Narsistik Kişilik
Narsisizmin temelinde kendini çok değerli ve önemli görme kabulü yatıyor. Kişi kendisini çok değerli görerek etrafındakileri kendi mantığında değersizleştiriyor. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler kendilerini olduklarından farklı ve de yeteneklerini herkesten daha yüksekte görme ve abartma huyları söz konusudur. Hayal dünyalarında ki başarı herkes için yok edicidir. Davranış kalıpları aşırı bencilcedir ve sürekli ilgi görmeyi ve aşırı hayranlık duyulmayı beklerler.
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler her zaman en iyiyi, mükemmeli istediklerinden bu uğurda pek çok şeyi göze alabilmektedirler. Sosyal yaşantılarında herkes tarafından övgüyle bahsedilmek onlar için çok kıymetlidir. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler birlikte çalışmaktan mutlu olmazlar, paylaşmazlar, yardım etmezler. Genellikle kendi başarıları için çalışırlar ve rekabette başkalarına saygı göstermezler. Narsistik kişilik bozukluğu olan bireyde güzellik, güç, para, en önemli konularda başı çekmektedir. Kişilik yapıları gereği çok çalışırlar ve onlar için bu bile hiçbir zaman yetmez. Narsistik kişilik bozukluğu olanlar elde etmeyi planladıkları amaç için ulaşamadıklarında veya başarıya ulaşamadıklarına inandıkları an depresyona kolayca girerler. Kişiler arası ilişkileri; empati yoksunluğu, kıskançlık duygusuyla birleşen kibir, başkalarından faydalanma alışkanlıkları ile bozulmaktadır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu olan DSM-5 kriterleri: erken ergenliğin başında birçok bağlamda aşağıdakilerden beşinin ya da daha fazlasının varlığı: kişinin önemini abartılı şekilde görmesi; kişinin, kendi başarısı, zekâsı ve güzelliğiyle meşgul olması; özel olduğu ve sadece yüksek konumdaki insanlarca anlaşabileceği inancı; aşırı derecede hayran olunma ihtiyacı, güçlü bir hak etme duygusu; başkalarından faydalanma eğilimi, empati yoksunluğu; başkalarını kıskanma, kibirli davranış ve tutumlar.
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerde pek çok davranış bozukluğu ortaya çıkmaktadır. Bunlardan başlıcaları şunlardır: aşırı öfke, utanç ve aşağılanmaya karşı gelme, çıkarları için başkalarını kullanma, kendi çıkarlarını düşünme, sahip olduklarını abartma, sahip olmak istediği güç, para, güzellik ve başarı gibi şeylerle ilgili gerçek dışı hayal kurma, başkalarından iyi davranışlar ve ilgi beklemek; kıskançlık, hasetlik; aşırı gururlu tavırlar; fedakarlık yapmama; işbirliğinden uzak durma; yardım etmeme; empati yapmama; her şeyde haklı olmaya çalışma; sürekli hayal kurma; dikkat çekme için farklı tavırlarda bulunma vb. gibi. İdealleştirdikleri yüksek konuma sahibi eşler bulmaya eğilimlidirler ancak bu eşler, beklentilerini karşılayamazsa öfkelenirler ve reddederler. Ayrıca yüksek konumda bir birey olma fırsattı yakaladıklarında da eş değiştirmeye eğilimlidirler. Bu bozukluk, genellikle sınırda kişilik bozukluğuyla eş tanı alır (Morey,1988).
Narsistik kişilik bozukluğuna çeşitli testlerle (projektif ve objektif) tanı koyulabilmektedir. Projektif testlerde bilinçdışı ortaya çıkartılarak, uygulayanın tüm davranışları takip edilerek not alınır. Her davranış kendi içerisinde bir anlam ifade etmektedir. (Schafer, 1967). Bu testlerin kısa sürede tamamlanabilmesi ve soruların basit ve yalın olması diğer özellikleridir. Narsistik kişilik bozukluğu tanısında en çok kullanılan testlerden biri de Rorschach Testi’dir. Mürekkep lekelerinden oluşan 10 temel karttan oluşan test dinamik özellikleriyle ilgili bilgi veren projektif bir testtir. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilere yapılan testlerden içsel doyuma ulaşma süreçlerinde yetersizlik yaşayan bireyler incelendiğinde psikanalitik kurama göre çocukluklarından itibaren doyuma ulaşma süreçleri tamamlanamadığından dolayı reddedilme karşısında aşırı duyarlı davranışlar sergilerler. Bütünlüğünü kaybetmiş duygudurum yaşamaları yoğun ve aşırı öfke gösterme gibi tutarsız davranışlar sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Erken çocukluk döneminde kişilik bütünlüklerinin korunabilmesi için çevrelerinden olumlu tepkilere ihtiyaç duyulmaktadır. Ebeveynlerinden yeteri kadar ilgi ve samimiyet, duygusal sıcaklık görememiş olanlar duygu gelişimleri de yüzeysel olur. Annesine kendini fark ettiremeden gelişen benlik, anne imgesinden eksik kalır. Anne ve babasının ise çocuğunu sürekli olduğundan fazla göstermeye çabalaması çocuğun sürekli yüceltilmesi öz benliğin aşırı şişmesine neden olur. Bu sürecin narsistik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur. Ailede narsistik bozukluğa sahip olan birey varsa çocuklarında görülme olasılığı da artar.
Narsistik kişilik bozukluğunda kronikleşme ve komorbidite görülme oranları da yüksektir. Tedavisinde zorluk burada başlar. Tedavi sürecine başlangıç olarak benlik saygısının sağlanması ve korunması şeklinde olmalıdır. Gerçek benliğe ulaşılmadan yapay benlik üzerinde çalışmak tedaviyi de sonuçsuz bırakacaktır. Uzmanlar gerçek ve yapay benlikle birlikte çalışmalıdır.
Narsistik kişilik bozukluğu tanısı alan bireyler genelde sorunu olduğunu kabul etmezler. Sürekli olarak hayatlarının kendi planladıkları ölçüsünde mutludurlar. Plan dışında aşırı huzursuz ve çekilmez birine dönme eğilimlidirler. Güçlü benlik imgeleri yüzünden gizlemeye çalıştıkları özgüven eksiklikleri; saldırganlık, duyguların inkâr edilmesi, abartılı alınganlık ve şüphecilik olarak kendini gösterir. Bu yüzden tedaviye dirençli bir depresyon yaşarlar. Hayata uyum sağlamalarına engel olan bir üstünlük inancı yüzünden çektikleri acının ve depresyonun kimseninkine benzemediği algısı vardır. Uzmana karşı tedavi süresince devamlı bir saldırı ve aşağılama sürecine girebileceği için uzmanın değersizleştirme ve aşağılama saldırılarına dayanarak tedaviyi devam ettirmeye çalışması çok zorlu bir süreç olabilir. Tedavinin sonlanmasına neden olabilir. Tecrübeli bir uzman bunun danışanın kendi süreçleriyle ilgili olarak yansıtma yaptığını bilir kendini savunmaya geçmez, misilleme yapmaz.
Narsistik Kişilik Bozukluğu etiyolojisinde benlik psikoloji modeli ve sosyal bilişsel model olmak üzere iki tane önemli modeli inceleyeceğiz. Benlik Psikolojisini kitaplarında inceleyen Heinz Kohut; narsistik kişilik bozukluğu olan bireyin kendini yüksek görme ve sınırsız başarı hayalleri kurmanın aslında çok kırılgan özsaygıyı gizlediği teorisini de öne sürmüştür. Kohut ayrıca ebeveynlik tarzlarının da bu rahatsızlığın gelişimine neden olabildiği konusunda ki hipotezinde ebeveynlerin eğitim stratejilerinin çocuğun özgüven duygusunda ciddi aksaklıklara yol açtığı gözlemlenmektedir (Otway ve Vignoles, 2006). Sosyal Bilişsel Modelin kurucusu sayılan Carolyn Morf ve Frederick Rhodewalt( 2001) tarafından iki fikre dayandırılmıştır. Birincisi bu bozukluğu olan bireylerde kırılgan bir özsaygı mevcuttur ve ikinci fikir ise kişilerarası etkileşimler yakınlık sağlamaktan çok kendi özsaygılarını şişirmek için önemlidir. Morf ve Rhodewalt’ın çalışmaları laboratuvar çalışmalarına dayandırıldığı için çok etkileyicidir. Bu teoriye göre narsistik kişilik bozukluğu olan bireylerin özsaygılarını şişirme eğilimleri kişilerarası ilişkilerin temelini oluşturmaktadır. Bu fazla böbürlenme çevresindeki kişilerin ilk başlarında dikkatini çekmese bile ilerleyen dönemde çevresindekiler tarafından rahatsız edici olarak tanımlanır (Paulhus,1998).
Narsistik kişiliklerin olumlu yönleri olduğu da aşikardır. Özellikle yöneticilik rolünü üstlenen narsist birey kendine aşırı güvenen tavrıyla çevresindekileri kolaylıkla inandırabilir. Bu süreçlerde yapıcı narsistik özellikler, organizasyonun standart kurallarına uyum sağlamak yerine değiştirmek ve kendi istediği bir şekle sokmak için uğraşacaktır. Bu da çalışılan organizasyonu daha iyi olmak sürekli gelişime açık olumlu bir sürece yenilikçi bir sürece itebilecektir. İşte tamda burada motivasyonu yüksek liderlik özelliği olan narsist birey içindeki aşırı özgüvenle etrafındakileri karar sürecine uygun hale getirebilecek şirinlik yaparak onları bu sürece katarak çatışma ortamının olmasını da engelleyecek bir yapıya sahiptirler bu da organizasyonu büyük resim üzerinde odaklanarak radikal vizyonlar geliştirmelerine ve arkalarında iz bıraktıracak adımları atmalarına yöneltir. Narsistik kişilik bozukluğu özelliği olanların bulundukları sisteme katkılarını sunan araştırmalarda faydalı süreçlerin olduğu da belirtilmiştir (Özge ve Ender,2012).
KAYNAKÇA
Morey,L.C.(1988)Personality disorders in DSM-III and DSM-IIIR:Convergence,coverage,and internal consistency.American journal of Psychiatry,145,573-576.
Otway,L.J.,&Vignoles,V.L(2006).Narcissim and childwood recollection:A quantitative test of psychoanalytic predictions. Personality and Social Psychology Bulletin, 32,104-116.
Özge,K.&A.Ender,A.(2012). Narsistik Kişilik Özelliklerinin Karar Süreçlerine Etkisi. İstanbul Journal of Social Sciences. Fall Issue; 18,65-66.
Paulus,M.P.,Tapert,S.F.,&Schuckit,M.A.(2005).Neural activation patterns of methamphetamine-dependent subjects during decision making predict relapse. Archives of Genaral Psychiatry,62,762-765.
Schafer, R. (1967). Projective Testing and Psychoanalysis. N.Y.: International Universities Press, Inc.
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler her zaman en iyiyi, mükemmeli istediklerinden bu uğurda pek çok şeyi göze alabilmektedirler. Sosyal yaşantılarında herkes tarafından övgüyle bahsedilmek onlar için çok kıymetlidir. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler birlikte çalışmaktan mutlu olmazlar, paylaşmazlar, yardım etmezler. Genellikle kendi başarıları için çalışırlar ve rekabette başkalarına saygı göstermezler. Narsistik kişilik bozukluğu olan bireyde güzellik, güç, para, en önemli konularda başı çekmektedir. Kişilik yapıları gereği çok çalışırlar ve onlar için bu bile hiçbir zaman yetmez. Narsistik kişilik bozukluğu olanlar elde etmeyi planladıkları amaç için ulaşamadıklarında veya başarıya ulaşamadıklarına inandıkları an depresyona kolayca girerler. Kişiler arası ilişkileri; empati yoksunluğu, kıskançlık duygusuyla birleşen kibir, başkalarından faydalanma alışkanlıkları ile bozulmaktadır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu olan DSM-5 kriterleri: erken ergenliğin başında birçok bağlamda aşağıdakilerden beşinin ya da daha fazlasının varlığı: kişinin önemini abartılı şekilde görmesi; kişinin, kendi başarısı, zekâsı ve güzelliğiyle meşgul olması; özel olduğu ve sadece yüksek konumdaki insanlarca anlaşabileceği inancı; aşırı derecede hayran olunma ihtiyacı, güçlü bir hak etme duygusu; başkalarından faydalanma eğilimi, empati yoksunluğu; başkalarını kıskanma, kibirli davranış ve tutumlar.
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerde pek çok davranış bozukluğu ortaya çıkmaktadır. Bunlardan başlıcaları şunlardır: aşırı öfke, utanç ve aşağılanmaya karşı gelme, çıkarları için başkalarını kullanma, kendi çıkarlarını düşünme, sahip olduklarını abartma, sahip olmak istediği güç, para, güzellik ve başarı gibi şeylerle ilgili gerçek dışı hayal kurma, başkalarından iyi davranışlar ve ilgi beklemek; kıskançlık, hasetlik; aşırı gururlu tavırlar; fedakarlık yapmama; işbirliğinden uzak durma; yardım etmeme; empati yapmama; her şeyde haklı olmaya çalışma; sürekli hayal kurma; dikkat çekme için farklı tavırlarda bulunma vb. gibi. İdealleştirdikleri yüksek konuma sahibi eşler bulmaya eğilimlidirler ancak bu eşler, beklentilerini karşılayamazsa öfkelenirler ve reddederler. Ayrıca yüksek konumda bir birey olma fırsattı yakaladıklarında da eş değiştirmeye eğilimlidirler. Bu bozukluk, genellikle sınırda kişilik bozukluğuyla eş tanı alır (Morey,1988).
Narsistik kişilik bozukluğuna çeşitli testlerle (projektif ve objektif) tanı koyulabilmektedir. Projektif testlerde bilinçdışı ortaya çıkartılarak, uygulayanın tüm davranışları takip edilerek not alınır. Her davranış kendi içerisinde bir anlam ifade etmektedir. (Schafer, 1967). Bu testlerin kısa sürede tamamlanabilmesi ve soruların basit ve yalın olması diğer özellikleridir. Narsistik kişilik bozukluğu tanısında en çok kullanılan testlerden biri de Rorschach Testi’dir. Mürekkep lekelerinden oluşan 10 temel karttan oluşan test dinamik özellikleriyle ilgili bilgi veren projektif bir testtir. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilere yapılan testlerden içsel doyuma ulaşma süreçlerinde yetersizlik yaşayan bireyler incelendiğinde psikanalitik kurama göre çocukluklarından itibaren doyuma ulaşma süreçleri tamamlanamadığından dolayı reddedilme karşısında aşırı duyarlı davranışlar sergilerler. Bütünlüğünü kaybetmiş duygudurum yaşamaları yoğun ve aşırı öfke gösterme gibi tutarsız davranışlar sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır.
Erken çocukluk döneminde kişilik bütünlüklerinin korunabilmesi için çevrelerinden olumlu tepkilere ihtiyaç duyulmaktadır. Ebeveynlerinden yeteri kadar ilgi ve samimiyet, duygusal sıcaklık görememiş olanlar duygu gelişimleri de yüzeysel olur. Annesine kendini fark ettiremeden gelişen benlik, anne imgesinden eksik kalır. Anne ve babasının ise çocuğunu sürekli olduğundan fazla göstermeye çabalaması çocuğun sürekli yüceltilmesi öz benliğin aşırı şişmesine neden olur. Bu sürecin narsistik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olur. Ailede narsistik bozukluğa sahip olan birey varsa çocuklarında görülme olasılığı da artar.
Narsistik kişilik bozukluğunda kronikleşme ve komorbidite görülme oranları da yüksektir. Tedavisinde zorluk burada başlar. Tedavi sürecine başlangıç olarak benlik saygısının sağlanması ve korunması şeklinde olmalıdır. Gerçek benliğe ulaşılmadan yapay benlik üzerinde çalışmak tedaviyi de sonuçsuz bırakacaktır. Uzmanlar gerçek ve yapay benlikle birlikte çalışmalıdır.
Narsistik kişilik bozukluğu tanısı alan bireyler genelde sorunu olduğunu kabul etmezler. Sürekli olarak hayatlarının kendi planladıkları ölçüsünde mutludurlar. Plan dışında aşırı huzursuz ve çekilmez birine dönme eğilimlidirler. Güçlü benlik imgeleri yüzünden gizlemeye çalıştıkları özgüven eksiklikleri; saldırganlık, duyguların inkâr edilmesi, abartılı alınganlık ve şüphecilik olarak kendini gösterir. Bu yüzden tedaviye dirençli bir depresyon yaşarlar. Hayata uyum sağlamalarına engel olan bir üstünlük inancı yüzünden çektikleri acının ve depresyonun kimseninkine benzemediği algısı vardır. Uzmana karşı tedavi süresince devamlı bir saldırı ve aşağılama sürecine girebileceği için uzmanın değersizleştirme ve aşağılama saldırılarına dayanarak tedaviyi devam ettirmeye çalışması çok zorlu bir süreç olabilir. Tedavinin sonlanmasına neden olabilir. Tecrübeli bir uzman bunun danışanın kendi süreçleriyle ilgili olarak yansıtma yaptığını bilir kendini savunmaya geçmez, misilleme yapmaz.
Narsistik Kişilik Bozukluğu etiyolojisinde benlik psikoloji modeli ve sosyal bilişsel model olmak üzere iki tane önemli modeli inceleyeceğiz. Benlik Psikolojisini kitaplarında inceleyen Heinz Kohut; narsistik kişilik bozukluğu olan bireyin kendini yüksek görme ve sınırsız başarı hayalleri kurmanın aslında çok kırılgan özsaygıyı gizlediği teorisini de öne sürmüştür. Kohut ayrıca ebeveynlik tarzlarının da bu rahatsızlığın gelişimine neden olabildiği konusunda ki hipotezinde ebeveynlerin eğitim stratejilerinin çocuğun özgüven duygusunda ciddi aksaklıklara yol açtığı gözlemlenmektedir (Otway ve Vignoles, 2006). Sosyal Bilişsel Modelin kurucusu sayılan Carolyn Morf ve Frederick Rhodewalt( 2001) tarafından iki fikre dayandırılmıştır. Birincisi bu bozukluğu olan bireylerde kırılgan bir özsaygı mevcuttur ve ikinci fikir ise kişilerarası etkileşimler yakınlık sağlamaktan çok kendi özsaygılarını şişirmek için önemlidir. Morf ve Rhodewalt’ın çalışmaları laboratuvar çalışmalarına dayandırıldığı için çok etkileyicidir. Bu teoriye göre narsistik kişilik bozukluğu olan bireylerin özsaygılarını şişirme eğilimleri kişilerarası ilişkilerin temelini oluşturmaktadır. Bu fazla böbürlenme çevresindeki kişilerin ilk başlarında dikkatini çekmese bile ilerleyen dönemde çevresindekiler tarafından rahatsız edici olarak tanımlanır (Paulhus,1998).
Narsistik kişiliklerin olumlu yönleri olduğu da aşikardır. Özellikle yöneticilik rolünü üstlenen narsist birey kendine aşırı güvenen tavrıyla çevresindekileri kolaylıkla inandırabilir. Bu süreçlerde yapıcı narsistik özellikler, organizasyonun standart kurallarına uyum sağlamak yerine değiştirmek ve kendi istediği bir şekle sokmak için uğraşacaktır. Bu da çalışılan organizasyonu daha iyi olmak sürekli gelişime açık olumlu bir sürece yenilikçi bir sürece itebilecektir. İşte tamda burada motivasyonu yüksek liderlik özelliği olan narsist birey içindeki aşırı özgüvenle etrafındakileri karar sürecine uygun hale getirebilecek şirinlik yaparak onları bu sürece katarak çatışma ortamının olmasını da engelleyecek bir yapıya sahiptirler bu da organizasyonu büyük resim üzerinde odaklanarak radikal vizyonlar geliştirmelerine ve arkalarında iz bıraktıracak adımları atmalarına yöneltir. Narsistik kişilik bozukluğu özelliği olanların bulundukları sisteme katkılarını sunan araştırmalarda faydalı süreçlerin olduğu da belirtilmiştir (Özge ve Ender,2012).
KAYNAKÇA
Morey,L.C.(1988)Personality disorders in DSM-III and DSM-IIIR:Convergence,coverage,and internal consistency.American journal of Psychiatry,145,573-576.
Otway,L.J.,&Vignoles,V.L(2006).Narcissim and childwood recollection:A quantitative test of psychoanalytic predictions. Personality and Social Psychology Bulletin, 32,104-116.
Özge,K.&A.Ender,A.(2012). Narsistik Kişilik Özelliklerinin Karar Süreçlerine Etkisi. İstanbul Journal of Social Sciences. Fall Issue; 18,65-66.
Paulus,M.P.,Tapert,S.F.,&Schuckit,M.A.(2005).Neural activation patterns of methamphetamine-dependent subjects during decision making predict relapse. Archives of Genaral Psychiatry,62,762-765.
Schafer, R. (1967). Projective Testing and Psychoanalysis. N.Y.: International Universities Press, Inc.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Narsistik Kişilik" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Yavuz DEVECİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Yavuz DEVECİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
