Okula Başlama ve Okula Uyum Süreci
Çocukların hayatındaki en büyük yenilik ve değişimlerden biri okula başlamaktır. Alıştığı ve kendini güvende hissettiği aile ortamı dışındaki bir ortama adım atarak okula başlayan bir çocuk, uyulması gereken yeni kurallar, yerine getirilmesi gereken yeni görevler, yeni arkadaşlar, farklı yaş grubundan birçok çocukla aynı ortamda bulunma, okul ve öğretmen kavramlarıyla da tanışmış olur. Tüm bunlar çocuğun hayatına kendiliğinden dâhil olur ve çocuk için uyumla hareket etme gerekliliğini doğurur.
Okul ortamı, çocukların alıştıkları aile ortamından farklı bir ortamdır. Bu da çocukta güvensizliğe, kaygı ve korkuya sebep olabilir. Okula ilk başladıklarında ağlama, etkinliklere katılmama, anne ya da babanın yanından ayrılmama, okula gitmek istememe gibi kendini güvende hissetmediklerine ilişkin davranışlar gösterebilirler. Güven duygusu çocuk için çok önemlidir. Çocuklar girdiği her ortamda kendini güvende hissetmek ister. Çocukların okula ilk başladığında, okulda tehlikelerle karşılaşma, okul içinde kaybolma, sınıfın kalabalık olmasından tedirgin olma, anne-babasının onu söylenilen saatte almaya gelip gelmeyeceği, okulda yalnız kalmaya dair korkuları olabilir. Bununla birlikte okulda bulunduğu zamanlarda evde neler olup bittiği, ailesinin onu özleyip özlemediği, oyuncaklarına bir şey olup olmayacağı, tuvaleti geldiği zaman ne yapacağı, arkadaş edinip edinemeyeceği vb. konulara dair kaygı da yaşayabilirler.
Bu dönemde yeni bir kardeşin doğumu, ameliyat, sünnet, ev ya da şehir değişikliği gibi çocuğun yaşantısında stres yaratan durumların gerçekleşmesi çocuğun okula uyumunu zorlaştıracaktır. Okula başlamak zaten çocuğun yaşamında yeterince önemlidir. Bu zamana başka bir önemli olayıda sıkıştırmamaya özen göstermek gerekir.
Okula başlama hem çocuk hem de anne-babalar için uyum sürecini temsil eder. Çocukların büyük bir kısmı uyum sürecini sağlıklı bir şekilde atlatırken bazı çocuklar için okula gitmek kaygıya yol açabilmektedir. Okula uyum sorunu yaşamayan çocuklar; arkadaşları ve öğretmeni ile birlikte güvene dayalı yakın ilişkiler kurabilmekte, akranları ile birlikte olma, işbirliği yapma, grup etkinliklerine katılma gibi pek çok kazanım elde etmektedir.
Çocukların okul ortamına alışma sürecinde etkili olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden en önemlileri; öğretmenler, anne-baba tutumları, okul olgunluğu, okulun fiziki yapısı, çevre koşulları vb. faktörlerdir. Bu faktörlerin etkisiyle bazı çocuklar okula kolay uyum sağlarken bazıları da uyum sorunları yaşarlar.
Öğretmenler, okula uyum sürecini kolaylaştıran faktörlerden biridir. Bu süreçte öğretmenin çocuk gelişimi ve uyum süreci ile ilgili bilgi sahibi olması ve çocukların bu sürece uyumunu kolaylaştırmak amacıyla okulun ilk ayını yeniliklere alışma ve yeni becerileri kazandırabilme olarak değerlendirmesi, her bir çocuk için bireysel özellikleri çerçevesinde gelişimsel açıdan uygun etkinliklere yer vermesi, çocuğun okula uyumunu sağlayacak destekleyici bir sınıf ortamını sağlaması, ailelerle işbirliği yapması gerekmektedir. Çocukların okula ve alıştıkları ev ortamından farklı olan okul ortamına onları hazırlayan özel etkinliklerin yer aldığı uyum haftası da çocuklar için önemli ve yararlıdır. Ayrıca içinde bulunduğumuz yeni dönemde, Koronavirüs sürecinin ardından yüz yüze eğitimin başlamasıyla birlikte tüm sınıf düzeyleri için öğretmen-çocuk ilişkisi okula uyumu kolaylaştırabilecek faktörlerden biridir. Öğrencilerle güvenli bağlanma temelinde kurulacak ilişkiler okulu sevme ve sürece aktif katılım açısından önem taşımaktadır.
Çocukların yaşamlarının ilk yıllarında, anne-babaların çocukları üzerindeki etkileri diğer kişilerden daha fazla olduğu için okula başlama ve okula uyum evresinde aileler kritik bir role sahiptir. Ebeveynlerin çocuklarına ve okul yaşantısına yönelik beklentileri, kendi okul yaşantılarından edindikleri tutum, kişilik yapıları, aile içi iletişimleri çocukların okula uyum süreci üzerinde zorlaştırıcı ya da kolaylaştırıcı bir etki yaratmaktadır.
Ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları da çocuğun okula uyum sürecinde etkilidir. Ceza, sertlik, denetim ve katı kuralları içeren otoriter ebeveyn tutumu, çocukların okula uyum düzeylerini olumsuz yönde etkiler. Çocuk merkezli bir yaklaşımın hâkim olduğu izin verici ebeveyn tutumunda ise kurallar ve sınırların esnek olması sebebiyle çocuklar, toplumsal kuralları benimsemekte oldukça zorlanırlar, bencil tavırlar sergileyebilirler. Okula uyumu zorlaştıran bir diğer tutum ise aşırı koruyucu tutumdur. Çocuklarından hiçbir talepte bulunmayan, çocuklarına sorumluluk vermeyen ve her işi kendileri halleden bu ebeveynler, çocukların özgüvensiz, bağımlı ve sorumluluk alma açısından gelişmemiş davranışlar sergilemesine sebep olurlar. Ebeveynlerin denetleyici ve aşırı koruyucu bir tutum göstermesi, çocuğun aileye ve ailenin de çocuğa aşırı bağımlı hale geldiği durumlar çocuğun okula uyumunu zorlaştırmaktadır. Anne ve babaların demokratik tutumları arttıkça çocukların okula uyum becerileri de artmaktadır. Demokratik tutumla yetişen çocuklar, kendine güvenen, düşüncesini rahatça ifade eden, yaratıcı, empati kuran, iyi ilişkiler geliştiren, sosyal anlamda uyumlu, işbirliği yapan, dışa dönük, sorumluluk alan çocuklar olur. Anne-baba tutumunun olumlu olması çocuklar üzerinde bıraktığı etkiler sayesinde okula uyum sürecini kolaylaştırırken, olumsuz tutumlar çocukların okula uyumunu kolaylaştıracak becerileri edinmesine fırsat tanımaz.
Çocukların daha önce okul öncesi eğitim kurumuna devam etmiş olması okula uyumu kolaylaştıran bir faktördür. Bu sebeple okul öncesi eğitimin tüm çağ nüfusu çocukları arasında yaygınlaştırılması önemlidir.
Okula uyumu etkileyen önemli bir diğer faktör ise okulların fiziksel şartlarının çocukları destekleyici olmasıdır. Çocukların yaşına uygun sıralar, tuvaletler, bahçeler, korunaklı binalar uyum için önemli unsurlardır.
Çocuğun okula başlama yaşının gelmesi, saymayı öğrenmiş olması, harfleri yazabiliyor olması, renkleri öğrenmiş olması okula hazır olduğunu göstermez. Okula başlama ve okula uyum süreci, birçok alanda bilgi ve beceriye sahip olmayı, bilişsel, sosyal ve duygusal açıdan yeterli olgunluğa erişmiş olmayı gerektirmektedir. Okula başlamadan önce çocuklardan, kendini ifade edebilecek ve iletişim kurabilecek seviyede anadilini kullanabilme, yaşına uygun yeterli kavram bilgisine sahip olma, dikkatini verebilme, farklılıkları ve benzerlikleri ayırt edebilme, el-göz koordinasyonunun yeterli olması, sorun çözme becerisine sahip olma, özgüven, öz bakım becerilerinin gelişmiş olması, istek ve ihtiyaçlarını uygun bir yer ve zamana kadar erteleyebilme, kurallara uyabilme, sorumluluk alabilme gibi özellikleri gerçekleştirmesi beklenir. Çocukların okula başlamaları ve okula uyumları onların ileriki eğitim yaşamını etkileyen önemli bir konudur.
Her çocuk okula başlama ve uyum sürecini kendi gelişim hızına göre yaşar. Okula uyum sorunları yaşandığında çocuğun yanında olmak ve desteklemek okul adaptasyonunu kolaylaştıracaktır. Okula uyum sorunu uzun süredir devam ediyorsa bir uzmandan yardım almak faydalı olacaktır.
Okul ortamı, çocukların alıştıkları aile ortamından farklı bir ortamdır. Bu da çocukta güvensizliğe, kaygı ve korkuya sebep olabilir. Okula ilk başladıklarında ağlama, etkinliklere katılmama, anne ya da babanın yanından ayrılmama, okula gitmek istememe gibi kendini güvende hissetmediklerine ilişkin davranışlar gösterebilirler. Güven duygusu çocuk için çok önemlidir. Çocuklar girdiği her ortamda kendini güvende hissetmek ister. Çocukların okula ilk başladığında, okulda tehlikelerle karşılaşma, okul içinde kaybolma, sınıfın kalabalık olmasından tedirgin olma, anne-babasının onu söylenilen saatte almaya gelip gelmeyeceği, okulda yalnız kalmaya dair korkuları olabilir. Bununla birlikte okulda bulunduğu zamanlarda evde neler olup bittiği, ailesinin onu özleyip özlemediği, oyuncaklarına bir şey olup olmayacağı, tuvaleti geldiği zaman ne yapacağı, arkadaş edinip edinemeyeceği vb. konulara dair kaygı da yaşayabilirler.
Bu dönemde yeni bir kardeşin doğumu, ameliyat, sünnet, ev ya da şehir değişikliği gibi çocuğun yaşantısında stres yaratan durumların gerçekleşmesi çocuğun okula uyumunu zorlaştıracaktır. Okula başlamak zaten çocuğun yaşamında yeterince önemlidir. Bu zamana başka bir önemli olayıda sıkıştırmamaya özen göstermek gerekir.
Okula başlama hem çocuk hem de anne-babalar için uyum sürecini temsil eder. Çocukların büyük bir kısmı uyum sürecini sağlıklı bir şekilde atlatırken bazı çocuklar için okula gitmek kaygıya yol açabilmektedir. Okula uyum sorunu yaşamayan çocuklar; arkadaşları ve öğretmeni ile birlikte güvene dayalı yakın ilişkiler kurabilmekte, akranları ile birlikte olma, işbirliği yapma, grup etkinliklerine katılma gibi pek çok kazanım elde etmektedir.
Çocukların okul ortamına alışma sürecinde etkili olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden en önemlileri; öğretmenler, anne-baba tutumları, okul olgunluğu, okulun fiziki yapısı, çevre koşulları vb. faktörlerdir. Bu faktörlerin etkisiyle bazı çocuklar okula kolay uyum sağlarken bazıları da uyum sorunları yaşarlar.
Öğretmenler, okula uyum sürecini kolaylaştıran faktörlerden biridir. Bu süreçte öğretmenin çocuk gelişimi ve uyum süreci ile ilgili bilgi sahibi olması ve çocukların bu sürece uyumunu kolaylaştırmak amacıyla okulun ilk ayını yeniliklere alışma ve yeni becerileri kazandırabilme olarak değerlendirmesi, her bir çocuk için bireysel özellikleri çerçevesinde gelişimsel açıdan uygun etkinliklere yer vermesi, çocuğun okula uyumunu sağlayacak destekleyici bir sınıf ortamını sağlaması, ailelerle işbirliği yapması gerekmektedir. Çocukların okula ve alıştıkları ev ortamından farklı olan okul ortamına onları hazırlayan özel etkinliklerin yer aldığı uyum haftası da çocuklar için önemli ve yararlıdır. Ayrıca içinde bulunduğumuz yeni dönemde, Koronavirüs sürecinin ardından yüz yüze eğitimin başlamasıyla birlikte tüm sınıf düzeyleri için öğretmen-çocuk ilişkisi okula uyumu kolaylaştırabilecek faktörlerden biridir. Öğrencilerle güvenli bağlanma temelinde kurulacak ilişkiler okulu sevme ve sürece aktif katılım açısından önem taşımaktadır.
Çocukların yaşamlarının ilk yıllarında, anne-babaların çocukları üzerindeki etkileri diğer kişilerden daha fazla olduğu için okula başlama ve okula uyum evresinde aileler kritik bir role sahiptir. Ebeveynlerin çocuklarına ve okul yaşantısına yönelik beklentileri, kendi okul yaşantılarından edindikleri tutum, kişilik yapıları, aile içi iletişimleri çocukların okula uyum süreci üzerinde zorlaştırıcı ya da kolaylaştırıcı bir etki yaratmaktadır.
Ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları da çocuğun okula uyum sürecinde etkilidir. Ceza, sertlik, denetim ve katı kuralları içeren otoriter ebeveyn tutumu, çocukların okula uyum düzeylerini olumsuz yönde etkiler. Çocuk merkezli bir yaklaşımın hâkim olduğu izin verici ebeveyn tutumunda ise kurallar ve sınırların esnek olması sebebiyle çocuklar, toplumsal kuralları benimsemekte oldukça zorlanırlar, bencil tavırlar sergileyebilirler. Okula uyumu zorlaştıran bir diğer tutum ise aşırı koruyucu tutumdur. Çocuklarından hiçbir talepte bulunmayan, çocuklarına sorumluluk vermeyen ve her işi kendileri halleden bu ebeveynler, çocukların özgüvensiz, bağımlı ve sorumluluk alma açısından gelişmemiş davranışlar sergilemesine sebep olurlar. Ebeveynlerin denetleyici ve aşırı koruyucu bir tutum göstermesi, çocuğun aileye ve ailenin de çocuğa aşırı bağımlı hale geldiği durumlar çocuğun okula uyumunu zorlaştırmaktadır. Anne ve babaların demokratik tutumları arttıkça çocukların okula uyum becerileri de artmaktadır. Demokratik tutumla yetişen çocuklar, kendine güvenen, düşüncesini rahatça ifade eden, yaratıcı, empati kuran, iyi ilişkiler geliştiren, sosyal anlamda uyumlu, işbirliği yapan, dışa dönük, sorumluluk alan çocuklar olur. Anne-baba tutumunun olumlu olması çocuklar üzerinde bıraktığı etkiler sayesinde okula uyum sürecini kolaylaştırırken, olumsuz tutumlar çocukların okula uyumunu kolaylaştıracak becerileri edinmesine fırsat tanımaz.
Çocukların daha önce okul öncesi eğitim kurumuna devam etmiş olması okula uyumu kolaylaştıran bir faktördür. Bu sebeple okul öncesi eğitimin tüm çağ nüfusu çocukları arasında yaygınlaştırılması önemlidir.
Okula uyumu etkileyen önemli bir diğer faktör ise okulların fiziksel şartlarının çocukları destekleyici olmasıdır. Çocukların yaşına uygun sıralar, tuvaletler, bahçeler, korunaklı binalar uyum için önemli unsurlardır.
Çocuğun okula başlama yaşının gelmesi, saymayı öğrenmiş olması, harfleri yazabiliyor olması, renkleri öğrenmiş olması okula hazır olduğunu göstermez. Okula başlama ve okula uyum süreci, birçok alanda bilgi ve beceriye sahip olmayı, bilişsel, sosyal ve duygusal açıdan yeterli olgunluğa erişmiş olmayı gerektirmektedir. Okula başlamadan önce çocuklardan, kendini ifade edebilecek ve iletişim kurabilecek seviyede anadilini kullanabilme, yaşına uygun yeterli kavram bilgisine sahip olma, dikkatini verebilme, farklılıkları ve benzerlikleri ayırt edebilme, el-göz koordinasyonunun yeterli olması, sorun çözme becerisine sahip olma, özgüven, öz bakım becerilerinin gelişmiş olması, istek ve ihtiyaçlarını uygun bir yer ve zamana kadar erteleyebilme, kurallara uyabilme, sorumluluk alabilme gibi özellikleri gerçekleştirmesi beklenir. Çocukların okula başlamaları ve okula uyumları onların ileriki eğitim yaşamını etkileyen önemli bir konudur.
Her çocuk okula başlama ve uyum sürecini kendi gelişim hızına göre yaşar. Okula uyum sorunları yaşandığında çocuğun yanında olmak ve desteklemek okul adaptasyonunu kolaylaştıracaktır. Okula uyum sorunu uzun süredir devam ediyorsa bir uzmandan yardım almak faydalı olacaktır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Okula Başlama ve Okula Uyum Süreci" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Dnş.Havva BAYAR'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
13 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
