2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Ebeveyn Tutumları ve Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek
MAKALE #19126 © Yazan Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER | Yayın Aralık 2017 | 4,091 Okuyucu
Çocuğun psikolojik ve sosyal gelişiminde anne-baba tutumlarının etkisi büyüktür. Kişilik gelişimi her ne kadar insanın yaşamı boyunca süregelse de kişilik gelişiminin temelinin çocukluk döneminde atıldığı gerçeği geçerliliğini korumaktadır. Anne-babanın ve ailenin diğer bireylerinin çocukla olan etkileşimi, çocuğun aile ve sosyal hayat içindeki rolünü ve yerini belirlemektedir. Çünkü bu yaklaşım ve etkileşim çocuğun ileride nasıl bir birey olacağını etkilemektedir.

Anne-babaların unutmaması gereken en önemli nokta, çocukların tüm gelişim süreci boyunca kişilik gelişimlerini oluştururken çevreden gördüklerini öğrenip uygulayacaklarıdır. Bu nedenle çocuklar en yakın çevrelerinde bulunan anne-babalarının olumlu veya olumsuz özelliklerini model almalarıyla olaylar karşısında kendi davranışlarını oluştururlar. Anne-babanın başlattığı güçlü iletişim tarzı kısa zamanda çocuk tarafından fark edilecek ve o da uygulamaya başlayacaktır.

Anne – baba tutumlarını altı ana başlık altında inceleyebiliriz:

Aşırı Koruyucu ve Kaygılı Anne-Baba Tutumu

Bu tarz tutumu benimseyen anne-baba sürekli çocuğa müdahale eder. Aşırı koruyucu ve verici davranışlar söz konusudur. Çocuğa bir bebek gibi davranılır. Çocuk anne-baba tarafından ‘sen yapamazsın, daha küçüksün’ gibi engellemelerle karşılaşır. Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne-baba tutumudur. Çocuğa evde seçim hakkı verilmez.

Kazandırmak istedikleri davranışları duygu sömürüsü ve aşırı şefkat yöntemini kullanarak geliştirirler. Çünkü çocuğu mutlu edememe endişeleri vardır.

Bu tutumla yetiştirilen çocuklarda anne babalarına bağımlıdırlar. Kararlar, çocuk adına aile tarafından alındığı için, karar alma ve seçenekleri değerlendirme becerileri gelişemez. Karşılaştığı sorunlarla başa çıkamayacağına inanır ve sürekli hata yapma eğilimi içindedirler. Bu çocuklar belli dönemlerde yerine getirmesi ve kazanması gereken davranışları ve görevleri yapamadıkları için, aşırı bağımlı, ürkek ve çekingen olabilir, beceriksiz ve sakar görünebilirler. Kendilerini topluma kabul ettirmek için zaman zaman isyankar davranışlar sergileyebilirler.

Aşırı Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba Tutumu

Bu tutumu benimseyen ailelerde çocuklarına karşı bir hakimiyet vardır. Baskıcı bir tutum içerisindedirler. Çocuktan kendilerine itaat etmelerini beklerler. Çocuğun her yaptığı eleştirilir. Çocuğun olumlu yönleri değil, olumsuz yönleri ortaya çıkarılır. Aile içinde korku hakimdir ve çocuk korku ile büyür. Aile sıcak, sosyal ve güven verici havadan yoksundur. Aile içi yaşam gerilim, çatışma ve kavgalarla doludur. Anne, baba çocuğu anlamamakta ve onu diktatörce yönetmeye çalışmaktadır. Çocuk evde anne-babasında gördüğü olumsuz tutumları okulda arkadaşlarına uygulamaya çalışır. Ayrıca devamlı eleştirilen bu çocuklarda saldırgan davranışlar ortaya çıkabilir.

Sınırsız Özgürlükçü Anne-Baba Tutumu

Bu anne-baba tutumunda aşırı hoşgörü ve düşkünlük vardır. Evde patron çocuktur ve her dediği yapılır. Çocuk, daima diğerlerinin dikkatini çekmek ve kendisine hizmet edilmesini ister.

Bu tutumla yetişen çocuklarda doyumsuzluk vardır. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorlanabilirler. Bencil, sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen ve sabırsız olabilirler. Sosyal ortama girdiğinde ve her dediğinin olmadığını gördüğünde hayal kırıklığına uğrar. Her istediklerini yaptırmayı alışkanlık haline getirir ve zamanla kural tanımazlar.

Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu

Mükemmeliyetçi tutumda anne baba her şeyin en iyisini çocuğundan bekler. Kendi gerçekleştiremediği yaşantıları çocuğunun gerçekleştirmesini ister ve çocuğu olduğu gibi kabul edemez. Aile, bedensel ve zihinsel yönden beklentileri karşılaması için çocuğu kapasitesinin çok üstünde eğitimlere tabii tutar. Çocuktan aşırı titizlik ve temizlik beklenir. Mükemmeliyetçi ailelerde kurallar ve kalıplar belirlenir ve çocuğun bunlara mutlaka uyması beklenir. Çocuğa bütün çocukça davranışlar yasaklanır. Arkadaş seçimi de aileye aittir.

Mükemmeliyetçi anne-baba tutumuyla yetişen çocukların fikirleri genelde çok katıdır. Bir şey veya kimse ya çok olumlu ya da çok olumsuzdur. Sevgi ve nefret karışımı duyguları aynı anda yaşar. Her işte en iyi ve en üstün olmak ister. Fakat istediği seviyeyi yakalamayınca hayal kırıklığına uğrar ve çalışmayı tamamıyla bırakabilir.

Tutarsız Anne-Baba Tutumu

Anne-baba tutumları arasında en olumsuz tutumdur. Bu tutumda anne baba yukarıda sayılan anne-baba tutumlarını zaman zaman uygular. Belli bir tavır ve tutarlılık yoktur. Anne-babanın davranışları arasında da tutarlılık yoktur. Bu durum çocuğu olumsuz yönde etkiler. Tutarsız anne-baba tutumuyla yetişen çocuklar nerede ne yapacağını bilemez. Hangi tepki ile karşılaşacağını bilemediği için kaygılıdır. Bu durum kendini güvende hissetmesini engeller. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramaz. Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir yapı geliştirebilirler.

Demokratik Anne-Baba Tutumu

Ebeveyn tutumları içinde en ideal olanıdır. Anne-babanın çocuğu kabulü, sevgi ve sevecenlikle ele alması, çocukla ilgilenmesi şeklinde davranışa yansımaktadır. Kabul eden anne-baba çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak onun yeteneklerini geliştirecek ortamı çocuk için hazırlar. Kabul gören çocuk genellikle sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal ve sosyal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir.

Aile her şeyden önce çok iyi bir rehberdir. Çocuğa yol gösterilir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakılır. Alternatif sunulur. Seçim çocuğa aittir. Çocuk seçiminin sorumluluğunu alır. Böyle bir ailede evde-toplumda kabul edilen ve edilmeyen davranışların sınırları bellidir. Çocuk neyi nerede yapacağını veya yapmayacağını bilir. Ev ve toplum kuralları çocuğa anlatılır. Her şeyden önce anne-baba iyi bir modeldir. Çocuklarında görmek istemedikleri davranışları kendileri de yapmazlar. Çocuk sınırlar içinde özgürdür.

Demokratik ve güven verici bir ortamda yetişen çocuk, kendine ve çevresine saygılı, sınırlarını bilen, yaratıcı, aktif, girişken, sağlıklı ilişkiler kurabilen, saygılı, sorumluluk sahibi, hoşgörülü, uyumlu bir birey olarak yetişir.

Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek için...

Sağlıklı anne-baba ve çocuk ilişkisinin temelini güven oluşturur. Her anne-baba çocuğunun özgüveni tam bir birey olmasını ister. Özgüvenin oluşumu bir süreç gerektirir ve bu noktada en büyük rol ebeveynlere düşmektedir. Aşağıdaki sunduğumuz öneriler sizlere çocuktaki özgüven oluşumu için en temel yaklaşımlardır.

1. Kabul Gösterme

Kabul gösterme çocuğu koşulsuz, şartsız, yargılamadan kabul etmektir. Fakat çocuğun her davranışını onaylamak değildir. Kabul, o durumda çocuğun davranışını anladığınızın ifadesidir. Davranışı onaylamak anlamına gelmez. Çocuğun yapıcı değişimini sağlamada, sorununu çözmesini kolaylaştırmada daha sağlıklı psikolojik duruma gelmesini sağlamada, öğrenmesini cesaretlendirmede kritik öğe kabul göstermedir. Aynı zamanda çocukla ailesi arasında sağlıklı ilişki ve iletişimin başlangıcında yer alır.

2. Dinleme

Çocuğa kabul edildiğini göstermenin, sağlıklı iletişimin yollarından biri de dinlemedir. Anne-babalar genellikle çocuklarını dinlediklerini düşünürler, oysa çocuk konuşurken sürekli ikaz, hatırlatma, önerilerde bulunma, fikir yürütme gibi müdahalelerle çocuğu aslında dinlemezler. Sorunu olan ve anlatmaya çalışan çocuğa uyarı, yargılama gibi müdahaleler çocuğun susmasına, kendisini duyulmamış gibi hissetmesine neden olur. Bu durum çocuğun ilerideki sorunlarını da anlatmamasına ve içine atmasına neden olabilir. Çocuk dinlenildiğinde önemsendiğini, kendisine değer verildiğini hisseder ve ailesi ile arasında güven duygusu oluşur.

Çocuğunuzu dinlerken;
Onunla göz hizasında olun,
Göz kontağı kurun,
Başka bir işle ilgilenmeyin,
Konuyu geçiştirmeyin,
Dinlediğinizi hissettirmek için duygularını anladığınızı ifade edin.
Beden diliniz ve mimiklerinizle onu dinlediğinizi hissettirin.

3. Sınırlar-Kurallar

Çocuklar bir yönden sınırsız bir özgürlük talep ediyormuş gibi görünürler ancak diğer yandan da kendilerini güvende hissedebilmek için sınırlara, kurallara ve bunların arkasında güçlü ve istikrarlı bir şekilde duran ebeveynlere ihtiyaç duyarlar. Sınırlar çocuğun güvende olduğunu hissetmesinde oldukça önemlidir.
Sınırlar ve kurallar ebeveynlerin önderliğinde, mutlaka çocukla birlikte oluşturulmalıdır. Kuralların ne olduğu, bu kurallara uyulduğunda ve uyulmadığında gelecek sonuçların neler olacağı önceden belirlenmeli ve çocuk için net olmalıdır. Belirlenen sınır ve limitler içinde çocuklara seçim ve karar şansı vermek kişilik gelişimlerini olumlu yönde etkiler ve işbirliğini kolaylaştırır.

4. Uygun İfade ve Yönlendirme

Çocuklarla konuşurken kullandığımız kelimeler, sesimizin tonu, vurgularımız oldukça önemlidir. Ne söylediğimiz yerine nasıl söylediğimiz daha dikkat çekicidir. Uygun ifade sağlıklı iletişimin başlangıcıdır. Ebeveynler sıklıkla çocukları uyarma, neyi yapıp neyi yapmamaları gerektiğini söyleme eğilimindedirler. Oysa yapılan uyarıların sıklığı azaldığında etkileri artacaktır. Örneğin: ‘Ödevlerini çabuk yap!’ yerine ‘Akşam yemeğine kadar ödevlerini yap sonra da beraberce keyifle yemek yiyelim.’ İfadesi daha uygun olacaktır. Aynı zamanda ‘…yapmazsan… yapamazsın’ ifadesi yerine ‘ …yaptığında… yapabilirsin’ gibi cümleler daha olumlu olacaktır.

5. Kaliteli Zaman Geçirme ve Paylaşım

Çocukla geçirilen özel zamanlar ve paylaşımlar aile ile kurulan ilişki için oldukça önemlidir. Gün içinde sadece çocuk ile geçirilen özel zamanların olması paylaşımların artmasına, anne-baba ve çocuk arasında sıcak, güvenli bir ilişkinin oluşmasını sağlayacaktır. Gün içinde 20-30 dakikalık süreler bu paylaşım için yeterli olabilir. Baş başa geçireceğiniz bu süreyi kimsenin bölmemesi, çocukla birlikte belirlenmesi önemli etkenlerdir.

Anne-baba olmak, hepimizin hayatın gidişatı içinde uygulamakta olduğumuz bir meslektir. Bazı meslekler yaşam süresince değiştirilebildiği halde, anne-babalık mesaisi tam gün süren, ömür boyu yaşanan, tatili olmayan bir meslektir. Aslında anne-babalık meslekten de öte bir sanattır.

BİR ÇOCUĞUN,
Yalnızca bir çocukluğu vardır;
Hayatta lazım olan şeyleri öğrenebileceği,
Sevildiğini ve değerli olduğunu öğreneceği,
Arkadaşlar edineceği,
Kendini ve başkalarını sevmeyi öğreneceği,
Tek bir tane çocukluğu vardır.
Hep birlikte çalışalım,
Geri verilemeyecek bu değerli zamanı
KAÇIRMAYALIM

Kaynakça
• Alptekin, Serap. ‘Yaşamın Gelişimsel Evreleri ve Anne-Baba Tutumları’. Nirengi, 2004.
• Yavuzer, Haluk. Anne-Baba Okulu. Remzi Kitabevi, 1993.
• Whırter, Voltan-Acar. Çocukla İletişim. Nüve Matbaası, 1985.
• Öz, İlkim. Çocuk ve Aile. Kök Yayıncılık, 1997
• Öz, İlkim. Çocuk ve İletişim. Kök Yayıncılık, 1997
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Ebeveyn Tutumları ve Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Ayfer SUMMERMATTER Fotoğraf
Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Doktor Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi30 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'in Yazıları
► Özgüvenli Çocuklar Yetiştirmek Psk.Başak DALDA KİLECİ
► Ebeveyn Tutumları Psk.Dnş.Büşra Gül ALBAYRAK
► Ebeveyn Tutumları Psk.Ahmet SERT
► Ebeveyn Tutumları Psk.M.Enes İMERT
► Ergenlikte Ebeveyn Tutumları PDF Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN
► Karne ve Ebeveyn Tutumları Psk.Hatice ÇETİNKAYA ŞAHİN
► Farklı Ebeveyn Tutumları Psk.Melisa KÜÇÜK DEDEOĞLU
► Özgüvenli Çocuk Yetiştirme Psk.Dnş.Fatih FİDAN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Ebeveyn Tutumları ve Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek' başlığıyla benzeşen toplam 14 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Çocuklarda Beslenme Ocak 2019
► Neurofeedback Nedir? Şubat 2017
◊ Bana Fırsat Ver Anne! Aralık 2017
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


11:03
Top