Yetişkin ve Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Psikolojik Travma ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travma denilince genelde deprem, yangın, felaket gibi şeyleri algılamaktayız. Hayatı tehlikesi olmayan ama bizi zorlayan her şey travmatik bir özelliğe sahip olabilmektedir. Buna karşın, günlük rutini bozan, ani ve beklenmedik bir şekilde gelişen, dehşet, kaygı ve panik yaratan, kişinin anlamlandırma süreçlerini bozan olaylar travmatik yaşantılar olarak tanımlanabilmektedir.
Trafik kazası, doğal afet, taciz, daha zorlayıcı bir yaşantı, aile içi şiddet, dayak, zorbalık, tehdit, aşağılama, küfür, bomba patlaması sonrası süreçler birer psikolojik travmadır. Toplum olarak bu travmatik yaşantılar bizi psikolojik olarak tehdit etmekte ve stresle mücadele yollarını öğrenmeye zorlamaktadır. Psikolojik travma, olayı yaşayan kişinin algısı ve değerlendirmesi doğrultusunda tanımlanmaktadır.
Yaşama karşı tehdit algılama, vücudun bütünlüğüne karşı tehdit algılama, sevdiklerimize karşı tehdit algılama, inanç sistemlerimize karşı tehdit algılama söz konusu ise bu olaylar kişi için travmatik bir yaşantıdır. Ülkemiz geçmişte yaşanan siyasi olaylar, depremler, inanç ve giyim özgürlüğüne karşı yapılan müdahaleler, gerçekleşen terör hadiseleri ve ideolojik saplantılar, etnik ayrımcılık, aile içi şiddet, çocuk tacizleri bakımından psikolojik travmalara sıkça rastlanan ve travma sonrası stres bozukluğunun yaygın olduğu toplumsal zihinsel belleğe sahiptir. Bu tür olaylarda kişilerde genellikle gücü kötüye kullanma, duyulan güvene ihanet etme, tuzağa düşme, çaresizlik, kafa karışıklığı veya kayıp söz konusu olabilmektedir. Bu oldukça geniş tanım, içeriğinde hem tek seferlik olaylar (kazalar, doğal afetler, suçlar, ameliyatlar, ölümler, vb.) hem de tekrarlayan ve süre giden olaylar (çocuk istismarları, çocuk ihmalleri, savaşlar, şiddet içeren ilişkiler, patlayan bombalar vb.) bulundurmaktadır.
Travma çok çeşitli psikiyatrik belirti ve psikolojik durumlara yol açabilmektedir. Akut Stres Tepkisi, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), Travmatik Yas, Depresyon, Somatoform Bozukluklar, Alkol-Madde Kullanım Bozuklukları, Anksiyete ve Mizaç Bozuklukları, Psikotik Bozukluklar, Var olan Psikiyatrik Bozukluğun Alevlenmesi, Kişinin Toplumla Uyumu, İş- Sosyal Yaşantısında Aksamalar ve Çalışma Veriminin Düşmesi travmatik olaylardan sonra en sık karşılaşılan psikiyatrik bozukluklardır. Sürekli kaygı, kronik strese yol açmakta ve ilerleyen zamanlarda travmalara dönüşebilmektedir. Kronikleşen bozukluk kişinin iş, aile ve sosyal yaşantısını bozarak kişi ve toplum için önemli bir sorun haline gelebilir. Ancak travmalardan sonra en sık rastladığımız psikolojik sorunların başında Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kişinin travmatik olayı elinde olmadan tekrar tekrar anımsaması, olayla ilgili kabus veya sıkıntı verici rüyalar görmesi, bazen olayı yeniden yaşıyor gibi hissetmesi, olayı hatırlatan durumlarla karşılaştığında yoğun psikolojik sıkıntı duyması ve/veya fiziksel tepkiler yaşaması travma belirtileridir.
Kişinin olayla ilgili düşünce, duygu ve konuşmalardan kaçınmak için özel çaba sarf etmesi, olayı hatırlatan etkinlik, durum ve kişilerden kaçınması, olayın bazı bölümlerini hatırlayamaması, duygularında donukluk, insanlardan uzaklaşma ya da yabancılaşma hissetmesi, daha önce sevdiği etkinliklere karşı ilgisinde azalma olması ve bir geleceği kalmadığı duygusunu yaşaması travma belirtileridir.
Kişinin uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede güçlük çekmesi, çabuk sinirlenme hali ve öfke patlamaları yaşaması, kendini sürekli tetikte hissetmesi, aşırı irkilme tepkileri vermesi, yoğunlaşma ve dikkat güçlükleri yaşaması travma belirtileridir. Kişilerin bu belirtilerin hepsini yaşıyor olması gerekmez. Travma Sonrası Stres Bozukluğu için sadece ikisini yaşıyor olması yeterlidir.
Bütün bu belirtilere, suçluluk duyguları, kişiler arası ilişkilerde bozulma, duygulanımda iniş çıkışlar, kendi kendine zarar veren davranışlar, bedensel yakınmalar, utanç, umutsuzluk, değersizlik duyguları, toplumdan uzaklaşma gibi belirtiler de eşlik edebilir.
TSSB belirtileri olaydan hemen sonra görülebileceği gibi, olayın üstünden altı ay geçtikten sonrada ortaya çıkabilir. Bu belirtiler üç aydan uzun sürerse Travma Sonrası Stres Bozukluğu kronikleşmiş demektir.
Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nasıl Gelişir?
Çocuklarda travmanın yeniden yaşantılaması daha değişik olabilir. Travmatik olayla ile ilgili kabuslar oluşur ve bu kabuslar değişerek başka tehdit edici durumlar olarak yaşanabilir. Çocuklarda travmayı tekrar tekrar yaşantılama doğrudan değil oyun temalarında görülebilir.
Karın ağrısı, baş ağrısı gibi bir çok somatik yakınmalar olabilir ve tırnak yeme gibi davranışlar ortaya çıkabilir. Her şeyden önce korku ve endişe içindeki çocuğu anlamak çok önemlidir. Çocukların korkuları anlamsız veya aşırı bulunduğu taktirde, çocuklar anlaşılmadıkları hissiyle utanıp, reddedilmiş ve sevilmiyor hissedebilirler. Bu da sonuçta korkularını daha da arttırır. Bu yüzden çocuğunuzu dinleyin ve konuşması için onu cesaretlendiriniz. Ebeveynler çocuklarının korkuları ve endişelerinin üstesinden gelmelerine yardımcı olabilirler. Yardım edemedikleri zaman bu ebeveynlerin yetersizliği demek değildir. Çocuğunuzun aşırı derecede endişelendiğini gördüğünüz taktirde, zamanında ruh sağlığı uzmanında destek almak sorunun büyümesini engeller ve normale dönme sürecini hızlandırır.
Çocuğunuzda yaşanan olaydan öncesine göre değişiklikler ve sıkıntılar görüyorsanız mutlaka bir uzmana başvurunuz. Çocuğunuzu, hayatın onun karşısına çıkarabileceği her türlü travmatik olaya karşı hazırlamanız mümkün değildir. Ancak, çocukları bu konularda bilinçlendirmek, onların travmalar karşısında daha hazırlıklı olmaları için bir zemin hazırlamak sizin elinizdedir.
Çocuklarda Travmaya Bağlı Davranışlar Nelerdir?
Uyku bozuklukları, kabuslar,
Yeme, giyinme, tuvalet alışkanlığı gibi alanlarda farklılıklar,
Kıpır kıpır, huzursuz olma,
Uykulu, donuk olma, yalnız kalma isteği,
Her fırsatta ağlama,
Tanıdığı nesnelere aşırı bağlanma,
Değişiklikle baş etmede zorlanma,
Anne-babayla olan ilişkilerde farklılık, aşırı talepkar olma ya da tamamen içine kapanma,
Kardeşlerle olan ilişkilerin daha olumsuz olması, kavgaların artması,
Travmatik olayla ilgili takıntılı düşünceler geliştirme, sürekli bu olay hakkında konuşma, bu olayla ilgili oyunlar oynama,
Olayın tekrarlanacağı endişesi,
Başkalarının gereksinimlerini aşırı derecede önemseme,
Okul başarısında düşüş,
Dikkatte azalma ve bozulma,
Doyumsuz olma,
Küçük olaylara aşırı tepkiler verme
Çocuğunuzda olaydan hemen sonra gözleyeceğiniz davranış değişiklikleri akut yas reaksiyonu olarak olarak adlandırılır. Çocuğunuzun böyle bir süreçten geçtiğini anlayabilmek için sizi merkezimize bekliyoruz. Herhangi bir travmatik olay yaşadıysanız, olaydan sonra bahsedilen belirtilerden/hastalıklardan bir kısmını yaşıyorsanız; yaşadığınız belirtiler iş, sosyal, günlük yaşamınızı etkiliyorsa zaman her şeyin ilacıdır diye düşünmeyi ve bu belirtilerin kendiliğinden geçmesini beklemeyi bırakmalısınız. Bir ruh sağlığı uzmanına başvurmalısınız.
Travma denilince genelde deprem, yangın, felaket gibi şeyleri algılamaktayız. Hayatı tehlikesi olmayan ama bizi zorlayan her şey travmatik bir özelliğe sahip olabilmektedir. Buna karşın, günlük rutini bozan, ani ve beklenmedik bir şekilde gelişen, dehşet, kaygı ve panik yaratan, kişinin anlamlandırma süreçlerini bozan olaylar travmatik yaşantılar olarak tanımlanabilmektedir.
Trafik kazası, doğal afet, taciz, daha zorlayıcı bir yaşantı, aile içi şiddet, dayak, zorbalık, tehdit, aşağılama, küfür, bomba patlaması sonrası süreçler birer psikolojik travmadır. Toplum olarak bu travmatik yaşantılar bizi psikolojik olarak tehdit etmekte ve stresle mücadele yollarını öğrenmeye zorlamaktadır. Psikolojik travma, olayı yaşayan kişinin algısı ve değerlendirmesi doğrultusunda tanımlanmaktadır.
Yaşama karşı tehdit algılama, vücudun bütünlüğüne karşı tehdit algılama, sevdiklerimize karşı tehdit algılama, inanç sistemlerimize karşı tehdit algılama söz konusu ise bu olaylar kişi için travmatik bir yaşantıdır. Ülkemiz geçmişte yaşanan siyasi olaylar, depremler, inanç ve giyim özgürlüğüne karşı yapılan müdahaleler, gerçekleşen terör hadiseleri ve ideolojik saplantılar, etnik ayrımcılık, aile içi şiddet, çocuk tacizleri bakımından psikolojik travmalara sıkça rastlanan ve travma sonrası stres bozukluğunun yaygın olduğu toplumsal zihinsel belleğe sahiptir. Bu tür olaylarda kişilerde genellikle gücü kötüye kullanma, duyulan güvene ihanet etme, tuzağa düşme, çaresizlik, kafa karışıklığı veya kayıp söz konusu olabilmektedir. Bu oldukça geniş tanım, içeriğinde hem tek seferlik olaylar (kazalar, doğal afetler, suçlar, ameliyatlar, ölümler, vb.) hem de tekrarlayan ve süre giden olaylar (çocuk istismarları, çocuk ihmalleri, savaşlar, şiddet içeren ilişkiler, patlayan bombalar vb.) bulundurmaktadır.
Travma çok çeşitli psikiyatrik belirti ve psikolojik durumlara yol açabilmektedir. Akut Stres Tepkisi, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), Travmatik Yas, Depresyon, Somatoform Bozukluklar, Alkol-Madde Kullanım Bozuklukları, Anksiyete ve Mizaç Bozuklukları, Psikotik Bozukluklar, Var olan Psikiyatrik Bozukluğun Alevlenmesi, Kişinin Toplumla Uyumu, İş- Sosyal Yaşantısında Aksamalar ve Çalışma Veriminin Düşmesi travmatik olaylardan sonra en sık karşılaşılan psikiyatrik bozukluklardır. Sürekli kaygı, kronik strese yol açmakta ve ilerleyen zamanlarda travmalara dönüşebilmektedir. Kronikleşen bozukluk kişinin iş, aile ve sosyal yaşantısını bozarak kişi ve toplum için önemli bir sorun haline gelebilir. Ancak travmalardan sonra en sık rastladığımız psikolojik sorunların başında Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Kişinin travmatik olayı elinde olmadan tekrar tekrar anımsaması, olayla ilgili kabus veya sıkıntı verici rüyalar görmesi, bazen olayı yeniden yaşıyor gibi hissetmesi, olayı hatırlatan durumlarla karşılaştığında yoğun psikolojik sıkıntı duyması ve/veya fiziksel tepkiler yaşaması travma belirtileridir.
Kişinin olayla ilgili düşünce, duygu ve konuşmalardan kaçınmak için özel çaba sarf etmesi, olayı hatırlatan etkinlik, durum ve kişilerden kaçınması, olayın bazı bölümlerini hatırlayamaması, duygularında donukluk, insanlardan uzaklaşma ya da yabancılaşma hissetmesi, daha önce sevdiği etkinliklere karşı ilgisinde azalma olması ve bir geleceği kalmadığı duygusunu yaşaması travma belirtileridir.
Kişinin uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede güçlük çekmesi, çabuk sinirlenme hali ve öfke patlamaları yaşaması, kendini sürekli tetikte hissetmesi, aşırı irkilme tepkileri vermesi, yoğunlaşma ve dikkat güçlükleri yaşaması travma belirtileridir. Kişilerin bu belirtilerin hepsini yaşıyor olması gerekmez. Travma Sonrası Stres Bozukluğu için sadece ikisini yaşıyor olması yeterlidir.
Bütün bu belirtilere, suçluluk duyguları, kişiler arası ilişkilerde bozulma, duygulanımda iniş çıkışlar, kendi kendine zarar veren davranışlar, bedensel yakınmalar, utanç, umutsuzluk, değersizlik duyguları, toplumdan uzaklaşma gibi belirtiler de eşlik edebilir.
TSSB belirtileri olaydan hemen sonra görülebileceği gibi, olayın üstünden altı ay geçtikten sonrada ortaya çıkabilir. Bu belirtiler üç aydan uzun sürerse Travma Sonrası Stres Bozukluğu kronikleşmiş demektir.
Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nasıl Gelişir?
Çocuklarda travmanın yeniden yaşantılaması daha değişik olabilir. Travmatik olayla ile ilgili kabuslar oluşur ve bu kabuslar değişerek başka tehdit edici durumlar olarak yaşanabilir. Çocuklarda travmayı tekrar tekrar yaşantılama doğrudan değil oyun temalarında görülebilir.
Karın ağrısı, baş ağrısı gibi bir çok somatik yakınmalar olabilir ve tırnak yeme gibi davranışlar ortaya çıkabilir. Her şeyden önce korku ve endişe içindeki çocuğu anlamak çok önemlidir. Çocukların korkuları anlamsız veya aşırı bulunduğu taktirde, çocuklar anlaşılmadıkları hissiyle utanıp, reddedilmiş ve sevilmiyor hissedebilirler. Bu da sonuçta korkularını daha da arttırır. Bu yüzden çocuğunuzu dinleyin ve konuşması için onu cesaretlendiriniz. Ebeveynler çocuklarının korkuları ve endişelerinin üstesinden gelmelerine yardımcı olabilirler. Yardım edemedikleri zaman bu ebeveynlerin yetersizliği demek değildir. Çocuğunuzun aşırı derecede endişelendiğini gördüğünüz taktirde, zamanında ruh sağlığı uzmanında destek almak sorunun büyümesini engeller ve normale dönme sürecini hızlandırır.
Çocuğunuzda yaşanan olaydan öncesine göre değişiklikler ve sıkıntılar görüyorsanız mutlaka bir uzmana başvurunuz. Çocuğunuzu, hayatın onun karşısına çıkarabileceği her türlü travmatik olaya karşı hazırlamanız mümkün değildir. Ancak, çocukları bu konularda bilinçlendirmek, onların travmalar karşısında daha hazırlıklı olmaları için bir zemin hazırlamak sizin elinizdedir.
Çocuklarda Travmaya Bağlı Davranışlar Nelerdir?
Uyku bozuklukları, kabuslar,
Yeme, giyinme, tuvalet alışkanlığı gibi alanlarda farklılıklar,
Kıpır kıpır, huzursuz olma,
Uykulu, donuk olma, yalnız kalma isteği,
Her fırsatta ağlama,
Tanıdığı nesnelere aşırı bağlanma,
Değişiklikle baş etmede zorlanma,
Anne-babayla olan ilişkilerde farklılık, aşırı talepkar olma ya da tamamen içine kapanma,
Kardeşlerle olan ilişkilerin daha olumsuz olması, kavgaların artması,
Travmatik olayla ilgili takıntılı düşünceler geliştirme, sürekli bu olay hakkında konuşma, bu olayla ilgili oyunlar oynama,
Olayın tekrarlanacağı endişesi,
Başkalarının gereksinimlerini aşırı derecede önemseme,
Okul başarısında düşüş,
Dikkatte azalma ve bozulma,
Doyumsuz olma,
Küçük olaylara aşırı tepkiler verme
Çocuğunuzda olaydan hemen sonra gözleyeceğiniz davranış değişiklikleri akut yas reaksiyonu olarak olarak adlandırılır. Çocuğunuzun böyle bir süreçten geçtiğini anlayabilmek için sizi merkezimize bekliyoruz. Herhangi bir travmatik olay yaşadıysanız, olaydan sonra bahsedilen belirtilerden/hastalıklardan bir kısmını yaşıyorsanız; yaşadığınız belirtiler iş, sosyal, günlük yaşamınızı etkiliyorsa zaman her şeyin ilacıdır diye düşünmeyi ve bu belirtilerin kendiliğinden geçmesini beklemeyi bırakmalısınız. Bir ruh sağlığı uzmanına başvurmalısınız.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Yetişkin ve Çocuklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Eyüp TUNAHAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Eyüp TUNAHAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
