Sebze ve Meyve Grubunun Tüketim Miktarının Cinsiyete ve Yaş Sınıflamasına(18-30 Yaş,19-49 Yaş ) Göre Tüketim Durumu
SEBZE VE MEYVE GRUBUNUN TÜKETİM MİKTARININ CİNSİYETE VE YAŞ SINIFLAMASINA(18-30 yaş,19-49 yaş ) GÖRE TÜKETİM DURUMU
ÖZET:
Amaç: Bu araştırma 19-49 yaş grubunda ki bireylerin yeme tutumları ve besin tüketimlerinin özellikle sebze ve meyve tüketim miktarlarının yaş ve cinsiyet sınıflamasına göre durumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Bireyler ve yöntem: Araştırma Türkiye deki bütün illeri kapsayacak şekilde Hacettepe Üniversitesi Sağlık bilimler fakültesi beslenme ve diyetetik bölümü 3. Sınıf öğrencileri tarafından ülkeyi temsil yeterliliği kabul edilen 150 kişiyle yapılmıştır. Bilgilendirilmiş onamları alınmış bireylere anketler uygulanmıştır. Anketler de bireylere standart, kapalı uçlu sorular,24 saatlik geriye dönük besin tüketim kayıtları yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 11.0 ve BEBİS programların da değerlendirilmiş ve analiz edilmiştir.
Bulgular : çalışmaya katılan 150 bireyin 51 i erkek 99 u kadındır. Toplamda %80i 20-30 yaş grubunda olduğu görülmüştür. Bireylerin %76 nın sigara içmedikleri, % 86 sının ise alkol tüketmedikleri, %62 sinin BKİ normal, %8.7 inin şişman bulunmuştur.erkeklerin vücut ağırlığı 77.9±11.7 kg, kadınları ise 59.9±9.8 kg dır. 18-30 yaş grubunda ki %69.2 , 31-49 yaş grubundakilerin ise %33.3 nün BKİ normaldir. Erkeklerin süt tüketim miktarı 78.4±109.5 ml, kadınların ise 84.3±101.5 ml dir. Zeytinyağı tüketim miktarı kadınlarda 11±11.2 ml, erkeklerde 9.4±8.4 ml dir. Çay tüketim miktarı erkeklerde 210.7±162.7 ml, kadınlarda ise 213.6±151.7 ml bulunmuştur. Beyaz ekmek tüketim miktarı erkeklerde 131.8±134.5 g, kadınlarda 119.5±114.3 g dır. Kadınların yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 97.1±76.2 gram, erkeklerin 59.2±51.3 gramdır. 18-30 yaş grubunun yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 88.2±74.4 g, 31-49 yaş grubunda kilerin ise grubunda 72.8±57.3 gram bulunmuştur.
Sonuç: Araştırma sonucunda 20-30 yaş grubunda ki bireylerin 31-49 yaş grubundakilerden daha fazla yeşil yapraklı sebze tüketmişlerdir. Erkeklerin sigara içme süreleri kadınlardan daha fazla bulunmuştur. Kadınların bekarlık , öğrencilik oranları ise erkeklerden fazladır. Erkekler kadınlardan daha şişman bulunmuştur. 18-30 yaş grubunun yeşil yapraklı sebze , patates, sarı sebze, diğer sebzeler, turunçgiller, taze meyveler, meyve suları, kuru meyve tüketimleri 31-49 yaş grubundan fazla bulunmuştur.
GİRİŞ:
Her canlının yaşamını sürdürmesi için beslenmesi zorunludur (Çalıştır ve ark., 2005). Ancak beslenmenin fizyolojik olduğu kadar sosyolojik ve psikolojik bir olay olduğu da unutulmamalıdır (Çalıştır ve ark., 2005). (Çalıştır, B., Dereli, F., Eksen, M. ve Aktaş, S. (2005).”Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi”, Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, 2(2):1-8. ). Beslenme ; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır. Beslenme insan gereksinimlerinin başında gelir. 21. Yüzyılın başından beri sürdürülen bilimsel araştırmalarla, beslenme bir bilim dalı olarak gelişmiştir. Bu bilim dalı beslenme de esas olan besin öğelerinin türleri, miktarları, özellikleri ve vücut çalışmasında ki işlevlerini besinlerin bileşimini , fiziksel ve kimyasal özelliklerinin , üretimden tüketime değin uygulanan işlemlerin besin kalitesini etkilerini , değişik yaş, cinsiyet, çalışma ve özel durumda olan bireyler ve gruplar için uygun beslenme planlarının yapılmasını inceler( Baysal, 2011). Ancak beslenmenin fizyolojik olduğu kadar , psikolojik olduğu da unutulmamalıdır (Çalıştır ve ark., 2005).
Sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla beslenme durumunun sürekli ve düzenli olarak saptanması ; bireyin fiziksel yapısının , büyüme ve gelişmesinin , organlarının işlevlerinin, davranışlarının idrar kan veya dokularda bulunan besin öğeleri düzeyleri besin alımının kalite ve miktar yönünden değerlendirilmelidir. Ayrıca bireyin ilaç kullanımı , stres , kronik hastalıklar , ekonomik durum , beslenme bilgi düzeyi , eğitim durumu, kültürel yapı ve yaşam koşullarını da beslenme durumunu etkilemektedir( Pekcan, 2011).
Beslenme durumunu saptanması ise; besin alımının tüketim durumunun saptanması, laboratuar testleri , klinik belirtiler ve sağlık öyküsü , antropometrik yöntemler, psikososyal veriler ile saptanır. Bireyin besin alımının( tüketiminin) saptanması için doğru bir sorgulamanın yapılması, kayıt tutması ve de değerlendirilmesi gerekir. Çalışma da kullanılan 24 saatlik hatırlama yöntemi sık kullanılan kolay bir yöntemdir. Bireye son 24 saatinde tükettiği tüm besinler ve içecekler sorulur( Pekcan, 2011).
Yeme tutum testiyle yeme davranışının ciddi olarak bozulduğu psikiyatrik bozukluklar saptanır. DSM-IV ölçütlerine göre yeme bozuklukları anoreksiya nevroza (AN), bulimia nevroza (BN) ve atipik yeme bozuklukları (AYB) olarak da sınıflandırılmaktadır10.
Bu çalışma da 19-49 yaş arasında ki bireylerin yeme tutumları , besin tüketim durumları, özellikle sebze ve meyve tüketim miktarını etkileyen faktörlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
YÖNTEM:
Araştırma, Türkiye deki bütün illeri kapsayacak şekil de 150 kişiyle yapıldı. Araştırma için 150 kişi 21-49 yaş arasından rastgele örneklem yöntemiyle seçildi. Araştırmaya katılan bireylerin araştırma hakkında bilgilendirilmiş onamları alındı. Örneklem ise belli bir bölgeden, belli kurallara göre seçilen, ülkeyi temsil yeterliliği kabul edilen küçük bir küme olarak seçildi(1). Yöntem olarak ise anketler kullanıldı. Anketi uygulayacak sağlık personeli ise Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimler Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 3. Sınıf öğrencilerine ön eğitim verilerek bireyler arasındaki farklılıklar standardize edilerek uygulandırıldı. Anketler de önceden hazırlanan, aynı sözcüklerle ve aynı sırada deneklere yöneltilen amacı tüm deneklerin aynı soruyu aynı biçimde anlaması, yorumlaması ve kendi görüşüne göre yanıtlamasını sağlayan standart sorular, deneğe yöneltilen sorunun karşılığının sorunun içinde olduğu, genellikle evet-hayır, sıralama, bir dizi yanıt içinden istediğini seçme biçimlerinde olan kapalı uçlu sorular , durum olay ya da kişinin gerçek yaşamıyla ilgili sorular soruldu. Anketler de yüz yüze görüşme yolu uygulandı. Anketler de kullanılan görüşme yolu ; posta ve internet yolu ile anket yöntemine göre bireylerden yanıt alma yüzdesi çok fazladır. Görüşmecinin; bireyin kişiliği, çevresi ve yaşantısı hakkında değerlendirmesine yardımcı olmak, yanlışlarını düzeltmek, eksikliklerini tamamlatmak olanağı sağlar. Görüşmeci direkt olarak birey ile görüşme yaptığı için başkasının yanıt vermesi olanaksızdır. Bireyin duyarlılıkla karşılayacağı bazı soruları görüşmeci uygun bir dille açıklar. Bu yöntemin büyük bir bölgede olması ve bireylerin adreslerinin bulmanın güç ve zaman alıcı olması, ulaşım giderlerinin fazla olması, görüşmecinin bazı konularda yan tutabilme durumu ve görüşme yolu ile anket yönteminin diğer yöntemlere göre bireyin daha çok zamanını alması gibi dezavantajlar ise en alt düzeye indirilmiştir. Anket yöntemiyle yapılacak bir araştırmada istenilen sonucun elde edilebilmesi için konuya uygun sorular seçildi ve bunlar soru kağıdı üzerinde uygun biçimde düzenlendi . Anket yoluyla bilgi toplama, araştırma bilimde eski bir tekniktir. Avrupa’da ilk anket çalışmalarının 1872’de Galton tarafından yapılmakta olduğu görülür. Amerika’da ise, 1847 yılında Horace Mann’in, anketi ilk defa bir araştırma aleti olarak kullanmıştır. Bu teknik, o günlerden bu yana dünyanın her tarafında araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır(2) (Kaptan, 1973, 233). Anketlerde bireylerin genel bilgileri( yaş,cinsiyet,eğitim durumu….) soruldu. Ankete katılan kişilere sigara ve alkol tüketim durumları, fiziksel aktivite düzeyleri sorgulanarak yaşam kaliteleri değerlendirildi. Bireylerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu, bel çevresi ve kalça çevresi gibi antropometrik ölçümleri alındı. Antropometri değişik yaş ve beslenme durumundaki bireylerin fizik boyutlarının (boy uzunluğu, vücut ağırlığı, çevre ölçümleri vb) ölçülmesi ve vücut bileşiminin (yağ ve kas dokusunun) saptanmasıdır (3). Vücut ağırlıkları alınırken vücut ağırlığı ayakta yetişkin tartı aleti ile ölçüldü. Tartı aletinin düz ve sert bir zeminde olmasına dikkat edildi. Mümkünse sabah açken, dışkılama sonrası ve İnce giysi ile Terazi ibresinin “0” olmasına ve ölçümün 0.1 kg (100 g) duyarlılıkta ki tartı aletleriyle yapılmasına dikkat edildi(4). Boy uzunluğu için ise ayakta stadiometre kullanıldı. Frankfort düzlem sağlandı ve ölçüm 0,1 cm duyarlılıkla ölçüldü(5). Bel çevresinin tek başına ölçülmesi abdominal yağlanmanın göstergesidir. Vücudun üst bölgesinde yağ miktarının artması beslenmeye bağlı kronik hastalıklar için risk etmenidir. Android ve jinoid şişmanlığı tanımlamaktadır (Android/Jinoid; Abdominal/Gluteal). Bu amaçla bel çevresinin ölçülmesi abdominal yağlanmanın saptanması için önem taşımaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (2000)’nün önerisi; EN ALT KABURGA KEMİĞİ ile İLİAK KEMİK arası orta noktadan geçen çevrenin ölçülmesidir(6). Ölçümde bireyin dik durması, eller ve kolların yanda, ayakların arası 10 cm açıklıkta , ağırlığın eşit dağıtılmasına ve frankfort düzlemin sağlanılmasına dikkat edilmiştir. Esnemeyen ve en az 150 cm uzunluğunda ki mezuralar kullanıldı. Ölçümlerde kişinin normal nefes alıp vermesine dikkat edildi(7). Kalça çevresi ölçümü ; Kalın giysi olmamasına, Ceplerde kalınlık oluşturabilecek eşya bulunmamasına dikkat edilerek ölçüm alındı. Ölçüm de kollar yanda , ayaklar yan yana ve dik duruldu. Frankfort düzlem sağlanarak bireyin sağında durarak kalçada en yüksek nokta belirlendi ve mezura ile yere paralel olacak şekilde ölçüm yapıldı(8). Bireylere son bir ayı dikkate aldıklarında besin tüketim sıklıklarına ve miktarlarına dair sorular soruldu. Bu sorular arasında süt ve süt ürünleri, et-yumurta-kurubaklagiller, sebze- meyve grubu, ekmek-tahıllar, yağ-şeker-tatlı ve içecekler başlıkları ve bu başlıkların da alt grubundan olan besinlerin bir seferde tüketilen miktarları ve tüketim sıklıkları sorgulandı ve kayıt edildi. Besin tüketim sıklığı ile besin veya besin gruplarının tüketimi gün, hafta veya ayda sıklık olarak ve is¬tendiğinde miktar olarak saptanır. Besin tüketim sıklığı, 24 saatlik besin tüketimi ile birlikte kullanıldığında elde edilen bilgileri doğrular ve besin tüketim örüntüsü hakkında bilgi verir. Besin tüketim sıklığı yönte¬mi beslenme ile hastalık riski arasındaki ilişkilerin saptanmasında sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Besin tüketim sıklığı formu amaca bağlı olarak değişik şekillerde hazırlanabilir. Tek tek besinler(süt,yoğurt,kuru soğan vb) ve besinin özelliklerine göre de (tam süt, yarım yağlı süt, yağsız süt vb.) hazırlanabilir(9). Katılımcılara yeme alışkanlıklarıyla ilgili bilgiler alınması amacıyla yeme tutum testi uygulandı. Yeme tutum testi (YTT-40) bozulmuş yeme davranışını belirlemek amacıyla GARNER ve GARFİNKEL tarafından geliştirilmiştir. Türkçe geçerlilik ve güvenirlilik çalışması SAVAŞIR ve EROL tarafından yapılmıştır. Bozulmuş yeme davranışını, özelliklerini ve düşüncelerini belirlemek için sık kullanılan 40 sorudan oluşan Likert tipi kendi değerlendirme ölçeğidir. Kesme noktası 30 puandır(10). 30 ve üzeri puan durumu yeme tutumu bozukluğunun göstergesidir. Araştırmaya katılanlara 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kayıtları alınmıştır. Besin tüketim kayıtlarının hafta sonu mu hafta içi mi olduğu sorgulandı. 24 saatlik besin tüketimi yöntemi hatırlama veya kayıt tutma tekniği ile saptanır. Besin tüketim çalışmaları bazı durumlarda 24 saatlik besin tüketimi yöntemi; 3, 5, 7 ve daha fazla günü içeren zaman diliminde tek¬rarlanır. Geriye dönük besin tüketim durumu hatırlatma yöntemine dayalı olarak bir günleri sorgulandı. Bu yöntemle bireye son 24 saat içinde tükettiği tüm besinler ve içecekler soruldu. Hatırlama; besinlerin porsiyon modelleri, ev ölçüleri (su bardağı,çay bardağı, kahve fincanı, kupa, yemek kaşığı (silme, tepeleme), kepçe, tatlı kaşığı, küçük, orta boy, büyük boy vb. ile bilinen net miktarları kullanılarak sağlandı(11).
BULGULAR Tablo 1. Çalışmaya katılan bireylerin genel özellikleri (n=150)
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
S % S % S %
Yaş
20-30 40 78.4 80 80,8 120 80
31-49 11 21.6 19 19.2 30 20
Medeni durum
Evli 14 27,5 22 22.2 36 24
Bekar 37 72,5 77 77.8 114 76
Boşanmış/dul - - - - - -
Eğitim durumu
Okur-yazar değil 1 2 - - 1 0.7
Okur-yazar - - - - - -
İlkokul 3 5.9 8 8.1 11 7.3
Ortaokul 1 2 2 2 3 2
Lise 31 60.8 69 69.2 100 66.7
Yüksekokul ve üzeri 15 29.4 20 20.2 35 23.3
Meslek
Ev hanımı - - 14 14.1 14 9.3
Serbest meslek 4 7.8 1 1 5 3.3
Memur 11 21.6 6 6.1 17 11.3
Ücretli 3 5.9 2 2 5 3.3
Emekli - - - - - -
İşçi 3 5.9 4 4 7 4.7
Öğrenci 29 56.9 69 69.7 98 65.3
İşsiz/çalışmıyor 1 2 3 3 4 2.7
Çiftçi - - - - - -
Çalışmaya Türkiye de ki çeşitli illerden 150 kişi katılmıştır. 150 kişinin 51 erkek,99 u kadındır. Çalışmada ki bireylerin %80 i 20-30 yaş grubundandır. Kadınların bekar oranı(%80.8) ile erkeklerin bekar oranı(%78.4) arasında çok fazla fark bulunmamaktadır. Bireylerin % 74 ünü ise bekarlar oluşturmaktadır. Bekar kadınların oranı %77,8 , bekar erkeklerin oranı ise %72.5 dur. Çalışmada boşanmış/dul birey ise bulunmamaktadır. Çalışmaya katılanların büyük çoğunluğunu lise mezunları oluşturmaktadır(%66,7), ortaokul mezunları ise %2 dir. Çalışmada ki ortaokul mezunu kadın ve erkeklerin yüzdesi eşittir(%2). Bireyler meslek grubuna göre sınıflandırıldığında çiftçi, ev hanımı ve emekli bulunmamaktadır. En büyük dağılım oranını ise meslek sınıflamasın da öğrenciler(%29) oluşturmaktadır. Bayanların öğrenci olma yüzdesi(%69.7) erkeklerin öğrenci yüzdesinden (%56,9) fazladır. Erkeklerin %21.6 ı, kadınların %6 sı memurdur. Çalışmayanlar ise toplamda %2.7 lik dilimi oluşturmaktadır.
Tablo 2. Bireylerin sigara ve alkol kullanma alışkanlıkları ile düzenli egzersiz yapma durumları (n=150).
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
S % S % S %
Sigara
Hiç içmedim 28 54.9 86 86.9 114 76
İçtim bıraktım 5 9.8 5 5.1 10 6.7
Halen içiyorum 18 35.3 8 8.1 26 17.3
Alkol
Evet 10 19.6 11 11.1 21 14
Hayır
Egzersiz yapma durumu 41 80.4 88 88.9 129 86
Evet 8 15.7 15 15.2 23 15.3
Hayır 43 84.3 84 84.8 127 84.7
Çalışmaya katılan bireylerin sigara ve alkol tüketim ile düzenli egzersiz yapma durumları incelendiğinde hiç sigara içmeyenlerin (%76)büyük çoğunluğu oluşturdukları görülmektedir. Alkol tüketmeyenler ise %86 dır. Çalışmaya katılanların egzersiz yapma oranı(%15.3) yapmayanlara(%84.7) göre düşüktür. Egzersiz yapanların ve yapmayanların büyük çoğunluğunu ise kadınlar oluşturmaktadır (tablo2).
Tablo 3. Bireylerin günlük sigara içme miktarları (adet), sigara içme süreleri (yıl) ve alkol tüketim miktarlarının (mL/ay) ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Sigara adedi/gün 23 12.3 6.5 3 20 13 8.2 5.3 2 20
Sigara içme süresi (yıl) 23 8.5 7 0.5 28 13 5.7 3.7 1 12
Alkol tüketim miktarı (mL/ay) 11 59.1 98.2 1.7 322.5 11 48.5 58.1 2.3 150
Çalışmaya katılan bireylerin sigara tüketim miktarları, sigara içme süreleri, alkol tüketim miktarları değerlendirilmiştir. Erkeklerin ve kadınların günlük maksimum sigara tüketim miktarları eşittir (20 adet/gün). Sigara içme süresi ise erkeklerde 8.5 ±7 yıl, kadınlarda ise 5.7±3.7 yıl bulunmuştur. Erkeklerde maksimum bir ayda alkol tüketim miktarları(322.5ml/ay) kadınlardan (150 ml/ay)fazla çıkmıştır.
Tablo 5. Bireylerin beden kütle indeksi değerlerinin (BKİ) sınıflamasının dağılımı (n=150).
Çalışmaya katılanlar beden kütle indeksine göre sınıflandırıldığın da erkeklerin(%60.9) ve kadınların (%62.6) büyük oranda yüzdesi normal(18.5-24.99kg/m2) değerdedir. Toplamda çalışmada ki bireylerin %62 si normal, %8.7 si şişmandır.
Tablo 4. Bireylerin vücut ağırlığı(kg), boy uzunluğu (cm), bel çevresi (cm), kalça çevresi (cm), bel/kalça oranı ve BKİ (kg/m2) değerlerinin ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Vücut ağırlığı (kg) 51 77.9 11.7 54 105 99 59.9 9.8 45 85
Boy uzunluğu (cm) 51 178.3 7.1 162 193 99 162.8 6.8 140 180
Bel çevresi (cm) 51 89.2 12.4 66 117 99 77.6 11.4 58 109
Kalça çevresi (cm) 51 100.4 9.7 81 124 99 96.8 8.1 80 130
Bel/kalça oranı 51 0.9 0.1 0.7 1.1 99 0.8 0.1 0.6 1
BKİ (kg/m2) 51 24.6 3.9 17.8 34.3 99 22.7 3.9 17.4 33.2
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
BKİ (kg/m2) S % S % S %
<18.5 (Zayıf) 2 3.9 11 11.1 13 8.7
18.5-24.99 (Normal) 31 60.8 62 62.6 93 62
25-29.99 (Hafif şişman) 13 25.5 18 18.2 31 20.6
≥30 (Şişman) 5 9.8 8 8.1 13 8.7
Çalışmaya katılan erkek bireylerin vücut ağırlığı 77.9±11.7, kadınların ise 59.9±9.8 bulunmuştur. Vücut ağırlığı en fazla olan kişi erkektir ve vücut ağırlığı 105 kg dır. Boy uzunluğu ise en kısa olan kişi kadındır ve boy uzunluğu 140 cm dir. Bel çevreleri erkeklerde 89.2±12.4 cm, kadınlarda ise 77.6±11.4 cm dir. Kalça çevresinin ise ortalaması 100.4±9.7 cm dir erkeklerde. Bel kalça oranı ortalaması erkeklerde 0.9, kadınlar da ise 0.8 dir. Bireyler beden kütle indeksine göre değerlendirildiğimde ise erkeklerde minimum değer 17.8 kg/m2, kadınlarda ise 17.4 kg/m2 bulunmuştur.
Tablo 6. Bireylerin yaş gruplarına göre BKİ değerlerinin sınıflamasının dağılımı (n=150).
18-30 yaş (n=120) 31-49 yaş (n=30)
BKİ (kg/m2) S % S %
<18.5 (Zayıf) 13 10.8 - -
18.5-24.99 (Normal) 83 69.2 10 33.3
25-29,99 (Hafif şişman) 19 15.8 12 40
≥30 (Şişman) 5 4.2 8 26.7
Çalışmaya katılan bireylerin yaş sınıflamasına göre BKİ nin dağılımları incelenmiştir.18-30 yaş grubunda ki 120 kişinin %69.2 i normal, 31-49 yaş grubundaki 30 kişinin %33.3ü normaldir. Çalışmaya katılan 31-49 yaş grubunda ki bireylerde (BKİ<18.5kg/m2 ) zayıf bulunmamaktadır. 31-49 yaş grubunda şişman yüzdesi %26.7 iken bu yüzde 18.30 yaş grubunda daha düşüktür(%4.2).
Tablo 7. Bireylerin beden kütle indeksi sınıflamasına göre yeme tutumu ölçeği skorlarının ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
BKİ (kg/m2) N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
<18.5 (Zayıf) 2 1 0 1 1 11 1 0 1 1
18.5-24.99 (Normal) 31 2 0 2 2 62 2 0 2 2
25-29,99 (Hafif şişman) 13 3 0 3 3 18 3 0 3 3
≥30 (Şişman) 5 4 0 4 4 8 4 0 4 4
Çalışmaya katılıp BKİ normal olan erkeklerde 2 kişi de yeme tutum ölçeği 30 un üzerinde bulunmuştur. Hafif şişman erkeklerde de 3 kişi, şişmanlar da ise 4 kişi de YTT 30 un üzerinde çıkmıştır. Kadınlarda da değerler erkeklerle aynıdır. Şişman kadınlar da YTT 30 puan üzerinde çıkan kişi sayısı 4 dür.
Tablo 8. Bireylerin besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük besin tüketim miktarlarının (g) ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
n X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Süt 39 78.4 109.5 5 600 82 84.3 101.5 3.3 606
Yoğurt 51 72.8 54.6 6.6 200 95 82.3 77.5 1 300
Ayran 50 74 60.7 13.4 314 94 76.6 137.1 6 1200
Peynir 51 43.8 27.1 2 120 98 38.5 27.6 0.1 180
Kırmızı et 50 41.3 36.5 1 200 94 26.4 26.5 1 150
Tavuk-hindi 48 39.6 31.4 3.3 130 93 26.4 19.7 0.3 94.3
Balık 44 17 27.5 2 171.4 88 14.1 17 1 90
İşlenmiş et 33 20.6 20.7 0.8 78.6 56 7.4 7.8 0.3 40
Sakatat 16 3.3 3 1 10.1 25 5.4 5.9 1.7 25
Yumurta 47 35.2 24.6 2 100 92 26 19.2 3 79
Kurubaklagil 50 24.6 36.9 1.7 250 97 20.8 18.4 1.7 100
Yağlı tohum 49 20.1 25.5 1.3 150 94 17.5 18.5 0.7 80
Yeşil yapraklı sebze 46 59.2 51.3 1.8 200 97 97.1 76.2 9 450
Patates 50 38.8 33.9 4 200 99 55.4 46.4 1 200
Kurusoğan 47 24.7 34.5 0.4 150 82 29.5 36,6 0.3 150
Sarı sebze 51 57.7 51.4 6.5 250 96 87.3 102.5 2.2 780
Diğer sebzeler 48 42.1 48.1 2 200 96 57.9 70.6 3.4 600
Turunçgil 50 90 74.4 2.7 314 97 113.1 111.5 2.7 750
Taze meyveler 50 96 93.8 3.3 500 95 92.9 99.8 6.7 600
Taze meyve suları 37 73.6 82.6 6.6 314.2 71 42.3 43.7 6.6 200
Kuru meyve 41 9.3 17.6 0.7 100 75 9.7 10.6 0.3 47.1
Beyaz ekmek 48 131.8 134.5 1.7 600 94 119.5 114.3 7 450
Tam tahıl ekmek 30 42.3 64 1.7 300 62 42 57.4 1 300
Pirinç 50 20 13.7 4 60 97 23.3 27 1.3 170
Bulgur 46 15.6 12.5 1.3 50 91 17.9 22.4 0.7 140
Makarna 51 25.8 30.9 2.7 158 96 27.5 31.1 2 214.3
Buğday unu 40 13.4 19.3 0.3 100 75 17.4 18.8 0.3 79
Kahvaltılık tahıl 11 63.9 74.5 1 200 30 19.4 29.4 1 117.8
Zeytin yağı 44 9.4 8.4 0.3 30 82 11 11.1 0.3 60
Ayçiçeği yağı 46 11.1 10 0.7 60 83 16.8 21.4 0.3 180
Mısır özü yağı 18 4.6 6.5 0.3 28.6 28 4.2 5.9 0.2 30
Fındık yağı 7 2.1 1.4 0.2 4.3 16 4 5.2 0.5 20
Sert margarin 21 2.4 2.8 0.3 10 37 2.3 3 0.2 10
Yumuşak margarin 20 4.1 5.1 0.3 20 32 2.5 3.9 0.2 20
Tereyağ 43 6.5 6.2 0.2 30 79 7.5 8.5 0.2 55
Şeker 43 20.4 44.6 2.5 300 76 16.1 17.2 0.2 90
Bal-reçel 48 16.5 18 0.7 100 86 14.2 16.5 0.3 120
Çikolata 45 33.7 37.6 1 200 96 30.6 34.7 0.3 200
Hamur tatlıları 45 21.2 28.8 0.1 150 86 15.5 26.6 0.3 200
Sütlü tatlı 43 33.4 44.9 1.7 196 91 34.5 43.5 2 200
Hazır meyve suyu 34 88.3 86.5 6.6 330 63 44.3 50.8 1.7 200
Gazlı içeçek 40 108.4 88.3 13.4 330 69 77.6 86.1 1 330
Maden suyu 43 78.1 73.8 6.6 330 66 71.9 78.7 5 330
Kahve 42 82.9 70.7 1 300 86 106 112.7 2.2 600
Çay 51 210.7 162.7 5.7 900 93 213.6 151.7 2.2 600
Alkollü içecek 11 59.1 98.2 1.7 322.5 11 48.5 58.1 2.3 150
Çalışmaya katılan erkekler de ortalama süt tüketim miktarları 78.4±109.5 ml dir. Kadınlarda ise bu değer 84.3±101.5 ml dir. Süt ve süt ürünlerini tüketim miktarı erkeklerde 286.6 gram, kadınlarda 281.9 gramdır. Kırmızı et, tavuk ,balık ,işlenmiş et tüketim miktarı erkeklerde kadınlardan daha fazladır(tablo8). Çalışma da et tüketim miktarı günlük (kırmızı et, tavuk eti, balık eti) erkeklerde 97.6 gram, kadınlarda ise ortalama 66.9 gramdır. Yeşil yapraklı sebze, turunçgiller, patates, kurusoğan, sarı sebze tüketim miktarları da kadınlarda erkeklerden fazladır(tablo8). Beyaz ekmek tüketim miktarı erkeklerde maksimum 600 gram ile kadınlardan (450 gram) fazladır. Ekmek grubu tüketim miktarı araştırmamızda ortalama erkeklerde 312.8 gram, kadınlarda ise 267 gramdır. Pirinç, bulgur, makarna tüketim miktarları kadınlarda erkeklerden daha fazladır(tablo8). Zeytinyağı tüketim miktarı kadınlarda 11±11.2 ml , erkeklerde ise 9.4±8.4 ml dir. Fındık yağı tüketim miktarı kadınlarda 4±5.2 ml, erkeklerde 2.1±2.8 ml dir. Tereyağ tüketim miktarının maksimum kadınlarda 55 gram , erkeklerde 30 gramdır. Hazır meyve suyu tüketim miktarı erkeklerde(88.3±86.5ml) kadınlardan(44.3±50.8) daha fazladır.Gazlı içecek tüketim miktarı da erkeklerde(108.5±88.3ml) kadınlardan (77.6±86.1 ml) daha fazladır.çay tüketim miktarı erkeklerde 210.7±162.7 ml iken kadınlarda 213.6±151.7 ml dir. Erkeklerin(900ml) maksimum çay tüketim miktarı kadınlardan(600ml) fazladır. Erkeklerin(59.1±98.2ml) alkol tüketim miktarları kadınlardan (48.5±58.1ml )daha fazladır. Kadınların tüketim miktarı alkollü içecek 48.5 ml dir. Erkeklerin maksimum alkol tüketim miktarı 322.5 ml kadınların ki ise 150 ml dir.
Tablo 9: Bireyleri günlük besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük sebze ve meyve tüketim durumunun cinsiyete göre ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerlerinin dağılımı
Erkek Kadın
Sebze ve meyve grubu N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Yeşil yapraklı sebzeler 40 59.2 51.3 1.65 200 97 97.1 76.2 9 450
Patates 50 38.8 33.9 4 200 99 55.4 46.4 1 200
Kuru soğan 47 24.8 34.5 0.4 150 82 29.5 36.6 0.3 150
Sarı sebzeler 51 57.7 51.4 6.5 250 96 87.3 102.5 2.2 780
Diğer sebzeler 48 42.1 48.1 2 200 96 57.9 70.9 3.4 600
Turunçgiller 50 90 74.4 2.7 314 97 113.1 111.5 2.7 750
Diğer taze meyveler 50 96.1 93.8 3.3 500 95 92.9 99.8 6.7 600
Taze meyve suları 37 73.6 82.7 6.6 314.20 71 42.3 43.7 6.6 200
Kuru meyveler 41 9.3 17.6 0.7 100 75 9.7 10.9 0.3 47.1
Çalışmaya katılan erkeklerin yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı kadınlardan daha azdır. Kadınlar yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 97.1±76.2 gram, erkeklerin ise 59.2±51.3 gramdır. Erkekler sadece diğer taze meyveler grubunda kadınlardan daha fazla tüketmiştir(tablo9). Kadınların turunçgil tüketim miktarı maksimum 750 gr, minimum ise 6.6 gramdır. Erkeklerin maksimum kuru meyve tüketim miktarı(100 gr) kadınlardan (47.1 gr)daha fazladır. Kuru soğan tüketim miktarı ise erkeklerde 24.8±34.5 gram, kadınlarda 29.5±36.6 gramdır. Genel olarak ise taze sebze ve meyve tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 482.3 gram, kadınlarda 575.5 gramdır.
Tablo 10: Bireyleri günlük besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük sebze meyve tüketim durumunun yaş sınıflamasına göre ortalama (X), standart sapma(SD), alt ve üst değerlerin dağılımı
18-30 yaş 31-49 yaş
Sebze ve meyve grubu N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Yeşil yapraklı sebzeler 113 88.2 74.4 1.65 450 30 72.8 57.3 9 200
Patates 119 51.6 44.8 1 200 30 43 35.8 2.7 175
Kuru soğan 100 27.1 35.6 0.3 150 29 30 36.9 2 150
Sarı sebzeler 118 80.8 96.3 2.2 780 29 61.9 49.2 12 176
Diğer sebzeler 114 53.1 67 2 600 30 50.7 53.5 5 200
Turunçgiller 117 108.3 107.2 2.7 750 30 93.5 70.6 6.7 250
Diğer taze meyveler 117 94.7 104 3.3 600 28 91 64.8 8 300
Taze meyve suları 92 55.6 64.7 6.6 314 16 38.3 34.8 6.6 100
Kuru meyveler 96 10.2 14.2 0.3 100 20 6.4 8.6 0.7 30
Çalışmaya katılan bireyler yaş sınıflamasına göre sebze ve meyve tüketim miktarları incelenmiştir. İnceleme sonucunda yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 18-30 yaş grubunda 31-49 yaş grubundan daha fazladır(tablo10). Taze meyve suyu tüketim miktarı (18-30 yaş:94.7±104 gr)ile maksimum tüketim miktarı(18-30 yaş:600 gr) 18-30 yaş grubunda daha fazla bulunmuştur. Sarı sebze tüketim miktarı da 18-30 yaş grubunda 31-49 yaş grubundan daha fazladır(tablo10). Turunçgil tüketim miktarının maksimum düzeyde olduğu 750 gramdır ve 18-30 yaş grubundaki birey tüketmiştir. Maksimum 100 gram olan kuru meyve tüketim miktarı 18-30 yaş grubundadır. Kuru soğan tüketim miktarı 31-49(27.1±35.6 gr) yaş grubunda 18-30 (30±36.9 gr)yaş grubundan daha fazladır. Yeşil yapraklı sebze meyve tüketim miktarı 19-30 yaş grubunda erkek ve kadınlarda tüketim miktarı 559.4 gram, 31-49 yaş grubunda ise 481.2 gramdır.
TARTIŞMA :
Araştırmaya katılan öğrencilerin 51 erkek, 99 u kadındır. Çalışmada ki bireylerin %80 i 20-30 yaş grubundadır. Kadınların bekarlık oranı % 80.8, erkeklerin bekarlık oranı %72.5 tir. Çalışmaya katılanların %66.7 lise mezunu, %2 ortaokuldur. Yılmaz ve Özkan (2007) üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarını inceledikleri çalışmada katılımcıları tümü kadındır. Uzunöz ve Gülşen (2007) yaptıkları çalışmada ise üniversite öğrencilerinin süt ve süt ürünlerini tüketim alışkanlıklarını belirleme çalışmasında katılanların %54 erkek, %46 kadındır.
Çalışmaya katılan bireylerin sigara, alkol tüketim ve egzersiz yapma durumları incelendiğinde %76 sı sigara, %86 alkol tüketmedikleri bulunmuştur. Egzersiz yapma oranları %15.2 dir. TÜİK Küresel Yetişkin Tütün Araştırması 2012 yılında Türkiye de % 72.9 tütün mamullerini hiç kullanmamışlar/kullanmamışlardır (TÜİK,2012). TÜİK, Sağlık Araştırması 2012 yılında ise alkol hiç kullanmayanlar/kullanmayanlar %89.6 bulunmuştur (TÜİK,2012). : Türkiye’de Sağlığın Geliştirilmesi Araştırma Raporu 2013 verilerinde ise spor yapmayanların oranı % 84.5 dur. Emeç ve Gülay (2007) yılında alkol tüketiminin saptanması çalışma sonucunda sigara tüketim miktarını %41 olarak bulunmuştur. Onat ve ark. (2005) yaptıkları çalışma da alkol kullanım oranını % 19,5 olarak bulmuşlardır.
Yaptığımız çalışmada bireylerin erkeklerin %60.9 , kadınların % 62.6 normal BKİ değerinde bulunmuştur. Toplam olarak ise katılanların % 62 si normal BKİ sahiptirler. TÜİK, Sağlık Araştırması 2012 yılında ki BKİ dağılımında normal olanlar kadınlarda %43.6 erkeklerde %44.7 bulunmuştur( TÜİK,2012). Büyüköztürk ve ark. (2005) yılındaki yaptıkları çalışmada %71.8 i normal değerde bulunmuştur. Çalışmaya katılan erkeklerin erkelerin vücut ağırlığı 77,9±11.7 , kadınların 59,9±9,8 kg bulunmuştur. TÜİK, Sağlık Araştırmasın da 25-45 yaş grubunda ki erkeklerin ortalama vücut ağırlığı 79.2 kg, kadınların ise 67.9 kg dır. BKİ erkeklerde 24,6±3,9 , kadınlarda 22.7±3.9 kg/m2 bulunmuştur. Sultan ve Yılmaz (2007) yaptıkları çalışmada kızların BKİ 20.51±2.39 çıkmıştır.
Çalışma da et tüketim miktarı günlük (kırmızı et, tavuk eti, balık eti) erkeklerde 97.6 gram, kadınlarda ise ortalama 66.9 gramdır. 19-50 yaş grubundaki erkeklerin et tüketim miktarları TBSA 2010 verilerinde ortalama 90.5 gram, kadınlarda ise 51.2 gramdır. Yaptığımız çalışmada süt ve süt ürünlerini tüketim miktarı erkeklerde 286.6 gram, kadınlarda 281.9 gramdır. TBSA 2010 verilerinde ise 19-50 yaş grubunda ki erkeklerin tüketim miktarı 315.1 gram, kadınlarda ise 277.2 gramdır. Ekmek grubu tüketim miktarı araştırmamızda ortalama erkeklerde 312.8 gram, kadınlarda ise 267 gramdır.2010 TBSA göre erkeklerde ortalama tüketim miktarı ekmek grubundan 496 gram, kadınlarda ise 333.7 gramdır.
Çalışmada tereyağ tüketim miktarı kadınlarda 55 gram , erkeklerde 30 gram bulunmuştur. Çay tüketim miktarları ise erkeklerde 213±151.7 ml, kadınlarda 77.6±86.1 ml , ekmek tüketim miktarları 131.8±134.5 gram erkeklerde , kadınlarda ise 119.5±114.3 gramdır. Süt tüketim miktarları ise erkeklerde 78,4±109.5 ml , kadınlarda ise 84.3±101.5 ml dır. Yumurta tüketim miktarları ise %35.2±24.6 mg erkeklerde , kadınlarda ise 26±19,2 g dır. Alkol tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 59.1 ml, kadınlarda ise 48,5 ml dir.TBSA verilerine göre ise erkekler 64,97 ml , kadınlarda ise 6.29 ml bulunmuştur.
Yeşil yapraklı sebze tüketiminin erkeklerde 59.2±51.3 g, kadınlarda 97.1±76.2 g dır. Turunçgil tüketim miktarı ise kadınlarda 113.1±111.5 gramdır. Yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı ise 18-30 yaş grubunda 88,2±74,4 gram, 31-49 yaş grubunda 72.8±57.3 gramdır. Turunçgil tüketim miktarı da 18-30 yaş grubunda 108.3±107.2 gram, 31-49 yaş grubunda ise 93,5±70.6 gramdır. Genel olarak ise taze sebze ve meyve tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 482.3 gram, kadınlarda 575.5 gramdır. TBSA 2010 verilerine göre erkeklerin toplamda 998.8 g, kadınlarda ise 1025.9 gramdır 19-50 yaş grubunda(TBSA,2010). Yeşil yapraklı sebze meyve tüketim miktarı 19-30 yaş grubunda erkek ve kadınlarda tüketim miktarı 559.4 gram, 31-49 yaş grubunda ise 481.2 gramdır. TBSA 2010 verilerine göre ise 19-30 yaş grubu toplam taze meyve ve sebze tüketim miktarı 946 gram, 31-49 yaş grubunda ise 1078.7 gramdır (TBSA,2010) .
SONUÇ:
Türkiye deki 19-49 yaş grubundan seçilen 150 kişil örneklem üzerinden çalışma yürütülmüştür. Çalışmamızın amacı yeme tutumlarını ve besin tüketim sıklıklarını özellikle sebze ve meyve grubu tüketim miktarını yaş ve cinsiyete göre sınıflandırmak ve analiz etmektir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda erkeklerin taze sebze ve meyve tüketim miktarı kadınlardan daha azdır. Yaptığımız çalışmada taze sebze ve meyve tüketim miktarı 2010 TBSA verilerinden daha az çıkmıştır. TBSA verilerinden daha düşük çıkmasının bir çok nedeni olabilir. Bu nedenlerin başında mevsim değişiklikleri, yaşanılan coğrafya, ekonomik durum, kültürel farlılıklar, eğitim düzeyi gibi bir çok faktör etkileyebilmektedir. Bireylere beslenme eğitimleri verilip sebze ve meyve tüketiminin sağlık açısından önemine değinilmelidir. Yaptığımız çalışmada 19-30 yaş grubunun 31-49 yaş grubundan daha fazla sebze ve meyve tükettikleri bulunmuştur. TBSA nın verilerinde ise tam tersi bir durum söz konusudur. Yani 31-49 yaş grubu 19-30 yaş grubundan fazla tüketmiştir sebze ve meyve grubunu. Bu duruma da tüketici profil özellikleri , eğitim faktörleri, fizyolojik faktörler , yaş ve cinsiyetin dağılımı gibi faktörler etki eder. Bu konuda bireyleri sağlıklı beslenme ve konusunda eğitilmelidir. Bilgilendirme ve eğitme konusu da bu konuda uzman ,gerekli eğitimleri ve sertifikaları almış sağlık personelleri(doktor, beslenme ve diyetetik uzmanı,hemşire…) tarafından düzenli programlarla yapılmalıdır.Sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla tüketici bilincini artıracak her zaman canlı tutacak Sağlık Bakanlığı , Milli Eğitim Bakanlığı , Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gibi doğrudan insan sağlığıyla iç içe olan Bakanlıklar , Sivil Toplum Kuruluşları , dernekler aracılığıyla ülke çapında uygulanan programlar/eğitimler oluşturulmalıdır. Ayrıca yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı erkeklerde daha azdır kadınlara oranlara . Çalışmada böyle bir sonuç çıkmasını bir nedeni de 51 erkek 99 kadının katılmış olmasındandır. Çalışmamıza katılanlarla cinsiyet olarak eşit bir dağılım görülmemektedir. Uzunöz ve Gülşen’in 2007 yılında yaptıkları çalışmada da %54 erkek, % 46 kadın katılımı olmuştur eşit olamasa yine de çok fazla sapmalar olmamıştır.
Çalışmamızda sigara(%76) ve alkol(%86) tüketmeme miktarları benzerdir. Egzersiz yapma oranı %15.6 ile düşük bulunmuştur. TÜİK in 2012 verileri ile çalışmamızın değerleri paraleldir. Spor yapmama oranı da 2013 Sağlığın Geliştirilmesi Araştırmasındaki değerle örtüşmektedir. Ancak spor yapma oranı oldukça düşük çıkmıştır WHO nün önerisine göre haftada 3-5 kez orta düzeyde 30-60 dakikalık düzenli fiziksel aktiviteyi önerilmeli ve teşvik edilmelidir.
Yaptığımız çalışmada kadın ve erkeklerin yarıdan fazlası normal BKİ sahiptir. Ancak 2012 TÜİK verileri ile fazla uyuşmamaktadır. Bu seçilen örneklem de ki farklılıktan kaynaklanabilmektedir. Büyüköztürk ve ark. 2005 yılında ki yaptıkları çalışmada ise normal BKİ sahip birey oranı %72.9 olarak bulunmuştur. 3 çalışmada da farklı sonuçlar çıkmıştır.
Erkeklerin et tüketimlerinin kadınlarda daha fazla olduğu görülmüştür. Bulduğumuz sonuçlar 2010 TBSA verilerine göre daha fazla çıkmıştır. Bu sonuca etki eden faktör ise 2 çalışma arasında 4 yılın olması , bireysel farlılıklar ,cinsiyet dağılımları etkileyebilmektedir. Bizim yaptığımız çalışmada erkeklerin süt ve süt ürünleri tüketim miktarı ile ekmek grubu tüketim miktarı kadınlardan fazladır. 2010 TBSA verileri ile bu değerler paralellik göstermektedir. Alkol tüketim miktarı da erkeklerde daha fazladır. TBSA verilerinde ki kadınların başına düşen alkol miktarı 6.25 ml iken yapılan çalışmada 48.5 ml bulunmuştur. Bu 4 yıl içerisine kadınlarda içicili oranının 8-9 kat arttığını göstermektedir. 4 yıl gibi az bir sene de neden 8-9 kat kadınlarda içiciliğinin arttığı üzerinde durulmalıdır nedenleri araştırılmalıdır. Sonuçlar gösteriyor ki , incelenen gruplar arasında yaş dağılımına, cinsiyet dağılımına , çevresel faktörlere, eğitim durumuna, araştırmanın yapıldığı yıl farklılıklarına , uygulayan anketörlerin farklılıkları gibi bir çok nedene bağlı olaraktan değerler birbirleriyle uyuşma göstermeyebilmektedir. Genel anlamda bireylere sağlıklarının korunması , iyileştirilmesi, geliştirilmesi amacıyla sağlıklı beslenme önerileri uzman kişiler tarafından sağlanmalı, eğitimler verilmeli ülke çapında programlar oluşturulmalıdır. Biliyoruz ki beslenme ile sağlık arasında zincir gibi bağ vardır.
Hedef olarak ise “ MİNİMUM HASTALIK RİSKİ, MAKSİMUM SAĞLIK” olmalıdır. Maksimum sağlık için ise ; Yeterli ve dengeli beslenme
Düzenli fiziksel aktivite
Sigarasız yaşam
Stresten uzak durma
Düzenli sağlık kontrolü şarttır.
Optimal sağlık için yaşamın her döneminde Yeterli ve Dengeli Beslenme temel unsurdur(12).
Kaynaklar:
Çalıştır, B., Dereli, F., Eksen, M. ve Aktaş, S. Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi . Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi 2005 2(2):1-8.
Baysal A. Beslenme ve Sağlık. Beslenme . 13. Baskı. Hatiboğlu Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara,2011,s.9-10.
Pekcan G. Beslenme durumunun saptanması (Eds: Alphan Tüfekçi E). Diyet El Kitabı. 11. 1. Baskı . Hatiboğlu Basın ve Yayın San. Tic. Şti, Ankara,2013, s.85-131.
Yılmaz E, Özkan S . Beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;6:87-104.
Uzunöz M, Gülşen M. Üniversite öğrencilerinin süt ve süt ürünlerini tüketme alışkanlıklarının belirlenmesi. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2007;3:15-21
Onat A, Gülay E, Hergenç G, Küçükdurmaz Z, Uygur M, Kaya Z ve ark. Halkımızda ılımlı ve aşırı alkol tüketimi mortalite ve kardiyometabolik risk üzerine uzun vadeli etkileri. Türk Kardiyoloji Derneği Araştırma Dergisi 2009;37(2):83-90
1.Örneklem seçimi,Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Erişim : bote423 .files. wordpress.com /2011/05/ hafta8_orneklem_secimi.pptx Erişim tarihi:25.4.2014
2.Kaptan, S. ( 1973). Bilimsel Araştırma Teknikleri, Tez Hazırlama Yolları. Ankara: Ayyıldız Matbaası
3-8. Pekcan G. Beslenme durumunun saptanması(Eds: Baysal A,Aksoy M, Besler T, Bozkurt N, Keçecioğlu S, Kutluay Merdol T ve arkadaşları). Diyet El Kitabı 11. Baskı. Hatipoğlu Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti,Ankara,2011,s.60-150
9. Pekcan G. Beslenme Durumunun Saptanması. 1. Baskı. Klasmat Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara, Şubat 2008 , Sağlık Bakanlığı Yayın no:729 ,s.9-10
10. Başkent Üniversitesi, Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Yeme Tutumuyla İlişkili Faktörler pdf, Erişim: http://tip.baskent.edu.tr/egitim/mezuniyetoncesi/calismagrp/ogrsmpzsnm15/15.S7.pdf
Erişim tarihi:25.4.2014
11.Pekcan G. Beslenme Durumunun Saptanması. 1. Baskı. Klasmat Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara, Şubat 2008 , Sağlık Bakanlığı Yayın no:729 ,s.3-10
12: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu , Obezite, Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı. Erişim: http://beslenme.gov.tr/index.php?lang=tr&page=47) erişim tarihi: 25.04.2014
ÖZET:
Amaç: Bu araştırma 19-49 yaş grubunda ki bireylerin yeme tutumları ve besin tüketimlerinin özellikle sebze ve meyve tüketim miktarlarının yaş ve cinsiyet sınıflamasına göre durumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Bireyler ve yöntem: Araştırma Türkiye deki bütün illeri kapsayacak şekilde Hacettepe Üniversitesi Sağlık bilimler fakültesi beslenme ve diyetetik bölümü 3. Sınıf öğrencileri tarafından ülkeyi temsil yeterliliği kabul edilen 150 kişiyle yapılmıştır. Bilgilendirilmiş onamları alınmış bireylere anketler uygulanmıştır. Anketler de bireylere standart, kapalı uçlu sorular,24 saatlik geriye dönük besin tüketim kayıtları yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 11.0 ve BEBİS programların da değerlendirilmiş ve analiz edilmiştir.
Bulgular : çalışmaya katılan 150 bireyin 51 i erkek 99 u kadındır. Toplamda %80i 20-30 yaş grubunda olduğu görülmüştür. Bireylerin %76 nın sigara içmedikleri, % 86 sının ise alkol tüketmedikleri, %62 sinin BKİ normal, %8.7 inin şişman bulunmuştur.erkeklerin vücut ağırlığı 77.9±11.7 kg, kadınları ise 59.9±9.8 kg dır. 18-30 yaş grubunda ki %69.2 , 31-49 yaş grubundakilerin ise %33.3 nün BKİ normaldir. Erkeklerin süt tüketim miktarı 78.4±109.5 ml, kadınların ise 84.3±101.5 ml dir. Zeytinyağı tüketim miktarı kadınlarda 11±11.2 ml, erkeklerde 9.4±8.4 ml dir. Çay tüketim miktarı erkeklerde 210.7±162.7 ml, kadınlarda ise 213.6±151.7 ml bulunmuştur. Beyaz ekmek tüketim miktarı erkeklerde 131.8±134.5 g, kadınlarda 119.5±114.3 g dır. Kadınların yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 97.1±76.2 gram, erkeklerin 59.2±51.3 gramdır. 18-30 yaş grubunun yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 88.2±74.4 g, 31-49 yaş grubunda kilerin ise grubunda 72.8±57.3 gram bulunmuştur.
Sonuç: Araştırma sonucunda 20-30 yaş grubunda ki bireylerin 31-49 yaş grubundakilerden daha fazla yeşil yapraklı sebze tüketmişlerdir. Erkeklerin sigara içme süreleri kadınlardan daha fazla bulunmuştur. Kadınların bekarlık , öğrencilik oranları ise erkeklerden fazladır. Erkekler kadınlardan daha şişman bulunmuştur. 18-30 yaş grubunun yeşil yapraklı sebze , patates, sarı sebze, diğer sebzeler, turunçgiller, taze meyveler, meyve suları, kuru meyve tüketimleri 31-49 yaş grubundan fazla bulunmuştur.
GİRİŞ:
Her canlının yaşamını sürdürmesi için beslenmesi zorunludur (Çalıştır ve ark., 2005). Ancak beslenmenin fizyolojik olduğu kadar sosyolojik ve psikolojik bir olay olduğu da unutulmamalıdır (Çalıştır ve ark., 2005). (Çalıştır, B., Dereli, F., Eksen, M. ve Aktaş, S. (2005).”Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi”, Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, 2(2):1-8. ). Beslenme ; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır. Beslenme insan gereksinimlerinin başında gelir. 21. Yüzyılın başından beri sürdürülen bilimsel araştırmalarla, beslenme bir bilim dalı olarak gelişmiştir. Bu bilim dalı beslenme de esas olan besin öğelerinin türleri, miktarları, özellikleri ve vücut çalışmasında ki işlevlerini besinlerin bileşimini , fiziksel ve kimyasal özelliklerinin , üretimden tüketime değin uygulanan işlemlerin besin kalitesini etkilerini , değişik yaş, cinsiyet, çalışma ve özel durumda olan bireyler ve gruplar için uygun beslenme planlarının yapılmasını inceler( Baysal, 2011). Ancak beslenmenin fizyolojik olduğu kadar , psikolojik olduğu da unutulmamalıdır (Çalıştır ve ark., 2005).
Sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla beslenme durumunun sürekli ve düzenli olarak saptanması ; bireyin fiziksel yapısının , büyüme ve gelişmesinin , organlarının işlevlerinin, davranışlarının idrar kan veya dokularda bulunan besin öğeleri düzeyleri besin alımının kalite ve miktar yönünden değerlendirilmelidir. Ayrıca bireyin ilaç kullanımı , stres , kronik hastalıklar , ekonomik durum , beslenme bilgi düzeyi , eğitim durumu, kültürel yapı ve yaşam koşullarını da beslenme durumunu etkilemektedir( Pekcan, 2011).
Beslenme durumunu saptanması ise; besin alımının tüketim durumunun saptanması, laboratuar testleri , klinik belirtiler ve sağlık öyküsü , antropometrik yöntemler, psikososyal veriler ile saptanır. Bireyin besin alımının( tüketiminin) saptanması için doğru bir sorgulamanın yapılması, kayıt tutması ve de değerlendirilmesi gerekir. Çalışma da kullanılan 24 saatlik hatırlama yöntemi sık kullanılan kolay bir yöntemdir. Bireye son 24 saatinde tükettiği tüm besinler ve içecekler sorulur( Pekcan, 2011).
Yeme tutum testiyle yeme davranışının ciddi olarak bozulduğu psikiyatrik bozukluklar saptanır. DSM-IV ölçütlerine göre yeme bozuklukları anoreksiya nevroza (AN), bulimia nevroza (BN) ve atipik yeme bozuklukları (AYB) olarak da sınıflandırılmaktadır10.
Bu çalışma da 19-49 yaş arasında ki bireylerin yeme tutumları , besin tüketim durumları, özellikle sebze ve meyve tüketim miktarını etkileyen faktörlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
YÖNTEM:
Araştırma, Türkiye deki bütün illeri kapsayacak şekil de 150 kişiyle yapıldı. Araştırma için 150 kişi 21-49 yaş arasından rastgele örneklem yöntemiyle seçildi. Araştırmaya katılan bireylerin araştırma hakkında bilgilendirilmiş onamları alındı. Örneklem ise belli bir bölgeden, belli kurallara göre seçilen, ülkeyi temsil yeterliliği kabul edilen küçük bir küme olarak seçildi(1). Yöntem olarak ise anketler kullanıldı. Anketi uygulayacak sağlık personeli ise Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimler Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 3. Sınıf öğrencilerine ön eğitim verilerek bireyler arasındaki farklılıklar standardize edilerek uygulandırıldı. Anketler de önceden hazırlanan, aynı sözcüklerle ve aynı sırada deneklere yöneltilen amacı tüm deneklerin aynı soruyu aynı biçimde anlaması, yorumlaması ve kendi görüşüne göre yanıtlamasını sağlayan standart sorular, deneğe yöneltilen sorunun karşılığının sorunun içinde olduğu, genellikle evet-hayır, sıralama, bir dizi yanıt içinden istediğini seçme biçimlerinde olan kapalı uçlu sorular , durum olay ya da kişinin gerçek yaşamıyla ilgili sorular soruldu. Anketler de yüz yüze görüşme yolu uygulandı. Anketler de kullanılan görüşme yolu ; posta ve internet yolu ile anket yöntemine göre bireylerden yanıt alma yüzdesi çok fazladır. Görüşmecinin; bireyin kişiliği, çevresi ve yaşantısı hakkında değerlendirmesine yardımcı olmak, yanlışlarını düzeltmek, eksikliklerini tamamlatmak olanağı sağlar. Görüşmeci direkt olarak birey ile görüşme yaptığı için başkasının yanıt vermesi olanaksızdır. Bireyin duyarlılıkla karşılayacağı bazı soruları görüşmeci uygun bir dille açıklar. Bu yöntemin büyük bir bölgede olması ve bireylerin adreslerinin bulmanın güç ve zaman alıcı olması, ulaşım giderlerinin fazla olması, görüşmecinin bazı konularda yan tutabilme durumu ve görüşme yolu ile anket yönteminin diğer yöntemlere göre bireyin daha çok zamanını alması gibi dezavantajlar ise en alt düzeye indirilmiştir. Anket yöntemiyle yapılacak bir araştırmada istenilen sonucun elde edilebilmesi için konuya uygun sorular seçildi ve bunlar soru kağıdı üzerinde uygun biçimde düzenlendi . Anket yoluyla bilgi toplama, araştırma bilimde eski bir tekniktir. Avrupa’da ilk anket çalışmalarının 1872’de Galton tarafından yapılmakta olduğu görülür. Amerika’da ise, 1847 yılında Horace Mann’in, anketi ilk defa bir araştırma aleti olarak kullanmıştır. Bu teknik, o günlerden bu yana dünyanın her tarafında araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır(2) (Kaptan, 1973, 233). Anketlerde bireylerin genel bilgileri( yaş,cinsiyet,eğitim durumu….) soruldu. Ankete katılan kişilere sigara ve alkol tüketim durumları, fiziksel aktivite düzeyleri sorgulanarak yaşam kaliteleri değerlendirildi. Bireylerin vücut ağırlığı, boy uzunluğu, bel çevresi ve kalça çevresi gibi antropometrik ölçümleri alındı. Antropometri değişik yaş ve beslenme durumundaki bireylerin fizik boyutlarının (boy uzunluğu, vücut ağırlığı, çevre ölçümleri vb) ölçülmesi ve vücut bileşiminin (yağ ve kas dokusunun) saptanmasıdır (3). Vücut ağırlıkları alınırken vücut ağırlığı ayakta yetişkin tartı aleti ile ölçüldü. Tartı aletinin düz ve sert bir zeminde olmasına dikkat edildi. Mümkünse sabah açken, dışkılama sonrası ve İnce giysi ile Terazi ibresinin “0” olmasına ve ölçümün 0.1 kg (100 g) duyarlılıkta ki tartı aletleriyle yapılmasına dikkat edildi(4). Boy uzunluğu için ise ayakta stadiometre kullanıldı. Frankfort düzlem sağlandı ve ölçüm 0,1 cm duyarlılıkla ölçüldü(5). Bel çevresinin tek başına ölçülmesi abdominal yağlanmanın göstergesidir. Vücudun üst bölgesinde yağ miktarının artması beslenmeye bağlı kronik hastalıklar için risk etmenidir. Android ve jinoid şişmanlığı tanımlamaktadır (Android/Jinoid; Abdominal/Gluteal). Bu amaçla bel çevresinin ölçülmesi abdominal yağlanmanın saptanması için önem taşımaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (2000)’nün önerisi; EN ALT KABURGA KEMİĞİ ile İLİAK KEMİK arası orta noktadan geçen çevrenin ölçülmesidir(6). Ölçümde bireyin dik durması, eller ve kolların yanda, ayakların arası 10 cm açıklıkta , ağırlığın eşit dağıtılmasına ve frankfort düzlemin sağlanılmasına dikkat edilmiştir. Esnemeyen ve en az 150 cm uzunluğunda ki mezuralar kullanıldı. Ölçümlerde kişinin normal nefes alıp vermesine dikkat edildi(7). Kalça çevresi ölçümü ; Kalın giysi olmamasına, Ceplerde kalınlık oluşturabilecek eşya bulunmamasına dikkat edilerek ölçüm alındı. Ölçüm de kollar yanda , ayaklar yan yana ve dik duruldu. Frankfort düzlem sağlanarak bireyin sağında durarak kalçada en yüksek nokta belirlendi ve mezura ile yere paralel olacak şekilde ölçüm yapıldı(8). Bireylere son bir ayı dikkate aldıklarında besin tüketim sıklıklarına ve miktarlarına dair sorular soruldu. Bu sorular arasında süt ve süt ürünleri, et-yumurta-kurubaklagiller, sebze- meyve grubu, ekmek-tahıllar, yağ-şeker-tatlı ve içecekler başlıkları ve bu başlıkların da alt grubundan olan besinlerin bir seferde tüketilen miktarları ve tüketim sıklıkları sorgulandı ve kayıt edildi. Besin tüketim sıklığı ile besin veya besin gruplarının tüketimi gün, hafta veya ayda sıklık olarak ve is¬tendiğinde miktar olarak saptanır. Besin tüketim sıklığı, 24 saatlik besin tüketimi ile birlikte kullanıldığında elde edilen bilgileri doğrular ve besin tüketim örüntüsü hakkında bilgi verir. Besin tüketim sıklığı yönte¬mi beslenme ile hastalık riski arasındaki ilişkilerin saptanmasında sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Besin tüketim sıklığı formu amaca bağlı olarak değişik şekillerde hazırlanabilir. Tek tek besinler(süt,yoğurt,kuru soğan vb) ve besinin özelliklerine göre de (tam süt, yarım yağlı süt, yağsız süt vb.) hazırlanabilir(9). Katılımcılara yeme alışkanlıklarıyla ilgili bilgiler alınması amacıyla yeme tutum testi uygulandı. Yeme tutum testi (YTT-40) bozulmuş yeme davranışını belirlemek amacıyla GARNER ve GARFİNKEL tarafından geliştirilmiştir. Türkçe geçerlilik ve güvenirlilik çalışması SAVAŞIR ve EROL tarafından yapılmıştır. Bozulmuş yeme davranışını, özelliklerini ve düşüncelerini belirlemek için sık kullanılan 40 sorudan oluşan Likert tipi kendi değerlendirme ölçeğidir. Kesme noktası 30 puandır(10). 30 ve üzeri puan durumu yeme tutumu bozukluğunun göstergesidir. Araştırmaya katılanlara 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kayıtları alınmıştır. Besin tüketim kayıtlarının hafta sonu mu hafta içi mi olduğu sorgulandı. 24 saatlik besin tüketimi yöntemi hatırlama veya kayıt tutma tekniği ile saptanır. Besin tüketim çalışmaları bazı durumlarda 24 saatlik besin tüketimi yöntemi; 3, 5, 7 ve daha fazla günü içeren zaman diliminde tek¬rarlanır. Geriye dönük besin tüketim durumu hatırlatma yöntemine dayalı olarak bir günleri sorgulandı. Bu yöntemle bireye son 24 saat içinde tükettiği tüm besinler ve içecekler soruldu. Hatırlama; besinlerin porsiyon modelleri, ev ölçüleri (su bardağı,çay bardağı, kahve fincanı, kupa, yemek kaşığı (silme, tepeleme), kepçe, tatlı kaşığı, küçük, orta boy, büyük boy vb. ile bilinen net miktarları kullanılarak sağlandı(11).
BULGULAR Tablo 1. Çalışmaya katılan bireylerin genel özellikleri (n=150)
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
S % S % S %
Yaş
20-30 40 78.4 80 80,8 120 80
31-49 11 21.6 19 19.2 30 20
Medeni durum
Evli 14 27,5 22 22.2 36 24
Bekar 37 72,5 77 77.8 114 76
Boşanmış/dul - - - - - -
Eğitim durumu
Okur-yazar değil 1 2 - - 1 0.7
Okur-yazar - - - - - -
İlkokul 3 5.9 8 8.1 11 7.3
Ortaokul 1 2 2 2 3 2
Lise 31 60.8 69 69.2 100 66.7
Yüksekokul ve üzeri 15 29.4 20 20.2 35 23.3
Meslek
Ev hanımı - - 14 14.1 14 9.3
Serbest meslek 4 7.8 1 1 5 3.3
Memur 11 21.6 6 6.1 17 11.3
Ücretli 3 5.9 2 2 5 3.3
Emekli - - - - - -
İşçi 3 5.9 4 4 7 4.7
Öğrenci 29 56.9 69 69.7 98 65.3
İşsiz/çalışmıyor 1 2 3 3 4 2.7
Çiftçi - - - - - -
Çalışmaya Türkiye de ki çeşitli illerden 150 kişi katılmıştır. 150 kişinin 51 erkek,99 u kadındır. Çalışmada ki bireylerin %80 i 20-30 yaş grubundandır. Kadınların bekar oranı(%80.8) ile erkeklerin bekar oranı(%78.4) arasında çok fazla fark bulunmamaktadır. Bireylerin % 74 ünü ise bekarlar oluşturmaktadır. Bekar kadınların oranı %77,8 , bekar erkeklerin oranı ise %72.5 dur. Çalışmada boşanmış/dul birey ise bulunmamaktadır. Çalışmaya katılanların büyük çoğunluğunu lise mezunları oluşturmaktadır(%66,7), ortaokul mezunları ise %2 dir. Çalışmada ki ortaokul mezunu kadın ve erkeklerin yüzdesi eşittir(%2). Bireyler meslek grubuna göre sınıflandırıldığında çiftçi, ev hanımı ve emekli bulunmamaktadır. En büyük dağılım oranını ise meslek sınıflamasın da öğrenciler(%29) oluşturmaktadır. Bayanların öğrenci olma yüzdesi(%69.7) erkeklerin öğrenci yüzdesinden (%56,9) fazladır. Erkeklerin %21.6 ı, kadınların %6 sı memurdur. Çalışmayanlar ise toplamda %2.7 lik dilimi oluşturmaktadır.
Tablo 2. Bireylerin sigara ve alkol kullanma alışkanlıkları ile düzenli egzersiz yapma durumları (n=150).
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
S % S % S %
Sigara
Hiç içmedim 28 54.9 86 86.9 114 76
İçtim bıraktım 5 9.8 5 5.1 10 6.7
Halen içiyorum 18 35.3 8 8.1 26 17.3
Alkol
Evet 10 19.6 11 11.1 21 14
Hayır
Egzersiz yapma durumu 41 80.4 88 88.9 129 86
Evet 8 15.7 15 15.2 23 15.3
Hayır 43 84.3 84 84.8 127 84.7
Çalışmaya katılan bireylerin sigara ve alkol tüketim ile düzenli egzersiz yapma durumları incelendiğinde hiç sigara içmeyenlerin (%76)büyük çoğunluğu oluşturdukları görülmektedir. Alkol tüketmeyenler ise %86 dır. Çalışmaya katılanların egzersiz yapma oranı(%15.3) yapmayanlara(%84.7) göre düşüktür. Egzersiz yapanların ve yapmayanların büyük çoğunluğunu ise kadınlar oluşturmaktadır (tablo2).
Tablo 3. Bireylerin günlük sigara içme miktarları (adet), sigara içme süreleri (yıl) ve alkol tüketim miktarlarının (mL/ay) ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Sigara adedi/gün 23 12.3 6.5 3 20 13 8.2 5.3 2 20
Sigara içme süresi (yıl) 23 8.5 7 0.5 28 13 5.7 3.7 1 12
Alkol tüketim miktarı (mL/ay) 11 59.1 98.2 1.7 322.5 11 48.5 58.1 2.3 150
Çalışmaya katılan bireylerin sigara tüketim miktarları, sigara içme süreleri, alkol tüketim miktarları değerlendirilmiştir. Erkeklerin ve kadınların günlük maksimum sigara tüketim miktarları eşittir (20 adet/gün). Sigara içme süresi ise erkeklerde 8.5 ±7 yıl, kadınlarda ise 5.7±3.7 yıl bulunmuştur. Erkeklerde maksimum bir ayda alkol tüketim miktarları(322.5ml/ay) kadınlardan (150 ml/ay)fazla çıkmıştır.
Tablo 5. Bireylerin beden kütle indeksi değerlerinin (BKİ) sınıflamasının dağılımı (n=150).
Çalışmaya katılanlar beden kütle indeksine göre sınıflandırıldığın da erkeklerin(%60.9) ve kadınların (%62.6) büyük oranda yüzdesi normal(18.5-24.99kg/m2) değerdedir. Toplamda çalışmada ki bireylerin %62 si normal, %8.7 si şişmandır.
Tablo 4. Bireylerin vücut ağırlığı(kg), boy uzunluğu (cm), bel çevresi (cm), kalça çevresi (cm), bel/kalça oranı ve BKİ (kg/m2) değerlerinin ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Vücut ağırlığı (kg) 51 77.9 11.7 54 105 99 59.9 9.8 45 85
Boy uzunluğu (cm) 51 178.3 7.1 162 193 99 162.8 6.8 140 180
Bel çevresi (cm) 51 89.2 12.4 66 117 99 77.6 11.4 58 109
Kalça çevresi (cm) 51 100.4 9.7 81 124 99 96.8 8.1 80 130
Bel/kalça oranı 51 0.9 0.1 0.7 1.1 99 0.8 0.1 0.6 1
BKİ (kg/m2) 51 24.6 3.9 17.8 34.3 99 22.7 3.9 17.4 33.2
Erkek (n=51) Kadın (n=99) Toplam (n=150)
BKİ (kg/m2) S % S % S %
<18.5 (Zayıf) 2 3.9 11 11.1 13 8.7
18.5-24.99 (Normal) 31 60.8 62 62.6 93 62
25-29.99 (Hafif şişman) 13 25.5 18 18.2 31 20.6
≥30 (Şişman) 5 9.8 8 8.1 13 8.7
Çalışmaya katılan erkek bireylerin vücut ağırlığı 77.9±11.7, kadınların ise 59.9±9.8 bulunmuştur. Vücut ağırlığı en fazla olan kişi erkektir ve vücut ağırlığı 105 kg dır. Boy uzunluğu ise en kısa olan kişi kadındır ve boy uzunluğu 140 cm dir. Bel çevreleri erkeklerde 89.2±12.4 cm, kadınlarda ise 77.6±11.4 cm dir. Kalça çevresinin ise ortalaması 100.4±9.7 cm dir erkeklerde. Bel kalça oranı ortalaması erkeklerde 0.9, kadınlar da ise 0.8 dir. Bireyler beden kütle indeksine göre değerlendirildiğimde ise erkeklerde minimum değer 17.8 kg/m2, kadınlarda ise 17.4 kg/m2 bulunmuştur.
Tablo 6. Bireylerin yaş gruplarına göre BKİ değerlerinin sınıflamasının dağılımı (n=150).
18-30 yaş (n=120) 31-49 yaş (n=30)
BKİ (kg/m2) S % S %
<18.5 (Zayıf) 13 10.8 - -
18.5-24.99 (Normal) 83 69.2 10 33.3
25-29,99 (Hafif şişman) 19 15.8 12 40
≥30 (Şişman) 5 4.2 8 26.7
Çalışmaya katılan bireylerin yaş sınıflamasına göre BKİ nin dağılımları incelenmiştir.18-30 yaş grubunda ki 120 kişinin %69.2 i normal, 31-49 yaş grubundaki 30 kişinin %33.3ü normaldir. Çalışmaya katılan 31-49 yaş grubunda ki bireylerde (BKİ<18.5kg/m2 ) zayıf bulunmamaktadır. 31-49 yaş grubunda şişman yüzdesi %26.7 iken bu yüzde 18.30 yaş grubunda daha düşüktür(%4.2).
Tablo 7. Bireylerin beden kütle indeksi sınıflamasına göre yeme tutumu ölçeği skorlarının ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
BKİ (kg/m2) N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
<18.5 (Zayıf) 2 1 0 1 1 11 1 0 1 1
18.5-24.99 (Normal) 31 2 0 2 2 62 2 0 2 2
25-29,99 (Hafif şişman) 13 3 0 3 3 18 3 0 3 3
≥30 (Şişman) 5 4 0 4 4 8 4 0 4 4
Çalışmaya katılıp BKİ normal olan erkeklerde 2 kişi de yeme tutum ölçeği 30 un üzerinde bulunmuştur. Hafif şişman erkeklerde de 3 kişi, şişmanlar da ise 4 kişi de YTT 30 un üzerinde çıkmıştır. Kadınlarda da değerler erkeklerle aynıdır. Şişman kadınlar da YTT 30 puan üzerinde çıkan kişi sayısı 4 dür.
Tablo 8. Bireylerin besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük besin tüketim miktarlarının (g) ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerleri.
Erkek Kadın
n X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Süt 39 78.4 109.5 5 600 82 84.3 101.5 3.3 606
Yoğurt 51 72.8 54.6 6.6 200 95 82.3 77.5 1 300
Ayran 50 74 60.7 13.4 314 94 76.6 137.1 6 1200
Peynir 51 43.8 27.1 2 120 98 38.5 27.6 0.1 180
Kırmızı et 50 41.3 36.5 1 200 94 26.4 26.5 1 150
Tavuk-hindi 48 39.6 31.4 3.3 130 93 26.4 19.7 0.3 94.3
Balık 44 17 27.5 2 171.4 88 14.1 17 1 90
İşlenmiş et 33 20.6 20.7 0.8 78.6 56 7.4 7.8 0.3 40
Sakatat 16 3.3 3 1 10.1 25 5.4 5.9 1.7 25
Yumurta 47 35.2 24.6 2 100 92 26 19.2 3 79
Kurubaklagil 50 24.6 36.9 1.7 250 97 20.8 18.4 1.7 100
Yağlı tohum 49 20.1 25.5 1.3 150 94 17.5 18.5 0.7 80
Yeşil yapraklı sebze 46 59.2 51.3 1.8 200 97 97.1 76.2 9 450
Patates 50 38.8 33.9 4 200 99 55.4 46.4 1 200
Kurusoğan 47 24.7 34.5 0.4 150 82 29.5 36,6 0.3 150
Sarı sebze 51 57.7 51.4 6.5 250 96 87.3 102.5 2.2 780
Diğer sebzeler 48 42.1 48.1 2 200 96 57.9 70.6 3.4 600
Turunçgil 50 90 74.4 2.7 314 97 113.1 111.5 2.7 750
Taze meyveler 50 96 93.8 3.3 500 95 92.9 99.8 6.7 600
Taze meyve suları 37 73.6 82.6 6.6 314.2 71 42.3 43.7 6.6 200
Kuru meyve 41 9.3 17.6 0.7 100 75 9.7 10.6 0.3 47.1
Beyaz ekmek 48 131.8 134.5 1.7 600 94 119.5 114.3 7 450
Tam tahıl ekmek 30 42.3 64 1.7 300 62 42 57.4 1 300
Pirinç 50 20 13.7 4 60 97 23.3 27 1.3 170
Bulgur 46 15.6 12.5 1.3 50 91 17.9 22.4 0.7 140
Makarna 51 25.8 30.9 2.7 158 96 27.5 31.1 2 214.3
Buğday unu 40 13.4 19.3 0.3 100 75 17.4 18.8 0.3 79
Kahvaltılık tahıl 11 63.9 74.5 1 200 30 19.4 29.4 1 117.8
Zeytin yağı 44 9.4 8.4 0.3 30 82 11 11.1 0.3 60
Ayçiçeği yağı 46 11.1 10 0.7 60 83 16.8 21.4 0.3 180
Mısır özü yağı 18 4.6 6.5 0.3 28.6 28 4.2 5.9 0.2 30
Fındık yağı 7 2.1 1.4 0.2 4.3 16 4 5.2 0.5 20
Sert margarin 21 2.4 2.8 0.3 10 37 2.3 3 0.2 10
Yumuşak margarin 20 4.1 5.1 0.3 20 32 2.5 3.9 0.2 20
Tereyağ 43 6.5 6.2 0.2 30 79 7.5 8.5 0.2 55
Şeker 43 20.4 44.6 2.5 300 76 16.1 17.2 0.2 90
Bal-reçel 48 16.5 18 0.7 100 86 14.2 16.5 0.3 120
Çikolata 45 33.7 37.6 1 200 96 30.6 34.7 0.3 200
Hamur tatlıları 45 21.2 28.8 0.1 150 86 15.5 26.6 0.3 200
Sütlü tatlı 43 33.4 44.9 1.7 196 91 34.5 43.5 2 200
Hazır meyve suyu 34 88.3 86.5 6.6 330 63 44.3 50.8 1.7 200
Gazlı içeçek 40 108.4 88.3 13.4 330 69 77.6 86.1 1 330
Maden suyu 43 78.1 73.8 6.6 330 66 71.9 78.7 5 330
Kahve 42 82.9 70.7 1 300 86 106 112.7 2.2 600
Çay 51 210.7 162.7 5.7 900 93 213.6 151.7 2.2 600
Alkollü içecek 11 59.1 98.2 1.7 322.5 11 48.5 58.1 2.3 150
Çalışmaya katılan erkekler de ortalama süt tüketim miktarları 78.4±109.5 ml dir. Kadınlarda ise bu değer 84.3±101.5 ml dir. Süt ve süt ürünlerini tüketim miktarı erkeklerde 286.6 gram, kadınlarda 281.9 gramdır. Kırmızı et, tavuk ,balık ,işlenmiş et tüketim miktarı erkeklerde kadınlardan daha fazladır(tablo8). Çalışma da et tüketim miktarı günlük (kırmızı et, tavuk eti, balık eti) erkeklerde 97.6 gram, kadınlarda ise ortalama 66.9 gramdır. Yeşil yapraklı sebze, turunçgiller, patates, kurusoğan, sarı sebze tüketim miktarları da kadınlarda erkeklerden fazladır(tablo8). Beyaz ekmek tüketim miktarı erkeklerde maksimum 600 gram ile kadınlardan (450 gram) fazladır. Ekmek grubu tüketim miktarı araştırmamızda ortalama erkeklerde 312.8 gram, kadınlarda ise 267 gramdır. Pirinç, bulgur, makarna tüketim miktarları kadınlarda erkeklerden daha fazladır(tablo8). Zeytinyağı tüketim miktarı kadınlarda 11±11.2 ml , erkeklerde ise 9.4±8.4 ml dir. Fındık yağı tüketim miktarı kadınlarda 4±5.2 ml, erkeklerde 2.1±2.8 ml dir. Tereyağ tüketim miktarının maksimum kadınlarda 55 gram , erkeklerde 30 gramdır. Hazır meyve suyu tüketim miktarı erkeklerde(88.3±86.5ml) kadınlardan(44.3±50.8) daha fazladır.Gazlı içecek tüketim miktarı da erkeklerde(108.5±88.3ml) kadınlardan (77.6±86.1 ml) daha fazladır.çay tüketim miktarı erkeklerde 210.7±162.7 ml iken kadınlarda 213.6±151.7 ml dir. Erkeklerin(900ml) maksimum çay tüketim miktarı kadınlardan(600ml) fazladır. Erkeklerin(59.1±98.2ml) alkol tüketim miktarları kadınlardan (48.5±58.1ml )daha fazladır. Kadınların tüketim miktarı alkollü içecek 48.5 ml dir. Erkeklerin maksimum alkol tüketim miktarı 322.5 ml kadınların ki ise 150 ml dir.
Tablo 9: Bireyleri günlük besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük sebze ve meyve tüketim durumunun cinsiyete göre ortalama (X), standart sapma (SD), alt ve üst değerlerinin dağılımı
Erkek Kadın
Sebze ve meyve grubu N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Yeşil yapraklı sebzeler 40 59.2 51.3 1.65 200 97 97.1 76.2 9 450
Patates 50 38.8 33.9 4 200 99 55.4 46.4 1 200
Kuru soğan 47 24.8 34.5 0.4 150 82 29.5 36.6 0.3 150
Sarı sebzeler 51 57.7 51.4 6.5 250 96 87.3 102.5 2.2 780
Diğer sebzeler 48 42.1 48.1 2 200 96 57.9 70.9 3.4 600
Turunçgiller 50 90 74.4 2.7 314 97 113.1 111.5 2.7 750
Diğer taze meyveler 50 96.1 93.8 3.3 500 95 92.9 99.8 6.7 600
Taze meyve suları 37 73.6 82.7 6.6 314.20 71 42.3 43.7 6.6 200
Kuru meyveler 41 9.3 17.6 0.7 100 75 9.7 10.9 0.3 47.1
Çalışmaya katılan erkeklerin yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı kadınlardan daha azdır. Kadınlar yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 97.1±76.2 gram, erkeklerin ise 59.2±51.3 gramdır. Erkekler sadece diğer taze meyveler grubunda kadınlardan daha fazla tüketmiştir(tablo9). Kadınların turunçgil tüketim miktarı maksimum 750 gr, minimum ise 6.6 gramdır. Erkeklerin maksimum kuru meyve tüketim miktarı(100 gr) kadınlardan (47.1 gr)daha fazladır. Kuru soğan tüketim miktarı ise erkeklerde 24.8±34.5 gram, kadınlarda 29.5±36.6 gramdır. Genel olarak ise taze sebze ve meyve tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 482.3 gram, kadınlarda 575.5 gramdır.
Tablo 10: Bireyleri günlük besin tüketim sıklığı ile saptanan günlük sebze meyve tüketim durumunun yaş sınıflamasına göre ortalama (X), standart sapma(SD), alt ve üst değerlerin dağılımı
18-30 yaş 31-49 yaş
Sebze ve meyve grubu N X SD Alt Üst n X SD Alt Üst
Yeşil yapraklı sebzeler 113 88.2 74.4 1.65 450 30 72.8 57.3 9 200
Patates 119 51.6 44.8 1 200 30 43 35.8 2.7 175
Kuru soğan 100 27.1 35.6 0.3 150 29 30 36.9 2 150
Sarı sebzeler 118 80.8 96.3 2.2 780 29 61.9 49.2 12 176
Diğer sebzeler 114 53.1 67 2 600 30 50.7 53.5 5 200
Turunçgiller 117 108.3 107.2 2.7 750 30 93.5 70.6 6.7 250
Diğer taze meyveler 117 94.7 104 3.3 600 28 91 64.8 8 300
Taze meyve suları 92 55.6 64.7 6.6 314 16 38.3 34.8 6.6 100
Kuru meyveler 96 10.2 14.2 0.3 100 20 6.4 8.6 0.7 30
Çalışmaya katılan bireyler yaş sınıflamasına göre sebze ve meyve tüketim miktarları incelenmiştir. İnceleme sonucunda yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı 18-30 yaş grubunda 31-49 yaş grubundan daha fazladır(tablo10). Taze meyve suyu tüketim miktarı (18-30 yaş:94.7±104 gr)ile maksimum tüketim miktarı(18-30 yaş:600 gr) 18-30 yaş grubunda daha fazla bulunmuştur. Sarı sebze tüketim miktarı da 18-30 yaş grubunda 31-49 yaş grubundan daha fazladır(tablo10). Turunçgil tüketim miktarının maksimum düzeyde olduğu 750 gramdır ve 18-30 yaş grubundaki birey tüketmiştir. Maksimum 100 gram olan kuru meyve tüketim miktarı 18-30 yaş grubundadır. Kuru soğan tüketim miktarı 31-49(27.1±35.6 gr) yaş grubunda 18-30 (30±36.9 gr)yaş grubundan daha fazladır. Yeşil yapraklı sebze meyve tüketim miktarı 19-30 yaş grubunda erkek ve kadınlarda tüketim miktarı 559.4 gram, 31-49 yaş grubunda ise 481.2 gramdır.
TARTIŞMA :
Araştırmaya katılan öğrencilerin 51 erkek, 99 u kadındır. Çalışmada ki bireylerin %80 i 20-30 yaş grubundadır. Kadınların bekarlık oranı % 80.8, erkeklerin bekarlık oranı %72.5 tir. Çalışmaya katılanların %66.7 lise mezunu, %2 ortaokuldur. Yılmaz ve Özkan (2007) üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarını inceledikleri çalışmada katılımcıları tümü kadındır. Uzunöz ve Gülşen (2007) yaptıkları çalışmada ise üniversite öğrencilerinin süt ve süt ürünlerini tüketim alışkanlıklarını belirleme çalışmasında katılanların %54 erkek, %46 kadındır.
Çalışmaya katılan bireylerin sigara, alkol tüketim ve egzersiz yapma durumları incelendiğinde %76 sı sigara, %86 alkol tüketmedikleri bulunmuştur. Egzersiz yapma oranları %15.2 dir. TÜİK Küresel Yetişkin Tütün Araştırması 2012 yılında Türkiye de % 72.9 tütün mamullerini hiç kullanmamışlar/kullanmamışlardır (TÜİK,2012). TÜİK, Sağlık Araştırması 2012 yılında ise alkol hiç kullanmayanlar/kullanmayanlar %89.6 bulunmuştur (TÜİK,2012). : Türkiye’de Sağlığın Geliştirilmesi Araştırma Raporu 2013 verilerinde ise spor yapmayanların oranı % 84.5 dur. Emeç ve Gülay (2007) yılında alkol tüketiminin saptanması çalışma sonucunda sigara tüketim miktarını %41 olarak bulunmuştur. Onat ve ark. (2005) yaptıkları çalışma da alkol kullanım oranını % 19,5 olarak bulmuşlardır.
Yaptığımız çalışmada bireylerin erkeklerin %60.9 , kadınların % 62.6 normal BKİ değerinde bulunmuştur. Toplam olarak ise katılanların % 62 si normal BKİ sahiptirler. TÜİK, Sağlık Araştırması 2012 yılında ki BKİ dağılımında normal olanlar kadınlarda %43.6 erkeklerde %44.7 bulunmuştur( TÜİK,2012). Büyüköztürk ve ark. (2005) yılındaki yaptıkları çalışmada %71.8 i normal değerde bulunmuştur. Çalışmaya katılan erkeklerin erkelerin vücut ağırlığı 77,9±11.7 , kadınların 59,9±9,8 kg bulunmuştur. TÜİK, Sağlık Araştırmasın da 25-45 yaş grubunda ki erkeklerin ortalama vücut ağırlığı 79.2 kg, kadınların ise 67.9 kg dır. BKİ erkeklerde 24,6±3,9 , kadınlarda 22.7±3.9 kg/m2 bulunmuştur. Sultan ve Yılmaz (2007) yaptıkları çalışmada kızların BKİ 20.51±2.39 çıkmıştır.
Çalışma da et tüketim miktarı günlük (kırmızı et, tavuk eti, balık eti) erkeklerde 97.6 gram, kadınlarda ise ortalama 66.9 gramdır. 19-50 yaş grubundaki erkeklerin et tüketim miktarları TBSA 2010 verilerinde ortalama 90.5 gram, kadınlarda ise 51.2 gramdır. Yaptığımız çalışmada süt ve süt ürünlerini tüketim miktarı erkeklerde 286.6 gram, kadınlarda 281.9 gramdır. TBSA 2010 verilerinde ise 19-50 yaş grubunda ki erkeklerin tüketim miktarı 315.1 gram, kadınlarda ise 277.2 gramdır. Ekmek grubu tüketim miktarı araştırmamızda ortalama erkeklerde 312.8 gram, kadınlarda ise 267 gramdır.2010 TBSA göre erkeklerde ortalama tüketim miktarı ekmek grubundan 496 gram, kadınlarda ise 333.7 gramdır.
Çalışmada tereyağ tüketim miktarı kadınlarda 55 gram , erkeklerde 30 gram bulunmuştur. Çay tüketim miktarları ise erkeklerde 213±151.7 ml, kadınlarda 77.6±86.1 ml , ekmek tüketim miktarları 131.8±134.5 gram erkeklerde , kadınlarda ise 119.5±114.3 gramdır. Süt tüketim miktarları ise erkeklerde 78,4±109.5 ml , kadınlarda ise 84.3±101.5 ml dır. Yumurta tüketim miktarları ise %35.2±24.6 mg erkeklerde , kadınlarda ise 26±19,2 g dır. Alkol tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 59.1 ml, kadınlarda ise 48,5 ml dir.TBSA verilerine göre ise erkekler 64,97 ml , kadınlarda ise 6.29 ml bulunmuştur.
Yeşil yapraklı sebze tüketiminin erkeklerde 59.2±51.3 g, kadınlarda 97.1±76.2 g dır. Turunçgil tüketim miktarı ise kadınlarda 113.1±111.5 gramdır. Yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı ise 18-30 yaş grubunda 88,2±74,4 gram, 31-49 yaş grubunda 72.8±57.3 gramdır. Turunçgil tüketim miktarı da 18-30 yaş grubunda 108.3±107.2 gram, 31-49 yaş grubunda ise 93,5±70.6 gramdır. Genel olarak ise taze sebze ve meyve tüketim miktarı araştırmamızda erkeklerde 482.3 gram, kadınlarda 575.5 gramdır. TBSA 2010 verilerine göre erkeklerin toplamda 998.8 g, kadınlarda ise 1025.9 gramdır 19-50 yaş grubunda(TBSA,2010). Yeşil yapraklı sebze meyve tüketim miktarı 19-30 yaş grubunda erkek ve kadınlarda tüketim miktarı 559.4 gram, 31-49 yaş grubunda ise 481.2 gramdır. TBSA 2010 verilerine göre ise 19-30 yaş grubu toplam taze meyve ve sebze tüketim miktarı 946 gram, 31-49 yaş grubunda ise 1078.7 gramdır (TBSA,2010) .
SONUÇ:
Türkiye deki 19-49 yaş grubundan seçilen 150 kişil örneklem üzerinden çalışma yürütülmüştür. Çalışmamızın amacı yeme tutumlarını ve besin tüketim sıklıklarını özellikle sebze ve meyve grubu tüketim miktarını yaş ve cinsiyete göre sınıflandırmak ve analiz etmektir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda erkeklerin taze sebze ve meyve tüketim miktarı kadınlardan daha azdır. Yaptığımız çalışmada taze sebze ve meyve tüketim miktarı 2010 TBSA verilerinden daha az çıkmıştır. TBSA verilerinden daha düşük çıkmasının bir çok nedeni olabilir. Bu nedenlerin başında mevsim değişiklikleri, yaşanılan coğrafya, ekonomik durum, kültürel farlılıklar, eğitim düzeyi gibi bir çok faktör etkileyebilmektedir. Bireylere beslenme eğitimleri verilip sebze ve meyve tüketiminin sağlık açısından önemine değinilmelidir. Yaptığımız çalışmada 19-30 yaş grubunun 31-49 yaş grubundan daha fazla sebze ve meyve tükettikleri bulunmuştur. TBSA nın verilerinde ise tam tersi bir durum söz konusudur. Yani 31-49 yaş grubu 19-30 yaş grubundan fazla tüketmiştir sebze ve meyve grubunu. Bu duruma da tüketici profil özellikleri , eğitim faktörleri, fizyolojik faktörler , yaş ve cinsiyetin dağılımı gibi faktörler etki eder. Bu konuda bireyleri sağlıklı beslenme ve konusunda eğitilmelidir. Bilgilendirme ve eğitme konusu da bu konuda uzman ,gerekli eğitimleri ve sertifikaları almış sağlık personelleri(doktor, beslenme ve diyetetik uzmanı,hemşire…) tarafından düzenli programlarla yapılmalıdır.Sağlığın korunması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla tüketici bilincini artıracak her zaman canlı tutacak Sağlık Bakanlığı , Milli Eğitim Bakanlığı , Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı gibi doğrudan insan sağlığıyla iç içe olan Bakanlıklar , Sivil Toplum Kuruluşları , dernekler aracılığıyla ülke çapında uygulanan programlar/eğitimler oluşturulmalıdır. Ayrıca yeşil yapraklı sebze tüketim miktarı erkeklerde daha azdır kadınlara oranlara . Çalışmada böyle bir sonuç çıkmasını bir nedeni de 51 erkek 99 kadının katılmış olmasındandır. Çalışmamıza katılanlarla cinsiyet olarak eşit bir dağılım görülmemektedir. Uzunöz ve Gülşen’in 2007 yılında yaptıkları çalışmada da %54 erkek, % 46 kadın katılımı olmuştur eşit olamasa yine de çok fazla sapmalar olmamıştır.
Çalışmamızda sigara(%76) ve alkol(%86) tüketmeme miktarları benzerdir. Egzersiz yapma oranı %15.6 ile düşük bulunmuştur. TÜİK in 2012 verileri ile çalışmamızın değerleri paraleldir. Spor yapmama oranı da 2013 Sağlığın Geliştirilmesi Araştırmasındaki değerle örtüşmektedir. Ancak spor yapma oranı oldukça düşük çıkmıştır WHO nün önerisine göre haftada 3-5 kez orta düzeyde 30-60 dakikalık düzenli fiziksel aktiviteyi önerilmeli ve teşvik edilmelidir.
Yaptığımız çalışmada kadın ve erkeklerin yarıdan fazlası normal BKİ sahiptir. Ancak 2012 TÜİK verileri ile fazla uyuşmamaktadır. Bu seçilen örneklem de ki farklılıktan kaynaklanabilmektedir. Büyüköztürk ve ark. 2005 yılında ki yaptıkları çalışmada ise normal BKİ sahip birey oranı %72.9 olarak bulunmuştur. 3 çalışmada da farklı sonuçlar çıkmıştır.
Erkeklerin et tüketimlerinin kadınlarda daha fazla olduğu görülmüştür. Bulduğumuz sonuçlar 2010 TBSA verilerine göre daha fazla çıkmıştır. Bu sonuca etki eden faktör ise 2 çalışma arasında 4 yılın olması , bireysel farlılıklar ,cinsiyet dağılımları etkileyebilmektedir. Bizim yaptığımız çalışmada erkeklerin süt ve süt ürünleri tüketim miktarı ile ekmek grubu tüketim miktarı kadınlardan fazladır. 2010 TBSA verileri ile bu değerler paralellik göstermektedir. Alkol tüketim miktarı da erkeklerde daha fazladır. TBSA verilerinde ki kadınların başına düşen alkol miktarı 6.25 ml iken yapılan çalışmada 48.5 ml bulunmuştur. Bu 4 yıl içerisine kadınlarda içicili oranının 8-9 kat arttığını göstermektedir. 4 yıl gibi az bir sene de neden 8-9 kat kadınlarda içiciliğinin arttığı üzerinde durulmalıdır nedenleri araştırılmalıdır. Sonuçlar gösteriyor ki , incelenen gruplar arasında yaş dağılımına, cinsiyet dağılımına , çevresel faktörlere, eğitim durumuna, araştırmanın yapıldığı yıl farklılıklarına , uygulayan anketörlerin farklılıkları gibi bir çok nedene bağlı olaraktan değerler birbirleriyle uyuşma göstermeyebilmektedir. Genel anlamda bireylere sağlıklarının korunması , iyileştirilmesi, geliştirilmesi amacıyla sağlıklı beslenme önerileri uzman kişiler tarafından sağlanmalı, eğitimler verilmeli ülke çapında programlar oluşturulmalıdır. Biliyoruz ki beslenme ile sağlık arasında zincir gibi bağ vardır.
Hedef olarak ise “ MİNİMUM HASTALIK RİSKİ, MAKSİMUM SAĞLIK” olmalıdır. Maksimum sağlık için ise ; Yeterli ve dengeli beslenme
Düzenli fiziksel aktivite
Sigarasız yaşam
Stresten uzak durma
Düzenli sağlık kontrolü şarttır.
Optimal sağlık için yaşamın her döneminde Yeterli ve Dengeli Beslenme temel unsurdur(12).
Kaynaklar:
Çalıştır, B., Dereli, F., Eksen, M. ve Aktaş, S. Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi . Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi 2005 2(2):1-8.
Baysal A. Beslenme ve Sağlık. Beslenme . 13. Baskı. Hatiboğlu Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara,2011,s.9-10.
Pekcan G. Beslenme durumunun saptanması (Eds: Alphan Tüfekçi E). Diyet El Kitabı. 11. 1. Baskı . Hatiboğlu Basın ve Yayın San. Tic. Şti, Ankara,2013, s.85-131.
Yılmaz E, Özkan S . Beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;6:87-104.
Uzunöz M, Gülşen M. Üniversite öğrencilerinin süt ve süt ürünlerini tüketme alışkanlıklarının belirlenmesi. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2007;3:15-21
Onat A, Gülay E, Hergenç G, Küçükdurmaz Z, Uygur M, Kaya Z ve ark. Halkımızda ılımlı ve aşırı alkol tüketimi mortalite ve kardiyometabolik risk üzerine uzun vadeli etkileri. Türk Kardiyoloji Derneği Araştırma Dergisi 2009;37(2):83-90
1.Örneklem seçimi,Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Erişim : bote423 .files. wordpress.com /2011/05/ hafta8_orneklem_secimi.pptx Erişim tarihi:25.4.2014
2.Kaptan, S. ( 1973). Bilimsel Araştırma Teknikleri, Tez Hazırlama Yolları. Ankara: Ayyıldız Matbaası
3-8. Pekcan G. Beslenme durumunun saptanması(Eds: Baysal A,Aksoy M, Besler T, Bozkurt N, Keçecioğlu S, Kutluay Merdol T ve arkadaşları). Diyet El Kitabı 11. Baskı. Hatipoğlu Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti,Ankara,2011,s.60-150
9. Pekcan G. Beslenme Durumunun Saptanması. 1. Baskı. Klasmat Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara, Şubat 2008 , Sağlık Bakanlığı Yayın no:729 ,s.9-10
10. Başkent Üniversitesi, Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Yeme Tutumuyla İlişkili Faktörler pdf, Erişim: http://tip.baskent.edu.tr/egitim/mezuniyetoncesi/calismagrp/ogrsmpzsnm15/15.S7.pdf
Erişim tarihi:25.4.2014
11.Pekcan G. Beslenme Durumunun Saptanması. 1. Baskı. Klasmat Basın ve Yayım San. Tic. Ltd. Şti, Ankara, Şubat 2008 , Sağlık Bakanlığı Yayın no:729 ,s.3-10
12: Türkiye Halk Sağlığı Kurumu , Obezite, Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı. Erişim: http://beslenme.gov.tr/index.php?lang=tr&page=47) erişim tarihi: 25.04.2014
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Sebze ve Meyve Grubunun Tüketim Miktarının Cinsiyete ve Yaş Sınıflamasına(18-30 Yaş,19-49 Yaş ) Göre Tüketim Durumu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Pınar PEHLİVAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Pınar PEHLİVAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
