Obsesif-Kompulsif Bozukluk: OKB'nin Gözden Geçirilmesi
Obsesif-Kompulsif Bozukluk OKB'nin Gözden Geçirilmesi
Popüler kullanıma göre, obsesyon bir kişinin bir şeye karşı duyduğu yoğun ilgiyi tanımlamak için kullanılır.Bunun yanı sıra kompulsif, tekrar tekrar yapılan eylemlerdir.
Obsesyon ve kompulsiyon arasındaki fark obsesyonun kişiyi oldukça kötü hissettiren bölücü zihinsel aktivite olmasıdır.Diğer taraftan kompulsiyonlar ise zihinsel olarak(saymak ve kelimeleri tekrarlamak gibi)veya fiziksel olarak(el yıkama gibi)daha iyi hissetmek için girişilen eylem veya davranışlardır.Diğer bir deyişle obsesyonlar zihinde başlar ve olumsuz duygusal tepki oluştururlar,kompulsiyonlar ise olumsuz duyguyu rahatlamayı hedefleyen(zihinsel ve fiziksel)eylemlerdir.
OKB'nin belirgin bir nedeni yoktur.Bir OKB geni bilinmemektedir.OKB beynin oluşumundaki herhangi bir anormallikle ilişkili değildir ve belirgin geçmiş yaşantılar ya da kişilik özellikleri kimin bu bozukluğa yakalanacağına ilişkin bilgi vermemektedir.OKB'li bireylerin beyinlerinin davranışları engellenme/durdurma becerisinde rol oynayan bölgelerinde OKB'si olmayan kişilerinkinden daha fazla hareketlilik görülmüştür,fakat bunun OKB'nin nedeni olup olmadığı bilinmemektedir.
OKB Nedir?
OKB'nin birçok çeşidi vardır.OKB'si olan çoğu insan yetenekli ve parlak zekalıdır.Ama şüphe, huzursuzluk ve korku bu kişilerin normalde iyi çalışan,mantıklı zihinlerini ele geçirir.
OKB'si olan kişiler neredeyse her zaman iki büyük problemle baş etmektedirler:utanç ve tüm risklerden kaçınmaya yönelik yoğun istek.
OKB'nin zararlarını sayıcak olursam:
OKB'si olan kişiler acı çekerler.Diğer kişilere göre depresyon ve kaygı gibi duygusal bozukluklara sahip olma ihtimalleri daha yüksektir.Genellikle utançdan dolayı semptomlarını yıllarca saklarlar.Bu durum onların tedavi olmalarını engeller.
OKB acısına yalnızlık eşlik eder.OKB ilişkileri bozar.OKB'si olan insanların evlenme ihtimali düşüktür,evlenseler dahi diğer evliliklere göre boşanma ihtimali düşüktür.Ailelerine tutunanlar ise genelde daha fazla çatışma yaşarlar.
OKB maddi harcamalara neden olur.
TEDAVİ YAKLAŞIMI İlaç Tedavisi ve Okb
İlaç tedavisinin,davranışların ortaya çıkmasını engelleyen ya da belli bir davranışının gerçekleştirilmesini durdurmaya yardımcı olan beyin bölgelerindeki anormal hareketleri düzeltmekte işe yaradığı görülmektedir.Buna rağmen herkes ilaç tedavisinden yarar görmeyebilir ve kişiler tedaviyi bıraktıklarında ilacın yararları çok uzun sürmez.Bilişsel davranışcı terapide elde edilen kazanımlar ise, hayat boyu sürecek beceriler öğretilmesi sebebiyle daha uzun sürebilir.
Bilişsel Davranışcı Terapi Eğitimi ve Okb
BDT'nin temel varsayımı, düşüncelerin ve duyguların birbiriyle bağlantılı olduğudur.Bilişsel davranışcı terspi eğitimine göre;bir takıntının ortaya çıkıp devam etmesinin nedeni,zarara,tehlikeye ya da tehdide işaret ettiği ve sizin zarara neden olmaktan sorumlu olmanız şeklinde yanlış yorumlanmasıdır.Bu tip endişelere sahip olup da sakin durup gevşemek zordur;düşünce bu şekilde yorumlandığında,sıkıntınız artar.Sonrasında, bir zorlantıda bulunarak,nötrleştirme yaparak,kaçınarak ya da zihinsel kontrol yöntemlerini kullanarak bu sıkıntıyı hafifletmeye çalışırız.Düşüncenin eşlik ettiği rahatsızlıkla başetmek için kullanılan bu yöntemler aslında bu düşüncesin tetikleyicileri durumuna gelir ve böylece düşüncenin geliş sıklığı artar.Zihniniz,takıntıyla ilişkili herhangi bir şeyi farketmekte son derece becerikli hale gelir.
BDT ne yapar?
BDT takıntılı düşüncenin size ne anlam ifade ettiğine(düşünce ile ilgili bilişsel değerlendirmelerinize/inancınıza) ve sizin o düşüneye olan davranışsal tepkinize(kaçınma davranışınıza,zorlantılarınıza,nötrleştirici hareketlerinize ya da düşünce kontrol yöntemlerinize)odaklanır.
Davranışsal Boyut
BDT'nin takıntı ve zorlantılar için başlıca bileşeni,'tepki vermeyi önleyerek yüzleşme' olarak bilinir.Bu yöntem ,bir yandan zorlantıları,nötrleştirmeleri,kaçınmayı,düşnce-kontrol stratejilerini engellerken bir yandan da maruz bırakmayı(takıntı ve yüzleşme) içerir.Bu da tedavinin en güçlü yanıdır.
Takıntınızı deneyimlerken kendinizi bir şekilde kötü hissedebilirsiniz.Ardından zorlantılarınız,nötrleştirme çabalarınız ya da karşılaştığınız durumların kendinizi kötü hissettirecek yanlarından kaçınma çabalarınız ortaya çıktığında kendinizi daha iyi hissedersiniz.
OKB'nin ilk belirtisi kompulsiyon engellendiğinde,büyük miktarda huzursuzluk ortaya çıkar.Ancak'tahtaya vuranlar'genelde vuracak tahta bulamadıklarında çok da üzülmezler.
OKB'nin tahtaya vurmaktan farklı kılan ikinci belirtisi ise çok vakit alması ve hayat akışına müdahele etmesidir.
Obsesyonlara obsesyon edinmek
Obsesyonlar davet edilmemiş ve gitmeyi reddeden misafir gibidir.Zihin teröristi gibi zihninize zihninize yayılırlar.Obsesyonlar;kendinizi huzursuz,rahatsız,rahatsız,öfkeli ve bazen de korkmuş hissettirir ve üç formda gelirler:
Düşünceler: Düşünceler,zihninize yapışan kelimelerdir.
Dürtüler:Bunlar uygun olmayan veya istenmeyen bir şey yapacağınıza dair his,ani bir istek veya kaygılardır.
Görüntüler:Bunlar istenmeden zihninizde oluşan ve genellikle şiddetli,korkunç,ahlaki açıdan kuşkulu,garip ve istenmeyen sahneler içeren görüntülerdir.
'Obsesyonun'halk arasında kullanımı,genellikle hoş bir şeye olumlu,istekli bir şekilde odaklanma veya balık tutma,para koleksiyonu,yeni bir ilişki veya sanat gibi istenen bir şeye odaklanma anlamına gelir.OKB' de kullanılan 'obsesyon' bu tarz olumlu ilgi alanlarıyla hiç de alakalı değildir.
Kompulsiyonları Göz Önüne Almak
Kompulsiyonlar,insanların obsesyonlarla mücadele etmek için yapmak zorunda hissettikleri eylemlerdir.Kompulsiyonlar şunları amaçklar:
Kaygıyı düşürmek:Örneğin ,evden çıktıktan sonra kapıların kilitli olmadığına(dolayısıyla hırsızlara izin vereceğinize)dair obsesyonlu bir kaygı duyduktan sonra kişi geri dönüp kapı kilitlerini kontrol etmeye dair istek duyabilir.Kontrol ettikten sonra geçici bir süre rahatlık hisseder.
Dürtüye karşılık vermek:Umumi tuvaletler kullanıldıktan sonra bir kişi potansiyel mikrop,bulaşıcı hastalık ve rahatsızlık hakkında obsesyon yapabilir.Ellerini ovalamak için dayanılmaz bir dürtü hissedebilir.Güçlü bir dezenfekten taşır ve 30 dakika boyunca ellerini yıkar.Elleri yıkamaktan kıpkırmızı olmuş olsa bile.
Huzursuzluğu azaltmak:Örneğin,birisinin yatağa gitmek için yapmak zorunda hissettiği bir ritüeli olablir.Komodinin üzerindeki üstündeki eşyaları 'tam düzgün'olana kadar defalarca düzenleyebilir.
Kesinlik aramak: Bir kişinin, birisini arabayla ezme ihtimaline dair obsesyonu olabilir.Ne zaman yolda bir tümsekten geçse endişelenmeye başlar.Çoğu zaman kendisini geri dönüp kontrol etmek zorunda hisseder.
Garanti elde etmek:10 yaşındaki bir çocuk ebeveynlerinin onu sevmedikleri obsesyonundan dolayı kaygı duyabilir.Dolayısıyla her akşam yatağa yatırıldıktan sonra kalkıp ebeveynlerinin odasına gidip onu hala sevip sevmediklerini sorabilir.
Güvenlik ya da iyi olma hissini arttırmak:Birisi kendi düşüncelerinin ailesine zarar vereceğine dair sık sık obsesyonlu kaygı taşıyabilir.Dolayısıyla ailesiyle ilgili en ufak negatif görüntü veya düşünceye sahip olduğunda,'ailemi o kadar çok seviyorumki'.sözünü zihninde defalarca tekrarlamak zorunda kaldığını hissediyor olabilir.
Zorlantı ve nötrleştirme,takıntınız sonucunda hissettiğiniz sıkıntıyı azaltmak için gerçekleştirdiğiniz herhangi bir zihinsel ve fiziksel bir eylemdir.
Bir tepkinin zorlantı ya da nötrleştirme davranışı niteliğini taşıması için dört özelliğe sahip olması gerekir:
Tepki kasıtlı,tekrarlayan ve aşırıdır,
Yapmak için şiddetli bir istek duyarsınız,
Kontrolü kaybettiğinizi hissedersiniz,
Tepki,olumsuz hisler ya da sonuçlarla mücadele etmek için gerçekleştirilir.
Tedavinin Temeli
Bir takıntının hatalı yorumunu dengeli bir değerlendirmeyle yer değiştirmek,
Zorlantıları ya da diğer nötrleştirme stratejilerini engellemek ya da ortadan kaldırmak,
Ne kadar iğrenç ya da acayip olursa olsun takıntıları herhangi bir olumsuz sonuç olmadan kendi haline bırakabilmeyi öğrenmek.
OKB ve İlişkili Bozuklukları Sınıflandırma
OKB çok çeşitlidir.Her OKB alt tipi kendi başına veya diğer obsesyon ve kompulsiyon
kategorileriyle beraber olabilir.
Utanç,utanma ve uygunsuz düşünce ve davranışlar
Bu tip OKB de küçük düşürücü bir şey veya çok aşırı uygunsuz bir şey yapma ihtimali ile ilgili kaygılar vardır.
Dini Obsesyon ve Kompulsiyonlar
Birisinin din ve ahlak hakkında ve aynı zamanda Tanrı'yı gücendirmek hakkında çok kaygılanmasını tanımlar.Bu tip OKB'ye sahip insanlar Tanrı'yı tahmin edememe hakkında
kaygılanır veya onun tarafından cezalandırılma ve reddedilmekten ölesiye korkarlar.Genellikle dua ederek veya karmaşık ritüeller geliştirerek saatlerini harcarlar.
Dini obsesyonlar günahkar şeklinde de gelebilirler.Kişiler yoğun suçluluk duygusunu kaldırmak veya nötrleştirmek adına kompulsif dua etmeye ve ritüellere girişirler.
Dini obsesyonları takip eden kompulsiyonlar her zaman mantıklı gelmez.
Cinsel ve Agresif obsesyonlar ve kompulsiyonlar
Bu tip OKB'ye sahip insanlar ne kadar küçük olursa olsun başkalarına zarar verme , mide bulandırıcı ve kabul edilemez bulacakları bir cinsel eylemde bulanacakları ihtimaline odaklanırlar.
Utanç OKB'si olan kişiler,cinsel kimlik temasını ,kişinin cinselliğinin özünü sorgularlar.
Cinsel duyular dışa vurma korkusundan farklı olarak, bu endişe agresif veya yasadışı eylemler içermez.Ancak bu tür sıkıntısı olan insanlar hatırı sayılır bir utanç ve endişe hissederler.Çünkü obsesyon korkuları,yerleşmiş cinsel kimliğiyle ilgili soruları gündeme getirir.Bu korkular ve düşünceler mantıksızdır ve aniden ortaya çıkar.
Nispeten yaygın olan başka bir cinsel obsesyon ise bir insanın gey olmasına inanmasıdır.Genellikle bu insanlar 'Homofobik' değildir ve geylere belirgin önyargıları yoktur.Ancak kendilerinin gey olma düşüncesinden korkarlar.
Başka cinsel obsesif endişe ise birisinin pedofili olma ihtimalinden korkmasıdır.
OKB'si olan diğer insanlar ise birine zarar vereceklerinden veya birini inciteceklerininden endişelenirler.
Bazen bir kategorideki OKB başka bir kategoriden OKB ile örtüşebilir.Dolayısıyla,cinsel ve agresif OKB obsesyon ve kompulsiyonlarına sahip kişiler genellikle dini düşüncelerindeki uygunsuzluk hakkında da endişeleniyor olabilirler.
Batıl İnançlar ve Ritüeller
Batıl inançlar,çeşitli olayların,koşulların ve oluşumların sıra dışı bir önemi ve belirsiz sonuçları olduğuna dair inançlardır.Çoğu bat inancın en büyük endişesi ölüm korkusunu içinde barındırır.Batıl inancı olan biri:
Numaralar:Bu batıl inanç OKB'si olanlar her şeyi üçün ya da beşin setleri veya başka bir numaranın setleri halinde halinde yapmak zorunda hissederler eğer böyle yapmazlarsa korkunç birşey olacaktır.
Ölümle İlgili Bir şey: Burada,cenaze arabasına, mezarlıktan veya cenaze evinden geçirilmesine özel bir önem atfedilmiştir.Bazen bu obsesyon ve kompulsiyonlar ölümle ilgili sadece yüzeysel ve belli belirsiz bir bağa sahiptir.
Kelimeler:Bazen batıl inançlar kelimelerin özel güçleri ve anlamları ile ilgilidir.
Simetri ve Mükemmelliyetcilik
'Tam doğru 'ya da 'eksiksiz yapma' OKB tipi diye adlandırdığımız OKB kategorisinde simetri,yavaşlık ve hassasiyet yaygın dürtülerdir.
Akrabaları OKB'ye çok benzeyen ama OKB olmak zorunda olmayan bozukluklardır.
Bu ilişkili bozuklukların hepsi bastırma zorluğu ,tekrarlayan dürtüler,düşünceler,görüntüler,istekler,ve/veya davranışları içerir.İnsanlar oldukça rahatsız edici ve düzen bozucu bulmalarına rağmen bu dürtüleri kontrol etmekte zorlanırlar.
OKB'nin arkadaşları OKB'ye genelde eşlik eden bozukluk veya duygusal problemlerdir.Ancak bunlar bozuklukla doğrudan iniltili değildir.Her zaman ortaya çıkmazlar ancak OKB'si olan kişilerin bunlardan muzdarip olma riski genelde daha yüksektir.
Beden Dismorfik Bozukluğu :
Ciddi anlamda bozulmuş benlik imgesi
Beden Dismorfik Bozukluğuna sahip kişiler görünüş veya bedenleriyle ilgili bir şeyin cidden sorunlu olduğuna inanırlar.Görünüşlerindeki minik kusurlarla ilgili obsesyonları vardır ve hissettikleri bu huzursuzluğu azaltmak adına kompulsif davranışlara girerler.BDB genelde OKB tanılı kişilerde gözükür ve birçok ortak özellik taşır .BDB ile ilişkili yaygın obsesif düşünceler şu kaygıları içerebilmektedir:Orta seviyede renk bozukluğuna sahip bir ten rengi, yamuk burun,bedene çok büyük veya küçük bir kafa,
yüzdeki küçük bir yara,ince bir ağız,zayıf bir çene,yüzde pürüzler vb
Diger kaygılar cinsel organların ölçüsü veya diğer beden kısımları ile ilgilidir.BDB'si olan insanların umursadığı sorunlar büyük ölçüde abartılıdır ve çok ender olarak başkaları
tarafından fark edilir.BDB'si olan kişiler ,daha iyi hissetmek için kompulsif davranışlara girişirler,örneğin:Başkalarından sıklıkla onay istemek,utançdan dolayı evden çıkmamak,kendilerini sürekli aynada kontrol etmek,hayali deformasyonları kurcalamak veya yolmak,çok fazla yıkanmak ve ya traş olmak,sık sık dermotolağa gitmek gibi...
BDB'nin OKB'nin özgül bir tipi olduğu savunulabilir:görünüşe göre özel odak olan bir tip. BDB yeti eksikliğine neden olan şiddetli depresyon,izolasyon ve hatta intihar ile sonuçlanabilir.
Hipokondri: 'Sanırım ben gerçekten hastayım'
Hipokondri bozukluğuna sahip insanların derin korkuları vardır ve ciddi bir hastalığa sahip olduklarına dair bir düşünceyle kafaları meşguldür.Bu korkular genelde yanlış yorumlanmış belirsiz bedensel algılara dayanır ve medikal değerlendirmeler de bir şeyin olmadığının onaylanmasından sonra bile devam eder.Genellikle bu bozukluktan muzdarip kişiler birçok tıbbi testten geçer,sık sık doktora gider ve defalarca tıbbi uzmanını değiştirir.
Hipokondriyi OKB'ye benzer kılan nedir?
Öncelikle,fiziksel şikayetlere aşırı kaygı ve odaklanma obsesyonla ilgilidir.Bu kaygılar kişinin zihnindedir.Hipokondri bozukluğuna sahip kişiler, kendileriyle ilgilenenlerden ve ailelerinden sıklıkla onay ister.İkincisi,bedensel deneyimler için tekrar eden kontrollere girişirler.
Trikotillomoni:
Birinin devamlı olarak saçlarını yolması ve bazen saçı yutmasıdır.Saç vücudun her yerinden koparılabilir.Saç veya kıl yolma belirsiz aralıklarla olabilir ve gün boyunca kısa sürebilir veya saatlerce sürebilir.Bu tanıya sahip olmak için kişi fark edilebilir bir saç /kıl kaybına sahip olmalıdır.Bu bozukluğu olan insanlar sıklıkla problemlerini gizlemek için saçlarını tarayarak kapama,kozmetik kullanma,peruk takma veya kıyafetle örtülü olan yerlerden kıl koparmaya kadar varan büyük önlemler alınır.
Trikotillomani sahibi bazı insanlar kıl yolduklarında haz duyduklarını ifade ederler.Diğerleri,yolmak için karşı konulamaz bir dürtü hissederler,ardından yolduktan sonra dürtü ve gerginlikte geçici bir süre azalma olur.Kaygı saç yolmayı arttırabilse de OKB'de olduğundan daha az önemli bir rol oynar.OKB'deki gibi dürtüler veya istekler tekrarlıdır.
Tikler ve Tourette sendromu:İstemsiz sesler ve hareketler
Basitce, tikler kişinin geçici bir süre bastırabileceği hızlı,tekrarlayan hareketler veya seslerdir.Tikler genellikle kişi stres altındayken kötüleşir ve kişi bir aktiviteye kendini tamamen verdiğinde iyileşir.
Tourette sendromu tanısı,kişi birçok motor tik ve en azından bir vokal tik gösteriyorsa verilir.
Tik bozukluğu ve tourette sendromu,OKB'ye nasıl benzer?Tikler bastırılamaz ve kontrol edilemez hissedilirler aynı OKB'si oarılan birçok kişinin kompulsiyonlarla hissettiği gibi. Ve bir tik gerçekleştirildikten sonra,bazen insanlar bir süreliğine daha iyi hissettiklerini söylerler.
Dürtü Kontrol Bozuklukları:Durdurulamayan kötü alışkanlıklar
Dürtü kontrol bozuklukları,OKB'de bulunan tekrarlayan dürtü konseptini içinde barındırır.Ancak dürtü kontrol bozuklukları ile dürtüler, huzursuzluk veya kaygıyı azaltma ihtiyacı için yapılamaz.Daha ziyade dürtü kontrol bozukluklarında dürtülerin haz veya eğlenme hissini artırma ile ilintili olduğu görülmektedir.
Dürtü kontrol bozuklukları arasında bulunan bozukluklar: Kleptomani,Kompulsif satın alma,kumar,parafili,piromani'dir.
OKB'ye benzeyen yanı,Tekrarlayan ve bastırması güç olması ve ciddi engellere neden olabilmesidir.
OKB'nin Bağlantılı Olduğu Bozuklukları Tanımak
OKB'nin bağlantılı olduğu bozukluklar sıklıkla OKB ile beraber oluşan ama OKB spektrumunun parçası kabul edilmeyen duygusal problemlerdir.Dolayısıyla OKB'de bulunan tekrarlayan,karşı konulamaz dürtüleri ve kompulsiyonları içermezler.OKB ile görülen en yaygın beş duygusal bozukluk:DuyguDurum Bozuklukları,Kaygı bozukları, Dikkat Eksikliği Bozukları, Madde kullanımı ve Kişilik Bozuklarıdır.
OKB'ye Karşı OKKB
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu(OKKB) olarak bilinen bir çeşit kişilik bozukluğu vardır.OKB'si olan çoğu kişinin de OKKB'si olduğunu varsayabilirsiniz.Ancak OKB'si olan kişilerin OKKB'si olma ihtimali yüksek olsa da OKB'si olanların bir kısmında OKKB yoktur.OKKB'li kişiler şunlara eğilimlidir:
İş üretkenliğe aşırı sadık olma, Mükemmelliyeti olma,
Kontrol düşünesi ile meşgul olma, Bilğiç olma,
Katı,kuralcı düşünce sergileme,
Oldukça tutumlu tavır sergileme ve para harcamaktan korkma,
Arkadaşlığa ve boş zamana az ihtiyaç duyma,
Düzenli ve kurallı olmaya büyük ihtiyaç duyma,
Hobi gibi işleri ciddiye alma.
Diğer bir deyişle,OKKB 'si olan kişi ayak sürüyen ve kronik bir katılık,düzenlilik,bilgiçlik ve mükemmelliyetcilik örüntüsüne sahiptir.Bu liste OKKB listesi, OKB listesine benzese de OKKB spesifik obsesyon veya kompulsiyon içermez.
Popüler kullanıma göre, obsesyon bir kişinin bir şeye karşı duyduğu yoğun ilgiyi tanımlamak için kullanılır.Bunun yanı sıra kompulsif, tekrar tekrar yapılan eylemlerdir.
Obsesyon ve kompulsiyon arasındaki fark obsesyonun kişiyi oldukça kötü hissettiren bölücü zihinsel aktivite olmasıdır.Diğer taraftan kompulsiyonlar ise zihinsel olarak(saymak ve kelimeleri tekrarlamak gibi)veya fiziksel olarak(el yıkama gibi)daha iyi hissetmek için girişilen eylem veya davranışlardır.Diğer bir deyişle obsesyonlar zihinde başlar ve olumsuz duygusal tepki oluştururlar,kompulsiyonlar ise olumsuz duyguyu rahatlamayı hedefleyen(zihinsel ve fiziksel)eylemlerdir.
OKB'nin belirgin bir nedeni yoktur.Bir OKB geni bilinmemektedir.OKB beynin oluşumundaki herhangi bir anormallikle ilişkili değildir ve belirgin geçmiş yaşantılar ya da kişilik özellikleri kimin bu bozukluğa yakalanacağına ilişkin bilgi vermemektedir.OKB'li bireylerin beyinlerinin davranışları engellenme/durdurma becerisinde rol oynayan bölgelerinde OKB'si olmayan kişilerinkinden daha fazla hareketlilik görülmüştür,fakat bunun OKB'nin nedeni olup olmadığı bilinmemektedir.
OKB Nedir?
OKB'nin birçok çeşidi vardır.OKB'si olan çoğu insan yetenekli ve parlak zekalıdır.Ama şüphe, huzursuzluk ve korku bu kişilerin normalde iyi çalışan,mantıklı zihinlerini ele geçirir.
OKB'si olan kişiler neredeyse her zaman iki büyük problemle baş etmektedirler:utanç ve tüm risklerden kaçınmaya yönelik yoğun istek.
OKB'nin zararlarını sayıcak olursam:
OKB'si olan kişiler acı çekerler.Diğer kişilere göre depresyon ve kaygı gibi duygusal bozukluklara sahip olma ihtimalleri daha yüksektir.Genellikle utançdan dolayı semptomlarını yıllarca saklarlar.Bu durum onların tedavi olmalarını engeller.
OKB acısına yalnızlık eşlik eder.OKB ilişkileri bozar.OKB'si olan insanların evlenme ihtimali düşüktür,evlenseler dahi diğer evliliklere göre boşanma ihtimali düşüktür.Ailelerine tutunanlar ise genelde daha fazla çatışma yaşarlar.
OKB maddi harcamalara neden olur.
TEDAVİ YAKLAŞIMI İlaç Tedavisi ve Okb
İlaç tedavisinin,davranışların ortaya çıkmasını engelleyen ya da belli bir davranışının gerçekleştirilmesini durdurmaya yardımcı olan beyin bölgelerindeki anormal hareketleri düzeltmekte işe yaradığı görülmektedir.Buna rağmen herkes ilaç tedavisinden yarar görmeyebilir ve kişiler tedaviyi bıraktıklarında ilacın yararları çok uzun sürmez.Bilişsel davranışcı terapide elde edilen kazanımlar ise, hayat boyu sürecek beceriler öğretilmesi sebebiyle daha uzun sürebilir.
Bilişsel Davranışcı Terapi Eğitimi ve Okb
BDT'nin temel varsayımı, düşüncelerin ve duyguların birbiriyle bağlantılı olduğudur.Bilişsel davranışcı terspi eğitimine göre;bir takıntının ortaya çıkıp devam etmesinin nedeni,zarara,tehlikeye ya da tehdide işaret ettiği ve sizin zarara neden olmaktan sorumlu olmanız şeklinde yanlış yorumlanmasıdır.Bu tip endişelere sahip olup da sakin durup gevşemek zordur;düşünce bu şekilde yorumlandığında,sıkıntınız artar.Sonrasında, bir zorlantıda bulunarak,nötrleştirme yaparak,kaçınarak ya da zihinsel kontrol yöntemlerini kullanarak bu sıkıntıyı hafifletmeye çalışırız.Düşüncenin eşlik ettiği rahatsızlıkla başetmek için kullanılan bu yöntemler aslında bu düşüncesin tetikleyicileri durumuna gelir ve böylece düşüncenin geliş sıklığı artar.Zihniniz,takıntıyla ilişkili herhangi bir şeyi farketmekte son derece becerikli hale gelir.
BDT ne yapar?
BDT takıntılı düşüncenin size ne anlam ifade ettiğine(düşünce ile ilgili bilişsel değerlendirmelerinize/inancınıza) ve sizin o düşüneye olan davranışsal tepkinize(kaçınma davranışınıza,zorlantılarınıza,nötrleştirici hareketlerinize ya da düşünce kontrol yöntemlerinize)odaklanır.
Davranışsal Boyut
BDT'nin takıntı ve zorlantılar için başlıca bileşeni,'tepki vermeyi önleyerek yüzleşme' olarak bilinir.Bu yöntem ,bir yandan zorlantıları,nötrleştirmeleri,kaçınmayı,düşnce-kontrol stratejilerini engellerken bir yandan da maruz bırakmayı(takıntı ve yüzleşme) içerir.Bu da tedavinin en güçlü yanıdır.
Takıntınızı deneyimlerken kendinizi bir şekilde kötü hissedebilirsiniz.Ardından zorlantılarınız,nötrleştirme çabalarınız ya da karşılaştığınız durumların kendinizi kötü hissettirecek yanlarından kaçınma çabalarınız ortaya çıktığında kendinizi daha iyi hissedersiniz.
OKB'nin ilk belirtisi kompulsiyon engellendiğinde,büyük miktarda huzursuzluk ortaya çıkar.Ancak'tahtaya vuranlar'genelde vuracak tahta bulamadıklarında çok da üzülmezler.
OKB'nin tahtaya vurmaktan farklı kılan ikinci belirtisi ise çok vakit alması ve hayat akışına müdahele etmesidir.
Obsesyonlara obsesyon edinmek
Obsesyonlar davet edilmemiş ve gitmeyi reddeden misafir gibidir.Zihin teröristi gibi zihninize zihninize yayılırlar.Obsesyonlar;kendinizi huzursuz,rahatsız,rahatsız,öfkeli ve bazen de korkmuş hissettirir ve üç formda gelirler:
Düşünceler: Düşünceler,zihninize yapışan kelimelerdir.
Dürtüler:Bunlar uygun olmayan veya istenmeyen bir şey yapacağınıza dair his,ani bir istek veya kaygılardır.
Görüntüler:Bunlar istenmeden zihninizde oluşan ve genellikle şiddetli,korkunç,ahlaki açıdan kuşkulu,garip ve istenmeyen sahneler içeren görüntülerdir.
'Obsesyonun'halk arasında kullanımı,genellikle hoş bir şeye olumlu,istekli bir şekilde odaklanma veya balık tutma,para koleksiyonu,yeni bir ilişki veya sanat gibi istenen bir şeye odaklanma anlamına gelir.OKB' de kullanılan 'obsesyon' bu tarz olumlu ilgi alanlarıyla hiç de alakalı değildir.
Kompulsiyonları Göz Önüne Almak
Kompulsiyonlar,insanların obsesyonlarla mücadele etmek için yapmak zorunda hissettikleri eylemlerdir.Kompulsiyonlar şunları amaçklar:
Kaygıyı düşürmek:Örneğin ,evden çıktıktan sonra kapıların kilitli olmadığına(dolayısıyla hırsızlara izin vereceğinize)dair obsesyonlu bir kaygı duyduktan sonra kişi geri dönüp kapı kilitlerini kontrol etmeye dair istek duyabilir.Kontrol ettikten sonra geçici bir süre rahatlık hisseder.
Dürtüye karşılık vermek:Umumi tuvaletler kullanıldıktan sonra bir kişi potansiyel mikrop,bulaşıcı hastalık ve rahatsızlık hakkında obsesyon yapabilir.Ellerini ovalamak için dayanılmaz bir dürtü hissedebilir.Güçlü bir dezenfekten taşır ve 30 dakika boyunca ellerini yıkar.Elleri yıkamaktan kıpkırmızı olmuş olsa bile.
Huzursuzluğu azaltmak:Örneğin,birisinin yatağa gitmek için yapmak zorunda hissettiği bir ritüeli olablir.Komodinin üzerindeki üstündeki eşyaları 'tam düzgün'olana kadar defalarca düzenleyebilir.
Kesinlik aramak: Bir kişinin, birisini arabayla ezme ihtimaline dair obsesyonu olabilir.Ne zaman yolda bir tümsekten geçse endişelenmeye başlar.Çoğu zaman kendisini geri dönüp kontrol etmek zorunda hisseder.
Garanti elde etmek:10 yaşındaki bir çocuk ebeveynlerinin onu sevmedikleri obsesyonundan dolayı kaygı duyabilir.Dolayısıyla her akşam yatağa yatırıldıktan sonra kalkıp ebeveynlerinin odasına gidip onu hala sevip sevmediklerini sorabilir.
Güvenlik ya da iyi olma hissini arttırmak:Birisi kendi düşüncelerinin ailesine zarar vereceğine dair sık sık obsesyonlu kaygı taşıyabilir.Dolayısıyla ailesiyle ilgili en ufak negatif görüntü veya düşünceye sahip olduğunda,'ailemi o kadar çok seviyorumki'.sözünü zihninde defalarca tekrarlamak zorunda kaldığını hissediyor olabilir.
Zorlantı ve nötrleştirme,takıntınız sonucunda hissettiğiniz sıkıntıyı azaltmak için gerçekleştirdiğiniz herhangi bir zihinsel ve fiziksel bir eylemdir.
Bir tepkinin zorlantı ya da nötrleştirme davranışı niteliğini taşıması için dört özelliğe sahip olması gerekir:
Tepki kasıtlı,tekrarlayan ve aşırıdır,
Yapmak için şiddetli bir istek duyarsınız,
Kontrolü kaybettiğinizi hissedersiniz,
Tepki,olumsuz hisler ya da sonuçlarla mücadele etmek için gerçekleştirilir.
Tedavinin Temeli
Bir takıntının hatalı yorumunu dengeli bir değerlendirmeyle yer değiştirmek,
Zorlantıları ya da diğer nötrleştirme stratejilerini engellemek ya da ortadan kaldırmak,
Ne kadar iğrenç ya da acayip olursa olsun takıntıları herhangi bir olumsuz sonuç olmadan kendi haline bırakabilmeyi öğrenmek.
OKB ve İlişkili Bozuklukları Sınıflandırma
OKB çok çeşitlidir.Her OKB alt tipi kendi başına veya diğer obsesyon ve kompulsiyon
kategorileriyle beraber olabilir.
Utanç,utanma ve uygunsuz düşünce ve davranışlar
Bu tip OKB de küçük düşürücü bir şey veya çok aşırı uygunsuz bir şey yapma ihtimali ile ilgili kaygılar vardır.
Dini Obsesyon ve Kompulsiyonlar
Birisinin din ve ahlak hakkında ve aynı zamanda Tanrı'yı gücendirmek hakkında çok kaygılanmasını tanımlar.Bu tip OKB'ye sahip insanlar Tanrı'yı tahmin edememe hakkında
kaygılanır veya onun tarafından cezalandırılma ve reddedilmekten ölesiye korkarlar.Genellikle dua ederek veya karmaşık ritüeller geliştirerek saatlerini harcarlar.
Dini obsesyonlar günahkar şeklinde de gelebilirler.Kişiler yoğun suçluluk duygusunu kaldırmak veya nötrleştirmek adına kompulsif dua etmeye ve ritüellere girişirler.
Dini obsesyonları takip eden kompulsiyonlar her zaman mantıklı gelmez.
Cinsel ve Agresif obsesyonlar ve kompulsiyonlar
Bu tip OKB'ye sahip insanlar ne kadar küçük olursa olsun başkalarına zarar verme , mide bulandırıcı ve kabul edilemez bulacakları bir cinsel eylemde bulanacakları ihtimaline odaklanırlar.
Utanç OKB'si olan kişiler,cinsel kimlik temasını ,kişinin cinselliğinin özünü sorgularlar.
Cinsel duyular dışa vurma korkusundan farklı olarak, bu endişe agresif veya yasadışı eylemler içermez.Ancak bu tür sıkıntısı olan insanlar hatırı sayılır bir utanç ve endişe hissederler.Çünkü obsesyon korkuları,yerleşmiş cinsel kimliğiyle ilgili soruları gündeme getirir.Bu korkular ve düşünceler mantıksızdır ve aniden ortaya çıkar.
Nispeten yaygın olan başka bir cinsel obsesyon ise bir insanın gey olmasına inanmasıdır.Genellikle bu insanlar 'Homofobik' değildir ve geylere belirgin önyargıları yoktur.Ancak kendilerinin gey olma düşüncesinden korkarlar.
Başka cinsel obsesif endişe ise birisinin pedofili olma ihtimalinden korkmasıdır.
OKB'si olan diğer insanlar ise birine zarar vereceklerinden veya birini inciteceklerininden endişelenirler.
Bazen bir kategorideki OKB başka bir kategoriden OKB ile örtüşebilir.Dolayısıyla,cinsel ve agresif OKB obsesyon ve kompulsiyonlarına sahip kişiler genellikle dini düşüncelerindeki uygunsuzluk hakkında da endişeleniyor olabilirler.
Batıl İnançlar ve Ritüeller
Batıl inançlar,çeşitli olayların,koşulların ve oluşumların sıra dışı bir önemi ve belirsiz sonuçları olduğuna dair inançlardır.Çoğu bat inancın en büyük endişesi ölüm korkusunu içinde barındırır.Batıl inancı olan biri:
Numaralar:Bu batıl inanç OKB'si olanlar her şeyi üçün ya da beşin setleri veya başka bir numaranın setleri halinde halinde yapmak zorunda hissederler eğer böyle yapmazlarsa korkunç birşey olacaktır.
Ölümle İlgili Bir şey: Burada,cenaze arabasına, mezarlıktan veya cenaze evinden geçirilmesine özel bir önem atfedilmiştir.Bazen bu obsesyon ve kompulsiyonlar ölümle ilgili sadece yüzeysel ve belli belirsiz bir bağa sahiptir.
Kelimeler:Bazen batıl inançlar kelimelerin özel güçleri ve anlamları ile ilgilidir.
Simetri ve Mükemmelliyetcilik
'Tam doğru 'ya da 'eksiksiz yapma' OKB tipi diye adlandırdığımız OKB kategorisinde simetri,yavaşlık ve hassasiyet yaygın dürtülerdir.
Akrabaları OKB'ye çok benzeyen ama OKB olmak zorunda olmayan bozukluklardır.
Bu ilişkili bozuklukların hepsi bastırma zorluğu ,tekrarlayan dürtüler,düşünceler,görüntüler,istekler,ve/veya davranışları içerir.İnsanlar oldukça rahatsız edici ve düzen bozucu bulmalarına rağmen bu dürtüleri kontrol etmekte zorlanırlar.
OKB'nin arkadaşları OKB'ye genelde eşlik eden bozukluk veya duygusal problemlerdir.Ancak bunlar bozuklukla doğrudan iniltili değildir.Her zaman ortaya çıkmazlar ancak OKB'si olan kişilerin bunlardan muzdarip olma riski genelde daha yüksektir.
Beden Dismorfik Bozukluğu :
Ciddi anlamda bozulmuş benlik imgesi
Beden Dismorfik Bozukluğuna sahip kişiler görünüş veya bedenleriyle ilgili bir şeyin cidden sorunlu olduğuna inanırlar.Görünüşlerindeki minik kusurlarla ilgili obsesyonları vardır ve hissettikleri bu huzursuzluğu azaltmak adına kompulsif davranışlara girerler.BDB genelde OKB tanılı kişilerde gözükür ve birçok ortak özellik taşır .BDB ile ilişkili yaygın obsesif düşünceler şu kaygıları içerebilmektedir:Orta seviyede renk bozukluğuna sahip bir ten rengi, yamuk burun,bedene çok büyük veya küçük bir kafa,
yüzdeki küçük bir yara,ince bir ağız,zayıf bir çene,yüzde pürüzler vb
Diger kaygılar cinsel organların ölçüsü veya diğer beden kısımları ile ilgilidir.BDB'si olan insanların umursadığı sorunlar büyük ölçüde abartılıdır ve çok ender olarak başkaları
tarafından fark edilir.BDB'si olan kişiler ,daha iyi hissetmek için kompulsif davranışlara girişirler,örneğin:Başkalarından sıklıkla onay istemek,utançdan dolayı evden çıkmamak,kendilerini sürekli aynada kontrol etmek,hayali deformasyonları kurcalamak veya yolmak,çok fazla yıkanmak ve ya traş olmak,sık sık dermotolağa gitmek gibi...
BDB'nin OKB'nin özgül bir tipi olduğu savunulabilir:görünüşe göre özel odak olan bir tip. BDB yeti eksikliğine neden olan şiddetli depresyon,izolasyon ve hatta intihar ile sonuçlanabilir.
Hipokondri: 'Sanırım ben gerçekten hastayım'
Hipokondri bozukluğuna sahip insanların derin korkuları vardır ve ciddi bir hastalığa sahip olduklarına dair bir düşünceyle kafaları meşguldür.Bu korkular genelde yanlış yorumlanmış belirsiz bedensel algılara dayanır ve medikal değerlendirmeler de bir şeyin olmadığının onaylanmasından sonra bile devam eder.Genellikle bu bozukluktan muzdarip kişiler birçok tıbbi testten geçer,sık sık doktora gider ve defalarca tıbbi uzmanını değiştirir.
Hipokondriyi OKB'ye benzer kılan nedir?
Öncelikle,fiziksel şikayetlere aşırı kaygı ve odaklanma obsesyonla ilgilidir.Bu kaygılar kişinin zihnindedir.Hipokondri bozukluğuna sahip kişiler, kendileriyle ilgilenenlerden ve ailelerinden sıklıkla onay ister.İkincisi,bedensel deneyimler için tekrar eden kontrollere girişirler.
Trikotillomoni:
Birinin devamlı olarak saçlarını yolması ve bazen saçı yutmasıdır.Saç vücudun her yerinden koparılabilir.Saç veya kıl yolma belirsiz aralıklarla olabilir ve gün boyunca kısa sürebilir veya saatlerce sürebilir.Bu tanıya sahip olmak için kişi fark edilebilir bir saç /kıl kaybına sahip olmalıdır.Bu bozukluğu olan insanlar sıklıkla problemlerini gizlemek için saçlarını tarayarak kapama,kozmetik kullanma,peruk takma veya kıyafetle örtülü olan yerlerden kıl koparmaya kadar varan büyük önlemler alınır.
Trikotillomani sahibi bazı insanlar kıl yolduklarında haz duyduklarını ifade ederler.Diğerleri,yolmak için karşı konulamaz bir dürtü hissederler,ardından yolduktan sonra dürtü ve gerginlikte geçici bir süre azalma olur.Kaygı saç yolmayı arttırabilse de OKB'de olduğundan daha az önemli bir rol oynar.OKB'deki gibi dürtüler veya istekler tekrarlıdır.
Tikler ve Tourette sendromu:İstemsiz sesler ve hareketler
Basitce, tikler kişinin geçici bir süre bastırabileceği hızlı,tekrarlayan hareketler veya seslerdir.Tikler genellikle kişi stres altındayken kötüleşir ve kişi bir aktiviteye kendini tamamen verdiğinde iyileşir.
Tourette sendromu tanısı,kişi birçok motor tik ve en azından bir vokal tik gösteriyorsa verilir.
Tik bozukluğu ve tourette sendromu,OKB'ye nasıl benzer?Tikler bastırılamaz ve kontrol edilemez hissedilirler aynı OKB'si oarılan birçok kişinin kompulsiyonlarla hissettiği gibi. Ve bir tik gerçekleştirildikten sonra,bazen insanlar bir süreliğine daha iyi hissettiklerini söylerler.
Dürtü Kontrol Bozuklukları:Durdurulamayan kötü alışkanlıklar
Dürtü kontrol bozuklukları,OKB'de bulunan tekrarlayan dürtü konseptini içinde barındırır.Ancak dürtü kontrol bozuklukları ile dürtüler, huzursuzluk veya kaygıyı azaltma ihtiyacı için yapılamaz.Daha ziyade dürtü kontrol bozukluklarında dürtülerin haz veya eğlenme hissini artırma ile ilintili olduğu görülmektedir.
Dürtü kontrol bozuklukları arasında bulunan bozukluklar: Kleptomani,Kompulsif satın alma,kumar,parafili,piromani'dir.
OKB'ye benzeyen yanı,Tekrarlayan ve bastırması güç olması ve ciddi engellere neden olabilmesidir.
OKB'nin Bağlantılı Olduğu Bozuklukları Tanımak
OKB'nin bağlantılı olduğu bozukluklar sıklıkla OKB ile beraber oluşan ama OKB spektrumunun parçası kabul edilmeyen duygusal problemlerdir.Dolayısıyla OKB'de bulunan tekrarlayan,karşı konulamaz dürtüleri ve kompulsiyonları içermezler.OKB ile görülen en yaygın beş duygusal bozukluk:DuyguDurum Bozuklukları,Kaygı bozukları, Dikkat Eksikliği Bozukları, Madde kullanımı ve Kişilik Bozuklarıdır.
OKB'ye Karşı OKKB
Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu(OKKB) olarak bilinen bir çeşit kişilik bozukluğu vardır.OKB'si olan çoğu kişinin de OKKB'si olduğunu varsayabilirsiniz.Ancak OKB'si olan kişilerin OKKB'si olma ihtimali yüksek olsa da OKB'si olanların bir kısmında OKKB yoktur.OKKB'li kişiler şunlara eğilimlidir:
İş üretkenliğe aşırı sadık olma, Mükemmelliyeti olma,
Kontrol düşünesi ile meşgul olma, Bilğiç olma,
Katı,kuralcı düşünce sergileme,
Oldukça tutumlu tavır sergileme ve para harcamaktan korkma,
Arkadaşlığa ve boş zamana az ihtiyaç duyma,
Düzenli ve kurallı olmaya büyük ihtiyaç duyma,
Hobi gibi işleri ciddiye alma.
Diğer bir deyişle,OKKB 'si olan kişi ayak sürüyen ve kronik bir katılık,düzenlilik,bilgiçlik ve mükemmelliyetcilik örüntüsüne sahiptir.Bu liste OKKB listesi, OKB listesine benzese de OKKB spesifik obsesyon veya kompulsiyon içermez.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Obsesif-Kompulsif Bozukluk: OKB'nin Gözden Geçirilmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Elif ÜLKÜ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Elif ÜLKÜ'nün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
obsesif-kompulsif bozukluk, saplantı, zorlantı, nötrleştirme, tepki önleme, maruz bırakmai okb, okb tedavisi, okb terapisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
