Çocuklarda Ayrılık Kaygısı Bozukluğu
Ayrılık ve kaygı kelimeleri her ne kadar erken çocukluk/bebeklik dönemi için daha sık kullanılsa da, çocuklarda ve hatta bazen ergenlerde de görülebilecek bir durumdur. Çocuklar etraflarındaki dünyanın farkına vardıkça ve anlamaya başladıkça; bilhassa anne-babalarından veya babaanne/anneanne, dede ve yaşça büyük abla ve abi, bakıcı gibi ebeveyn figürlerinden ayrılmakta direnç göstermeye, ayrılmamak için çaba göstermeye başlarlar. Anne babasından ayrılıp gündüz bakımevine gitmeye başlayan çocuk ya da bir bakıcı tarafından bakılmaya başlanan çocuk, anne babası yanından ayrıldığında ağlamaya başlaması, her ne kadar anne ve baba için yaşantılaması zor bir şey olsa da aynı zamanda çocuğun gelişiminin bir parçasıdır.
Bu ayrılık kaygısı tepkilerinin, ağlamaların, bağırmaların anne babaların hazırlıklı olmadığı tarafı bu tepkileri “artık büyüdü” dedikleri çocuklarından görmeleridir. Okul çağı çocukları, hatta erinlik dönemindeki çocuklar, ve hatta ergenler bile ayrılık kaygısı yaşayabilir ve bu yaşanan kaygı Ayrılık Kaygısı Bozukluğuna dönüşmesi ile sonuçlanabilir. DSM’e göre çocukların %4-5’i; ergenlerin ise % 1-2’si ayrılık kaygısı bozukluğu yaşamaktadır.
Başlangıç dönemlerinde birkaç damla gözyaşı çocuklar arasında çok yaygın olmasına ve hakkında endişelenilecek bir tepki olmasa da; Ayrılık Kaygısı Bozukluğu’nun belirtilerini gösteren bir çocuğun bu durumunun üzerine eğilmek gerekir. Okula gitmek istememe, uyuyamama ya da uyku sorunları, ayrılık her deneyimlendiğinde yaşanan aşırı stres gibi belirtilerin sürekliliği günbegün çocuğun yaşantısını daha da olumsuz etkiler.
Ebeveynden Çocuğa Geçen Ayrılık Kaygısı
Çoğu ebeveyn çocuklarının üzgün olmasından ya da ağlamasından her daim rahatsız olur. Ama bazıları vardır ki diğerlerine nazaran çocuklarının fiziksel olarak ayrı kalmaya verdiği tepkilere ve hislerine dair daha fazla kaygılanırlar. Böyle anne babalar için dışarıda bir işini halletmeye gidecekleri zaman, ya da işe gidecekleri zaman çocuklarını bir bakıcıya ya da anneanne/babaanneye; gündüz bakımevine, kreşe ya da anaokuluna bırakmak duygusal olarak yıpratıcıdır. Çocukları ile ayrı kalmaya bu denli tahammülsüz olan anne babalar için, kendilerinin de çocukken anne babalarından ayrılmakta zorluk yaşamış olmaları ya da bu konuda gelişimsel travmaları olması çoğunlukla isabetli bir tahmin olur. Eğer bir annenin ya da babanın ayrılık kaygısı düzeyi çok fazla ise, genellikle, bilerek ya da bilmeyerek kendisinin erken çocukluk döneminde yaşadığı kaygılarını çocuğuna da aktarmakta ve onunla ilişkisinde tekrar yaşantılamaktadır.
Bu açıdan, 3-6 yaş aralığında bir çocuk; ayrılık kaygısını temelde iki farklı biçimde deneyimler, bunlardan biri kendi deneyimi olarak kalanı, ikincisi ise anne ve/vey babanın da kendi ayrılık kaygısı ile ona eşlik ettiği biçimiyle. Bir çocuk, ilk defa bir bakıcıya bırakıldığında, anaokulu ya da kreşe başladığında gelişimsel olarak kendisi için esas bir şeyi deneyimlemektedir, bu yüzden çocuk onunla baş etmeyi bir şekilde öğrenecektir. Genel olarak, bir çocuk anne babasından fiziksel olarak ilk ayrıldığında; kaygılanabilir, bundan kaynaklı ağlayabilir, bağırabilir ya da öfkelenebilir; vereceği tepkiler erken çocukluk dönemindeki gelişimsel özelliklerine göre şekillenir ancak zaten asıl bu tepkilerden birini vermemesi üzerinde durulması gereken bir konu olarak düşünülür; eğer çocuk kaygılanmaz, ağlamaz, bağırmaz ya da öfkelenmez ise. Sonrasında, çocuk bırakıldığında, genellikle kendisi güvende olduğunu ayırt edebildikçe sakinleşir, ya da öğretmeni veya bakıcısı ile olan etkileşimi onun dikkatini başka bir yöne çeker ve kaygısı ortadan kalkar. Hemen ardından çocuk, bu durumu yönetebileceğini ve anne-babasının onun için döneceği gibi bilişsel ayrıntıları deneyimlemeye ve keşfetmeye başlar; bu oldukça da korkulu hali azalır ve ayrılık kaygısı zaman içinde sönümlenir. Bunu deneyimlemek zaten her çocuk için esastır. Ancak, çocuk ile beraber anne ve/veya babasının da ayrılık kaygısı yaşadığı ve çocuğa ne olacağına dair endişelendiği durumlarda, bu durum daha karmaşık ve çocuk için zorlayıcı bir hal alır; çocuğun kendini güvende hissetmesi veya anne babasının onu almak için döneceklerine inanması zorlaşır. Basitçe anlatımıyla, anne-baba ne kadar ayrılık kaygısı yaşarsa, çocuk için de bu ayrılık kaygısı ile baş etmeyi öğrenmek ve onu çözümlemek o kadar zorlaşacaktır.
Çocuklarda Ayrılık Kaygısı Bozukluğunun Belirtileri
Ayrılık kaygısı, çocuğun bağlanma figürlerinden, ona bakım veren kişilerden, birincil olarak da anne veya babasından; ve de evinden ayrı kaldığında yaşadığı aşırı korku ve kaygı halidir. Bu kaygı ve korkular çocuğun gelişimsel dönemine farklı şekillerde belirti verebilir.
Çocuk;
- Anne-babasından ya da evinden ayrı kaldığında rahatsızlık, can sıkıntısı ve stres yaşıyorsa,
- Sürekli anne-babasından ayrı kalmaya, ya da onlara hastalık, kaza ya da ölüm gibi sebeplerle zarar gelmesine dair kaygılarını dile getiriyorsa
- Okul, anaokulu ya da kreş de dahil olmak üzere, ayrılmaya dair kaygıları kaynaklı evden çıkmak ya da uzaklaşmak istemiyorsa,
- Yalnız kalmaktan aşırı korkuyorsa,
- Anne veya babadan ayrı bir yerde uyumayı reddediyorsa,
- Ayrılık içerikli rüyalar ve kabuslar görüyorsa,
- Anne veya babasından ayrı kaldığında baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı ya da kusma gibi fiziksel kaynağı olmayan belirtiler gösteriyor, bunları dile getiriyorsa,
ayrılık kaygısı bozukluğu yaşıyor olabilir.
Ayrılık Kaygısı Bozukluğunun Tedavisi
Ayrılık Kaygısı Bozukluğu için kullanılan birçok yaklaşım vardır, ancak temelde önemli olan belirtiler farkedildikten sonra ne kadar çabuk bir tedavi süreci başlatılırsa, çocuk da süreçten o kadar çabuk sonuç alacaktır. Ayrılık Kaygısı Bozukluğu’nun tedavisi için yaygın olarak kullanılan iki yöntemden kısaca bahsedelim:
Aile Danışmanlığı / Aile Terapisi
Ebeveynlerin ve hatta diğer aile üyelerinin terapi sürecine katılması çocuk için muhtemel sonuçları pekiştirecektir. Bu konuda danışmanlık alan bir aile; çocukları ile etkileşim kurmanın yeni yollarını ve yeni tutumlar geliştirmeyi öğrenir, ve aynı zamanda sorunun kaynağını bizzat deneyimlemek ve sürece aktif katılım gösteriyor olmak çocuk kadar ailenin diğer bireyleri için de süreci kolaylaştıracaktır.
Oyun Terapisi
Küçük yaştaki çocuklar düşünceleri, hisleri ve eylemleri arasındaki bağlantıları kurmakta zorlanabilirler. Gelişimsel olarak bu kategorideki çocuklar için, oyun terapisi duygularını dışavurma ve kontrol altına almayı, şekillendirmeyi öğrenmelerini kolaylaştıran bir yöntemdir.
Ayrılık Kaygısı Yaşayan Çocuğa Nasıl Destek Olunur?
Anne babanın desteği çocuğun kaygısını yönetmeyi ve onunla baş etmeyi öğrenmesinde kilit bir rol oynar.
- Çocuğun okula erken gitmesini sağlamak; ki bu arkadaşlarını karşılaması, öğretmeninin yardımcısı rolü yapması ya da ders başlamadan önce okul bahçesinde oyun oynaması ya da egzersiz yapmasının teşvik edilmesi şeklinde sunulabilir çocuğa
- Çocuğunuza gün içinde onu düşündüğünüzü ve onun gibi sizin de onu özlediğinizi belirtmek
- Çocuğun planlı çok etkinliği olmamasını sağlamak, buna sanatsal içerikli kurslar veya spor kursları, etüt etkinlikleri de dahil. Onun yerine çocuğun oyun zamanını ve serbest zamanının olmasını her zaman gözetmek
- Çocuğun ya da kendinizin günlük rutinindeki değişikliklerden çocuğu önceden haberdar etmek ve bu değişikliklere duygusal olarak kendini hazırlaması için ona zaman tanımak
Bu ayrılık kaygısı tepkilerinin, ağlamaların, bağırmaların anne babaların hazırlıklı olmadığı tarafı bu tepkileri “artık büyüdü” dedikleri çocuklarından görmeleridir. Okul çağı çocukları, hatta erinlik dönemindeki çocuklar, ve hatta ergenler bile ayrılık kaygısı yaşayabilir ve bu yaşanan kaygı Ayrılık Kaygısı Bozukluğuna dönüşmesi ile sonuçlanabilir. DSM’e göre çocukların %4-5’i; ergenlerin ise % 1-2’si ayrılık kaygısı bozukluğu yaşamaktadır.
Başlangıç dönemlerinde birkaç damla gözyaşı çocuklar arasında çok yaygın olmasına ve hakkında endişelenilecek bir tepki olmasa da; Ayrılık Kaygısı Bozukluğu’nun belirtilerini gösteren bir çocuğun bu durumunun üzerine eğilmek gerekir. Okula gitmek istememe, uyuyamama ya da uyku sorunları, ayrılık her deneyimlendiğinde yaşanan aşırı stres gibi belirtilerin sürekliliği günbegün çocuğun yaşantısını daha da olumsuz etkiler.
Ebeveynden Çocuğa Geçen Ayrılık Kaygısı
Çoğu ebeveyn çocuklarının üzgün olmasından ya da ağlamasından her daim rahatsız olur. Ama bazıları vardır ki diğerlerine nazaran çocuklarının fiziksel olarak ayrı kalmaya verdiği tepkilere ve hislerine dair daha fazla kaygılanırlar. Böyle anne babalar için dışarıda bir işini halletmeye gidecekleri zaman, ya da işe gidecekleri zaman çocuklarını bir bakıcıya ya da anneanne/babaanneye; gündüz bakımevine, kreşe ya da anaokuluna bırakmak duygusal olarak yıpratıcıdır. Çocukları ile ayrı kalmaya bu denli tahammülsüz olan anne babalar için, kendilerinin de çocukken anne babalarından ayrılmakta zorluk yaşamış olmaları ya da bu konuda gelişimsel travmaları olması çoğunlukla isabetli bir tahmin olur. Eğer bir annenin ya da babanın ayrılık kaygısı düzeyi çok fazla ise, genellikle, bilerek ya da bilmeyerek kendisinin erken çocukluk döneminde yaşadığı kaygılarını çocuğuna da aktarmakta ve onunla ilişkisinde tekrar yaşantılamaktadır.
Bu açıdan, 3-6 yaş aralığında bir çocuk; ayrılık kaygısını temelde iki farklı biçimde deneyimler, bunlardan biri kendi deneyimi olarak kalanı, ikincisi ise anne ve/vey babanın da kendi ayrılık kaygısı ile ona eşlik ettiği biçimiyle. Bir çocuk, ilk defa bir bakıcıya bırakıldığında, anaokulu ya da kreşe başladığında gelişimsel olarak kendisi için esas bir şeyi deneyimlemektedir, bu yüzden çocuk onunla baş etmeyi bir şekilde öğrenecektir. Genel olarak, bir çocuk anne babasından fiziksel olarak ilk ayrıldığında; kaygılanabilir, bundan kaynaklı ağlayabilir, bağırabilir ya da öfkelenebilir; vereceği tepkiler erken çocukluk dönemindeki gelişimsel özelliklerine göre şekillenir ancak zaten asıl bu tepkilerden birini vermemesi üzerinde durulması gereken bir konu olarak düşünülür; eğer çocuk kaygılanmaz, ağlamaz, bağırmaz ya da öfkelenmez ise. Sonrasında, çocuk bırakıldığında, genellikle kendisi güvende olduğunu ayırt edebildikçe sakinleşir, ya da öğretmeni veya bakıcısı ile olan etkileşimi onun dikkatini başka bir yöne çeker ve kaygısı ortadan kalkar. Hemen ardından çocuk, bu durumu yönetebileceğini ve anne-babasının onun için döneceği gibi bilişsel ayrıntıları deneyimlemeye ve keşfetmeye başlar; bu oldukça da korkulu hali azalır ve ayrılık kaygısı zaman içinde sönümlenir. Bunu deneyimlemek zaten her çocuk için esastır. Ancak, çocuk ile beraber anne ve/veya babasının da ayrılık kaygısı yaşadığı ve çocuğa ne olacağına dair endişelendiği durumlarda, bu durum daha karmaşık ve çocuk için zorlayıcı bir hal alır; çocuğun kendini güvende hissetmesi veya anne babasının onu almak için döneceklerine inanması zorlaşır. Basitçe anlatımıyla, anne-baba ne kadar ayrılık kaygısı yaşarsa, çocuk için de bu ayrılık kaygısı ile baş etmeyi öğrenmek ve onu çözümlemek o kadar zorlaşacaktır.
Çocuklarda Ayrılık Kaygısı Bozukluğunun Belirtileri
Ayrılık kaygısı, çocuğun bağlanma figürlerinden, ona bakım veren kişilerden, birincil olarak da anne veya babasından; ve de evinden ayrı kaldığında yaşadığı aşırı korku ve kaygı halidir. Bu kaygı ve korkular çocuğun gelişimsel dönemine farklı şekillerde belirti verebilir.
Çocuk;
- Anne-babasından ya da evinden ayrı kaldığında rahatsızlık, can sıkıntısı ve stres yaşıyorsa,
- Sürekli anne-babasından ayrı kalmaya, ya da onlara hastalık, kaza ya da ölüm gibi sebeplerle zarar gelmesine dair kaygılarını dile getiriyorsa
- Okul, anaokulu ya da kreş de dahil olmak üzere, ayrılmaya dair kaygıları kaynaklı evden çıkmak ya da uzaklaşmak istemiyorsa,
- Yalnız kalmaktan aşırı korkuyorsa,
- Anne veya babadan ayrı bir yerde uyumayı reddediyorsa,
- Ayrılık içerikli rüyalar ve kabuslar görüyorsa,
- Anne veya babasından ayrı kaldığında baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı ya da kusma gibi fiziksel kaynağı olmayan belirtiler gösteriyor, bunları dile getiriyorsa,
ayrılık kaygısı bozukluğu yaşıyor olabilir.
Ayrılık Kaygısı Bozukluğunun Tedavisi
Ayrılık Kaygısı Bozukluğu için kullanılan birçok yaklaşım vardır, ancak temelde önemli olan belirtiler farkedildikten sonra ne kadar çabuk bir tedavi süreci başlatılırsa, çocuk da süreçten o kadar çabuk sonuç alacaktır. Ayrılık Kaygısı Bozukluğu’nun tedavisi için yaygın olarak kullanılan iki yöntemden kısaca bahsedelim:
Aile Danışmanlığı / Aile Terapisi
Ebeveynlerin ve hatta diğer aile üyelerinin terapi sürecine katılması çocuk için muhtemel sonuçları pekiştirecektir. Bu konuda danışmanlık alan bir aile; çocukları ile etkileşim kurmanın yeni yollarını ve yeni tutumlar geliştirmeyi öğrenir, ve aynı zamanda sorunun kaynağını bizzat deneyimlemek ve sürece aktif katılım gösteriyor olmak çocuk kadar ailenin diğer bireyleri için de süreci kolaylaştıracaktır.
Oyun Terapisi
Küçük yaştaki çocuklar düşünceleri, hisleri ve eylemleri arasındaki bağlantıları kurmakta zorlanabilirler. Gelişimsel olarak bu kategorideki çocuklar için, oyun terapisi duygularını dışavurma ve kontrol altına almayı, şekillendirmeyi öğrenmelerini kolaylaştıran bir yöntemdir.
Ayrılık Kaygısı Yaşayan Çocuğa Nasıl Destek Olunur?
Anne babanın desteği çocuğun kaygısını yönetmeyi ve onunla baş etmeyi öğrenmesinde kilit bir rol oynar.
- Çocuğun okula erken gitmesini sağlamak; ki bu arkadaşlarını karşılaması, öğretmeninin yardımcısı rolü yapması ya da ders başlamadan önce okul bahçesinde oyun oynaması ya da egzersiz yapmasının teşvik edilmesi şeklinde sunulabilir çocuğa
- Çocuğunuza gün içinde onu düşündüğünüzü ve onun gibi sizin de onu özlediğinizi belirtmek
- Çocuğun planlı çok etkinliği olmamasını sağlamak, buna sanatsal içerikli kurslar veya spor kursları, etüt etkinlikleri de dahil. Onun yerine çocuğun oyun zamanını ve serbest zamanının olmasını her zaman gözetmek
- Çocuğun ya da kendinizin günlük rutinindeki değişikliklerden çocuğu önceden haberdar etmek ve bu değişikliklere duygusal olarak kendini hazırlaması için ona zaman tanımak
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Ayrılık Kaygısı Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Mustafa Burak ARABACI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Mustafa Burak ARABACI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
