Çocuğuma Ölüm Kavramını Anlatıyorum
Çocuğuma Ölüm Kavramını Anlatıyorum
Ölüm kavramı çocuklar için anlamlandırılması oldukça zor bir kavramdır. Yaşadığımız dönemin zorluklarını da göze alınca çocuk için bu durum maalesef ki kaçınılmaz olabiliyor. Çocuğun televizyonda, haberlerde izlemesi ya da etrafında sevdiği birinin kaybını yaşamasıyla, yaşadığı kayıp ve üzüntü sonucu ölümü sorgulamaya başlayacaktır. Burada önemli olan ailenin çocuğa durumu açıklama şeklidir. Çocuğa ölüm haberi verirken ya da bu kavramla ilgili açıklama yaparken onun kafasını daha da karıştırabilir farklı problemlerin ortaya çıkmasına yol açabiliriz. Bu yüzden çocuklara vereceğimiz bilgi kısa ve net olmalıdır.
Ölüm çocuğa anlatılırken çevredekilerden önce ilk haberi ailenin vermesi uygundur. Bunun için sakin ve rahatlatıcı bir ortam seçilmelidir. Çocuğa yakın kişinin kaybından sonraki süreç hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Çocuk eve gelen kalabalık karşısında tedirgin olabilir. Bu durumda bir kaç gün boyunca süreçle ilgili bilgiler verebilirsiniz. ‘’Birkaç gün yakınlarımız bizi ziyarete gelecekler. Birlikte deden için iyi dileklerde bulunup onu hatırlayacağız.’’ gibi. Ölüm haberi çocuğa ölüm kelimesi kullanılarak anlatılmalıdır. Okul öncesi dönemdeki çocuklara 'öldü' kelimesi yerine ‘’Artık yaşamıyor ‘’denmesi uygun olur.
Her çocuk aynı yetişkinlerde olduğu gibi, ölüme farklı tepkiler verebilirler. Bu tepkiler şunlardır:
-Sık soru sormak
-Anne baba ve yakınlarının ölümünden endişe duymak
-Anne ve babaya daha çok bağlanmak
-Uykuya dalmakta güçlük yaşamak
-İştahta değişikliklerin olması
-Ölüm, ölmek gibi kavramlara aşırı meraklı olmak,
-Çok ağlamak veya hiç ağlamamaktır.
Tüm bu tepkileri çocuğun gelişim dönemi, yaşı, kişilik özellikleri, aile yapısı, ölüm olayının zamanlaması, tanıklık etmek/etmemek gibi etkenlerle bir arada değerlendirmek gerekir. Ancak çocuğun kesinlikle bir açıklamaya ihtiyacı vardır. Örneğin;
- ‘’Deden artık yaşamıyor. O öldü onu bir daha göremeyeceğiz. ‘’
-‘’Neden öldü?’’
-‘’Doğadaki bütün canlılar yaşarlar ve bir gün ölürler ama bunun zamanı belli değildir.’’ Bunu anlatmak için bitkiler ve hayvanların yaşamından doğadaki tüm canlılardan örnek verebilirsiniz. Örneğin çiçekler açarlar ve solarlar. Çocuğun ölüm kavramını somutlaştırmaya ihtiyacı vardır. Bunun için evinizde bir çiçek besleyerek onun gelişim ve sonlanma aşamasını görebilir.
-‘’O (ölen kişi) nereye gitti?’’
-‘’O artık bizimle olamayacak, o göremeyeceğimiz bir yerde. Ama biz onu hala sevebilir ve özleyebiliriz.’’
-‘’Çok dua edersem geri gelir mi?’’
-‘’Hayır geri gelmez. Ama biz evimizde onun için bir anı köşesi veya bir anı defteri yapabiliriz. Böylece hep bizimle, hiç gitmemiş olur.’’
-‘’Benim yüzümden mi öldü?’’
-‘’Hayır.Bu senin suçun değil.Bazen birisi ölünce kendimizi suçlu hisseder ve bizim yüzümüzden öldüğünü düşünürüz. Ama bu kesinlikle senin suçun değil.’’
-‘’Üşüyor mudur?’’
-‘’Canlılar ölünce, hep yaptıkları şeyleri yapamazlar. Yemek yiyemez, üşümez, acıkmaz veya yorulmazlar. Bu yüzden o da üşümüyordur.’’
-‘’Ya sen de ölürsen ve ben yalnız kalırsam?’’
-‘’Ben uzun yıllar yaşayıp senin yanında olmak istiyorum. Kardeşlerin ya da diğer akrabalarında öyle. Ve yanında olduğum sürece seni seveceğim.’’
-‘’Sen ölürsen bana kim bakar?’’
-‘’Ben uzunca bir süre senin yanında kalıp sana bakmak istiyorum. Ama ben ölünce sana bakacak sevdiğin birileri mutlaka yanında olacaktır. Ama ben hayatta olduğum sürece sana bakacağım, ve seni hep koruyacağım.’’
-‘’Neden ağlıyorsun? ‘’
-‘’. İnsanlar sevdikleri biri ölünce üzülürler. Onunla geçirdikleri güzel zamanları hatırlarlar. Bazen de hüzünlenip ağlarlar. Hani sen de balığın ölünce üzülüp ağlamıştın hatırlıyor musun? İşte ben de deden öldüğü için üzülüyorum. Onu bir daha göremeyeceğim için ağlıyorum .’’
gibi net ifadeler kullanılabilir. Bu tür cevaplar çocuğa güven verecek ve kaygısını azaltacaktır. Çocuğun soruları karşısında hep aynı cevabı vermeye özen gösterin. Çevrenizdeki insanları da bu konuda bilgilendirebilirsiniz. Çocuğunuzun ağlamasına izin verin. Duygularını dışa vurmasına fırsat tanıyın. Böyle durumlarda ‘’Dedeni özlediğini biliyorum bende özlüyorum istersen onun fotoğraflarına bakarak dedenle ilgili sohbet edebiliriz.’’ diyebilirsiniz. Bu çocuğun acısını ertelememiş olur ve başa çıkmasını kolaylaştırır. Ancak çocuk bu durumda ağıtların yakıldığı feryatların olduğu aşırı ortamlardan da uzak tutulmalıdır. Bu aşamada ailenin desteğine daha çok ilgi duyabilir ve sizinle uyumak isteyebilir bu süreçte çocuğu geri çevirmemek gerekir. Ben senin yanındayım gibi çocuğu telkin edici cümleler kurularak çocuğa güven duygusu verilmelidir.
Ölümü anlatırken kullanmamız gereken ifadelerden bazıları şu şekildedir:
-‘’İnsanlar doğar büyür yaşlanır ve ölür. O yaşlandı ve öldü.’’
Bu açıklama karşısında çocuk şöyle bir çıkarımda bulunabilir. Madem insan büyüyünce ve yaşlanınca ölüyor o halde bende yemek yemeyeceğim büyümeyeceğim. Böylece yaşlanmam ve ölmem mantığını kurabilir. Bu durum çocuklarda yeme problemlerine yol açabilir.
-‘’O artık derin bir uykuya daldı ve sonsuza dek uyuyacak.’’
Bu açıklama da çocuğun oldukça kafasını karıştıran ve korkulara yol açan bir ifadedir. Çocuk şu bağlantıyı kurabilir. Bende uyursam ve ölürsem tekrar geri gelemezsem. Buna bağlı olarak uyuma problemleri kabuslar ve korkulu rüyalar ortaya çıkabilir. Anne babasıyla uyumak isteyerek onları da kaybetmemek için ısrarlı bir şekilde uyumalarını engelleyebilir.
-‘’O artık cennete gitti orası çok güzel bir yer ve oradan bizi izleyecek. ‘’
Çocuk henüz cennet cehennem ve ölüm gibi soyut kavramları anlamlandıramadığı için cenneti gidilen çok güzel bir yer olarak kabul eder ve oda ölüp cennete sevdiği kişinin yanına gitmek isteyebilir. Bu da aileleri tedirgin eden bir durumdur. Çünkü çocuk sürekli olarak ölmek istediğini söyleyecektir. Ayrıca ölen kişinin onu izlediği düşüncesi çocukta paronaya belirtilerine yol açar. Sürekli görünmeyen biri tarafından izlendiğini düşünerek bir çok davranış problemi gösterebilir ve aşırı kaygıya kapılabilir.
- “Allah öyle istedi”, “Allah sevdiği kullarını çabuk yanına alır.”
Soyut kavramları anlamlandıramayan çocukta “Sevdiğim kişiyi Allah öldürdü”, “Ne yaptı ki neden yanına aldı”, “Allah beni de severse beni de, diğer sevdiklerimi de yanına alır, iyilik yapmayayım, yaramazlık yapayım ki Allah beni yanına almasın” gibi düşüncelere neden olabilir ve bu durum, çocuğun dine bakış açısını değişebilir.
Kaybı olan çocuk hangi duygular içindedir?
• Anne, baba kaybında “Ben ne hata yaptım?”, kardeş kaybında ise “Kazandım! Ama…” düşüncelerinden kaynaklanan suçluluk duygusu yaşanabilir.
• Yas sürecindeki anne ve baba, ölen kardeşi “Çok iyiydi/hatasız bir çocuktu” diye anar. Sağ kalan kardeş, bunun gerçek olmadığını düşünür ama açıklayamaz ve bu onda duygusal bir yük yaratır.
• Çocuk, benzer bir tehlikenin altında olduğunu düşünür ve “Ben de mi öleceğim” ya da “Ben de mi tehdit altındayım” diye düşünür.
• Anne baba kaybı, çocuğun “güvende olma” duygusunu sarsabilir veya tamamen ortadan kaldırabilir.
• “Hani beni hep koruyacaklardı, neredeler?” , “Neden öldüler?” , “Bana mı kızdılar?” , “Yanlış bir şey mi yaptım?” gibi şeyler düşünerek dalgalanmalar yaşayabilirler.
Hangi tepkiler bir uzmana danışmayı gerekli kılar?
Çocuğunuzun ölüme verdiği çeşitli tepkileri gözlemek onun yaşadığı duygusal süreci keşfetmek adına oldukça önemlidir. Bazı durumlarda ise çocuğun yaşadığı yas uzun sürebilir ve bir uzman desteği gerekebilir. Eğer;
-Çocuğunuzun iştahındaki değişiklik (artma/azalma) devam ediyorsa veya günden güne farklılık oluyorsa,
-Uykudan ağlayarak bağırarak uyanıyorsa ve uykuya dalmadaki güçlük yatıştırma ve sakinleştirme çabalarınıza rağmen devam ediyorsa,
-Sıklıkla kabus görüyorsa,
-Daha küçük yaş dönemlerine ait özellikler artarak sürüyorsa (altına kaçırma, anneye aşırı bağlanma, emzik emmek isteme),
-Okul çağı çocuklarında dikkat ve konsantrasyonu sağlamada ciddi güçlük yaşanıyorsa,
-Ders başarısında düşme, okula gitmek istememe davranışında artma varsa,
-Hırçınlık, saldırganlık gibi tepkiler günlük hayatına zarar veriyorsa,
-İçine kapanmışsa, sessiz kalıyorsa ve duygusal herhangi bir tepki göstermeme devam ediyorsa,
-Bu konuyla ilgili konuşmaktan kaçınıyor ve hiçbir şey olmamış gibi davranıyorsa bir uzmandan yardım almak gerekebilir.
Ergenlik dönemindeki çocuğunuz için yardım almak istiyorsanız, bunu mutlaka onunla konuşmalı, uzmanla yapacağınız çalışmayı ortaklaşa yürütmelisiniz.
Birlikte sağlıklı ve huzurlu yarınlar yaşamak dileğiyle...
Psikolog Rümeysa Selma KORKUT
Ölüm kavramı çocuklar için anlamlandırılması oldukça zor bir kavramdır. Yaşadığımız dönemin zorluklarını da göze alınca çocuk için bu durum maalesef ki kaçınılmaz olabiliyor. Çocuğun televizyonda, haberlerde izlemesi ya da etrafında sevdiği birinin kaybını yaşamasıyla, yaşadığı kayıp ve üzüntü sonucu ölümü sorgulamaya başlayacaktır. Burada önemli olan ailenin çocuğa durumu açıklama şeklidir. Çocuğa ölüm haberi verirken ya da bu kavramla ilgili açıklama yaparken onun kafasını daha da karıştırabilir farklı problemlerin ortaya çıkmasına yol açabiliriz. Bu yüzden çocuklara vereceğimiz bilgi kısa ve net olmalıdır.
Ölüm çocuğa anlatılırken çevredekilerden önce ilk haberi ailenin vermesi uygundur. Bunun için sakin ve rahatlatıcı bir ortam seçilmelidir. Çocuğa yakın kişinin kaybından sonraki süreç hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Çocuk eve gelen kalabalık karşısında tedirgin olabilir. Bu durumda bir kaç gün boyunca süreçle ilgili bilgiler verebilirsiniz. ‘’Birkaç gün yakınlarımız bizi ziyarete gelecekler. Birlikte deden için iyi dileklerde bulunup onu hatırlayacağız.’’ gibi. Ölüm haberi çocuğa ölüm kelimesi kullanılarak anlatılmalıdır. Okul öncesi dönemdeki çocuklara 'öldü' kelimesi yerine ‘’Artık yaşamıyor ‘’denmesi uygun olur.
Her çocuk aynı yetişkinlerde olduğu gibi, ölüme farklı tepkiler verebilirler. Bu tepkiler şunlardır:
-Sık soru sormak
-Anne baba ve yakınlarının ölümünden endişe duymak
-Anne ve babaya daha çok bağlanmak
-Uykuya dalmakta güçlük yaşamak
-İştahta değişikliklerin olması
-Ölüm, ölmek gibi kavramlara aşırı meraklı olmak,
-Çok ağlamak veya hiç ağlamamaktır.
Tüm bu tepkileri çocuğun gelişim dönemi, yaşı, kişilik özellikleri, aile yapısı, ölüm olayının zamanlaması, tanıklık etmek/etmemek gibi etkenlerle bir arada değerlendirmek gerekir. Ancak çocuğun kesinlikle bir açıklamaya ihtiyacı vardır. Örneğin;
- ‘’Deden artık yaşamıyor. O öldü onu bir daha göremeyeceğiz. ‘’
-‘’Neden öldü?’’
-‘’Doğadaki bütün canlılar yaşarlar ve bir gün ölürler ama bunun zamanı belli değildir.’’ Bunu anlatmak için bitkiler ve hayvanların yaşamından doğadaki tüm canlılardan örnek verebilirsiniz. Örneğin çiçekler açarlar ve solarlar. Çocuğun ölüm kavramını somutlaştırmaya ihtiyacı vardır. Bunun için evinizde bir çiçek besleyerek onun gelişim ve sonlanma aşamasını görebilir.
-‘’O (ölen kişi) nereye gitti?’’
-‘’O artık bizimle olamayacak, o göremeyeceğimiz bir yerde. Ama biz onu hala sevebilir ve özleyebiliriz.’’
-‘’Çok dua edersem geri gelir mi?’’
-‘’Hayır geri gelmez. Ama biz evimizde onun için bir anı köşesi veya bir anı defteri yapabiliriz. Böylece hep bizimle, hiç gitmemiş olur.’’
-‘’Benim yüzümden mi öldü?’’
-‘’Hayır.Bu senin suçun değil.Bazen birisi ölünce kendimizi suçlu hisseder ve bizim yüzümüzden öldüğünü düşünürüz. Ama bu kesinlikle senin suçun değil.’’
-‘’Üşüyor mudur?’’
-‘’Canlılar ölünce, hep yaptıkları şeyleri yapamazlar. Yemek yiyemez, üşümez, acıkmaz veya yorulmazlar. Bu yüzden o da üşümüyordur.’’
-‘’Ya sen de ölürsen ve ben yalnız kalırsam?’’
-‘’Ben uzun yıllar yaşayıp senin yanında olmak istiyorum. Kardeşlerin ya da diğer akrabalarında öyle. Ve yanında olduğum sürece seni seveceğim.’’
-‘’Sen ölürsen bana kim bakar?’’
-‘’Ben uzunca bir süre senin yanında kalıp sana bakmak istiyorum. Ama ben ölünce sana bakacak sevdiğin birileri mutlaka yanında olacaktır. Ama ben hayatta olduğum sürece sana bakacağım, ve seni hep koruyacağım.’’
-‘’Neden ağlıyorsun? ‘’
-‘’. İnsanlar sevdikleri biri ölünce üzülürler. Onunla geçirdikleri güzel zamanları hatırlarlar. Bazen de hüzünlenip ağlarlar. Hani sen de balığın ölünce üzülüp ağlamıştın hatırlıyor musun? İşte ben de deden öldüğü için üzülüyorum. Onu bir daha göremeyeceğim için ağlıyorum .’’
gibi net ifadeler kullanılabilir. Bu tür cevaplar çocuğa güven verecek ve kaygısını azaltacaktır. Çocuğun soruları karşısında hep aynı cevabı vermeye özen gösterin. Çevrenizdeki insanları da bu konuda bilgilendirebilirsiniz. Çocuğunuzun ağlamasına izin verin. Duygularını dışa vurmasına fırsat tanıyın. Böyle durumlarda ‘’Dedeni özlediğini biliyorum bende özlüyorum istersen onun fotoğraflarına bakarak dedenle ilgili sohbet edebiliriz.’’ diyebilirsiniz. Bu çocuğun acısını ertelememiş olur ve başa çıkmasını kolaylaştırır. Ancak çocuk bu durumda ağıtların yakıldığı feryatların olduğu aşırı ortamlardan da uzak tutulmalıdır. Bu aşamada ailenin desteğine daha çok ilgi duyabilir ve sizinle uyumak isteyebilir bu süreçte çocuğu geri çevirmemek gerekir. Ben senin yanındayım gibi çocuğu telkin edici cümleler kurularak çocuğa güven duygusu verilmelidir.
Ölümü anlatırken kullanmamız gereken ifadelerden bazıları şu şekildedir:
-‘’İnsanlar doğar büyür yaşlanır ve ölür. O yaşlandı ve öldü.’’
Bu açıklama karşısında çocuk şöyle bir çıkarımda bulunabilir. Madem insan büyüyünce ve yaşlanınca ölüyor o halde bende yemek yemeyeceğim büyümeyeceğim. Böylece yaşlanmam ve ölmem mantığını kurabilir. Bu durum çocuklarda yeme problemlerine yol açabilir.
-‘’O artık derin bir uykuya daldı ve sonsuza dek uyuyacak.’’
Bu açıklama da çocuğun oldukça kafasını karıştıran ve korkulara yol açan bir ifadedir. Çocuk şu bağlantıyı kurabilir. Bende uyursam ve ölürsem tekrar geri gelemezsem. Buna bağlı olarak uyuma problemleri kabuslar ve korkulu rüyalar ortaya çıkabilir. Anne babasıyla uyumak isteyerek onları da kaybetmemek için ısrarlı bir şekilde uyumalarını engelleyebilir.
-‘’O artık cennete gitti orası çok güzel bir yer ve oradan bizi izleyecek. ‘’
Çocuk henüz cennet cehennem ve ölüm gibi soyut kavramları anlamlandıramadığı için cenneti gidilen çok güzel bir yer olarak kabul eder ve oda ölüp cennete sevdiği kişinin yanına gitmek isteyebilir. Bu da aileleri tedirgin eden bir durumdur. Çünkü çocuk sürekli olarak ölmek istediğini söyleyecektir. Ayrıca ölen kişinin onu izlediği düşüncesi çocukta paronaya belirtilerine yol açar. Sürekli görünmeyen biri tarafından izlendiğini düşünerek bir çok davranış problemi gösterebilir ve aşırı kaygıya kapılabilir.
- “Allah öyle istedi”, “Allah sevdiği kullarını çabuk yanına alır.”
Soyut kavramları anlamlandıramayan çocukta “Sevdiğim kişiyi Allah öldürdü”, “Ne yaptı ki neden yanına aldı”, “Allah beni de severse beni de, diğer sevdiklerimi de yanına alır, iyilik yapmayayım, yaramazlık yapayım ki Allah beni yanına almasın” gibi düşüncelere neden olabilir ve bu durum, çocuğun dine bakış açısını değişebilir.
Kaybı olan çocuk hangi duygular içindedir?
• Anne, baba kaybında “Ben ne hata yaptım?”, kardeş kaybında ise “Kazandım! Ama…” düşüncelerinden kaynaklanan suçluluk duygusu yaşanabilir.
• Yas sürecindeki anne ve baba, ölen kardeşi “Çok iyiydi/hatasız bir çocuktu” diye anar. Sağ kalan kardeş, bunun gerçek olmadığını düşünür ama açıklayamaz ve bu onda duygusal bir yük yaratır.
• Çocuk, benzer bir tehlikenin altında olduğunu düşünür ve “Ben de mi öleceğim” ya da “Ben de mi tehdit altındayım” diye düşünür.
• Anne baba kaybı, çocuğun “güvende olma” duygusunu sarsabilir veya tamamen ortadan kaldırabilir.
• “Hani beni hep koruyacaklardı, neredeler?” , “Neden öldüler?” , “Bana mı kızdılar?” , “Yanlış bir şey mi yaptım?” gibi şeyler düşünerek dalgalanmalar yaşayabilirler.
Hangi tepkiler bir uzmana danışmayı gerekli kılar?
Çocuğunuzun ölüme verdiği çeşitli tepkileri gözlemek onun yaşadığı duygusal süreci keşfetmek adına oldukça önemlidir. Bazı durumlarda ise çocuğun yaşadığı yas uzun sürebilir ve bir uzman desteği gerekebilir. Eğer;
-Çocuğunuzun iştahındaki değişiklik (artma/azalma) devam ediyorsa veya günden güne farklılık oluyorsa,
-Uykudan ağlayarak bağırarak uyanıyorsa ve uykuya dalmadaki güçlük yatıştırma ve sakinleştirme çabalarınıza rağmen devam ediyorsa,
-Sıklıkla kabus görüyorsa,
-Daha küçük yaş dönemlerine ait özellikler artarak sürüyorsa (altına kaçırma, anneye aşırı bağlanma, emzik emmek isteme),
-Okul çağı çocuklarında dikkat ve konsantrasyonu sağlamada ciddi güçlük yaşanıyorsa,
-Ders başarısında düşme, okula gitmek istememe davranışında artma varsa,
-Hırçınlık, saldırganlık gibi tepkiler günlük hayatına zarar veriyorsa,
-İçine kapanmışsa, sessiz kalıyorsa ve duygusal herhangi bir tepki göstermeme devam ediyorsa,
-Bu konuyla ilgili konuşmaktan kaçınıyor ve hiçbir şey olmamış gibi davranıyorsa bir uzmandan yardım almak gerekebilir.
Ergenlik dönemindeki çocuğunuz için yardım almak istiyorsanız, bunu mutlaka onunla konuşmalı, uzmanla yapacağınız çalışmayı ortaklaşa yürütmelisiniz.
Birlikte sağlıklı ve huzurlu yarınlar yaşamak dileğiyle...
Psikolog Rümeysa Selma KORKUT
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuğuma Ölüm Kavramını Anlatıyorum" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Rümeysa Selma KORKUT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Rümeysa Selma KORKUT'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
