Psikojenik (Psikolojik) Öksürük
Bu türden öksürük diğer kronik öksürüğe sebep olan nedenler dışlandıktan sonra düşünülecek bir tanıdır. Araştırmalarda elde edilen diğer tanımlamalar olan “habit-alışkanlık öksürük” ve “tik öksürük” ün de psikojenik/psikolojik öksürük ile benzer anlamlarda kullanıldığı anlaşılmaktadır. Psikojenik öksürük, somatoform öksürük olarak da tarif edilmektedir. Hatta bu bozukluk, ICD-10 tanı sınıflamasında somatoform solunum sorunları altında basmakalıp solunum bozukluğu olarak yer almaktadır. DSM-5’te somatik öksürük sendromu olarak anılmaktadır. Bunlara rağmen, yapılan çalışmalarda, psikojenik öksürüğün tanısında herhangi kriter bildirilmemiş, tanının hasta şikayetlerinden yola çıkılarak konulabileceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, yapılan çalışmalarda kontrol grupları ve öksürük için değerlendirme araçlarının yokluğu başka bir sorundur.
Psikojenik öksürüğün tanısındaki kriterler sınırlıdır. Örneğin, “havlama” ve “patlama” şeklinde tanımlanan özellikteki öksürük psikojenik öksürüğün karakteristik özelliği olarak düşünülmekte, bununla beraber, yapılan çalışmaların yarısından azında bu şekilde bir öksürükten bahsedilmedktedir. “Havlama” şeklindeki öksürük bronşektazi gibi bazı hastalıklarda da görülmektedir. Psikojenik öksürükte geceleri öksürüğün olmaması sıklıkla bildirilmiş olsa bile, bronşit ve gastroösefajeal reflü gibi organik nedenlerde de geceleri öksürüğün olmayabileceği veya azaldığı bilinmektedir. Yapılan çalışmaların dörtte birinde psikiyatrik ek hastalık olduğu, bunların da ancak %75’inde formal psikiyatrik tanının olduğu bildirilmiştir. Psikojenik öksürüğün özelliklerinin bu hastalığa özgü olmadığı ortaya çıkmaktadır. Psikojenik öksürük etiketinin, öksürüğün tıbbi tedaviye refrakter olması temelinde, başka destekleyici kanıtlar olmaksızın uygulanması mümkündür.
Psikojenik öksürük çocuk yaş grubunda ve ergenlerde daha sık bildirilmiştir. Erişkin yaş grubuna dair veriler sınırlı olsa da bu yaş grubunda da görülür. Elde edilen veriler olgu sunumu ya da olgu serilerinden elde edilmiştir. Tanımlama, klinik göstergeler üzerinden gidilerek diğer tanıların dışlanması sonucu yapılmıştır. Olgulardaki klinik özellikler ve/veya yapılan testlerin sensitivitesi, spesifisitesi gibi özellikler sistematik ve ileriye dönük olarak belirlenmemiştir.
Psikojenik öksürüğün sıklığı konusundaki veriler yetersizdir çünkü klinik durumun adlandırılmasındaki karışıklığın yanı sıra nadir görülen bir durumdur. Sıklığını belirleyecek ileriye dönük araştırma/çalışma bulunmamaktadır. Oldukça nadir görülür. Sıklıkla çocuk ve ergen yaşlardaki hasta grubunda bildirilmiştir. Çocuklarda 1 (bir) aydan uzun süren ve sebebi bulunamayan öksürüğün %3-10’u psikojenik öksürük ile ilişkili bulunmuştur. Kız ve erkek çocuklardaki sıklığı eşittir.
Bazı klinik özelliklerin psikojenik öksürük ile ilişkili olduğu öne sürülmüştür. Bu bölümde sıralanan öksürük özellikleri “psikojenik öksürük”te sıklıkla karşılaşılmakla birlikte ayırt ettirici özellikte değildir;
Öksürük, “havlar şekilde” patlayıcı bir öksürüktür. Kendiliğinden oluşur, bireysel özellik taşıyabilir, bir bireydeki her öksürük öncekine benzer. Çocuk tarafından istendiğinde ortaya konabilir. Uzaktan dahi duyulabilir bir şiddettedir. Hastanın günlük aktivitesini bozar. Ancak keyif alınan bir aktivite sırasında öksürüğün azaldığı dikkati çekmiştir. Genelde öncesinde bir soğuk algınlığı hikayesi bulunur. Öksürük uykuda ortaya çıkmaz: Hastaların önemli bir oranında gece veya gündüz uyku sırasında öksürüğün kaybolduğu gözlenmiştir. Ancak, nadiren de olsa, psikojenik öksürük tanısı alıp uyku sırasında öksürüğü olan olgular da bulunmaktadır. Okula gitmeme ve/veya ailenin daha fazla dikkatini çekmesi gibi ikincil kazançlar söz konusudur. Öksüren kişi, kendi öksürüğüne karşı kayıtsızdır. Öksürük anne/baba/doktor gibi tanıklar varlığında daha belirgindir. Duygusal tetikleyiciler durumunda (üzüntü, kaygı vb.) öksürük artar. Sürekli olarak boğazı temizleme davranışı vardır. Öyküde sıklıkla ailede ayrılma, ebeveyn/ kardeş kaybı, cinsel taciz, ailenin kontrolcü tavır göstermesi, sık okul ve ev değiştirme, akran zorbalığı, aileden, öğretmenlerden çocuğa yönelik aşırı beklentiler gibi özellikler kaydedilmiştir. Öksürük nedeni ile verilen diğer ilaçlara ve tedavilere cevapsızdır.
Psikojenik öksürük, kronik öksürüğe neden olan tüm organik ve genetik nedenler ekarte edildikten sonra düşünülmelidir. Enfeksiyondan sonra dört haftadan daha uzun süre devam eden öksürüklerde düşünülmelidir. Öyküdeki yukarıda tanımlanan özellikler psikojenik öksürük varlığını destekleyici nitelikte olmakla birlikte bu duruma özel değildir.
Psikojenik öksürük düşünülen tüm olguların psikiyatrist/ çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Bu çocuklarda, konversiyon bozukluğu (%29) anksiyete ve depresyon (%12.2) gösterilmiştir. Ancak, bunun tersine, beraberinde psikiyatrik tanı olmayan ve iyileşmeyen psikojenik öksürük olgularında sonradan anksiyete ve depresif durumlar ortaya çıkabilmektedir. Açıklanamamış öksürüğün psikiyatrik eştanısı bulunmayabilir.
Kronik öksürüğe neden olan tüm durumlar psikojenik öksürüğün de ayırıcı tanısında düşünülmesi gerekir. Bunun yanı sıra kronik öksürüğe neden olan temel hastalıklar ve durumlar dışlandığında özellikle çocukluk yaş grubunda görülen bazı durumların/hastalıkların net ayrımının yapılması gerekir. Psikojenik öksürük ayırıcı tanısında özellikle dikkate alınması gereken tik bozukluklarıdır.
Tik şeklinde ortaya çıkan öksürük 3 ana grupta incelenir. Geçici tik bozukluğu sıklıkla kendiliğinden bir yıldan kısa bir süre içinde geçer. Kronik motor veya vokal (ses) tik bozukluğunda bir yıldan uzun süren öksürük tiki vardır. Tourette sendromunda motor ve vokal tikler kronik olarak beraber görülür. Tikler, obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi durumlarla sıklıkla birliktelik gösterir. Tiklerin doğal seyrinde artış ve azalmalar görülür.
Tik; ani başlangıçlı, kısa, aralıklı, istemsiz ve yarı istemli hareketler ya da seslerden oluşur. Vokal tikler, boğaz temizleme, öksürük, havlama benzeri gibi sesleri içerebilir. Hastalar tikleri en azından belli bir süre için bastırabilir. Tiklerle psikojenik öksürüğün ayırıcı tanısı her zaman kolay olmayabilir. Ayırıcı tanı için bozukluğun başlangıç yaşı, okul öncesi dönemde basit motor tiklerin varlığı, aile öyküsü ve eşlik eden diğer psikiyatrik bozukluklar önemlidir. Tikler de duygusal streslerle arttığı için, ayırıcı tanıda bu özelliği kullanmak zordur. Tipik klinik tablonun izlendiği olgularda, diğer tikler veya tik varlığını düşündürecek, yukarıda söz edilen özelliklerin olmadığı durumlarda, hastada psikojenik öksürük olduğunu düşünmek daha doğru bir yaklaşım olarak görünmektedir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı
Psikojenik öksürüğün tanısındaki kriterler sınırlıdır. Örneğin, “havlama” ve “patlama” şeklinde tanımlanan özellikteki öksürük psikojenik öksürüğün karakteristik özelliği olarak düşünülmekte, bununla beraber, yapılan çalışmaların yarısından azında bu şekilde bir öksürükten bahsedilmedktedir. “Havlama” şeklindeki öksürük bronşektazi gibi bazı hastalıklarda da görülmektedir. Psikojenik öksürükte geceleri öksürüğün olmaması sıklıkla bildirilmiş olsa bile, bronşit ve gastroösefajeal reflü gibi organik nedenlerde de geceleri öksürüğün olmayabileceği veya azaldığı bilinmektedir. Yapılan çalışmaların dörtte birinde psikiyatrik ek hastalık olduğu, bunların da ancak %75’inde formal psikiyatrik tanının olduğu bildirilmiştir. Psikojenik öksürüğün özelliklerinin bu hastalığa özgü olmadığı ortaya çıkmaktadır. Psikojenik öksürük etiketinin, öksürüğün tıbbi tedaviye refrakter olması temelinde, başka destekleyici kanıtlar olmaksızın uygulanması mümkündür.
Psikojenik öksürük çocuk yaş grubunda ve ergenlerde daha sık bildirilmiştir. Erişkin yaş grubuna dair veriler sınırlı olsa da bu yaş grubunda da görülür. Elde edilen veriler olgu sunumu ya da olgu serilerinden elde edilmiştir. Tanımlama, klinik göstergeler üzerinden gidilerek diğer tanıların dışlanması sonucu yapılmıştır. Olgulardaki klinik özellikler ve/veya yapılan testlerin sensitivitesi, spesifisitesi gibi özellikler sistematik ve ileriye dönük olarak belirlenmemiştir.
Psikojenik öksürüğün sıklığı konusundaki veriler yetersizdir çünkü klinik durumun adlandırılmasındaki karışıklığın yanı sıra nadir görülen bir durumdur. Sıklığını belirleyecek ileriye dönük araştırma/çalışma bulunmamaktadır. Oldukça nadir görülür. Sıklıkla çocuk ve ergen yaşlardaki hasta grubunda bildirilmiştir. Çocuklarda 1 (bir) aydan uzun süren ve sebebi bulunamayan öksürüğün %3-10’u psikojenik öksürük ile ilişkili bulunmuştur. Kız ve erkek çocuklardaki sıklığı eşittir.
Bazı klinik özelliklerin psikojenik öksürük ile ilişkili olduğu öne sürülmüştür. Bu bölümde sıralanan öksürük özellikleri “psikojenik öksürük”te sıklıkla karşılaşılmakla birlikte ayırt ettirici özellikte değildir;
Öksürük, “havlar şekilde” patlayıcı bir öksürüktür. Kendiliğinden oluşur, bireysel özellik taşıyabilir, bir bireydeki her öksürük öncekine benzer. Çocuk tarafından istendiğinde ortaya konabilir. Uzaktan dahi duyulabilir bir şiddettedir. Hastanın günlük aktivitesini bozar. Ancak keyif alınan bir aktivite sırasında öksürüğün azaldığı dikkati çekmiştir. Genelde öncesinde bir soğuk algınlığı hikayesi bulunur. Öksürük uykuda ortaya çıkmaz: Hastaların önemli bir oranında gece veya gündüz uyku sırasında öksürüğün kaybolduğu gözlenmiştir. Ancak, nadiren de olsa, psikojenik öksürük tanısı alıp uyku sırasında öksürüğü olan olgular da bulunmaktadır. Okula gitmeme ve/veya ailenin daha fazla dikkatini çekmesi gibi ikincil kazançlar söz konusudur. Öksüren kişi, kendi öksürüğüne karşı kayıtsızdır. Öksürük anne/baba/doktor gibi tanıklar varlığında daha belirgindir. Duygusal tetikleyiciler durumunda (üzüntü, kaygı vb.) öksürük artar. Sürekli olarak boğazı temizleme davranışı vardır. Öyküde sıklıkla ailede ayrılma, ebeveyn/ kardeş kaybı, cinsel taciz, ailenin kontrolcü tavır göstermesi, sık okul ve ev değiştirme, akran zorbalığı, aileden, öğretmenlerden çocuğa yönelik aşırı beklentiler gibi özellikler kaydedilmiştir. Öksürük nedeni ile verilen diğer ilaçlara ve tedavilere cevapsızdır.
Psikojenik öksürük, kronik öksürüğe neden olan tüm organik ve genetik nedenler ekarte edildikten sonra düşünülmelidir. Enfeksiyondan sonra dört haftadan daha uzun süre devam eden öksürüklerde düşünülmelidir. Öyküdeki yukarıda tanımlanan özellikler psikojenik öksürük varlığını destekleyici nitelikte olmakla birlikte bu duruma özel değildir.
Psikojenik öksürük düşünülen tüm olguların psikiyatrist/ çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirilmesi gereklidir. Bu çocuklarda, konversiyon bozukluğu (%29) anksiyete ve depresyon (%12.2) gösterilmiştir. Ancak, bunun tersine, beraberinde psikiyatrik tanı olmayan ve iyileşmeyen psikojenik öksürük olgularında sonradan anksiyete ve depresif durumlar ortaya çıkabilmektedir. Açıklanamamış öksürüğün psikiyatrik eştanısı bulunmayabilir.
Kronik öksürüğe neden olan tüm durumlar psikojenik öksürüğün de ayırıcı tanısında düşünülmesi gerekir. Bunun yanı sıra kronik öksürüğe neden olan temel hastalıklar ve durumlar dışlandığında özellikle çocukluk yaş grubunda görülen bazı durumların/hastalıkların net ayrımının yapılması gerekir. Psikojenik öksürük ayırıcı tanısında özellikle dikkate alınması gereken tik bozukluklarıdır.
Tik şeklinde ortaya çıkan öksürük 3 ana grupta incelenir. Geçici tik bozukluğu sıklıkla kendiliğinden bir yıldan kısa bir süre içinde geçer. Kronik motor veya vokal (ses) tik bozukluğunda bir yıldan uzun süren öksürük tiki vardır. Tourette sendromunda motor ve vokal tikler kronik olarak beraber görülür. Tikler, obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi durumlarla sıklıkla birliktelik gösterir. Tiklerin doğal seyrinde artış ve azalmalar görülür.
Tik; ani başlangıçlı, kısa, aralıklı, istemsiz ve yarı istemli hareketler ya da seslerden oluşur. Vokal tikler, boğaz temizleme, öksürük, havlama benzeri gibi sesleri içerebilir. Hastalar tikleri en azından belli bir süre için bastırabilir. Tiklerle psikojenik öksürüğün ayırıcı tanısı her zaman kolay olmayabilir. Ayırıcı tanı için bozukluğun başlangıç yaşı, okul öncesi dönemde basit motor tiklerin varlığı, aile öyküsü ve eşlik eden diğer psikiyatrik bozukluklar önemlidir. Tikler de duygusal streslerle arttığı için, ayırıcı tanıda bu özelliği kullanmak zordur. Tipik klinik tablonun izlendiği olgularda, diğer tikler veya tik varlığını düşündürecek, yukarıda söz edilen özelliklerin olmadığı durumlarda, hastada psikojenik öksürük olduğunu düşünmek daha doğru bir yaklaşım olarak görünmektedir.
Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN
Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Uzmanı
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Psikojenik (Psikolojik) Öksürük" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Doç.Dr.Murat Eren ÖZEN'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
öksürük, psikokenik öksürük, psikolojik öksürük, tik öksürük, psikokenik öksürük nedir, psikolojik öksürük nedir, psikolojik öksürüğün tanımı, psikolojik öksüğün nedenleri, çocuklarda psikojenik öksürük, ergenlerde psikojenik öksürük, psikojenik öksürüğün sıklığı, havlar şekilde öksürük, patlayıcı öksürük
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
