Kayıp ve Yas
Yaşam doğumla başlayan ve ölümle sonlanan bir serüvendir. Her canlı doğum ve ölüm arasındaki çizgide yol almaktadır. Kimi diğerine göre daha uzun kimisi ise diğerine göre daha kısa. İnsanlar yaşamda ki bu çizgide acısıyla, hüznüyle, mutluluklarıyla, umutlarıyla yol alır. Yaşama hareketlilik, dinamiklikte katan budur. Her duygunun yaşanması ve tadılması hayatı daha gerçekçi kılar. İnsanı yaşamın içine duygulardaki bu renklilikler dahil eder. Acı duygusu da bu sayılan duyguların içindedir. Her insanın yaşamında deneyimlediği bir duygudur. Yaşamı sonlanan insan arkasında çevresindeki insanlar için acılar bırakır. Yas süreci yaşam içinde olması gereken normal bir süreçtir. 2 ay içinde ortadan kalkması gerekmektedir. Fakat yas sürecinin uzunluğu kaybın kişi için önemi ve yakınlığıyla ilişkilidir. Kimi insan kaybın arkasından üzüntü, hüzün ve acıyı olması gerektiği düzeyde yaşar. Kimi insanda ise bu duygular karmaşıklaşır ve kişiyi kendilerine tutsak eder. Ve yas süreci patolojik bir hal alır. Bu süreç bireysel farklılıklardan dolayı değişim gösterir.
Bu süreçte kaybın arkasından durumu kabullenememe, inkar vefat edilen kişiye duyulan öfke birkaç gün, birkaç hafta ve bir aya kadar normaldir. Bu tepkilerin şiddeti de bireysel farklılıklara göre değişebilmektedir.
Yas sürecinde bilişsel değişikliklerde; kişinin öfkesini içinde yöneltmesi ya da dışına vurması, kendisini suçlaması, durumu kabullenememesi, bilişsel süreçlerde yavaşlama (karar verme, düşünce karışıklığı, unutkanlık) görülebilmektedir.
Duygusal süreçlerdeki değişiklikler; umutsuzluk, çaresizlik, keder, ağır yalnızlık duygusu, tedirginlik, üzüntü hali, huzursuzluk ve gerginlik hissi görülebilmektedir.
Davranışsal tepkilerde; bireyin iç dünyasına dönmesi, insanlarla olan iletişimini kısıtlaması, ölümü hatırlatan konuşmalardan kaçınması, ağlama halinin sıklığı, alkol ve sigaraya başvurulması, ölen kişinin eşyalarıyla vakit geçirme ya da bunlardan kaçınma gibi değişiklikler görülebilir.
Yaşamdaki zorluklara yönelik baş etme stratejileri işlevsel olan, anlamlı bir yaşam sürmeye çalışan, ölüme yükledikleri anlama göre bireyler yas sürecini normal şiddette, uzunlukta daha rahat olarak atlatabilmektedirler. İşlevsel olmayan stratejilere başvuran (inkar, alkol, madde, sigara, zihinsel ve davranışsal olarak her şeyi boşverme) bireyler bu süreci daha derinden ve yoğun olarak yaşayarak, sağlıksız bir sürecin içine yer alır.
Yas sürecinin patolojik bir hal almasında, travmatik yasın oluşumunu sağlayan etkenler vardır. (Volkan ve Zıntl, 2010) Çocukluk yıllarında duygularının yaşanmasına izin vermeyen, duygularını sürekli bastırmaya yönelik hareket eden bireyler, bireyin kaybını yaşadığı kişiye yönelik bağımlılığı, kaybedilen kişinin kötü ve beklenmedik bir şekilde vefatı, son olarak ise toplumsal baskıdan dolayı duyguların yaşantılanamamasıdır. (Volkan ve Zıntl, 2010). Travmatik yas belirtilerinde yaşama devam etmede güçlükler, günlük işlevsellikte bozulmalar, gece kayıp ile ilgili kabuslar, kaybı kabul edememe, kayıpla ilgili her durumdan kaçınma görülür. ( Prigerson ve ark,2009).
Yas süreci 2 ay sonrasında dinmesi gerektiğine yönelik bir yargı vardır. Ama bu durum bireyin baş etme stratejilerine ve kişilik yapısına göre değişim gösterebilmektedir.
Yas sürecindeki özlem duygusu derinden hissedilmektedir. Fakat zamanla özlem duygusunun hafiflemesi gerekmektedir. Kaybın ilk zamanlarında hissedilen özlem duygusu ilerideki gün ve haftalarda işlevselliği bozmamalıdır. Eğer günlük, sosyal, mesleki alanda bozulmalar varsa ve kişinin yaşamını bu durum felç ediyorsa bir uzmandan yardımına başvurulmalıdır.
Yas Sürecini Sağlıklı Bir Biçimde Atlatılması İçin Neler Yapılmalıdır?
İlk olarak kişinin kaybına yönelik hislerini hissettiği derin acıyı yaşadığı öfkeyi çekinmeden, çevresinde onu anlayabilecek güvendiği kişi ve kişilerle paylaşması süreçteki yoğun duyguların şiddetini hafifletmektedir.
Kişinin kaybına yönelik mektuplar yazması özlemin şiddetini azaltacaktır. Kabullenme sürecini hızlandıracaktır. Beraber yaşanılan iyi, kötü her şey unutulmayan anılar paylaşımlar yazılabilir. Yada kişinin kaybından sonraki süreç ve hisler vefat eden kişiye anlatıyormuş şeklinde yazılabilir.
Kurban rolünden çıkmak sürecin sağlıklı bir biçimde ilerlemesi için önemlidir. Yaşamdaki işlevselliği kaybetmemek çok önemlidir. Mümkün olduğunca evdeki işler, iş yerindeki görevler yapılabildiği kadarıyla tamamlamak ve sosyal alandaki ilişkileri devam ettirmek büyük önem taşır.
Acıyı kabul edip, acının zamanla kişiden azalıp, uzaklaşması için sabır ve beklemek önemlidir. Yaşam ve ölümün doğasını anlamak ve farkındalık geliştirmek bu sürecin daha bilinçli atlatılabilmesini sağlar.
Uzm.Klinik.Psikolog Elif Aksu
Volkan, V.D Ve Zıntl, E. (2010). Gidenin Ardından, İstanbul, Oa Yayınları.
Prigerson , H.G, Vanderwerker, L.C ve Mociejewski, P.K (2008). Prologend Grief Disorder : Acase for Inclusion is DSM-V. Stroebe, R.O. Hansoon, H Schut, W, Handbook of Bereavement Research and Practice: s-165-86. Washington, DC : America Psychological Assaciation Perss.
Bu süreçte kaybın arkasından durumu kabullenememe, inkar vefat edilen kişiye duyulan öfke birkaç gün, birkaç hafta ve bir aya kadar normaldir. Bu tepkilerin şiddeti de bireysel farklılıklara göre değişebilmektedir.
Yas sürecinde bilişsel değişikliklerde; kişinin öfkesini içinde yöneltmesi ya da dışına vurması, kendisini suçlaması, durumu kabullenememesi, bilişsel süreçlerde yavaşlama (karar verme, düşünce karışıklığı, unutkanlık) görülebilmektedir.
Duygusal süreçlerdeki değişiklikler; umutsuzluk, çaresizlik, keder, ağır yalnızlık duygusu, tedirginlik, üzüntü hali, huzursuzluk ve gerginlik hissi görülebilmektedir.
Davranışsal tepkilerde; bireyin iç dünyasına dönmesi, insanlarla olan iletişimini kısıtlaması, ölümü hatırlatan konuşmalardan kaçınması, ağlama halinin sıklığı, alkol ve sigaraya başvurulması, ölen kişinin eşyalarıyla vakit geçirme ya da bunlardan kaçınma gibi değişiklikler görülebilir.
Yaşamdaki zorluklara yönelik baş etme stratejileri işlevsel olan, anlamlı bir yaşam sürmeye çalışan, ölüme yükledikleri anlama göre bireyler yas sürecini normal şiddette, uzunlukta daha rahat olarak atlatabilmektedirler. İşlevsel olmayan stratejilere başvuran (inkar, alkol, madde, sigara, zihinsel ve davranışsal olarak her şeyi boşverme) bireyler bu süreci daha derinden ve yoğun olarak yaşayarak, sağlıksız bir sürecin içine yer alır.
Yas sürecinin patolojik bir hal almasında, travmatik yasın oluşumunu sağlayan etkenler vardır. (Volkan ve Zıntl, 2010) Çocukluk yıllarında duygularının yaşanmasına izin vermeyen, duygularını sürekli bastırmaya yönelik hareket eden bireyler, bireyin kaybını yaşadığı kişiye yönelik bağımlılığı, kaybedilen kişinin kötü ve beklenmedik bir şekilde vefatı, son olarak ise toplumsal baskıdan dolayı duyguların yaşantılanamamasıdır. (Volkan ve Zıntl, 2010). Travmatik yas belirtilerinde yaşama devam etmede güçlükler, günlük işlevsellikte bozulmalar, gece kayıp ile ilgili kabuslar, kaybı kabul edememe, kayıpla ilgili her durumdan kaçınma görülür. ( Prigerson ve ark,2009).
Yas süreci 2 ay sonrasında dinmesi gerektiğine yönelik bir yargı vardır. Ama bu durum bireyin baş etme stratejilerine ve kişilik yapısına göre değişim gösterebilmektedir.
Yas sürecindeki özlem duygusu derinden hissedilmektedir. Fakat zamanla özlem duygusunun hafiflemesi gerekmektedir. Kaybın ilk zamanlarında hissedilen özlem duygusu ilerideki gün ve haftalarda işlevselliği bozmamalıdır. Eğer günlük, sosyal, mesleki alanda bozulmalar varsa ve kişinin yaşamını bu durum felç ediyorsa bir uzmandan yardımına başvurulmalıdır.
Yas Sürecini Sağlıklı Bir Biçimde Atlatılması İçin Neler Yapılmalıdır?
İlk olarak kişinin kaybına yönelik hislerini hissettiği derin acıyı yaşadığı öfkeyi çekinmeden, çevresinde onu anlayabilecek güvendiği kişi ve kişilerle paylaşması süreçteki yoğun duyguların şiddetini hafifletmektedir.
Kişinin kaybına yönelik mektuplar yazması özlemin şiddetini azaltacaktır. Kabullenme sürecini hızlandıracaktır. Beraber yaşanılan iyi, kötü her şey unutulmayan anılar paylaşımlar yazılabilir. Yada kişinin kaybından sonraki süreç ve hisler vefat eden kişiye anlatıyormuş şeklinde yazılabilir.
Kurban rolünden çıkmak sürecin sağlıklı bir biçimde ilerlemesi için önemlidir. Yaşamdaki işlevselliği kaybetmemek çok önemlidir. Mümkün olduğunca evdeki işler, iş yerindeki görevler yapılabildiği kadarıyla tamamlamak ve sosyal alandaki ilişkileri devam ettirmek büyük önem taşır.
Acıyı kabul edip, acının zamanla kişiden azalıp, uzaklaşması için sabır ve beklemek önemlidir. Yaşam ve ölümün doğasını anlamak ve farkındalık geliştirmek bu sürecin daha bilinçli atlatılabilmesini sağlar.
Uzm.Klinik.Psikolog Elif Aksu
Volkan, V.D Ve Zıntl, E. (2010). Gidenin Ardından, İstanbul, Oa Yayınları.
Prigerson , H.G, Vanderwerker, L.C ve Mociejewski, P.K (2008). Prologend Grief Disorder : Acase for Inclusion is DSM-V. Stroebe, R.O. Hansoon, H Schut, W, Handbook of Bereavement Research and Practice: s-165-86. Washington, DC : America Psychological Assaciation Perss.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Kayıp ve Yas" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Elif AKSU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Elif AKSU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
