İş ve İdarecilik (Yönetim) Psikolojisi
İş ve İdarecilik (Yönetim) Psikolojisi
İş her bir insanın hayıtında yer alan konularda biri olmaktadır. Öznel, ikincil veya isterse de dolaylı yolla olsun, yaşam için iş önem taşımaktadır. Nasıl olursa birileri bir işi üstlenerek yapmaktadır. İşlevselliğine göre işler birbirinden ayrılmaktadır. Yapılan işin kalitesi, iş ve idarecilik psikolojisinin normalliğine ve yapılan işe verilen öneme bağlı olmaktadır. İşin akışı idarecilik esaslarına bağlı kalmaktadır. İdarecilikte sorun olduğunda iş yaşamında da sorun zincir gibi birbirine bağlanmaktadır. Çözümler, sorunlu zincir halkasını bulmakla çözülebilmektedir. Harikulade yenilikler ve değişimler çıkan sorunların oluşturduğu psikolojik tesiri farklı bir boyuta getirmektedir. İş ve idarecilik psikolojini öğrenmek için öncelikle iş veya işlerin analizi yapılır, gözlem yaparak genel değerlendirme yapılır ve özellikleri belirlenir. Bunun esasında işin ve idarecilik psikolojisinin nasıl olduğu bilinebilir.
Olumlu iş yaşamı için etkili bir psikolojik yapıya sahip olmak gerekmektedir. Bazen dayanıklı psikolojik yapı sahip olmakta iş’ de kalıcı ve uzun süreli çalışmaya sebep olmaktadır. Yaşam için dengeyi yakalamak yetmediği gibi karşılaşılacak şeylerle nasıl baş edilebilme sorunları bazen çözememektedir. Psikolojik iyi oluş, insan hayatının özel ve öznel en önemli gerekçesidir. Başarıya da başarısızlığa da götüren yakalamadığımız psikolojik varoluşumuzdur.
Yapı ve değer bakımından iş insanı sıkabilmektedir. Bazen bunlar çözülmeyecek sorun haline gelebilmektedir. Bu durum çözülemedikçe kişiyi olumsuz psikolojik hal içinde daraltarak olumsuz bir yaşam biçimine sürükleyebilmektedir.
İş Psikolojisi
İş hayatında yaşanılacak mutlaka bir veya birkaç psikolojik halinin formalaşması kaçınılmaz bir gerçektir. İş yapıldıkça psikolojik etkiler insan hayatına etkilemektedir. Bazen kaçınılmaz geçeklerle yüzleşmek mümkündür. İş yapılışına ve ortamına göre oluşmaktadır. Her bir birey bu psikolojik algının oluşmasında etkili role sahiptir. İş de yaşanılanlar özel hayatta olan ilişkilere de tesir gücünü göstermektedir.
İş hayatındaki beklentiler: İş hayatında beklentiler çalışma arzularının oluşmasında ilkin faktör olduğunu açıkça söylemek mümkündür. Hevesler bile beklentilerden etkileşimli doğulmaktadır. Beklentileri iyi analize ederek, sentezleye bilen kimseler iş ve özel hayatında iyi bir psikolojik halin kazanması olası bir gerçektir. Beklentileri orantılı bir şekilde yöneten kimse, riskleri de değerlendirmede ve psikolojik iyi oluşumu yakalayabilmektedir. Beklentiler bize nedenlerde verebilmektedir. Dikkate almak gerekir ki, ilintili ve ilintisiz beklentiler başkalarına da etkisi bulunmaktadır. Prensipler doğru seçildiğinde beklentilerde kendine yön seçmektedir. İyi bir psikoloji, iş hayatındaki beklentilerle baş edebilmeyle örtüşebilmektedir.
İş hedefleri: Hedefleme, iş gücünün artması ve işin devamlığı bakımından önemlidir. Hedeflerin sonu işin planlanmasına bağlı olmaktadır. Doğru hedefler seçilmesi, iş yükünü yapabilen insanlar göre ayırt edilmesi gerekmektedir. Her bir bireyin yapabileceği hedefler seçip, uygun görev dağılımı yapılması gerekmektedir.
Kariyer planlanması: Kariyer, yaşamın ve işin umut verici yönlerinden biri olarak görebiliriz. Kariyer planlanması her bir insanın yaşamında yer alacak konulardan biridir. Kariyer planlaması ister gerçekleşsin isterse de gerçekleşmesin. Bu insan hayatında devamlı devam eden proses gibidir. Planlama ise ‘iş açısından’ yaşamın devamlı takipçisidir. Yaşam stili değiştikçe ve faklı psikolojik düşüncelere sahip oldukça planlama yönü de değişikliklere uğramaktadır. Planlamalar değişiklikleri ve yeni planlamaları ortaya çıkarabilir. Bu işe uyum açısından önemli hedefleme olarak görebiliriz. ‘İnanç planlamaları’ bu konudan hariç olduğunu söyleyebiliriz.
Riskler: Yaşamın her noktasından risklerle karşılaşmamız olasıdır. Risklerle baş edebilmemiz, iyi bir psikolojik halimizin olmasını gerektirmektedir. Bu yaşamın her yönüyle baş edebilmek için böyledir. Bazı riskler kaçınılmazdır. Def edebilmek ise riskleri iyi değerlendirebilmek ve öngörü ile riskleri önceden belirlemek yoluyla en aza indirmekle geçebiliriz. İş, hayat, aile, ortam, uyum vs. riskleri barındırmaktadır. Kontrol edilebilir sistem kurmak, riskleri sayı bakımından azaltmaya ve yeni olası risklerle baş etmede kişinin kurguladığı psikolojik başarıya bağlı olmaktadır.
Günlük yaşam psikolojisi: Günlük yaşam iş ve idarecilik psikolojinde önemli yerde bulunmaktadır. Gün içinde yaşananlar, psikolojik olarak insanları etkilemektedir. Bu etkilenme düzeyi bazen bir an, bazen, bir gün bazen de daha uzun sürebilen etkilenmeni ortaya çıkarabilir. Kişisel ve toplumsal açıdan günlük yaşam, birçok sorunların anahtarı olabilmektedir. Çözümsüz kalan bazı sorunların bir kısım payı günlük yaşam psikolojinden etkilenmektedir.
Beklenmedik riskler: Riskler iş yaşamında kaçınılmaz gerçekler olmaktadır. Riskin kapsamına bakılmayarak, tehlike, endişe, korku vs. gibi karşılaşılacak durumlar ortaya çıkarabilmektedir. Beklenmedik riskler ortaya çıktığında ise durumlar daha zor ve karmaşık hale gelebilmektedir. Beklenmedik riskleri def etmek için öngörü sahibi olmak gerekmektedir. Doğru değerlendirmeler ve tahminler riskleri azaltabilmektedir.
İdarecilik Psikolojisi
İdarecilik işlevsellik açısından birçok yönden bölünmektedir. Bu bölünme toplumsal ve bireysel idarecilik açısından değerlendirildiğinde psikolojik yönelimlerin farklılaştığını ve birbirine yakınlaştıkça ne kadar uzaklaştığını psikolojik açıdan değerlendirebiliriz. Zorlukların idarecilikte önemli bir yer aldığını da söyleyebiliriz. Sorunlarla nasıl baş edilebileceğini de idarecilik psikolojisi iyi bilen ve riskleri değerlendiren kimseler daha iyi başarabilmektedir. Sistemin her bir üyesi bir-birini iyi tanıması ve ayrı-ayrı her bir ferdin sorunlarla baş edebilme potansiyellerini bilmesi gerekmektedir. Bunun esasında diğerlerine yaklaşımlar uygulaması gerekmektedir.
Bağımsız idarecilikte sorunları iyi tanımlama ön plandadır. Yönlendirme kabiliyetini ve bunu uygun bir şekilde yapması gerekebilmektedir. Karşılaşılan durumlar bazen zincir gibi birbirine bağlı olabilir. Bazen bunun tam tersi olabilir. Bağımsız idarecilik tanımlama, yönlendirme ve ayırt edebilme yönünden çok hassas noktalardan ibarettir.
Kararlar: Kararlar işi kolaylaştıran-zorlaştıran, kalıcılığını-yok olma noktalarının belirleyici unsurdur. İyi kararlar sağlam psikolojiyle verilebilir. Sağlam psikolojiyle verilen kararlar riskleri azaltır ve idarecilik usulünü kolaylaştırır. İş gerginliğini az’ a doğru indirgemiş olur.
Risklerin değerlendirilmesi: Riskler önceden de belirdiğimiz gibi önemli ve kaçınılmaz olabilir. Riskleri değerlendirmek ise bu sorunların ana kaynağını bulmaya ve sorunları gidermeye giden en iyi yollardan biri olarak görülmektedir. Psikolojik rahatlığın kazanılması risklerin değerlendirilmesi ile ilintili olmaktadır. Riskler ne kadar iyi değerlendirilirse karşılaşılacak olumsuz durumlardan kaçınma bir o kadar artmış olur. Bunun için idarecilik prensibinde risklerin analizi öncelik taşır. Değerlendirmeler iyi oldukça iş gücünün normalleştiği ve psikolojik sağlamlığın bir o kadar arttığını görebiliriz. Bunu da unutmamak gerekir ki, psikolojik sağlamlık tek neden bağlı olarak gelişmemektedir. Mutlu yaşam için insanlar çaba göstermekte veya buna yakın bir halin kazanılması için çalışmaktadır.
Yapılacak bir sonraki eylemler: Önden belirlenen birçok şey iş yükünü azaltmış olur. Bazen de gerginliği azaltır. İyi idarecilik, yapılacak bir sonraki eylemelerle ortaya konulur. Bir sonrakilerin etki düzeyi psikolojik halin oluşmasını sağlamış olur. Bu genel yaşam için böyledir. Kısa planlanmış eylemler geçici olmaktadır. Kalıcılığı etki düzeyine göre değişiklik göstermektedir. Eylemler işin ve idareciliğin püf noktasıdır. Bir işin uzmanlığı püf noktaları bilme ve eylemleri bir sonrakiyle bağlaştırmaya bağlı olmaktadır.
İşçilerin yönelimleri ve ortak iş prensipti: Yönelimler iş görebilme ve verimlilik açısından dikkatli yaklaşılmalıdır. Yönelimler hem fertleri hem de tüm ilişki iş biçemini etkilemektedir. Yönelimlere idarecilikte sağlam bir psikolojiyle yaklaşılmadığında ortak iş prensibini de iyi olmayan yöne götürdüğünü söyleyebiliriz. İster tek ister ortak iş olsun, işe yönelimler düzgün seçilmeli ve sorunların aradan kaldırılmasına çalışılmalıdır.
Doğru kararlara yönelen adımların planlanması: Doğruya yönelen ve gerçekten de yönelimin doğru olduğu adımlar planlandığında psikolojik iyi oluşunda gerçekleşe bilme olasılığı artmaktadır. Adımlar planlandığında karara yönelen adımlarında uygun bir şekilde devam ediciliği görülebilir. Mümkün oldukça seçimler ve planlar istikrarlı ve değerlendirilmiş olarak atılsın.
Hedeflenemeyen adımlar: Yaşamın bazen belirsiz yüzüyle karşılaşa bilmek mümkündür. Bazen bu durumlar ne hesaplanabilir nede önceden değerlendirilebilir. Bu durumlar oldukça temkinli karşılanmalıdır. Kendisini aşmış kişiler çoğu durumda hedeflenmeyen adımları iyice aşabilmektedir. Bu noktaya gelen kişiler iyi bir psikolojiye sahip olması mutlaktır. Aksi durumda yaşam rolünde zor anlar ve çözümsüzler peş-peşe bağlanarak halka kurarak gidebilir. Hedeflenemeyen durumlar, karşılaşılan ve kaçınılmaz sonuçlar ortaya çıkarabilir. Mümkün kadar olası karşılayıp, geçmek lazım gelebiliyor. Bazen iyi bir yardıma ihtiyaç duyulabilir. Kısaca, her şey önceden tahmin etmek mümkün olmadığı gibi psikolojik halimizi de sabit tutmak zor olabiliyor.
İş ve İdarecilik Psikolojisinin Yapısı
İşin psikolojik yapısı
Bireylerin psikolojik yapısı
İdarecilerin psikolojik yapısı
İşletmenin psikolojik yapısı
Politik sistemin psikolojik yapısı
Piyasanın psikolojik yapısı
Gelişimin psikolojik yapısı
Yaklaşımların psikolojik yapısı
Varsayımlara olan yaklaşımların psikolojik yapısı
İşletme sahiplerinin psikolojik yapısı
Hedeflerin psikolojik yapısı
Döngüsel yaklaşımların psikolojik yapısı
Teorik yaklaşımların psikolojik yapısı
Pratik yapmanın psikolojik yapısı
Riskleri değerlendirmeye olan yaklaşımların psikolojik yapısı
Toplumsal ve kültürel tutumların psikolojik yapısı
Özgürlük değerlerin psikolojik yapısı
Değer vermenin psikolojik yapısı
Tanımlama ve yorumlamanın psikolojik yapısı
Ayırt ediciliğin psikolojik yapısı
Bilgi birikimin psikolojik yapısı
Psikolog ve Psikolojik Danışmanların iş ortamlarında uygulayacağı birçok testler mevcuttur. Bu testler kişilik, zeka, algı, ilgi, klinik vs. şeklinde olabilir. Belirlenen test uygulanır. Bir iş ortamının belirlenmesi için özelliklerine bakılarak, bu işe uygun testler oluşturulur. Bu testler, normal ve anormal kişileri ve işi yapmaya uygunluğunu belirleyebilir.
Başvurular
Adler, A. (2018). İnsanı tanıma sanatı. (F. Dikmen, Dü., & E. Günsel, Çev.) Ankara: Tutku Yayınevi.
Akdur, S., & Batıgün, A. D. (2017, Haziran). Mizah tarzları ile kişilik özellikleri, kişilerarası ilişki tarzları ve psikolojik sağlık arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Yazıları, 20(39), 1-10.
Aktaş, K. (2015). Genel Anlamda Kariyer ve Kariyer Sorunları . Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi. İnönü Üniversitesi.
Aslan, M. (2014). Yönetim ve Organizasyon Ders Notları. Harran Üniversitesi.
Aydıner Boylu, A., & Paçacıoğlu, B. (2016). Yaşam kalitesi ve göstergesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(15), 137-150.
Berk, Ö. S., & Özkul, H. (2014). Duyum ve algı psikolojisi (No-bel matbaacılık b.). (S. Bulduk, Dü.) İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Berliner, D. (1987 a). Simple views of effective teaching and a simple. (D. C. Berliner, & B. V. Rosenshine, Dü) New York: Random House.
Bessel, A. v. (2019). Beden kayıt tutar the body keeps the score. (N. C. Maral, Çev.) Ankara: Nobel Yaşam.
Beyhan. (2012). Eğitim gelişim ve değişim 1. (A. M. Sünbül, Dü.) Konya: Eğitim Yayınevi.
(9 Nisan 2018).Beyne Dair Hafıza, Öğrenme ve Zekâ Gibi Başlıca Soru İşaretlerinin Cevabı: Nöroplastisite. BİLİM. eksisozluk. https://seyler.eksisozluk.com/beyne-dair-hafiza-ogrenme-ve-zeka-gibi-baslica-soru-isaretlerinin-cevabi-noroplastisite adresinden alındı
Brown, S., & Lent, R. A. (1996). Social cognitive framework for career choice counseling. Career Development Quarterly(44), 354–366.
Büyükgöze Kavas, A. (2011). Testing a model of career indecision among university students based on social cognitive career theory. Ankara, Turkey: Unpublished Doctoral Dissertation, Middle East Technical University. doi:10.1.1.633.4299
Dwelshauvers, G. (2016). Genel psikoloji 2 (Melisa Matbaası b.). (Ş. Gözsüz, Dü., & M. H. Ergül, Çev.) İstanbul: Olympia Yayınları.
Freud, S. (2015). Günlük yaşamın psikopatolojisi (2 Basım Ayrıntı matbaası b.). (F. Dikmen, Dü., & H. Can, Çev.) Ankara: Tutku Yayınevi.
Freud, S. (2018). Bilinçaltı (BASKI- CİLT. BİL OFSET, ANKARA b.). (A. N. YILMAZ, Çev.) Eskişehir: Dorlion yayınları.
Goldstein, E. B. (2013). Bilişsel psikoloji. (O. Gündüz, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Gregory, R. (1974). Concepts and mechanisms of perception. London: Duckworth.
Güngör, U. (2016). Kariyer Yönetimi: Bir Güvenlik Kuruluşunda Sistem Modellemesi. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimsel Enstitüsü.
Güvenç, B. (2013). İnsan ve kültür (13 Baskı boyut matbaacılık b.). İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Hackett, G., & Byars, A. M. (1996). Social cognitive theory and the career development of African American women. The Career Development Quarterly, 44(4), 322.
Jung, C. G. (2008). İnsan ruhuna yöneliş / Bilinçaltı ve işlevsel yapısı (Baskı 6-cı / Önsöz Basım ve Yayıncılık b.). (E. Büyükinal, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
Kağıtçıbaşı, Ç., & Cemalcılar, Z. (2018). Dünden bugüne insan ve insanlar sosyal psikolojiye giriş (21 b.). İstanbul: Evrim Yayınevi.
Kılıçaslan, A. (2021, 03 06). Eşitlik – Adalet – Yaşam kalitesi.
Le Bon, G. (2016). Kitleler Psikolojisi (Melisa-matbaası b.). (A. Çalışkanlar, Çev.) İstanbul: Olympia Yayınları.
Özakkaş, T., & Çorak, A. (2014). Bilişsel Davranışçı Yaklaşımın Kökenleri ve Uygulaması (birinci baskı: Ocak 2018. Acar matbaacılık prom. ve yayın b.). (T. Özakkaş, Dü.) İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim yayınları:245.
Özen, Y. (2011). Kişisel sorumluluk bağlamında kariyer seçimini etkileyen sosyal psikolojik faktörler. Eğitim ve insani bilimler dergisi(2), 81-96.
Özyürek, R. (2015). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı kuramdan uygulamaya (sosyal-bilişsel yaklaşımlar (2 b.). (B. Yeşilyaprak, Dü.) Ankara: Pegam Akademi.
Polat, F. B., & Özdemir, Y. (2021). Yeni Kariyer Yaklaşımlarına Güncel Bir Bakış: Kaleydoskop Kariyer Modeli. İş ve İnsan Dergisi ǀ The Journal of Human and Work, 107-121.
Sarkhanov, N. (2019). Psikolojik Düşünce. Ankara: Nobel Bilimsel .
Singer, M. G. (1990). Human Resources Management. Boston: Puns. Kent. Publ. Comp.
Sullivan, H. S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York: Norton.
Taylı, A. (2016). Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim ( kişilerarası ilişkiler ve iletişimde duygusal zeka 10). (A. Kaya, Dü.) Ankara: Pegam Akademi.
Uğur, A. (2008). İnsan Kaynakları Yönetimi ( 2 b.). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Uzun, C. (2008). Kişilerarası ilişkiler, öfke, benlik algısı ve anksiyete. Ankara, Türkiye: https://tez.yok.gov.tr/.
Ünal, A. (2004). İnsan Kaynakları Yönetiminde Kariyer Yönetimi, Planlaması, Geliştirilmesi Ve Bir Uygulama. . İnönü sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim Ve Organizasyon Bilim Dalı.
Yörükan, T. (2017). Alfred Adler sosyal roller ve kişilik (5 b.). İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür yayınları.
Nijat Sarkahnov/ Nicat Sarxanov
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İş ve İdarecilik (Yönetim) Psikolojisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.Nijat SARKHANOV'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.Nijat SARKHANOV'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
152 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
