Gün Tayfından Öyküler: Cinsel Kimlik Bozukluğu
MAKALE #1757 © Yazan Psk.Gül ÇÖRÜŞ | Yayın Ekim 2008 | 5,758 Okuyucu
İçinde bulunduğumuz yüzyıl, evliliklerden çok artan boşanmalar, tek kişilik ebeveyn olarak çocuk yetiştirme, sperm bankaları aracılığıyla çocuk edinme, taşıyıcı anne kiralama gibi aile formunun alışılagelenin dışına çıkan halleri ile bizleri kuşatmaktadır.
Paradoksal olarak, aynı yüzyıl, ruh sağlığı alanında, baba yokluğunun ya da babanın duygusal eksikliğinin çocuğun gelişimi ve hatta, normal cinsel kimlik kazanımı sürecindeki olumsuz rolünü vurgulayan araştırmaların da birbiri ardına raporlandığı bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bu raporlamaların bir uzantısı olarak, 1980’lerde psikopatoloji alanına yeni kavram teklif edilmiştir: Cinsel Kimlik Bozukluğu (CKB)
CKB, kadın ya da erkeğin karşı cins ile olan kuvvetli özdeşimi ve kendi cinsiyetinden ötürü duyduğu yüksek stres ile karakterize bir tanıdır. Tablo, çocuk, ergen ya da yetişkinde görülebilir. CKB tanılı kimseler, karşıt cinsin özelliklerini taşıdıklarına ya da karşıt cinsde olmaları gerektiğine inanırlar. Ait oldukları cinsiyetin rol kalıpları ve genital yapısı ile barışık yaşamada güçlük çekerler ve sıklıkla, bedenlerini değiştirebilme arzularını ifade ederler. CKB gösteren tüm kişileri transseksüel olarak adlandırmak mümkün olmamakla birlikte, cinsiyet değiştirme çabasına şu ya da bu şekilde girişen –kozmetik, hormonal ve ameliyat gibi prosedürleri seçen- kimseleri transeksüel olarak nitelemek doğru bir betimlemedir. Bu kimseler sosyal rol anlayışı olarak da karşıt cinsin tutumlarını benimsemektedirler. CKB tanısı alan çocukların en çarpıcı özelliği kendi cinsiyetlerini temsil eden kıyafetleri ve davranış biçimlerini red etmeleridir. Gerçi, şunu hatırdan çıkarmamak gerekir: Her sağlıklı çocuk, hayal dünyasında diğer cinsiyete ait olduğu oyunlara dalabilir. Bu çocuklar ile CKB tanısı alanlar arasındaki temel fark, ikinci grupta işin hayal boyutunda kalmayıp günlük yaşamın her alanına yayılması ve çocuğun buna bağlı olarak depresif, endişeli ve sosyal açıdan içe kapanık bir yapı sergilemeye başlamasıdır.
Nedenler ve Belirtiler:
CKB için bilimsel olarak ortaya konabilmiş belirgin bir neden ya da nedenler dizgesi yoktur. Bununla birlikte, doğumöncesi hormonal dengesizliklerin cinsel kimlik bozukluğunu hazırlayıcı bir unsur olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, aileiçi dinamiklerin kritik tetikleyi rolünü göz ardı etmemek gerekir.
Ruh Hastalıklarının Tanısal ve İstatistiksel El Kitabına göre (DSM-IV, 1994), aşağıda söz edilen kriterlerden en az 4’ünün bir çocukta görülmesi halinde, CKB tanısına ulaşılabilir:
· Kız ya da erkek çocuğun tekrarlı bir şekilde karşıt cinsiyette olma isteğini ifade etmesi ya da karşıt cinsiyeti taşıdığı ısrarında bulunması
· Karşıt cinse ait kıyafetler seçmesi
· Güçlü ve sonu gelmez bir şekilde karşıt cinsiyetin oyunlarını ve rollerini yüklenmesi ya da karşıt cinsin üyesi olduğuna dair bitmek bilmez hayaller kurması
· Karşıt cinsin streotipik oyunlarına katılabilmek için güçlü bir istek duyması
· Oyun arkadaşlarını ve dostlarını ısrarla karşıt cinsten seçmesi
Tedavi:
CKB gösteren çocuklarda özellikle ikincil problemler olarak nitelenen depresyon ve anksiyetenin giderilmesi; bunun yanı sıra, öz-saygının geliştirilmesi tedavinin belkemiğini oluşturur. Terapi sürecinde, biyolojik cinsiyetini temsil eden olumlu özdeşimleri çocuğa sunabilmek gerekir. Ayrıca, ailenin destek psikoterapi sürecine katılımının sağlanması önemlidir.
Cinsiyet deiştirmek üzere hormonal tedavi görme ve ameliyat olma yolunu seçen yetişkinler için tıp doktorlarından, psiyatrist ve psikologlar ile cerrahlardan oluşan bir sağlık ekibinin izlem raporu şarttır. Zira, söz konusu ameliyatın geri dönüş imkanı yoktur. Bu nedenle, izlem çalışmasının bir bölümünü kişinin karşıt-rolün tüm özelliklerini tecrübe ettiği süreç gözlemleri oluşturur. Akran dayanışma gruplarına katılım ile bireysel psikolojik danışmanlık yardımı alabilmek sürecin ayrılmaz parçalarıdır.
Prognoz:
Uzun süreli takip araştırmaları, cinsiyet değiştirme ameliyatı sonrasında olumlu sonuçlara işaret etmektedir. Bununla birlikte, kişilerin sosyal hayatlarında ve iş yaşamlarında onları bekleyen zorlu değişimler söz konusudur. Bu nedenle, psikoterapi ameliyat sonrası yaşamın en önemli destek unsurudur.
Unutmamalıdır ki, hiç bir çocuğun hayal dünyasında, büyüdüğü zaman toplum tarafından dışlanmak, duygusal güven ve şevkat bağı kurmaya çalıştığı yakınları tarafından itilmek, yalnız kalmak, aşağılanmak, süregen bir şekilde hakarete uğramak, sosyal haklarını ve saygınlığını yitirmek gibi resimler yoktur. Tam tersine, her çocuk hayal dünyasında, bir gemi kaptanıdır ya da bir pilot, bir öğretmendir ya da iyi bir futbolcu… Hiç bir çocuğun hayalinde tarifini dahi bilemediği “cinsel kimliğin” karşıt-cinse uygun olarak kurulması için işleyen bilinçli bir inşa süreci yoktur. O halde, belki biyolojik programları iyi işlemediğinden, belki çevresel ilişkileri talihsiz gittiğinden nereye ait oldukları sorusunu çocukluk ve ergenlik dönemleri boyunca verememiş olan yetişkin çocukları ne ile suçluyoruz? Her ne ile suçluyorsak, bazı düşünce sistemleri de bizleri, belki siyah derili doğduğumuz için, belki çingene şarkılarıyla büyütüldüğümüz için, belki başka bir dine mensup olarak dünyaya gözlerimi açtığımız için, belki de yeterince zeki olmadığımız için suçlayabilirler… Oysa, kendine göre bir zenci seçip ilan ederek gururlanabileceğini varsayan beyaz, gün tayfında kendi hiçliğini hazırlar…
___________
Bu makale, Popüler Psikiyatri Dergisi'nde de yayımlanmıştır.
Paradoksal olarak, aynı yüzyıl, ruh sağlığı alanında, baba yokluğunun ya da babanın duygusal eksikliğinin çocuğun gelişimi ve hatta, normal cinsel kimlik kazanımı sürecindeki olumsuz rolünü vurgulayan araştırmaların da birbiri ardına raporlandığı bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bu raporlamaların bir uzantısı olarak, 1980’lerde psikopatoloji alanına yeni kavram teklif edilmiştir: Cinsel Kimlik Bozukluğu (CKB)
CKB, kadın ya da erkeğin karşı cins ile olan kuvvetli özdeşimi ve kendi cinsiyetinden ötürü duyduğu yüksek stres ile karakterize bir tanıdır. Tablo, çocuk, ergen ya da yetişkinde görülebilir. CKB tanılı kimseler, karşıt cinsin özelliklerini taşıdıklarına ya da karşıt cinsde olmaları gerektiğine inanırlar. Ait oldukları cinsiyetin rol kalıpları ve genital yapısı ile barışık yaşamada güçlük çekerler ve sıklıkla, bedenlerini değiştirebilme arzularını ifade ederler. CKB gösteren tüm kişileri transseksüel olarak adlandırmak mümkün olmamakla birlikte, cinsiyet değiştirme çabasına şu ya da bu şekilde girişen –kozmetik, hormonal ve ameliyat gibi prosedürleri seçen- kimseleri transeksüel olarak nitelemek doğru bir betimlemedir. Bu kimseler sosyal rol anlayışı olarak da karşıt cinsin tutumlarını benimsemektedirler. CKB tanısı alan çocukların en çarpıcı özelliği kendi cinsiyetlerini temsil eden kıyafetleri ve davranış biçimlerini red etmeleridir. Gerçi, şunu hatırdan çıkarmamak gerekir: Her sağlıklı çocuk, hayal dünyasında diğer cinsiyete ait olduğu oyunlara dalabilir. Bu çocuklar ile CKB tanısı alanlar arasındaki temel fark, ikinci grupta işin hayal boyutunda kalmayıp günlük yaşamın her alanına yayılması ve çocuğun buna bağlı olarak depresif, endişeli ve sosyal açıdan içe kapanık bir yapı sergilemeye başlamasıdır.
Nedenler ve Belirtiler:
CKB için bilimsel olarak ortaya konabilmiş belirgin bir neden ya da nedenler dizgesi yoktur. Bununla birlikte, doğumöncesi hormonal dengesizliklerin cinsel kimlik bozukluğunu hazırlayıcı bir unsur olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, aileiçi dinamiklerin kritik tetikleyi rolünü göz ardı etmemek gerekir.
Ruh Hastalıklarının Tanısal ve İstatistiksel El Kitabına göre (DSM-IV, 1994), aşağıda söz edilen kriterlerden en az 4’ünün bir çocukta görülmesi halinde, CKB tanısına ulaşılabilir:
· Kız ya da erkek çocuğun tekrarlı bir şekilde karşıt cinsiyette olma isteğini ifade etmesi ya da karşıt cinsiyeti taşıdığı ısrarında bulunması
· Karşıt cinse ait kıyafetler seçmesi
· Güçlü ve sonu gelmez bir şekilde karşıt cinsiyetin oyunlarını ve rollerini yüklenmesi ya da karşıt cinsin üyesi olduğuna dair bitmek bilmez hayaller kurması
· Karşıt cinsin streotipik oyunlarına katılabilmek için güçlü bir istek duyması
· Oyun arkadaşlarını ve dostlarını ısrarla karşıt cinsten seçmesi
Tedavi:
CKB gösteren çocuklarda özellikle ikincil problemler olarak nitelenen depresyon ve anksiyetenin giderilmesi; bunun yanı sıra, öz-saygının geliştirilmesi tedavinin belkemiğini oluşturur. Terapi sürecinde, biyolojik cinsiyetini temsil eden olumlu özdeşimleri çocuğa sunabilmek gerekir. Ayrıca, ailenin destek psikoterapi sürecine katılımının sağlanması önemlidir.
Cinsiyet deiştirmek üzere hormonal tedavi görme ve ameliyat olma yolunu seçen yetişkinler için tıp doktorlarından, psiyatrist ve psikologlar ile cerrahlardan oluşan bir sağlık ekibinin izlem raporu şarttır. Zira, söz konusu ameliyatın geri dönüş imkanı yoktur. Bu nedenle, izlem çalışmasının bir bölümünü kişinin karşıt-rolün tüm özelliklerini tecrübe ettiği süreç gözlemleri oluşturur. Akran dayanışma gruplarına katılım ile bireysel psikolojik danışmanlık yardımı alabilmek sürecin ayrılmaz parçalarıdır.
Prognoz:
Uzun süreli takip araştırmaları, cinsiyet değiştirme ameliyatı sonrasında olumlu sonuçlara işaret etmektedir. Bununla birlikte, kişilerin sosyal hayatlarında ve iş yaşamlarında onları bekleyen zorlu değişimler söz konusudur. Bu nedenle, psikoterapi ameliyat sonrası yaşamın en önemli destek unsurudur.
Unutmamalıdır ki, hiç bir çocuğun hayal dünyasında, büyüdüğü zaman toplum tarafından dışlanmak, duygusal güven ve şevkat bağı kurmaya çalıştığı yakınları tarafından itilmek, yalnız kalmak, aşağılanmak, süregen bir şekilde hakarete uğramak, sosyal haklarını ve saygınlığını yitirmek gibi resimler yoktur. Tam tersine, her çocuk hayal dünyasında, bir gemi kaptanıdır ya da bir pilot, bir öğretmendir ya da iyi bir futbolcu… Hiç bir çocuğun hayalinde tarifini dahi bilemediği “cinsel kimliğin” karşıt-cinse uygun olarak kurulması için işleyen bilinçli bir inşa süreci yoktur. O halde, belki biyolojik programları iyi işlemediğinden, belki çevresel ilişkileri talihsiz gittiğinden nereye ait oldukları sorusunu çocukluk ve ergenlik dönemleri boyunca verememiş olan yetişkin çocukları ne ile suçluyoruz? Her ne ile suçluyorsak, bazı düşünce sistemleri de bizleri, belki siyah derili doğduğumuz için, belki çingene şarkılarıyla büyütüldüğümüz için, belki başka bir dine mensup olarak dünyaya gözlerimi açtığımız için, belki de yeterince zeki olmadığımız için suçlayabilirler… Oysa, kendine göre bir zenci seçip ilan ederek gururlanabileceğini varsayan beyaz, gün tayfında kendi hiçliğini hazırlar…
___________
Bu makale, Popüler Psikiyatri Dergisi'nde de yayımlanmıştır.
Beğenin 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
cinsel kimlik, cinsel bozukluk, cinsel kimlik bozukluğu, transseksüel, transseksüellik, cinsiyet değiştirme, prognoz
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
