Güvenli Bağlanma ve Oyunun Etkisi
Gelişimin doğum öncesi başladığını göz önüne alırsak, bağlanmanın da doğum öncesi başladığını ifade etmek yanlış olmayacaktır. Genel olarak bazı belirgin temel aşamaları mevcuttur:
Bebekliğin özellikle 6. ayından itibaren nesne ve insanların görünmedikleri zaman da var olduklarını fark etmeleri (nesne sürekliliği) ile yabancılardan kaçınma ve ayrılık kaygısı başlar.
3 yaş civarındaki çocuk, annenin gitme sebebini ve geri döneceğini söylediğinde bunu anlayabilecek bilişsel aşamaya gelir.
Bu aşamayı takiben okul öncesi ve okul dönemi boyunca, yaş büyüdükçe, görünür bağlanma davranışı (ağlama, yakınlık arama vb.) azalsa da çocuk, anne babaya hâlâ güçlü bir şekilde bağlıdır.
Bağlanma stili, yetişkinlikte de etkileri devam eden, önemle üzerinde durulması gereken bir unsurdur. Özellikle Doğum öncesi dönem-2 yaşları arasında bağlanmanın oluştuğunu belirtelim. Bu aralık, çocuğun dış dünyayla güvenli bir ilişki kurması açısından önem arz eden bir dönemdir. (Fakat bu kadar kuralcı ve katı bakmamak gerektiğini de yazının devamında açıklayacağım.)
Bağlanma Çeşitleri Nelerdir?
Aşağıda belirtilmiş olan tepkiler aynı çocukta durumdan duruma farklılık gösterebilir. Çocuk genelde güvenli bağlanma tepkileri gösterirken bazen de kaygılı bağlanma davranışları gösterebilir. Burada genel bir fikir vermesi açısından bir kategorizasyondan bahsedilmektedir. Çocukta baskın olan durum nedir, bunu görmeye çalışmak gerekmektedir.
Güvenli bağlanma: Anneyi bir yabancıya tercih eder ama anneden ayrılmakta zorluk yaşamaz ve keşfe başlar. Ürktüğünde temas arama davranışında bulunur ve yatışması kolay olur. Teması anne başlatırsa direnmez. Anne yeniden yanına gelince onu olumlu bir şekilde karşılar. Yabancıya karşı anneyi tercih eder.
Güvensiz bağlanma:
I - Kaçınan: Anne yeniden yanına geldiğinde anneden kaçınır. Annenin temasına direnç göstermez ama etkin olarak temas aramaz da.
II - Kaygılı: Keşfe çıkmaz ve anneden ayrıldığında telaşlanır, anne yanına dönünce temas onu rahatlatmaz, öfkeli davranışlar da sergileyebilir.
III - Düzensiz: Çelişkili davranış örüntüleri vardır. Kaygılı ve kaçıngan davranışlar bir arada olabilir.
Anne Babanın İçinde Bulunduğu Koşullar
Ebeveynin psikolojik durumu bu noktada ayrı bir önem taşımaktadır. Depresyon, fiziksel rahatsızlıklar veya eşle ilgili problemler bebekle kurulan bağı etkilemektedir. Buradan hareketle, anne veya babanın veya her ikisinin birlikte, psikolojik destek alması gerekiyorsa, bunun ertelenmemesi gerekmektedir.
Ayrıca anne babanın çevresinde bebek yetiştirmeyle ilgili sosyal desteğin olup olmaması ve diğer dışsal faktörler (ekonomik koşullar, çalışma hayatı stresi vb.) anne babanın bu anlamda konforunu etkileyen durumlardır.
Kısaca; bebeğin temel ihtiyaçlarının yanı sıra, güvenli bir bağ kurabilme ihtiyacına yönelik dikkati, enerjiyi ve zamanı yöneltebilme imkânının olması gerekmektedir.
Çalışan Anneler
Çalışan anneler, bebeklerinin yanında geçirebildiği çok kısıtlı süreler olduğundan sıklıkla bahsetmekte ve güvenli bağlanmanın olup olmayacağı konusunda endişelerini dile getirmektedirler. Bu noktada, endişeyi bir kenara bırakmak ve enerjiyi beraber geçirilen o kısıtlı sürelerde kaliteli bir şekilde kullanmaya çalışmayı önermekteyiz. Çalışmayan ve bebekle ortak zaman kısıtı olmayan annelerde de bu problemin oluşabildiğini göz önüne alırsak, niceliksel (zamanın miktarı) değil, niteliksel (zamanının kalitesi) olarak konuyu değerlendirmek daha doğru olacaktır.
Annesini Babasını Kaybetmiş Olan Çocuklar
Anne babasıyla beraber büyüyen her çocukta güvenli bağlanma vardır demek ne kadar yanlışsa, anne babasını kaybetmiş her çocukta güvenli bağlanma söz konusu olamaz demek de bir o kadar yanlıştır.
Bebeklik dönemindeyken anne veya babasını kaybetmiş olan çocuklar için bakım veren yetişkinle ilişkisi üzerinde durulabilir. Başka bir deyişle, bu yazıda anne baba veya ebeveyn sözcüğü geçen her cümleyi bakımından sorumlu olan yetişkin şeklinde ifade edebiliriz.
Tepki Duyarlılığı
Güvenli bağlanmayı sadece sevgi ile ilişkilendirmek yeterli değildir. Güvenli bağlanma için tepki duyarlılığı gerekmektedir. Ağladığında kucağa alma, emzirme, gülümsediğinde karşılık verme, ses çıkardığında onunla konuşma, sakinleştirebilme vb. şekilde bebeğin yakınlık kurma ve -hareket kabiliyetinin artmasıyla- yakınlık arama davranışlarıyla senkronize olacak şekilde, içten ve sıcak bir etkileşim kurulmalıdır.
Her saniye birlikte olmak değil, birlikte geçirilen zamanın kaliteli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Bebeğinizin yüz ifadelerini, seslerini, hareketlerini izlemek ve onun sözsüz dışavurumunu anlamaya çalışmak iyi bir adım olacaktır.
Beraber Uyumak
Anne ve bebek için hoşnutluk verici bir durum olsa da, önerilmemektedir. Bu konuda farklı uzmanlık alanında çalışanların popüler kitaplarının farklı önerilerde bulunduğunu görüyoruz. Hem bu çelişkili bilgilerden dolayı hem de annenin zaman zaman kendi konforu ve/veya duygusal ihtiyaçları beraber uyumaya yöneltse de, bebeğinizin birey olarak kendine ait bir alanının olduğunu hissetmesi son derece önemlidir. Hali hazırda beraber uyumaya alışkınsa, kendi yatağında uyuma sistemine aşamalı olarak geçiş yapması için gerekli destek alınabilir. Güvenli bağlanma için beraber uyumak bir avantaj değildir. Belli rutinlere uyum sağlaması gerekmektedir. Uyandığında, ağladığında sizin yanınıza geleceğinizi görmesi, sizin onu kendi yatağında uyutmanız bu anlamda çok daha sağlıklıdır.
Oyun ve Bağlanma İlişkisi
Yüz ifadelerini takip etmek ve bebeğin gülümsemesi sonrasında ona karşılık vermek önemlidir. Sizin mimiklerinizin vurgulu olması, duygularıyla eşduyum içinde olduğunuzu hissedebilmesi bakımından iyi olacaktır. Çıkardığı seslere benzer sesler çıkarmak, onun hareketlerini ayna gibi tekrarlayarak, davranışlarının sizde karşılığı olduğunu ve sizde etki yarattığını görmesi önemlidir.
Ona ninnileri, şarkıları –tablet/telefon uygulamalarıyla değil- kendi sesinizle söyleyin. Bebeğinizle göz kontağı kurarak, gülümseyerek ve karşılıklı sesler çıkararak ona sık sık masaj yapın. Gıdıklamalı oyunlarla beraber neşelenin. Ce-e oyunları oynayın. Yüzünüze kapattığınız örtüyü o çeksin. Kutu kutu pense veya fış-fış kayıkçı gibi temas içeren oyunlar da oldukça etkilidir. Kurallı veya rekabet içeren oyunlardan ziyade beraber paylaşılan zamanı zevkli kılabilecek her tür oyun yararlı olacaktır. Onunla sık sık sohbet ediyormuşçasına konuşun.
Bir şeyleri Hatalı veya Eksik mi Yapıyorum?
Bu karşılıklı etkileşimsel bir konudur, bu yüzden de her anne-çocuk ilişkisine özel bir durum söz konusudur. Formülize edilemez. Yukarıda bahsedilen öneriler ancak destekleyici nitelikte olabilir. “Bebeğimin neden ağladığını bilmiyorum, onun ihtiyacını anlamadığım için karşılayamıyorum. Güvensiz bağlanma mı olacak?” diye ya da “Çocuğum 2 yaşını geçti, artık her şey için çok mu geç?” diye de endişelenmeyin. Konu, bu kadar katı bir şekilde ele alınmayı gerektirmeyen ve aslında tam aksine esnek olmayı gerektiren bir konudur.
Ona yanında olduğunuzu ve içten sıcaklığınızı hissettirmek hâlihazırda en önemli husustur. Her an, her istediğini yerine getirmek zaten mümkün değildir. Ama dışavurumunun sizde bir karşılığı olduğunu fark etmesi önemlidir. Birlikte ortak bir duygusal bölgede buluşmanız, güvenli bağlanmanın kapılarını zaten kendiliğinden açacaktır.
Bebekliğin özellikle 6. ayından itibaren nesne ve insanların görünmedikleri zaman da var olduklarını fark etmeleri (nesne sürekliliği) ile yabancılardan kaçınma ve ayrılık kaygısı başlar.
3 yaş civarındaki çocuk, annenin gitme sebebini ve geri döneceğini söylediğinde bunu anlayabilecek bilişsel aşamaya gelir.
Bu aşamayı takiben okul öncesi ve okul dönemi boyunca, yaş büyüdükçe, görünür bağlanma davranışı (ağlama, yakınlık arama vb.) azalsa da çocuk, anne babaya hâlâ güçlü bir şekilde bağlıdır.
Bağlanma stili, yetişkinlikte de etkileri devam eden, önemle üzerinde durulması gereken bir unsurdur. Özellikle Doğum öncesi dönem-2 yaşları arasında bağlanmanın oluştuğunu belirtelim. Bu aralık, çocuğun dış dünyayla güvenli bir ilişki kurması açısından önem arz eden bir dönemdir. (Fakat bu kadar kuralcı ve katı bakmamak gerektiğini de yazının devamında açıklayacağım.)
Bağlanma Çeşitleri Nelerdir?
Aşağıda belirtilmiş olan tepkiler aynı çocukta durumdan duruma farklılık gösterebilir. Çocuk genelde güvenli bağlanma tepkileri gösterirken bazen de kaygılı bağlanma davranışları gösterebilir. Burada genel bir fikir vermesi açısından bir kategorizasyondan bahsedilmektedir. Çocukta baskın olan durum nedir, bunu görmeye çalışmak gerekmektedir.
Güvenli bağlanma: Anneyi bir yabancıya tercih eder ama anneden ayrılmakta zorluk yaşamaz ve keşfe başlar. Ürktüğünde temas arama davranışında bulunur ve yatışması kolay olur. Teması anne başlatırsa direnmez. Anne yeniden yanına gelince onu olumlu bir şekilde karşılar. Yabancıya karşı anneyi tercih eder.
Güvensiz bağlanma:
I - Kaçınan: Anne yeniden yanına geldiğinde anneden kaçınır. Annenin temasına direnç göstermez ama etkin olarak temas aramaz da.
II - Kaygılı: Keşfe çıkmaz ve anneden ayrıldığında telaşlanır, anne yanına dönünce temas onu rahatlatmaz, öfkeli davranışlar da sergileyebilir.
III - Düzensiz: Çelişkili davranış örüntüleri vardır. Kaygılı ve kaçıngan davranışlar bir arada olabilir.
Anne Babanın İçinde Bulunduğu Koşullar
Ebeveynin psikolojik durumu bu noktada ayrı bir önem taşımaktadır. Depresyon, fiziksel rahatsızlıklar veya eşle ilgili problemler bebekle kurulan bağı etkilemektedir. Buradan hareketle, anne veya babanın veya her ikisinin birlikte, psikolojik destek alması gerekiyorsa, bunun ertelenmemesi gerekmektedir.
Ayrıca anne babanın çevresinde bebek yetiştirmeyle ilgili sosyal desteğin olup olmaması ve diğer dışsal faktörler (ekonomik koşullar, çalışma hayatı stresi vb.) anne babanın bu anlamda konforunu etkileyen durumlardır.
Kısaca; bebeğin temel ihtiyaçlarının yanı sıra, güvenli bir bağ kurabilme ihtiyacına yönelik dikkati, enerjiyi ve zamanı yöneltebilme imkânının olması gerekmektedir.
Çalışan Anneler
Çalışan anneler, bebeklerinin yanında geçirebildiği çok kısıtlı süreler olduğundan sıklıkla bahsetmekte ve güvenli bağlanmanın olup olmayacağı konusunda endişelerini dile getirmektedirler. Bu noktada, endişeyi bir kenara bırakmak ve enerjiyi beraber geçirilen o kısıtlı sürelerde kaliteli bir şekilde kullanmaya çalışmayı önermekteyiz. Çalışmayan ve bebekle ortak zaman kısıtı olmayan annelerde de bu problemin oluşabildiğini göz önüne alırsak, niceliksel (zamanın miktarı) değil, niteliksel (zamanının kalitesi) olarak konuyu değerlendirmek daha doğru olacaktır.
Annesini Babasını Kaybetmiş Olan Çocuklar
Anne babasıyla beraber büyüyen her çocukta güvenli bağlanma vardır demek ne kadar yanlışsa, anne babasını kaybetmiş her çocukta güvenli bağlanma söz konusu olamaz demek de bir o kadar yanlıştır.
Bebeklik dönemindeyken anne veya babasını kaybetmiş olan çocuklar için bakım veren yetişkinle ilişkisi üzerinde durulabilir. Başka bir deyişle, bu yazıda anne baba veya ebeveyn sözcüğü geçen her cümleyi bakımından sorumlu olan yetişkin şeklinde ifade edebiliriz.
Tepki Duyarlılığı
Güvenli bağlanmayı sadece sevgi ile ilişkilendirmek yeterli değildir. Güvenli bağlanma için tepki duyarlılığı gerekmektedir. Ağladığında kucağa alma, emzirme, gülümsediğinde karşılık verme, ses çıkardığında onunla konuşma, sakinleştirebilme vb. şekilde bebeğin yakınlık kurma ve -hareket kabiliyetinin artmasıyla- yakınlık arama davranışlarıyla senkronize olacak şekilde, içten ve sıcak bir etkileşim kurulmalıdır.
Her saniye birlikte olmak değil, birlikte geçirilen zamanın kaliteli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Bebeğinizin yüz ifadelerini, seslerini, hareketlerini izlemek ve onun sözsüz dışavurumunu anlamaya çalışmak iyi bir adım olacaktır.
Beraber Uyumak
Anne ve bebek için hoşnutluk verici bir durum olsa da, önerilmemektedir. Bu konuda farklı uzmanlık alanında çalışanların popüler kitaplarının farklı önerilerde bulunduğunu görüyoruz. Hem bu çelişkili bilgilerden dolayı hem de annenin zaman zaman kendi konforu ve/veya duygusal ihtiyaçları beraber uyumaya yöneltse de, bebeğinizin birey olarak kendine ait bir alanının olduğunu hissetmesi son derece önemlidir. Hali hazırda beraber uyumaya alışkınsa, kendi yatağında uyuma sistemine aşamalı olarak geçiş yapması için gerekli destek alınabilir. Güvenli bağlanma için beraber uyumak bir avantaj değildir. Belli rutinlere uyum sağlaması gerekmektedir. Uyandığında, ağladığında sizin yanınıza geleceğinizi görmesi, sizin onu kendi yatağında uyutmanız bu anlamda çok daha sağlıklıdır.
Oyun ve Bağlanma İlişkisi
Yüz ifadelerini takip etmek ve bebeğin gülümsemesi sonrasında ona karşılık vermek önemlidir. Sizin mimiklerinizin vurgulu olması, duygularıyla eşduyum içinde olduğunuzu hissedebilmesi bakımından iyi olacaktır. Çıkardığı seslere benzer sesler çıkarmak, onun hareketlerini ayna gibi tekrarlayarak, davranışlarının sizde karşılığı olduğunu ve sizde etki yarattığını görmesi önemlidir.
Ona ninnileri, şarkıları –tablet/telefon uygulamalarıyla değil- kendi sesinizle söyleyin. Bebeğinizle göz kontağı kurarak, gülümseyerek ve karşılıklı sesler çıkararak ona sık sık masaj yapın. Gıdıklamalı oyunlarla beraber neşelenin. Ce-e oyunları oynayın. Yüzünüze kapattığınız örtüyü o çeksin. Kutu kutu pense veya fış-fış kayıkçı gibi temas içeren oyunlar da oldukça etkilidir. Kurallı veya rekabet içeren oyunlardan ziyade beraber paylaşılan zamanı zevkli kılabilecek her tür oyun yararlı olacaktır. Onunla sık sık sohbet ediyormuşçasına konuşun.
Bir şeyleri Hatalı veya Eksik mi Yapıyorum?
Bu karşılıklı etkileşimsel bir konudur, bu yüzden de her anne-çocuk ilişkisine özel bir durum söz konusudur. Formülize edilemez. Yukarıda bahsedilen öneriler ancak destekleyici nitelikte olabilir. “Bebeğimin neden ağladığını bilmiyorum, onun ihtiyacını anlamadığım için karşılayamıyorum. Güvensiz bağlanma mı olacak?” diye ya da “Çocuğum 2 yaşını geçti, artık her şey için çok mu geç?” diye de endişelenmeyin. Konu, bu kadar katı bir şekilde ele alınmayı gerektirmeyen ve aslında tam aksine esnek olmayı gerektiren bir konudur.
Ona yanında olduğunuzu ve içten sıcaklığınızı hissettirmek hâlihazırda en önemli husustur. Her an, her istediğini yerine getirmek zaten mümkün değildir. Ama dışavurumunun sizde bir karşılığı olduğunu fark etmesi önemlidir. Birlikte ortak bir duygusal bölgede buluşmanız, güvenli bağlanmanın kapılarını zaten kendiliğinden açacaktır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Güvenli Bağlanma ve Oyunun Etkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Işıl UĞUR GÜNAK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Işıl UĞUR GÜNAK'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
