2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Psikolojik Dayanıklılık Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Geliştirilir?
MAKALE #21850 © Yazan Uzm.Psk.Sergen AKBAY | Yayın Ekim 2020 | 2,659 Okuyucu
İngilizce sözlükte ‘resilience’ olarak, türkçe karşılığı ‘dayanıklılık’ olan bu kavram Latince kökenli ‘resilire’ kavramından türemiştir, ‘maddenin esnek ve elastik olması, kolayca eski haline dönebilmesi’ anlamına gelmektedir.

Psikolojik dayanıklılık zorlu yaşam olayları ardından kişinin yaşama uyum sağlayabilmesine yardımcı olan en önemli psikolojik faktördür. Bu kavramı detaylı bir şekilde ele almak için ilk önce olumsuz yaşam olaylarını incelemek yararlı olabilir. Olumsuz yaşam olayları; bir yakının veya sevilen birinin ölümü, işten çıkarılma, ekonomik zorluklar, akut veya kronik hastalıkların eşlik ettiği önemli sağlık problemleri, ilişkisel problemler veya doğal afetler gibi yaşamı etkileyen zorlu yaşam tecrübeleri olarak ele alınabilir. Tüm bunların yanında yakın veya uzak çevreden sürekli dışlanma, eleştiri, değersizleştirme gibi ilişkisel örüntüler de bir o kadar zorlu yaşam olayları olarak değerlendirilebilir. Psikolojik dayanıklılık tüm bu olaylar karşısında ve sonrasında kişinin daha kolay uyum sağlayabilmesi olarak bilinir. Aynı koşullarda yaşanan olumsuz yaşam olayı karşısında her birey farklı etkilenebilmektedir. Örneğin, aynı koşullarda iki farklı kişinin deprem deneyimlemesinin ardından biri sadece hafif kaygılar yaşantılarken bir diğeri kapalı alanlara giremeyecek kadar olaydan etkilenmiş olabilir. İşte tam bu etkilenme noktasında psikolojik dayanıklılık kişinin durumla başarılı bir şekilde baş edebilmesi için ruhsal bir destektir. Psikolojik dayanıklılık puanları yüksek olan bireyler özellikle yaşamsal zorlukların, travmatik olayların veya başarısızlığın üstesinden gelmede ve kararlılıklarını bu zorlu yaşam olaylarının tüketmesine izin vermek yerine duygusal olarak iyileşmenin ve hedeflerine doğru ilerlemeye devam etmenin yolunu daha kolay bulabilmektedir.

Peki kişiyi yaşam olayları karşısında daha dirençli kılan bu dayanıklılık kavramı nasıl gelişmektedir?


Bazı çalışmalar psikolojik dayanıklılığın genetik bir faktör olduğunu destekler nitelikte olduğu gibi birçok araştırma da sonradan edinilen, öğrenilebilir bir kendilik özelliği olduğunu öne sürmektedir. Öğrenilme aşamasında ise gelişimsel erken çocukluk çevresi ve yaşam koşullarının etkisinin olduğu bilinmektedir. Olumsuz olaylar karşısısında geçmişte yaşadığım olumlu yaşam olayları ile geliştirdiğim içsel kaynaklarıma ulaşımım ne kadar varsa o kadar psikolojik dayanıklılığı yüksek bir insan olabilirim de diyebiliriz. İçsel kaynakların erişilebilir olmasının, rahatsız edici deneyimlerin ardından stresin zihin ve vücut üzerindeki etkisini azaltmaya yardımcı olduğu da bilinmektedir. Bu, insanların kendi bilişsel kaynaklarına erişim sağlamasına olası kılar, neyin yanlış gitmiş olabileceğine dair soğukkanlı bir analiz ve daha üretken olabilecek davranışsal yolları değerlendirmeye olanak tanır.

Zorlu yaşam olayları (travmalar), acı ve hayal kırıklığını, bunaltıcı hale gelmelerine ve günlük yaşamı daha yüksek seviyede etkilenmelere izin vermeden atlatmak, kimse için her zaman kolay değildir. Ancak araştırmalar, sevilen birinin ölümünden, iş kaybından, kronik veya akut hastalıktan veya başka bir zorlu yaşam olaylarından sonra duygusal ve zihinsel olarak daha dayanıklı insanların neler yaptığını ortaya çıkarmaya başladılar. Öğrendikleri şeyler başkalarının kendilerinin daha dirençli olmasına yardımcı olabileceği düşünülüyor.

Daha dayanıklı olmak için stratejiler nelerdir?


Sağlıklı alışkanlıklar (yeterince uyumak, iyi beslenmek ve egzersiz yapmak) stresi azaltabilir ve bunun da dayanıklılığı artırabileceğini biliyoruz. Bazı insanlar diğer insanlar ile ilişkiden kaçınırlar, bunun daha güvenli olduğunu ve bu yolla daha az zarar görebileceklerine yönelik düşüncelere sahip olabilirler. Bu kişinin geçmiş yaşam olaylarında insanlarla yaşadığı güvensizlik içeren deneyimlerden edinilmiş bir direnç olabilir, çoğu zaman da bu anlaşılırdır. Ancak biliyoruz ki insan sosyal bir varlıktır, bağlanma da en temel ihtiyacıdır. Bu sebeple, yakın ilişkilere girdiğinizden ve sosyal desteğinizi beslediğinizden emin olmak, bir bireyin sorun çıktığında destek bulmasına yardımcı olabilir. Bu da psikolojik dayanıklılığı arttırabilir. Yine kişilerin kendi değerlerine uygun olarak yaşaması, onları sahiplenmesi de psikolojik dayanıklılık ile ilişkilendirilen bir diğer faktördür.

Bir kriz anında nasıl daha dayanıklı olabilirim?

Koronavirüs salgını gibi herhangi bir kriz, dayanıklılığı test edebilir. Yardım ve duygusal destek için sevdiklerinizle ilişkide olmak, öz bakımı artırmak ve durumun kontrolünüz altındaki yönlerine odaklanmak, neredeyse her fırtınaya karşı koymanıza yardımcı olabilir. Kişinin kontrol odağını değiştirmesi, yardımcı olabilecek bir başka faktör olabilir.

Nedir kontrol odağı dediğimiz kavram?


Kontrol odağı içsel ve dışsal olarak ikiye ayrılır. İçsel olan bireyin başına gelenleri kontrol altında tuttuğunu algılaması anlamına gelir, başına gelenlerin ardından pasif tepki yerine değişmek ve gelişmek içim adım atmaya yardımcı olur. Dışsal kontrol odağı ise bireyin başına gelen her şeyi dış faktörlere atfettiği anlamına gelir.



Örneğin, çalışma hayatında başarısızlık elde eden bir kişinin sürekli olarak başarısızlığını çalışma arkadaşlarına ve patronlarına atfetmesi kişinin değişim için motivasyona sahip olmamasına sebep olacaktır. Ancak içsel kontrol odağı ile durumu ele alan kişi, bir sonraki işte daha iyi olabilmek adına hatalarından öğrenecek ve kendini geliştirecektir. Artık tepkisi pasif bir tepkiden uzaklaşacaktır. Bu kapsamda değerlendirdiğimizde içsel kontrol odağına sahip olmak psikolojik dayanıklılıkla daha çok ilişkilidir. Kişi başına gelen olayların kurbanı rolünden uzaklaşacak, değişim ve büyüme için adım atacaktır.



Dışsal kontrol odağına yani sürekli dışa atfeden davranış ve düşünce örüntüsünü değiştirmek mümkün müdür? Evet. herhangi bir beceri gibi, pratik ve tekrar gerektiren bir süreç ile bu mümkündür. Kısa vadede, pasif tepki vermek yerine, zorluklarla karşılaşıldığında kararlı olmaya ve somut adımlar atmaya da yardımcı olur.

Psikolojik dayanıklılık ve içsel kaynaklarıma erişimimi etkileyen zorlu çocukluk deneyimimi nasıl atlatabilirim?

Travmatik bir çocuklukta yaşamak derin izler bırakabilir, ancak iyileşmek mümkündür. Sevdiğiniz biriyle veya terapistle konuşmak son derece yardımcı olabilir. Araştırmalar, travmayı yeniden çerçevelemenin - örneğin tacizden sorumlu olmadığınızı kabul etmenin - yetişkinlerin genç benlikleri için empati hissetmelerine ve birçok güçlü yönlerini fark etmelerine yardımcı olabileceğini öne sürüyor.



Özellikle travma odaklı bir protokol ile ilerleyen EMDR terapisi bu konuda danışanlara yardımcı oluyor. Kişilerin geçmişte yaşadığı ve duygusal, davranışsal, bilişsel izler bırakan travmatik olaylar yeniden çerçeveleniyor. Eski bilişsel hatalar, olumsuz algılar yerine daha işlevsel olanları yerleştiriliyor. Bu sayede kişiler zorlu yaşam olaylarının bugünki etkilerinden kurtuluyor, bunun yanında geçmişte edindiği olumlu kaynaklarına erişimi de mümkün olabiliyor.

Tüm bunların yanında travmatik deneyimler karşısında psikolojik olarak dayanıklılığın daha zayıf olmasının da çok anlaşılır olduğunu belirtmek isterim. Bu konuda sizinle aynı duyguları paylaşan insanlar olduğunu bilmek, kendinize daha öz-şefkatli bir yerden yaklaşabilmenize olanak sağlayacaktır. Böyle durumlarda alanında uzman bir psikologdan yardım almak ise size iyi gelebilir.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Psikolojik Dayanıklılık Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Geliştirilir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Sergen AKBAY'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Sergen AKBAY'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     2 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Sergen AKBAY Fotoğraf
Uzm.Psk.Sergen AKBAY
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Uzman Klinik Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi7 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Sergen AKBAY'ın Makaleleri
► Psikolojik Dayanıklılık Psk.Nilüfer ÖNDER
► Özgüven Nasıl Geliştirilir? Psk.Dilara ZEYBEK
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Psikolojik Dayanıklılık Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Geliştirilir?' başlığıyla benzeşen toplam 29 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Öz Şefkat Nedir? Ocak 2021
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


08:00
Top