Psikozda ve Şizofrenide Destekleyici Psikoterapinin Önemi Nedir?
Psikiyatrist ve psikolog tarafından ilk aşamada medikal ve psikiyatrik değerlendirme yapması gerekir. Böylece psikiyatrik tanı konabilir, olabilecek fiziksel durumların rolü araştırılır, hastanın bilişsel durumu, kapasitesi, yetileri ile bu konudaki güçleri, ilgileri ve kişilik yapısı ile hastalıkla başa çıkma yetisi ve sosyal destekleri değerlendirilir. Psikoz ve şizofreni seyrindeki izlenebilen değişikliklerle ilgili belirtiler, o dönemle ilgili önemli olan durumlar periyodik olarak değerlendirilir. Böylece hastanın işlevsel olarak iyileşme potansiyelleri fark edilebilir. Bu da zaman içerisinde hastanın terapiste ya da sağlık kurumuna bağımlılık yaratarak kendini yetersiz hissetmesine neden olabilecek davranışların önlenmesini sağlar. İlk görüşme hasta ile yapıldıktan sonra izin alınarak yakını olan kişilerle ve ailesiyle de konuşarak ek bilgiler alınmalıdır.
TERAPÖTİK İLİŞKİ
Hasta ile terapist arasındaki iletişimin sağlıklı, olumlu ve güvenilir olması en önemli faktördür. Bu dönemde hasta korkmuş, tedirgin ve fazla hassas durumdadır. Psikotik dağılma endişesi taşıyan hasta dünyaya karşı temel güven duygusunu yitirmiş durumdadır. Kullanacağı ilaçların öncelikle kaygı giderici olmasının sebebi de budur. Bu yüzden hastalarda yüksek düzeyde belirsizliğe izin veren bir yaklaşımı benimsemek yerine destekleyici psikoterapi tercih edilir.
Terapistin hastaya öncelikle güvenilir biri olduğunu kanıtlaması gerekir ve bu oldukça zorlayıcıdır. Terapist hastayla beraberken ikisinin de aynı insani düzeyde ve eşit bir insan olduğunu çok daha açık ir şekilde göstermesi gerekmektedir. Psikotik düzeyde hastalar terapistinin duygularını daha çok ortaya koymasını bekler. Şizofrenik hastalarda da aynı şekilde duygulanımsal nüanslara yönelik hassasiyet yüksek olduğundan terapistinin duygusal açıdan dürüst olduğunu bilme ihtiyaçları vardır. Bunun yanında terapist sürekliliği devam eden bir duygusal dürüstlükle davranmalıdır.
Terapistin psikotik bir hastayla çalışırken, kendi çalışma tarzı hakkında hastanın duygusal dünyası açısından anlamlı gelecek açıklamalar yapması önemlidir. Hasta ile onun sınırları içerisinde samimi, içten ve esnek olması, makul derecede kendileri açması ve bazı duygularını dile getirmesi ikisinin de insan olarak değerlendirilmesine imkân sağlar. Böylece olumsuz aktarımın ve çarpıtma eğilimlerinin önüne geçilebilir.
Güvenirliğin güçlenmesini sağlayacak bir başka yol ise belli konularda hastanın tarafında yer alması, gerekirse yönlendirme yapabilmesidir. Terapistin belirli bir tutum takınacağı konularda yetkin ve kendinden emin olması gerekmektedir.
Psikotik hastalar duygular ve fantezilerle ilgili kafa karışıklığı yaşarlar. Bu yüzden duygularla ilgili doğrudan bir eğitime ihtiyaç duyarlar. Duyguların ne tür yaşantılarla yaşandığında doğal olduklarını, davranışlardan nasıl farklılıklar gösterdiğini, duyguları fantezilerin içine nasıl kattıklarını ve kendi karmaşık dünyalarını oluşturduğuna inandıkları endişelerin ne kadar evrensel olduğunu ortaya koymak için çaba sarf edilmelidir.
Terapistlerin etkin çabasını gerektiren bu tarz eğitsel bir yaklaşım psikotik kaygı yaşayan bir kişinin duygusal dengesi açısından son derece önemlidir. Çünkü kişinin delirebileceğine ilişkin korkusunu yatıştırır. Ayrıca danışanı daha zengin bir psikolojik dünyaya dâhil olmasını sağlar. Dolaylı olarak da ona herkesin benzer sorunlarla boğuştuğu bir dünyanın parçası olduğu duygusunu yaşatır.
Psikotik kişiler erken çocukluklarından itibaren önce aileleri tarafından, daha sonra da onları tuhaf insanlar olarak değerlendiren başkaları tarafından farklı bir yere konmuşlar ve yargılanmışlardır. Tedaviye gelen bu kişiler terapist tarafından da benzer bir durumla karşılaşacağı kaygısını taşırlar. Tedavide yargılayıcılıktan uzak, hastayı kabul edici müdahaleler hastayı rahatlatıcı ve iyileştirici bir etkiye sahiptir.
AİLE TEDAVİSİ
Şizofreninin aile üzerinde çok büyük etkileri vardır. Ailenin hastalık belirtileri, süreci ve yapılması gerekenlerle ilgili eğitilmesi gereklidir. Psikiyatrik hastaların aileleri şizofreninin psikotik ve rezidüel belirtileriyle başa çıkmada eğitildiklerinde tekrarların azalması konusunda olumlu destek olacakları açıktır.
Aile ya da yakın çevresine herhangi bir zamanda hastada yeniden ortaya çıkabileceğine ve tehlikeli bir durum gelişebileceğine dair bilgi verildiğinde gerek hasta gerekse yakın çevrenin yardıma ihtiyacı olabileceği anlatılmalıdır. Aile bireyleri herhangi bir sorun olduğunda doktoruyla iletişime geçme konusunda teşvik edilmelidir.
Hastanın bir ailesinin olması, yakınlarıyla yaşaması ya da ihtiyacı olduğunda güvendiği ve ulaşabileceği mesafede yakınlarının olması onun kendini güvende hissetmesine sebep olur ve tedavi süreci daha verimli ilerler.
GRUP TEDAVİLERİ
Grup terapisi özsaygıyı arttırmak, destekleyici toplumsal duygular, grup üyeleri tarafından aktarılan olumlu cümleler ve davranışları fark edilir derecede değiştirilmek üzere geliştirilmiştir. Terapi gruplarında hastalara psikotik yaşantıları ile başa çıkabilmeleri ve sosyal ilişkilerini incelemede yardımcı olunur. Anksiyete yaratan konular, sanrılar ve daha birçok sorundan uzak durulur sadece burada ve şimdi vurgulanır (Sevinçok 2000).
Bireysel terapideki hasta-terapist ilişkisi dış dünyadaki yaşamla karşılaştırıldığında daha izoledir ve korunaklıdır. Grup terapisi hastanın toplumsal etkileşimine ve davranışlarının düzeltilmesine çok büyük fayda sağlamaktadır ve grup terapileri daha gerçekçidir. Marsh’ın söylediği ”toplum tarafından sağlığı bozulanlar, yine toplum tarafından iyileştirilebilir” sözü de, bunu çok açık dile getirmektedir.
Hastalar duygularını ifade etme ve diğer grup üyeleriyle paylaşma imkânı bulurlar. Hastanın aktarım, direnç ve motivasyon gibi bilinçdışı süreçler konusunda iç görü kazanmasına yardımcı olur. Hastalıklarının ve kendilerinin daha fazla farkında olurlar ve bunları da aynı hastalığı yaşayan diğer grup üyelerinden öğrenebilirler. Bazı mesajlar hastaya grup üyeleri tarafından verilir, bu da hastanın toplumsal işlevselliğini arttırır. Hastalar duygusal ihtiyaçlarına grup gruplar aracılığı ile doyum sağlamaya yöneldiklerinden grup dışında toplumsal ilişkiler kurma konusunda da cesaret kazanırlar.
Hastalar gruplar sayesinde tedavi amacıyla düzenli olarak belirli zamanlarda bir arada olmayı, seans sonuna kadar orada kalmaya tahammül edebilmeyi, saldırgan duygularını kontrol edebilmeyi, şiddetten kaçınmayı ve diğer kişilerin anlattıkları önemli ve gizli şeyleri saklamayı öğrenirler. Hastalıklarından kaynaklanan çarpıtmaları, yanlış algılamaları ya da inanışları arasında ayrım yapabilmeyi ve kendilerini kontrol edebilmeye yönelik stratejiler geliştirerek psikolojik yaşantılarını kontrol edebilmeyi öğrenirler.
KAYNAKÇA
Arslantaş, H.,& Adana, F. (2011).Şizofreninin bakım verenlere yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2).
Frank AF, Gunderson JG (1990) The role of thetherapeutic alliance in thetreatment of schizophrenia: relationshipto courseandoutcome. Arch Gen Psychiatry, 47:228-236.
Gülseren, L. (2002). Şizofreni ve aile: güçlükler, yükler, duygular, gereksinimler. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 143-151.
Işık E. (2006). Güncel Şizofreni
McWilliams N. (2013). Psikanalitik Tanı
TERAPÖTİK İLİŞKİ
Hasta ile terapist arasındaki iletişimin sağlıklı, olumlu ve güvenilir olması en önemli faktördür. Bu dönemde hasta korkmuş, tedirgin ve fazla hassas durumdadır. Psikotik dağılma endişesi taşıyan hasta dünyaya karşı temel güven duygusunu yitirmiş durumdadır. Kullanacağı ilaçların öncelikle kaygı giderici olmasının sebebi de budur. Bu yüzden hastalarda yüksek düzeyde belirsizliğe izin veren bir yaklaşımı benimsemek yerine destekleyici psikoterapi tercih edilir.
Terapistin hastaya öncelikle güvenilir biri olduğunu kanıtlaması gerekir ve bu oldukça zorlayıcıdır. Terapist hastayla beraberken ikisinin de aynı insani düzeyde ve eşit bir insan olduğunu çok daha açık ir şekilde göstermesi gerekmektedir. Psikotik düzeyde hastalar terapistinin duygularını daha çok ortaya koymasını bekler. Şizofrenik hastalarda da aynı şekilde duygulanımsal nüanslara yönelik hassasiyet yüksek olduğundan terapistinin duygusal açıdan dürüst olduğunu bilme ihtiyaçları vardır. Bunun yanında terapist sürekliliği devam eden bir duygusal dürüstlükle davranmalıdır.
Terapistin psikotik bir hastayla çalışırken, kendi çalışma tarzı hakkında hastanın duygusal dünyası açısından anlamlı gelecek açıklamalar yapması önemlidir. Hasta ile onun sınırları içerisinde samimi, içten ve esnek olması, makul derecede kendileri açması ve bazı duygularını dile getirmesi ikisinin de insan olarak değerlendirilmesine imkân sağlar. Böylece olumsuz aktarımın ve çarpıtma eğilimlerinin önüne geçilebilir.
Güvenirliğin güçlenmesini sağlayacak bir başka yol ise belli konularda hastanın tarafında yer alması, gerekirse yönlendirme yapabilmesidir. Terapistin belirli bir tutum takınacağı konularda yetkin ve kendinden emin olması gerekmektedir.
Psikotik hastalar duygular ve fantezilerle ilgili kafa karışıklığı yaşarlar. Bu yüzden duygularla ilgili doğrudan bir eğitime ihtiyaç duyarlar. Duyguların ne tür yaşantılarla yaşandığında doğal olduklarını, davranışlardan nasıl farklılıklar gösterdiğini, duyguları fantezilerin içine nasıl kattıklarını ve kendi karmaşık dünyalarını oluşturduğuna inandıkları endişelerin ne kadar evrensel olduğunu ortaya koymak için çaba sarf edilmelidir.
Terapistlerin etkin çabasını gerektiren bu tarz eğitsel bir yaklaşım psikotik kaygı yaşayan bir kişinin duygusal dengesi açısından son derece önemlidir. Çünkü kişinin delirebileceğine ilişkin korkusunu yatıştırır. Ayrıca danışanı daha zengin bir psikolojik dünyaya dâhil olmasını sağlar. Dolaylı olarak da ona herkesin benzer sorunlarla boğuştuğu bir dünyanın parçası olduğu duygusunu yaşatır.
Psikotik kişiler erken çocukluklarından itibaren önce aileleri tarafından, daha sonra da onları tuhaf insanlar olarak değerlendiren başkaları tarafından farklı bir yere konmuşlar ve yargılanmışlardır. Tedaviye gelen bu kişiler terapist tarafından da benzer bir durumla karşılaşacağı kaygısını taşırlar. Tedavide yargılayıcılıktan uzak, hastayı kabul edici müdahaleler hastayı rahatlatıcı ve iyileştirici bir etkiye sahiptir.
AİLE TEDAVİSİ
Şizofreninin aile üzerinde çok büyük etkileri vardır. Ailenin hastalık belirtileri, süreci ve yapılması gerekenlerle ilgili eğitilmesi gereklidir. Psikiyatrik hastaların aileleri şizofreninin psikotik ve rezidüel belirtileriyle başa çıkmada eğitildiklerinde tekrarların azalması konusunda olumlu destek olacakları açıktır.
Aile ya da yakın çevresine herhangi bir zamanda hastada yeniden ortaya çıkabileceğine ve tehlikeli bir durum gelişebileceğine dair bilgi verildiğinde gerek hasta gerekse yakın çevrenin yardıma ihtiyacı olabileceği anlatılmalıdır. Aile bireyleri herhangi bir sorun olduğunda doktoruyla iletişime geçme konusunda teşvik edilmelidir.
Hastanın bir ailesinin olması, yakınlarıyla yaşaması ya da ihtiyacı olduğunda güvendiği ve ulaşabileceği mesafede yakınlarının olması onun kendini güvende hissetmesine sebep olur ve tedavi süreci daha verimli ilerler.
GRUP TEDAVİLERİ
Grup terapisi özsaygıyı arttırmak, destekleyici toplumsal duygular, grup üyeleri tarafından aktarılan olumlu cümleler ve davranışları fark edilir derecede değiştirilmek üzere geliştirilmiştir. Terapi gruplarında hastalara psikotik yaşantıları ile başa çıkabilmeleri ve sosyal ilişkilerini incelemede yardımcı olunur. Anksiyete yaratan konular, sanrılar ve daha birçok sorundan uzak durulur sadece burada ve şimdi vurgulanır (Sevinçok 2000).
Bireysel terapideki hasta-terapist ilişkisi dış dünyadaki yaşamla karşılaştırıldığında daha izoledir ve korunaklıdır. Grup terapisi hastanın toplumsal etkileşimine ve davranışlarının düzeltilmesine çok büyük fayda sağlamaktadır ve grup terapileri daha gerçekçidir. Marsh’ın söylediği ”toplum tarafından sağlığı bozulanlar, yine toplum tarafından iyileştirilebilir” sözü de, bunu çok açık dile getirmektedir.
Hastalar duygularını ifade etme ve diğer grup üyeleriyle paylaşma imkânı bulurlar. Hastanın aktarım, direnç ve motivasyon gibi bilinçdışı süreçler konusunda iç görü kazanmasına yardımcı olur. Hastalıklarının ve kendilerinin daha fazla farkında olurlar ve bunları da aynı hastalığı yaşayan diğer grup üyelerinden öğrenebilirler. Bazı mesajlar hastaya grup üyeleri tarafından verilir, bu da hastanın toplumsal işlevselliğini arttırır. Hastalar duygusal ihtiyaçlarına grup gruplar aracılığı ile doyum sağlamaya yöneldiklerinden grup dışında toplumsal ilişkiler kurma konusunda da cesaret kazanırlar.
Hastalar gruplar sayesinde tedavi amacıyla düzenli olarak belirli zamanlarda bir arada olmayı, seans sonuna kadar orada kalmaya tahammül edebilmeyi, saldırgan duygularını kontrol edebilmeyi, şiddetten kaçınmayı ve diğer kişilerin anlattıkları önemli ve gizli şeyleri saklamayı öğrenirler. Hastalıklarından kaynaklanan çarpıtmaları, yanlış algılamaları ya da inanışları arasında ayrım yapabilmeyi ve kendilerini kontrol edebilmeye yönelik stratejiler geliştirerek psikolojik yaşantılarını kontrol edebilmeyi öğrenirler.
KAYNAKÇA
Arslantaş, H.,& Adana, F. (2011).Şizofreninin bakım verenlere yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2).
Frank AF, Gunderson JG (1990) The role of thetherapeutic alliance in thetreatment of schizophrenia: relationshipto courseandoutcome. Arch Gen Psychiatry, 47:228-236.
Gülseren, L. (2002). Şizofreni ve aile: güçlükler, yükler, duygular, gereksinimler. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 143-151.
Işık E. (2006). Güncel Şizofreni
McWilliams N. (2013). Psikanalitik Tanı
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Psikozda ve Şizofrenide Destekleyici Psikoterapinin Önemi Nedir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Nurhayat YÜKSEL'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Nurhayat YÜKSEL'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
