2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Bilişsel Çarpıtma/Düşünce Hataları
MAKALE #22147 © Yazan Uzm.Psk.Mehmet ARAS | Yayın Şubat 2021 | 1,564 Okuyucu
Bilişsel Çarpıtma Nedir?
Biliş, bilmenin ve akıl yürütmenin birçok yönünü içeren genel bir terimdir. Bilişsel çarpıtma dediğimiz şey bir düşünce hatasıdır.Yalnızca gözlemlemeye dayalı, mantıklı ve işlevsel olmayan fakat gerçek gibi kabul edilen, içeriği inanca dayalı olan ve kişiyi yenilgiye uğratan örüntüleri kapsayan düşünme hatalarıdır. Beck’in modelinde bu düşünme hataları bilişsel çarpıtmalar olarak adlandırılmakla birlikte, bilişsel işlemleme ya da düşünme çeşitleri hataları olarak da isimlendirilmektedir.
Beck’in bilişsel modeline göre, kişiler çocukluk evrelerinden itibaren öğrenme ile temel inançlar ve düşünceler geliştirirler. Bu inançlar ve düşünceler şema olarak isimlendirilmektedir. Yaşamının sonraki evrelerinde kişide mevcut olan bu şemalar ile uyumlu bir şekilde yaşanan olaylar diğer şemaları aktive hale getirerek, olumsuz olan otomatik düşüncelerin meydana çıkmasına yol açmaktadır. Otomatik düşünce, bireylerin karşılaştıkları durumlar ile ilişkili şekilde oluşan ‘‘bilişsel hatalar’’ aracılığı ile ortaya çıkmaktadır.
Fair’e göre bilişsel çarpıtma; bireyin hem kendisini hem de çevresini algılamasındaki gerçekdışı değerlendirmeleri ve otomatik düşünceleri kapsamaktadır. Bununla birlikte kişinin yaşadığı düşünsel, davranışsal ve duygusal problemleri de açıklamaktadır.
Bireylerin ruhsal sıkıntıları ve işlevsel olmayan inançları, yalnızca tecrübe ettikleri yaşantılardan kaynaklanmamaktadır. Kişilerin yaşadıkları olaylara yüklemiş oldukları anlamlar ve olaylara dair yaptıkları yorumlar da duygusal ve davranışsal reaksiyonlarını belirlemektedir. Düşünce hataları, iletişim problemlerinden ruhsal bozukluklara kadar ulaşan sorunlara aracılık eder.
Bilişsel Çarpıtma Türleri
Zihin Okuma
Zihin okuma; hem diğer kişilerin bizim hakkımızda ne düşündüğünü bildiğimize ya da bilmemiz gerektiğine dair inancı hem de bizim diğer kişiler hakkında ne düşündüğümüzün diğer kişiler tarafından bilindiğine ya da bilinmesi gerektiğine dair inancı kapsamaktadır. Örnek: Arkadaşınıza bir şey anlattığınızda o bu sırada telefonu ile ilgileniyorsa, o kişi tarafından sevilmediğinizi, adam yerine konulmadığınızı, sizinle vakit geçirmekten hoşlanmadığını düşünmeniz.
Felaketleştirme
Olması daha muhtemel sonuçları dikkate almadan gerçeği ve geleceği olumsuz şekilde öngörmektir. Örnek: ''Çok mutsuz olacağım veya işimi başarılı bir şekilde yapamayacağım'' şeklinde düşünmek.
Hep YA Da Hiç Tarzında Düşünmek
Kişinin süreklilik olmaksızın durumları hep ya da hiç tarzına indirgemesidir. Her çeşit yaşantının ve deneyimin iki uç bağlamda değerlendirilip yorumlanması söz konusudur. Örnek: ''Bu işi kusursuz yapamadığım için başarızım veya eşim beni yargılıyorsa beni hiç sevmiyordur'' şeklinde düşünmek.
Duygudan Sonuç Çıkarmak
Kişinin kendi düşüncesinin çok güçlü olduğuna inanarak, tersine kanıtlar olsa dahi bu kanıtları yok sayarak yalnızca öyle hissettiğinden dolayı bir şeyin doğruluğuna inanması durumudur. Örnek: ''Tedirgin hissediyorum kesin kötü bir şey olacak'' şeklinde düşünmek
Etiketleme
Gerçeğe daha uygun değerlendirmeler yapmayı tercih etmek yerine kişinin hem kendisine hem de diğerlerine yönelik etiketlemeler yapması ve genel olarak tüm durumu bu etiketlemeler niteliğinde değerlendirmesidir. Örnek: '' Bu işte başarısız oldum, beceriksizin tekiyim'' şeklinde düşünmek.
Zihinsel Filtreleme
Olayları ya da durumları bağlamından koparıp herhangi bir detaya odaklanarak, durumun belirgin olan diğer özelliklerini önemsememek ve bu sınırlı olan özellik bağlamında tüm yaşantının kavramsallaştırılmasıdır. Seçici soyutlama olarak da adlandırılmaktadır. Örnek: ''Sunumum genel olarak beğenildi ama bir tek o beğenmemiş, acaba nerede hata yaptım. Sunumumda bir eksik olmalı'' şeklinde düşünmek.
Aşırı Genelleme
Kişinin yalnızca birkaç örneği göz önüne alarak oluşturulan genel bir kurala inanmak ve negatif bir sonuca varmasıdır. Örnek: ''Sevgilim beni aldattı, erkeklerin hiçbirine güven olmaz'' şeklinde düşünmek.
Kişiselleştirme
Sıkıntı yaşayan kişiler sık olarak kendilerine ve ruhsal durumlarına aşırı odaklanmaktadır. Bu düşünme hatası, bireyin kendisi ile ilgili olmayan ya da kendisiyle çok nadir ilgili olan herhangi bir olayı kendisi ile ilişkili görmesi ve bu olayla ilgili olumsuz sonuçlardan kendisini sorumlu görmesidir. Örnek: ''Çocuğum bu sınavdan düşük not almış, demek ki onunla ilgilenememişim ben kötü bir anneyim'' şeklinde düşünmek.
-Meli, -Malı İfadeleri
Bu düşünce tarzına sahip kişilerde, diğer kişilerin nasıl davranması konusunda ve hayatın nasıl olması gerektiğiyle ilgili sert kuralları vardır. Kişi bu gerekli gördüğü kuralların olmaması durumunda gerçekleşecek kötü sonuçları çok abartmaktadır. Bu durum bir şeyin doğru yapılmasının yalnızca tek bir yolunun olduğuna inanılmasıdır. Örnek: ''Herkesi mutlu etmeliyim veya kimseyi kırmamalıyım'' şeklinde düşünmek.
Olumluyu Küçültme Ya Da Yok Sayma
Kişinin kendisini, başkalarını veya herhangi bir durumu değerlendirdiğinde, olumsuz olanı büyütmesi ya da olumlu olanı küçültmesi durumudur. Örnek: ''Sınavdan yük not almış olmam benim zeki olduğum anlamına gelmez'' şeklinde düşünmek.
Bilişsel Çarpıtmalar Nasıl Düzelir?
Pek çok kişi çoğu zaman bilişsel çarpıtmalar yapabilmektedir, fakat bu düşünce hataları sık yapıldığında ve duygu durumunuzu olumsuz etkileyip davranışlarınızı şekillendirmede rol oynamaya başladığında kesinlikle çözülmesi gereken bir sorun haline gelmektedir.
Evlilik yaşamından, iş yaşamına, sosyal ilişkilere, aile içi iletişime kadar hayatınızın pek çok alanında sizi olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle eğer bu düşünme hatalarını sık kullanmaktaysanız ve bu hatalar hayatınızın işlevselliğini olumsuz yönde etkilemeye başladıysa kesinlikle bilişsel davranışçı terapi alarak bunun üstesinden gelmelisiniz.

Kaynakça:

Ardanıç, P. (2017). ‘‘Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeğinin Türkiye Uyarlanması Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması’’. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Beck, A. T., & Freeman, A. (1990). Cognitive Therapy of Personality Disorders, USA: The Guildford Press.
Beck, J. S. (2016). Bilişsel Davranışçı Terapi: Temelleri ve Ötesi (Çev. Muzaffer Şahin ve Itır Tarı Cömert). Ankara: Nobel Yayınları.
Köroğlu, E. (2015). Psikiyatri Başvuru El Kitabı. Ankara: Hyb Yayınları.
Türkçapar, H. M. (2018). Bilişsel Davranışçı Terapi: Temel İlke ve Uygulama. İstanbul: Epsilon Yayınları.
Türküm, A. S. (2016). Akılcı Olmayan İnanç Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Kısaltma Çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(19), 41-47.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Bilişsel Çarpıtma/Düşünce Hataları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Mehmet ARAS'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Mehmet ARAS'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     3 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Mehmet ARAS Fotoğraf
Uzm.Psk.Mehmet ARAS
Diyarbakır (Online hizmet de veriyor)
Uzman Klinik Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi3 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Mehmet ARAS'ın Makaleleri
► Düşünce Hataları Psk.Merve EKŞİ
► Düşünce Hataları Psk.Nur GEZEK
► Kaygı Bozuklukları ve Düşünce Hataları Psk.Gülçin DÖNMEZ FİDAN
► Panik Atak ve Eşlik Eden Düşünce Hataları Psk.Gülçin DÖNMEZ FİDAN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Bilişsel Çarpıtma/Düşünce Hataları' başlığıyla benzeşen toplam 24 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Sosyal Fobi Mart 2021
► Yeme Bozuklukları Şubat 2021
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


00:32
Top