Anne Baba Tutumlarını Etkileyen Faktörler
Anne Baba Tutumlarını Etkileyen Faktörler
Yavuzer (2013, s. 27)’in ifadesine göre, anne babanın çocuğuna yönelik sağlıklı tutumlar sergilemesi, kendi içlerinde dengeli, barışık, huzurlu ve birbirlerine karşı saygı ve sevgi dolu olmaları ile bağlantılı bir durumdur. Anne babanın çocuklarına karşı olumsuz tutum içinde olmaları ise çocukluk yıllarında aşırı disiplinli ve baskılı bir ortam içinde büyümeleri veya aşırı gevşek bir tutum içinde yetiştirilmeleri, eş ile mutlu bir yaşantıya sahip olmamaları, ailenin sosyoekonomik durumunun iyi olmaması gibi nedenler sayılabilir.
Ayrıca tutumlar, ailenin sosyodemografik özelliklerinin yanı sıra pek çok dinamik ile ilintili olup, çeşitli etmenlerin sonucunda oluşmakta ve değişikliğe uğramaktadır (Özyürek ve Şahin, 2005, s. 20).
Anne Babalığa İlişkin Bilgi Düzeyleri
Anne babanın çocuk yetiştirme konusunda sahip olduğu bilgi düzeyi, çocuk yetiştirme tutumları üzerinde etkili olabilmektedir. Bu bilgi eksikliği çocukların öz bakım becerileri gibi en temel becerilerden bile yoksun büyümelerine sebeptir. Anne babanın bilgi düzeyinin az olması, çocuktan normalin üzerinde beklenti içinde olmaya veya çocukların ihtiyacı olan miktarda uyarım ve yönlendirme yapılamamasına da yol açmaktadır (Yılmaz, 2004, s.s. 42-43).
Öncelikle bilinmesi gereken, anne baba olarak çocuğun gelişim evrelerini öğrenmektir. Böylece anne baba, çocuğun yaşı ve gelişim düzeyine göre makul beklentiler içinde bulunabileceklerdir (Yavuzer, 2011, s. 38).
Ülkemizde yapılan araştırmalar, anne babaların çocuk yetiştirme tutumlarının istenilen düzeyde olmadığını göstermektedir. Bu konuda yadsınamayacak etken ise anne babaların çocuklara nasıl davranılacağı ve ne tutum geliştirileceği konusunda yeterince bilgilendirilmemiş olmalarıdır (Özerk, 2006, s. 7).
Kültürel Değerler
Anne babalar, çocuk yetiştirirken içinde bulundukları kültür çerçevesinde bir tutum takınmaktadırlar (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 136). Örneğin, Amerikalı anneler çocuklara fiziksel yakınlıktan ziyade çocuk özerkliği üzerine tutum sergilerken, Japon annelerin uyguladıkları tutumlarda fiziksel yakınlık ve ilişkisellik ön planda tutulmaktadır. (Kağıtçıbaşı, 2012, s.s. 67-191).
Kültürel değerler ile anne baba tutumlarının incelendiği bir başka esere göre, Amerikalı anne babalar çocuklarını rekabetçi, bağımsız ve bireyci yetiştirmekte; Türk anne babalar ise çocuklarını genelde saygılı, baş eğici kişiler olarak yetiştirmektedirler (Şendil ve Balkan, 2005, s. 71). Amerikalı anneler, çocuklar evden ayrılınca daha bağımsız hissederken, Türk anneler çocuklarıyla ilişkisi mümkün olduğunca uzun sürdürebilmek için düzen kurar (Cüceloğlu, 2006, s. 367).
Anne Babanın Yetişme Biçimi
Tutumlar, kuşaktan kuşağa geçiş gösterirler. Kendi anne babasının uyguladığı tutumu benimseyen bireyler kendi çocuklarına da kendi bildikleri sistemi uygulayacaklardır. Anne, kendi annesini model alarak onunla özdeşim kuracak ve kendi çocuk yetiştirme tutumunu belirleyecektir (Şanlı, 2007, s. 32).
Diğer yandan, bugünün anne babalarının çocuklarını yetiştirirken uyguladıkları tutumları incelemek için kendi anne babalarıyla olan ilişkilerine bakmak gereklidir. Çocukluk yıllarında anne baba sevgisinden mahrum kalmış bireyler, katı ve hırçın birer yetişkin olabilirler. Bunun tam aksine görmedikleri sevgiyi kendi çocuklarına aşırı koruyucu ve hoşgörülü davranmakla göstermeye çalışabilirler. Anne babası tarafından çok fazla engellenmiş bireyler, kendi çocuklarını kontrol etme, dizginleme, aşağılama yollarına başvurarak kendi maruz kalmış oldukları paniği kontrol altında tutma eğiliminde olabilirler. Bazen de aşırı gevşek ve yumuşak bir tavır içinde çocuklarında davranarak tam tersi tutum sergileyen anne babalar olabilir (Ayyıldız, 2005, s. 16; Yavuzer, 2013, s. 27).
Konu ile ilgili Yılmaz (2004, s. 41)’ın ifade ettiğine göre, çocukluğunda yeterince sevgi ve ilgi görmüş ve demokratik bir aile ortamında yetişmiş olan bireyler, anne baba olarak sevecen ve güven veren ebeveyn olacaklardır. Sevgi ve ilgiden yoksun şekilde büyümüş olan çocuklar, yetişkinlikte anne baba olduklarında çocuklarına gösterecekleri sevginin dengesini ayarlayamazlar (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 138).
Anne Baba Arasındaki İlişkiler
Anne babanın kişilikleri ve aralarındaki ilişki tüm aileye etki etmektedir. Anne baba, ailenin adeta mimarlarıdır. Anne baba arasındaki ilişki ne kadar sağlıklı ise ailenin temeli o kadar sağlam atılmış demektir; ancak anne baba arasındaki ilişki sağlıksız ise bu çocukları da olumsuz etkileyecektir (Cüceloğlu, 2013, s.s.70-75).
Yine konu ile ilgili benzer ifadelere göre, aile içinde anne babanın birbirleri ile iletişimi çocuğu, çocuğun anne ile iletişimi babayı ve çocuğun baba ile iletişimi anneyi etkilemektedir (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 139).
Bunun yanı sıra, eşlerin birbirleri ile olan etkileşimleri, çocuklara karşı takındıkları tavırları etkileyebilmektedir. Örneğin, eşi ile sağlık bir ilişkisi olmayan, mutsuz bir anne, içinde beslediği bütün sevgiyi çocuklarına göstererek, onlara karşı gereğinden fazla sevgi gösterisinde bulunabilir. Bunun tam zıttı bir durum da ortaya çıkması mümkündür. Anne, eşi ile yaşadığı mutsuzluk sonucu hissettiği gerginlik ve öfkeyi çocuklarına yansıtarak onlara karşı saldırgan bir tavır takınabilir. Bununla birlikte, anne baba arasındaki sağlıklı ilişki, çocukları da tesiri altına alarak, onların olumlu tutum ve davranış edinmelerinde faydalı olmaktadır. Olumlu anne baba ilişkileri, ailede sevgi, saygı ve hoşgörünün olduğu, demokratik anne baba tutumunun ortamının hazırlandığı bir hava gelişmesinde etkilidir (Çağdaş, 2012, s. 30; Yavuzer, 1999, s. 140).
Anne Babanın Sosyo-Ekonomik Özellikleri
Anne babanın sahip olduğu sosyoekonomik durum, çocuklara gösterdikleri tutum ve davranışlar üzerinde etkili olabilmekte, ayrıca çocuğun yaşamına ve gelecek karşısındaki tutumuna da önemli ölçüde etki edebilmektedir (Adler, 2000, s.91). Çağdaş ve Seçer (2011, s. 140)’e göre, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan anne babaların eğitim durumlarının da yüksek olması durumunda, anne babalar çocuk eğitimi ile ilgili seminer ve programları ve yayınları daha sıklıkla takip edebilme imkânına sahip olmakta ve gerektiğinde uzman kişilere başvurma noktasında daha girişken davranmaktadırlar. Böylece, çocuklarına karşı olumlu tutum ve davranış geliştirebilmektedirler.
Bunun zıddı olarak ekonomik imkânların kısıtlı olduğu çevrelerde, ailelerin çocuklarına karşı daha tahammülsüz ve olumsuz yaklaştığı, ailelerin zor veya aşırı stresli ortamlarda yaşamalarının çocuk istismarlarını arttırdığı bilinmektedir. Bununla birlikte, konu ile ilgili Yılmaz (2004, s. 29)’a göre, ekonomik imkânları yeterli olan aileler çocuklarına karşı daha tahammüllü ve daha olumlu bir tutum içindedirler.
Altınay (2012, s.s. 24-25)’ın araştırmasına göre ise, alt sosyoekonomik düzeydeki anne babalar, çocuklarından itaat, otoriteye saygı, daha az bağımsız davranış gibi taleplerde bulunurken, orta düzeydeki anne babalar, çocuklarına karşı öğrenmeye açıklık ve merak konusunda daha teşvik edici davranmaktadırlar.
Bunların yanı sıra, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan anne babalar, sosyoekonomik durumu daha elverişsiz olan anne babalara göre otoriteye daha az önem veren, eşitlik, bağımsızlık, merak, yaratıcılık gibi değerleri daha önde tutan bir tutum içindedirler (Ayyıldız, 2005, s. 19).
Doğum Sırası ve Çocuk Sayısı
Anne babaların tutumlarını sahip oldukları çocuk sayısı ve doğum sırası etkileyebilmektedir. İlk doğan çocuklara genellikle daha sıkı disiplin uygulanabilmektedir. Ayrıca ilk doğan çocukların anne babanın sevgi ve ilgisini paylaşmak mecburiyeti yoktur. Bununla birlikte anne babanın ebeveynliği ilk doğan bebek ile öğrenmeleri sonucu bu çocuklar deneysel bebekler olurlar (Gander ve Gardiner, 2010, s.s. 311-312). Ortanca çocukta, anne babalar acemiliklerini biraz üzerlerinden atmış olduklarından çocuğun sorunlarını ilk doğanda olduğu kadar abartmazlar, daha hoşgörülü ve daha az kaygılıdırlar. Çocuklardan beklentilerini azaltırlar. Ayrıca ilk doğan çocuğun üzerindeki baskı azalmış olur (Yörükoğlu, 2014, s. 162). Aile her yeni doğan ile genişledikçe, anne baba çocuk arasındaki etkileşimin azalması; ancak kardeşler arası etkileşimin artması söz konusudur. Aileye katılan her yeni birey ile anne baba tutumları değişikliğe uğrar. Daha kısıtlayıcı ve daha az sıcak olma yönünde bir eğilimin oluşmasının yanı sıra babaların çocuk yetiştirme sürecine gösterdikleri katılım artabilir (Gander ve Gardiner, 2010, s. 311). Özellikle 3 ve daha fazla çocuk sahibi ailelerde katı/sert disiplin anlayışı hâkimdir. Ancak, aile içindeki görevlerin paylaşılması baskıcı tutumların azalmasında etkili olabilmektedir (Özyürek ve Şahin, 2005, s. 32).
Çocuğun Yaşı
Anne babalar küçük yaştaki çocuklarının davranışlarına daha çok hoşgörü gösterirken büyük olan çocukları daha çok kontrol etme ve denetleme yönünde hareket etmektedirler. İlk çocuktan beklenti daha çok olmakta ve dolayısıyla bu çocuk yetişkinmiş gibi davranılarak daha olgun bir kişi olarak büyütülmektedir. Küçük çocuklara büyük olana nazaran daha az sorumluluk verilmektedir (Ayyıldız, 2005, s.17; Garip, 2010, s.38).
Bir başka araştırmaya göre, ailenin son doğan çocuğuna anne baba oldukça düşkün olmakta ve onları daha çok kollama ile büyütmektedirler. (Yörükoğlu, 2014, s.163).
Hortaçsu (2012, s. 80), çocuk eğer büyükse anne baba onu daha fazla sorumlu tuttuğunu belirtmiştir. Bununla birlikte, kardeşinin düşmesine sebep olan veya onu koruyamayan bir çocuğun suçlanabileceğini veya kıskançlıkla böyle davrandığı düşünülebileceğini ifade etmiştir.
Çocuğun Cinsiyeti
Anne baba çocuk ilişkisini etkileyen unsurlardan birisi çocuğun cinsiyetidir. Thomas ve arkadaşları (1972), ilk doğan kız çocuklarının anneden daha çok güler yüz gördüklerini ortaya koymuşlardır. Babalar ise ilk doğan erkek çocukla daha fazla konuşup onlara daha çok dokunmaktadırlar (Akt. Gander ve Gardiner, 2010, s. 311). Doğumdan önce çocuğun cinsiyeti üzerine bir beklentileri olan anne babalar, eğer bebek bekledikleri cinsiyet ile doğmazsa çocuğa karşı itici bir tutum geliştirebilirler. Bebeğin cinsiyeti kendi beklentileri ile uyumlu olan anne babalar çocuklarına karşı daha kabullenici ve olumlu davranışlar sergilemektedirler (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 141).
Geleneksel toplumlara bakıldığında, erkek çocuğa daha fazla değer verildiği, kız çocuklarından üstün tutuldukları görülmektedir. Burum, ailenin inandığı kültürel değerler veya eğitimsizlikle ilgili olmasının yanı sıra ekonomik birtakım nedenlerle de ilgili olabilmektedir. Bazı ailelerde erkek çocuk, erişkin olduğunda ailenin ekonomik gücü olarak görüleceğinden, daha fazla değer görmektedir (Yörükoğlu, 2007, s. 37).
Bunların yanı sıra, aile içinde anne baba, çocuklara cinsiyet rolleri üzerinden de farklı tutumda bulunmaktadırlar. Örneğin, babalar, erkek çocuklarının güç ve dayanıklılık yönlerinin ön planda olduğunu düşünerek onları daha çok hareketli oyunlara teşvik etmekte, daha katı, yönlendirici, daha az şefkatli davranmakta; kız çocuklarına daha çok ödül ve ceza vermektedirler (Hortaçsu, 2012, s. 88). Aileler, kız çocuklarının bağımsızlık davranışlarını kısıtlayıp cezalandırırken, erkek çocuklarının daha bağımsız davranmalarını beklemektedirler (Yılmaz, 2004, s. 35).
Yavuzer (2013, s. 27)’in ifadesine göre, anne babanın çocuğuna yönelik sağlıklı tutumlar sergilemesi, kendi içlerinde dengeli, barışık, huzurlu ve birbirlerine karşı saygı ve sevgi dolu olmaları ile bağlantılı bir durumdur. Anne babanın çocuklarına karşı olumsuz tutum içinde olmaları ise çocukluk yıllarında aşırı disiplinli ve baskılı bir ortam içinde büyümeleri veya aşırı gevşek bir tutum içinde yetiştirilmeleri, eş ile mutlu bir yaşantıya sahip olmamaları, ailenin sosyoekonomik durumunun iyi olmaması gibi nedenler sayılabilir.
Ayrıca tutumlar, ailenin sosyodemografik özelliklerinin yanı sıra pek çok dinamik ile ilintili olup, çeşitli etmenlerin sonucunda oluşmakta ve değişikliğe uğramaktadır (Özyürek ve Şahin, 2005, s. 20).
Anne Babalığa İlişkin Bilgi Düzeyleri
Anne babanın çocuk yetiştirme konusunda sahip olduğu bilgi düzeyi, çocuk yetiştirme tutumları üzerinde etkili olabilmektedir. Bu bilgi eksikliği çocukların öz bakım becerileri gibi en temel becerilerden bile yoksun büyümelerine sebeptir. Anne babanın bilgi düzeyinin az olması, çocuktan normalin üzerinde beklenti içinde olmaya veya çocukların ihtiyacı olan miktarda uyarım ve yönlendirme yapılamamasına da yol açmaktadır (Yılmaz, 2004, s.s. 42-43).
Öncelikle bilinmesi gereken, anne baba olarak çocuğun gelişim evrelerini öğrenmektir. Böylece anne baba, çocuğun yaşı ve gelişim düzeyine göre makul beklentiler içinde bulunabileceklerdir (Yavuzer, 2011, s. 38).
Ülkemizde yapılan araştırmalar, anne babaların çocuk yetiştirme tutumlarının istenilen düzeyde olmadığını göstermektedir. Bu konuda yadsınamayacak etken ise anne babaların çocuklara nasıl davranılacağı ve ne tutum geliştirileceği konusunda yeterince bilgilendirilmemiş olmalarıdır (Özerk, 2006, s. 7).
Kültürel Değerler
Anne babalar, çocuk yetiştirirken içinde bulundukları kültür çerçevesinde bir tutum takınmaktadırlar (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 136). Örneğin, Amerikalı anneler çocuklara fiziksel yakınlıktan ziyade çocuk özerkliği üzerine tutum sergilerken, Japon annelerin uyguladıkları tutumlarda fiziksel yakınlık ve ilişkisellik ön planda tutulmaktadır. (Kağıtçıbaşı, 2012, s.s. 67-191).
Kültürel değerler ile anne baba tutumlarının incelendiği bir başka esere göre, Amerikalı anne babalar çocuklarını rekabetçi, bağımsız ve bireyci yetiştirmekte; Türk anne babalar ise çocuklarını genelde saygılı, baş eğici kişiler olarak yetiştirmektedirler (Şendil ve Balkan, 2005, s. 71). Amerikalı anneler, çocuklar evden ayrılınca daha bağımsız hissederken, Türk anneler çocuklarıyla ilişkisi mümkün olduğunca uzun sürdürebilmek için düzen kurar (Cüceloğlu, 2006, s. 367).
Anne Babanın Yetişme Biçimi
Tutumlar, kuşaktan kuşağa geçiş gösterirler. Kendi anne babasının uyguladığı tutumu benimseyen bireyler kendi çocuklarına da kendi bildikleri sistemi uygulayacaklardır. Anne, kendi annesini model alarak onunla özdeşim kuracak ve kendi çocuk yetiştirme tutumunu belirleyecektir (Şanlı, 2007, s. 32).
Diğer yandan, bugünün anne babalarının çocuklarını yetiştirirken uyguladıkları tutumları incelemek için kendi anne babalarıyla olan ilişkilerine bakmak gereklidir. Çocukluk yıllarında anne baba sevgisinden mahrum kalmış bireyler, katı ve hırçın birer yetişkin olabilirler. Bunun tam aksine görmedikleri sevgiyi kendi çocuklarına aşırı koruyucu ve hoşgörülü davranmakla göstermeye çalışabilirler. Anne babası tarafından çok fazla engellenmiş bireyler, kendi çocuklarını kontrol etme, dizginleme, aşağılama yollarına başvurarak kendi maruz kalmış oldukları paniği kontrol altında tutma eğiliminde olabilirler. Bazen de aşırı gevşek ve yumuşak bir tavır içinde çocuklarında davranarak tam tersi tutum sergileyen anne babalar olabilir (Ayyıldız, 2005, s. 16; Yavuzer, 2013, s. 27).
Konu ile ilgili Yılmaz (2004, s. 41)’ın ifade ettiğine göre, çocukluğunda yeterince sevgi ve ilgi görmüş ve demokratik bir aile ortamında yetişmiş olan bireyler, anne baba olarak sevecen ve güven veren ebeveyn olacaklardır. Sevgi ve ilgiden yoksun şekilde büyümüş olan çocuklar, yetişkinlikte anne baba olduklarında çocuklarına gösterecekleri sevginin dengesini ayarlayamazlar (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 138).
Anne Baba Arasındaki İlişkiler
Anne babanın kişilikleri ve aralarındaki ilişki tüm aileye etki etmektedir. Anne baba, ailenin adeta mimarlarıdır. Anne baba arasındaki ilişki ne kadar sağlıklı ise ailenin temeli o kadar sağlam atılmış demektir; ancak anne baba arasındaki ilişki sağlıksız ise bu çocukları da olumsuz etkileyecektir (Cüceloğlu, 2013, s.s.70-75).
Yine konu ile ilgili benzer ifadelere göre, aile içinde anne babanın birbirleri ile iletişimi çocuğu, çocuğun anne ile iletişimi babayı ve çocuğun baba ile iletişimi anneyi etkilemektedir (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 139).
Bunun yanı sıra, eşlerin birbirleri ile olan etkileşimleri, çocuklara karşı takındıkları tavırları etkileyebilmektedir. Örneğin, eşi ile sağlık bir ilişkisi olmayan, mutsuz bir anne, içinde beslediği bütün sevgiyi çocuklarına göstererek, onlara karşı gereğinden fazla sevgi gösterisinde bulunabilir. Bunun tam zıttı bir durum da ortaya çıkması mümkündür. Anne, eşi ile yaşadığı mutsuzluk sonucu hissettiği gerginlik ve öfkeyi çocuklarına yansıtarak onlara karşı saldırgan bir tavır takınabilir. Bununla birlikte, anne baba arasındaki sağlıklı ilişki, çocukları da tesiri altına alarak, onların olumlu tutum ve davranış edinmelerinde faydalı olmaktadır. Olumlu anne baba ilişkileri, ailede sevgi, saygı ve hoşgörünün olduğu, demokratik anne baba tutumunun ortamının hazırlandığı bir hava gelişmesinde etkilidir (Çağdaş, 2012, s. 30; Yavuzer, 1999, s. 140).
Anne Babanın Sosyo-Ekonomik Özellikleri
Anne babanın sahip olduğu sosyoekonomik durum, çocuklara gösterdikleri tutum ve davranışlar üzerinde etkili olabilmekte, ayrıca çocuğun yaşamına ve gelecek karşısındaki tutumuna da önemli ölçüde etki edebilmektedir (Adler, 2000, s.91). Çağdaş ve Seçer (2011, s. 140)’e göre, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan anne babaların eğitim durumlarının da yüksek olması durumunda, anne babalar çocuk eğitimi ile ilgili seminer ve programları ve yayınları daha sıklıkla takip edebilme imkânına sahip olmakta ve gerektiğinde uzman kişilere başvurma noktasında daha girişken davranmaktadırlar. Böylece, çocuklarına karşı olumlu tutum ve davranış geliştirebilmektedirler.
Bunun zıddı olarak ekonomik imkânların kısıtlı olduğu çevrelerde, ailelerin çocuklarına karşı daha tahammülsüz ve olumsuz yaklaştığı, ailelerin zor veya aşırı stresli ortamlarda yaşamalarının çocuk istismarlarını arttırdığı bilinmektedir. Bununla birlikte, konu ile ilgili Yılmaz (2004, s. 29)’a göre, ekonomik imkânları yeterli olan aileler çocuklarına karşı daha tahammüllü ve daha olumlu bir tutum içindedirler.
Altınay (2012, s.s. 24-25)’ın araştırmasına göre ise, alt sosyoekonomik düzeydeki anne babalar, çocuklarından itaat, otoriteye saygı, daha az bağımsız davranış gibi taleplerde bulunurken, orta düzeydeki anne babalar, çocuklarına karşı öğrenmeye açıklık ve merak konusunda daha teşvik edici davranmaktadırlar.
Bunların yanı sıra, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan anne babalar, sosyoekonomik durumu daha elverişsiz olan anne babalara göre otoriteye daha az önem veren, eşitlik, bağımsızlık, merak, yaratıcılık gibi değerleri daha önde tutan bir tutum içindedirler (Ayyıldız, 2005, s. 19).
Doğum Sırası ve Çocuk Sayısı
Anne babaların tutumlarını sahip oldukları çocuk sayısı ve doğum sırası etkileyebilmektedir. İlk doğan çocuklara genellikle daha sıkı disiplin uygulanabilmektedir. Ayrıca ilk doğan çocukların anne babanın sevgi ve ilgisini paylaşmak mecburiyeti yoktur. Bununla birlikte anne babanın ebeveynliği ilk doğan bebek ile öğrenmeleri sonucu bu çocuklar deneysel bebekler olurlar (Gander ve Gardiner, 2010, s.s. 311-312). Ortanca çocukta, anne babalar acemiliklerini biraz üzerlerinden atmış olduklarından çocuğun sorunlarını ilk doğanda olduğu kadar abartmazlar, daha hoşgörülü ve daha az kaygılıdırlar. Çocuklardan beklentilerini azaltırlar. Ayrıca ilk doğan çocuğun üzerindeki baskı azalmış olur (Yörükoğlu, 2014, s. 162). Aile her yeni doğan ile genişledikçe, anne baba çocuk arasındaki etkileşimin azalması; ancak kardeşler arası etkileşimin artması söz konusudur. Aileye katılan her yeni birey ile anne baba tutumları değişikliğe uğrar. Daha kısıtlayıcı ve daha az sıcak olma yönünde bir eğilimin oluşmasının yanı sıra babaların çocuk yetiştirme sürecine gösterdikleri katılım artabilir (Gander ve Gardiner, 2010, s. 311). Özellikle 3 ve daha fazla çocuk sahibi ailelerde katı/sert disiplin anlayışı hâkimdir. Ancak, aile içindeki görevlerin paylaşılması baskıcı tutumların azalmasında etkili olabilmektedir (Özyürek ve Şahin, 2005, s. 32).
Çocuğun Yaşı
Anne babalar küçük yaştaki çocuklarının davranışlarına daha çok hoşgörü gösterirken büyük olan çocukları daha çok kontrol etme ve denetleme yönünde hareket etmektedirler. İlk çocuktan beklenti daha çok olmakta ve dolayısıyla bu çocuk yetişkinmiş gibi davranılarak daha olgun bir kişi olarak büyütülmektedir. Küçük çocuklara büyük olana nazaran daha az sorumluluk verilmektedir (Ayyıldız, 2005, s.17; Garip, 2010, s.38).
Bir başka araştırmaya göre, ailenin son doğan çocuğuna anne baba oldukça düşkün olmakta ve onları daha çok kollama ile büyütmektedirler. (Yörükoğlu, 2014, s.163).
Hortaçsu (2012, s. 80), çocuk eğer büyükse anne baba onu daha fazla sorumlu tuttuğunu belirtmiştir. Bununla birlikte, kardeşinin düşmesine sebep olan veya onu koruyamayan bir çocuğun suçlanabileceğini veya kıskançlıkla böyle davrandığı düşünülebileceğini ifade etmiştir.
Çocuğun Cinsiyeti
Anne baba çocuk ilişkisini etkileyen unsurlardan birisi çocuğun cinsiyetidir. Thomas ve arkadaşları (1972), ilk doğan kız çocuklarının anneden daha çok güler yüz gördüklerini ortaya koymuşlardır. Babalar ise ilk doğan erkek çocukla daha fazla konuşup onlara daha çok dokunmaktadırlar (Akt. Gander ve Gardiner, 2010, s. 311). Doğumdan önce çocuğun cinsiyeti üzerine bir beklentileri olan anne babalar, eğer bebek bekledikleri cinsiyet ile doğmazsa çocuğa karşı itici bir tutum geliştirebilirler. Bebeğin cinsiyeti kendi beklentileri ile uyumlu olan anne babalar çocuklarına karşı daha kabullenici ve olumlu davranışlar sergilemektedirler (Çağdaş ve Seçer, 2011, s. 141).
Geleneksel toplumlara bakıldığında, erkek çocuğa daha fazla değer verildiği, kız çocuklarından üstün tutuldukları görülmektedir. Burum, ailenin inandığı kültürel değerler veya eğitimsizlikle ilgili olmasının yanı sıra ekonomik birtakım nedenlerle de ilgili olabilmektedir. Bazı ailelerde erkek çocuk, erişkin olduğunda ailenin ekonomik gücü olarak görüleceğinden, daha fazla değer görmektedir (Yörükoğlu, 2007, s. 37).
Bunların yanı sıra, aile içinde anne baba, çocuklara cinsiyet rolleri üzerinden de farklı tutumda bulunmaktadırlar. Örneğin, babalar, erkek çocuklarının güç ve dayanıklılık yönlerinin ön planda olduğunu düşünerek onları daha çok hareketli oyunlara teşvik etmekte, daha katı, yönlendirici, daha az şefkatli davranmakta; kız çocuklarına daha çok ödül ve ceza vermektedirler (Hortaçsu, 2012, s. 88). Aileler, kız çocuklarının bağımsızlık davranışlarını kısıtlayıp cezalandırırken, erkek çocuklarının daha bağımsız davranmalarını beklemektedirler (Yılmaz, 2004, s. 35).
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Anne Baba Tutumlarını Etkileyen Faktörler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Büşra ÇOLAK YILMAZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Büşra ÇOLAK YILMAZ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
