bir çok faktörden etkilenmektedir. Bu faktörlerin bazıları maddi, bazıları çevresel, bazıları manevi olabilmektedir. Örneğin zeka, evli olup olmama, gelir durumu ve kişilik gibi faktörlerin öznel iyi oluş üzerinde anlamlı derecede etkili olduğu düşünülmektedir.
Genetik Yatkınlık
Mutluluğun doğuştan gelip gelmediği ile ilgili yapılan araştırmalar sonucunda iyi oluşun genetik bir kaynağı olduğu dikkat çekmektedir. Elbette ki genetik faktörler tek başına etkili değildir. Çevresel koşulların öznel iyi oluş üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.
Kişilik Özellikleri
Öznel iyi oluş üzerinde kişiliğin önemli bir etkisi bulunmaktadır.Özellikle dışa dönük kişilik ve içedönük kişilik özellikleri öznel iyi oluş ile yakından ilişkilidir. Dışadönük kişilik yapısına sahip olma pozitif duyguları artırırken, içedönük yapı düşük öznel iyi oluşu ve depresyonu beraberinde getirmektedir. İçe dönük kişilik yapısına sahip olanların öznel iyi oluş düzeylerinin düşük olduğu, dışa dönük olanların, sorumluluk sahibi olanların, yumuşak başlı ve deneyime açık kişilerin öznel iyi oluş düzeylerinin ise yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Sağlık
Sağlık öznel iyi oluşun önemli yordayıcılarından biridir. Sağlıklılık durumu kişinin mutluluk düzeyini doğrudan artırmaktadır. Kişi hasta olduğunda olumsuz bir bakış açısı geliştirmekte ve olumsuz duyguları daha çok yaşamaktadır. Bir diğer yönden öznel iyi oluş seviyeleri yüksek olanlar pozitif bir duygulanım içinde olduklarından hastalıklara yakalanma olasılıkları da düşük olmaktadır. Mutluluk düzeyi kişinin biyolojik yapısını etkileyerek, stres düzeyini azaltmakta, bağışıklığı güçlendirmekte ve bu şekilde bir kalkan gibi hastalığın karşısında durmaktadır.
Evlilik
Bir çok araştırmada evli bireylerin bekarlara oranla daha mutlu oldukları sonucu elde edilmiştir.Bu durumun evliliğin başlı başına bir yakınlık ve sosyal destek kaynağı oluşudur. Evlilikleri kötü giden kişilere bakıldığında ise öznel iyi oluşlarının son derece düşün olduğu görülmektedir. Annak (2005) yaptığı çalışmasında bireylerin evlilik durumları ile yaşam doyumları konusunu incelemiştir. Evli olan kişilerin yaşam doyumlarının bekar olanlara göre daha yüksek olduğu sonucunu elde etmiştir.
Din
İnsanların din ile ilişki içinde olması, dini yaşantılarının olması mutluluk düzeylerini artıran önemli bir değişken olarak görülmektedir. İnsanların dine olan yakınlıklarının onları daha az suça yönelttiği, daha az alkol ve madde kullandıkları, daha uzun yaşadıkları, evliliklerinin daha mutlu olduğu ve genel olarak yaşam doyumlarının daha yüksek olduğu ifade edilmektedir. Dindarlık üzerine yapılan çalışmalarda dindar kişilerin daha yüksek yaşam doyumuna sahip oldukları, öznel iyi oluş düzeylerinin daha yüksek olduğu, depresyonu daha az yaşadıkları,daha mutlu ve sağlıklı bir evlilik yaptıkları yönünde sonuçlar yer almaktadır.
İklim
Öznel iyi oluş ile iklim koşulları arasındaki ilişki incelendiğinde ikim koşulları ile mutluluk arasında doğrudan bir ilişkinin olmadığı sonucu elde edilmiştir.Soğuk ya da sıcak ülkelerde kişilerin mutluluk düzeylerinin iklim koşullarından ziyade ihtiyaçların karşılanması ile ilgili olduğu görülmektedir. Bu durum kişilerin mutlu olmak için uyum sağladıklarını ifade eden uyum kuramı ile açıklanmaktadır. Bu durumda da kişiler sıcak ya da soğuk iklim koşullarına uyum sağladıklarından mutlu olmaktadırlar. Yalnız çok soğuk ya da çok sıcak ülkelerde insanların öznel iyi oluş düzeylerinin olumsuz etkilendiği ifade edilebilir. Mevsimler açısından mutluluk düzeyleri değerlendirildiğinde ise sıcak günlerde soğuk günlere oranla insanların daha mutlu oldukları görülmektedir.
Yelda YAVUZ
Uzm.Psikolojik Danışman/Aile Danışmanı
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Öznel İyi Oluş" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Yelda YAVUZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Yelda YAVUZ'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
12 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
