Dişi Köpeklerde Üreme Problemleri
Abortus, Anomaliler, İstenmeyen Gebelik, Yalancı Gebelik, Kısırlık
Dişi Köpeklerde Abortus
Normal bir gebelik sırasında çeşitli nedenlere bağlı olarak yavrunun vaktinden önce uterus dışına çıkmasına yavru atma yani abortus denilir. Erken doğum olaylarını yavru atma olarak değerlendirmemek gerekir çünkü erken doğum olaylarında yavrunun yaşama şansı vardır. Ancak yavru atma olaylarında yavrunun ölümü ve sonra atılması söz konusu olduğundan yavrunun yaşama olasılığı yoktur. Uterus içinde ölen yavru vücut tarafından yabancı cisim gibi değerlendirilir ve dışarı atılır.
Yavru atma herhangi bir nedenle gebeliğin ilk dönemlerinde olabileceği gibi daha ileri dönemlerde de şekillenebilir. Bu nedenle de "şu dönemde yavru atma olayları olur" gibi bir sınırlama yapmak mümkün değildir. Bazen yavru atmaların farkına varılmayabilir ve hayvanın hamile kalmadığı düşünülür. özellikle gebeliğin tam olarak tanısının konulamadığı erken devrelerde şekillenen abortus olaylarını belirlemek genellikle atılan yavruların anne tarafından yenilmesi nedeniyle mümkün olmayabilir. Bazende hamileliğin erken dönemlerinde yavruların herhangi bir nedenle ölümü halinde yavru vücut tarafından rezorbe edilebilir ve herhangi bir belirti görülemeyebilir. İleri hamilelik durumlarında rezorbsiyon güçtür ve genellikle abort şekillenir.
Abortusları oluşum nedenlerine göre ;
Enfeksiyöz yavru atmalar,
Enfeksiyöz olmayan yavru atmalar olarak gruplandırılabiliriz.
Enfeksiyöz yavru atmalar;
Hamile köpeklerde her hangi bir hastalığın etkisi ile şekillenen sistemik bozukluğa bağlı olabileceği gibi uterusta şekillenen enfeksiyona bağlı olarakta gelişebilir.
Köpeklerde Salmonella, E.coli, Cmphylobacter, Toxoplasma gondi ve Brucella canis gibi bakteriyel veya Dıstemper, Parainfluensa gibi viral enfeksiyonlar yavru atmaya neden olabilirler.
Yüksek beden ısısı, anemi ve dehidrasyon ile seyreden ve genel durumun bozulduğu sistemik hastalıklar sırasında da yavru atmalar şekillenebilir.
Enfeksiyöz olmayan yavru atmalar;
Bu tür yavru atmaların belirgin bir sebebi yoktur. Yaralanma, sert darbe, düşme vb. bir nedene bağlı olarak yavrunun ölmesi, bazende uterustaki bir anomalinin varlığına bağlı olarak yavru gelişiminin durması nedeniyle abortus şekillenebilir. Ayrıca hormonal yetersizlikler, diabetes mellitus gibi endokrin sistemle ilgili bozukluklar, vitamin yetersizlikleri ve beslenme bozukluklarına bağlı olarakta abortuslar görülebilir.
Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde iştahsızlık, kusma, beden ısısında artma, durgunluk ve abdominal kontraksiyonlar görülmesi abortustan şüphe edilmesine neden olur. Abortuslar da elbetteki en belirgin semptom ölü yavrunun görülmesidir. Ayrıca vajinal akıntıda önemli bir bulgudur.
Böyle bir durumda vakit kaybetmeden veteriner hekiminize gitmelisiniz ve gebeliğin gelişimi hakkında bilgi almalısınız. Bu amaçla yapılacak ultrasonografik bakılar hem yavru hemde annedeki gelişim ve bozukluklar hakkında daha kesin bilgi verebilir. Yavru atma şüphesi olan köpeklerde uterustaki yavruların canlı olduğu tespit edildikten sonra hareketler kısıtlanarak gebeliğin devamına çalışılabilir ve zorunlu olmadıkça medikal bir tedaviden kaçınılmalıdır.
Eğer yavru atıldı ise uterusun pyometra veya mumufiye yavru yönünden muayeneleri yapılmalı ve gerekli tedaviler uygulanmalıdır. Uterus içinde atılamayan mumifiye yavruların varlığı gibi bir durum söz konusu ise operatif müdahale gerekebilir. Eğer gebe kalması istenmiyorsa uterus tamamen alınabilir. Ancak tekrar yavru almak isteniyorsa enfeksiyona bağlı bir problem olup olmadığı tespit edilmeli ve tedavisi yapılmalıdır aksi halde tekrarlayan abortuslar kaçınılmaz olabilir.
Brucella ve Toxoplazma gibi bir durumun varlığının tespiti ancak serolojik testler ile yapılabilir. Böyle bir durum tespit edildi ise özellikle Brucella varlığında tekrar çiftleştirmekten özellikle kaçınılmalıdır.
Dişi Köpeklerde Anomaliler
Uterus Dışı Gebelik;
Döllenmiş yumurtanın çeşitli nedenlerle uterusa ulaşamayarak başka bir yerde gelişmesine uterus dışı gebelik denilir. Köpeklerde oldukça nadir görülür.
Uterus dışı gebelik yerleşim yerine göre 3 şekilde olabilir.
Ovarium gebeliği
Oviduct gebeliği
Abdominal gebelik (Karın boşluğu)
Ovarium ve oviduct gebeliği köpeklerde pek gözlenen anomalilerden değildir. Ancak abdominal gebelik görülebilir. Abdominal gebelik ya döllenmiş yumurtanın döl kanalına giremeyip karın boşluğuna düşmesi veya uterusta meydana gelen bir yırtıktan karın boşluğuna düşmesi gibi iki şekilde meydana gelebilir. Abdominal gebelikde, döllenmiş yumurta karın boşluğunda plasenta oluşturarak gelişmeye devam eder. Bu gelişim hiç bir zaman tam bir yavru gelişimi şeklinde olup doğum ile sonuçlanmaz. ---cög---unlukla belli bir gelişimden sonra yavru ölür veya mumifiye olur.
Uterus dışı gebeliğin teşhisi çok zordur. Annede meydana gelen belirtiler veya karın boşluğunun tesadüfen açılması ile görülebilir.
Mola;
Gebeliğin erken dönemlerinde embriyonun ölmesi ancak yavru zarlarının gelişmeye devam etmesi sonucu oluşan içi sıvı dolu kitlelere mola denilir. Genellikle yavrulardan biri gelişirken diğeri gelişemeyerek mola halinde gözlenir. Tespit edilmesi oldukça güçtür. Ancak doğum sırasında dikkat edilirse görülebilir.
Tespit edildikten sonra operatif olarak alınması mümkündür.
Yavru Rezorbsiyonu;
Gebeliğin ilk dönemlerinde yavrunun ölmesi ve vücudun bu dokuları emmesi ile şekillenen ve nadir görülen bir olaydır. Hiç farkedilemeyebileceği gibi iyi takip edilen periyotlarda kızgınlıklar arasındaki sürenin uzaması ile fark edilebilir.
Mumifikasyon;
Yavru zarları ve yavru yumuşak doku sıvılarının emilmesi sonucu yavrunun sert deri ile kaplanmış iskelet halini almasıdır.
Beslenme yetersizliği, hormonal yetersizlik ve trauma nedeniyle oluşabilir. Teşhisi ultrasonografik bakı ile ve bazen cüssesi küçük hayvanlarda elle muayene ile yapılabilir. Bu gibi durumlarda genellikle abortus şekillenir. Ayrıca tespit edildikten sonra operatif olarak alınabileceği gibi hormon uygulanarak suni doğum ile yavrunun atılması da gerçekleştirilebilir.
Maserasyon;
Uterusta ölen yavrunun yumuşak dokularının sulu kahverengi bir kitle halini alması ve yavru iskelet kemiklerinin yumuşayarak birbirinden ayrılmasıdır. Bu erime nedeniyle uterusta iltihabik bir yapı meydana gelir.
Annede; sürekli bir sancı, kilo kaybı ve vulvadan gelen zamanla irinli bir hal alan koyu renkli akıntı görülür.
Total olarak uterusun alınması tedavinin en iyi yöntemidir.
Dişi Köpeklerde İstenmeyen Gebelik
İstenmeyen gebelikler oldukça sık görülen bir durumdur. Tabiki köpeğinizin kontrolünüz dışında çiftleşmesi bir takım problemler yaratabilir. Bu problemlerin başında da farklı ırklarla çiftleşme gelir. Ayrıca doğacak yavrulara bakamayacak veya sahiplendiremeyecek durumda da olabilirsiniz.
Böyle bir duruma düşmemek için alınabilecek en iyi önlem köpeğinizin oestrus döneminde çok dikkatli olmak ve onun erkek köpeklerle bir araya gelmesini engellemektir. Bu dönemde göstereceğiniz bir dakikalık dalgınlık bile köpeğinizin çiftleşmesi için yeterli bir süredir.
İstenmeyen gebeliği önlemenin yöntemlerini sıralayacak olursak;
östrus döneminin hormon kullanılarak bastırılması
Kısırlaştırma
İstenmeyen çiftleşme gerçekleşti ise hormon kullanılarak yavru oluşumunun önüne geçilmesi
Köpeğinizin çiftleştiğini gördüğünüzde eğer onun hamile kalmasını önlemek istiyorsanız vakit geçirmeden veteriner hekiminize baş vurmalısınız. üç gün ara ile yapılacak hormon uygulaması ile bu sorun büyük ölçüde çözümlenebilir. Ancak bu konu da dikkat etmeniz gereken önemli unsur zamandır. çiftleşmeden sonraki 3 gün içinde yapılan uygulamalarda başarı şansı yüksektir. Hormon uygulamalarında amaç döllenmiş yumurtanın uterus\'a yerleşmesini yani implantasyon denilen bağlanmayı önlemektir.
İstenmeyen gebeliklerde uygulanabilecek diğer bir yöntem ise operatif olarak yavrunun alınmasıdır. Operasyon ile sadece yavru alınabileceği gibi tüm uterus ve yumurtalıklar alınarak bir kez daha köpeğinizin istenmeyen bir gebelik yaşamasını tamamen önlemiş olabilirsiniz. Bu yöntem veteriner hekimler tarafından daha çok önerilmektedir.
Uzun süreli hormon tedavisi ile oestrusun ertelenmesi veya bastırılması bir takım problemlere sebep olabilmektedir. Bu sebepler arasında en sık görüleni rahim iltihaplarıdır. Bunun dışında vajina ve rektum prolapsusu, meme tümörü, yumurtalıklarda kist ve atrofi sayılabilir.
Dişi Köpeklerde Yalancı (Hayali) Gebelik
Kızgınlık dönemi sonrasında çiftleşme olsun veya olmasın gebelik belirtilerinin görülmesi ile ortaya çıkan duruma yalancı gebelik denir. Tüm hayvanlarda görülebilir ancak sıklıkla köpeklerde gözlenmiştir ve genel olarak sebebin hormonlar ve psişik faktörler olduğu kabul edilmektedir.
Yalancı gebelikte görülen belirtiler;
Karın ---sıs---er ve gerginleşir.
İştah artar.
Memelerde büyüme ve süt birikimi olabilir.
Oyuncaklara olan ilgisi normal zamanlara göre çok artmıştır ve oyuncaklarını devamlı sağa sola taşıma eğilimindedir. ---cög---u zaman aynen normal doğumda olduğu gibi doğum hazırlıkları bile yapabilir. Bu dönemde yumurtalıklarda ve uterus dokusunda da hormonların etkisi ile de---gıs---imler olmaktadır.
üst üste bir kaç kızgınlık sonrası yaşanan yalancı gebelik olaylarında rahim iltihabı meydana gelme riski oldukça fazladır.
Yalancı hamilelikte en büyük sorunlardan birisi memelerde süt birikimidir. Bu nedenle yapılacak ilk iş sütün geriletilmesine yönelik bir tedavi olmalıdır. Memelerde ki sütün sağılması meme bezlerini aktive edeceğinden bundan kaçınılmalıdır. Ayrıca uygulanacak hormon tedavilerinin sakıncalarınıda göz önünde tutmalısınız. Bu konuda mutlaka veteriner hekiminizden yardım almalısınız.
Unutmayın. Yalancı hamilelik genelde tekrarlayan bir sorundur. Bu tür bir sorunun önüne geçmenin en radikal çözümü kısırlaştırma yapmaktır.
Dişi Köpeklerde Kısırlık
Dişi köpeklerde çeşitli nedenlere bağlı olarak hamile kalamama ve yavru alamama haline kısırlık denir. Dişi üreme sistemi veya doğuma kadar olan normal evrelerin herhangi bir aşamasında meydana gelebilecek her türlü bozukluk kısırlığa neden olabileceği gibi doğmasal veya edinsel olarak gelişen pek çok yapısal bozukluk da aynı şekilde kısırlık sebebi olabilir.
Dişi köpeklerdeki kısırlık geçici veya kalıcı olabilir. Bazen hamile kalmış ve doğum yapmış bir dişide edinsel nedenlere bağlı olarak daha sonra oluşan kısırlık görülebileceği gibi doğmasal anomaliler nedeniyle de kısırlık görülebilir.
Sonradan oluşan kısırlıkların tedavi ile giderilme olasılığına karşın doğmasal olan kısırlıkların giderilmesi pek mümkün değildir.
Dişi köpeğe bağlı kısırlık nedenleri çok çeşitlidir. çiftleşmeye engel olan her türlü neden kısırlık sebebi olabilir. Bu nedenle kısırlık sebeplerini aşağıdaki gibi gruplandırabiliriz;
Dişi genital organlarında yapısal bozukluklar
Dişi genital organlarında işlevsel bozukluklar
Hastalıklar
Beslenme ve çevresel faktörler
Dişi genital organlarında yapısal bozukluklar;
Doğmasal veya edinsel olarak şekillenebilir. Bu bozukluklar anatomik olarak dişi genital organlarında gelişmiş arazlardır ve genital organlarda normal yapının bozulmasına bağlı olarak fonksiyonel bozukluklar da gelişmiştir.
Dişi köpeklerde infertiliteye neden olabilen ancak nadir görülen kalıcı hymen ve tek kornu olması gibi doğmasal anomalilerde de yavru almak çok ender görülebilir.
Ancak vulvanın stenozu veya perivulvar dermatitis gibi edinsel bir neden ise uygun bir tedavi ile giderilebilir ve yavru alınabilir.
Dişi köpeklerde nadir olarak görülen hermaphroidismus (intersex = çift cinsiyet) yalancı intersex veya gerçek intersex şeklinde görülebilir. Gerçek intersex vakalarında hem testisler hemde ovaryumlar gelişmiştir. Yalancı intersex olgularında ise yavru iken dişi görüntüsü olan köpeğin erişkinliğe geçtiği dönemde clitorisin büyüyerek gelişmesi ve erkek özelliklerinin görülmesi söz konusudur. Operatif olarak ve hormonal tedavi ile tek cinsiyetli hale getirilebilir ancak yavru almak pek mümkün değildir.
Vulva, vestibulum ve vajinadaki daralmalar ve yapışmalar, tümörler, uterus ile ovaryum arasında ge---cıs---i sağlayan ovidukt?da ve uterusta tıkanmalar, vajina tabanında hiperplaziler, uterusun prolapsusu, vajina prolapsusu gibi nedenlerle de infertilite şekillenebilir. Uterus tümörleri genellikle kötü huylu değildir ve yaşlı köpeklerde görülme olasılığı daha yüksektir. ---cög---unlukla genital kanalda kanamaya ve pyometraya neden olabilirler.
Veneral tümör olarak tanımlanan vajina tümörleri çiftleşme ile kolay bulaşabildiğinden sık görülür ve hızlı bir gelişim ile büyüyerek vajinajı tamamen kaplayabileceği gibi vulvadan dışarı da taşabilir.
Kemoterapi ve operatif tedavilerle olumlu sonuçlar alınabilir.
Ovariumdaki gelişim bozuklukları nedeniyle ovaryumların birinin veya her ikisinin olmaması yada ovaryumların gelişmemesi gibi anomalilerde kısırlığa neden olabilir. Ancak ovarium kistleri dişi köpeklerde kısırlığın en sık görülen nedenleri arasında sayılabilir.
Ovariumda seksüel siklus esnasında normal olarak gelişen corpus luteumun hormonal nedenlere bağlı olarak kalıcı hale geçmesi ve kistik bir yapı kazanması sık görülen kısırlık nedenlerinden biridir.
Dişi genital organlarında işlevsel bozukluklar;
---cög---unlukla kalıcı olmayan ve uygun tedavilerle yavru alma olasılığı yüksek olan fonksiyonel bozukluklardır. Ancak ovariumla ilgili anomalilere bağlı olarak geliştiklerinde kalıcı bir infertiliteye de neden olabilirler. örneğin ovariumların olmamasına bağlı olarak yumurta üretiminin yokluğu kalıcı bir infertilite nedenidir.
östrusun olmaması, düzensizliği, kısa sürmesi gibi seksüel siklus ile alakalı bozukluklar infertilite nedenleri arasında önemli bir yer tutar. Dişi köpeğin erginliğe geç erişmesi ve buna bağlı olarak östrusun görülmemesi nedeniyle geçici infertilite yaşanabileceği gibi hipotriodizm, çift cinsiyet, hormon uygulamaları, ovaryumun gelişmemiş olması ve kalıtım gibi nedenlerle östrus hiç görülemeyebilir ve kalıcı infertilite şekillenebilir. Dişi köpeğin beslenmesi de östrus siklusunda etkindir. örneğin obez veya kaşektik köpeklerde siklusun düzensiz görülmesi mümkündür.
Köpeklerde normal östrus görülmesine karşın bu siklusta ovulasyonun şekillenmeme durumuda söz konusudur. Bu durumda erkek köpekle çiftleşme isteği olabilir ancak yavru alınamaz. Ayrıca "sakin kızgınlık" olarak adlandırılan durumda dişi köpekte ovulasyon ve normal bir oestrus siklusu olmasına karşın kanama görülmeyebilir. Bu durum çiftleşme için uygun günün tespit edilmesinde güçlük yaratabilir. Bu vakalarda dişi ve erkek köpek bir arada uzun süreli tutularak çiftleştirme yapılabilir ve yavru alınabilir.
Ovaryumdaki yapısal bozukluklar, özelliklede kistik ovaryum nedeniyle ovulasyonun olmaması ve bu nedenle infertilite köpeklerde sık görülür. Dış genital organlarda normal östrus belirtileri görülebilir.Yani vulva ve vaginada kızarıklık, ödem ve akıntı vardır. Dişide çiftleşme isteği görülür ancak çiftleşme gerçekleşse bile yavru alınamaz. Operatif olarak kistlerin uzaklaştırılması olasıdır ancak en radikal tedavi şekli ovaryumların tamamen alınmasıdır.
Vulva, vagina ve uterustaki her türlü yapısal de---gıs---iklik çiftleşmeye engel olacağından direkt olarak kısırlık nedenleri olarak sayılabilir. Uygun bir tedavi ile giderilebilirler ve yavru almak mümkün olabilir.
Genital Hastalıklar;
Genital hastalıklar genital kanalı etkileyerek infertiliteye neden olabilirler. Ancak genellikle medikal tedavilere cevap verirler ve uzun süreli uygun tedaviler sonrasında yavru almak mümkün olabilir.
Enfeksiyöz karakterli vulvitis, vajinitis, metritis gibi hastalıklar infertiliteye neden olabileceği gibi uterusun kistik hyperplazisi, herpes virus enfeksiyonları ve brucella canis enfeksiyonları nedeniyle de kısırlık oluşabilir. Brucella ve herpes virus enfeksiyonlarında fötal ölüm ve abortuslar nedeniyle kısırlık söz konusudur. Normal bir çiftleşme ve sonrasında hamilelik gelişmesine rağmen uterusta yavrunun ölümü nedeniyle düşük şekillenir.
Yine uterus mukozasında enfeksiyonlara bağlı olarak meydana gelen hasarlar nedeniyle yavrunun implante olamaması ve düşük gerçekleşmesi de kısırlığa neden olan faktörlerden biridir.
Beslenme ve çevresel faktörler;
Dişilerin fertilite yeteneğini etkileyen nedenlerden biridir. Yeterli düzeyde protein alamayan dişilerde çifleşme isteği zayıftır.
Aşırı beslenme ve fazla kilolarda dişilerde fertiliteyi olumsuz etkileyebilir.Aşırı kilolu dişilerde ovulasyon yeteneği düşük olabilir. Buna karşın östrus belirtileri görülmeye başlanıldığında enerji düzeyinin artırılması ovulasyon yeteneğinin yani yumurta sayısının artmasına neden olacağından faydalıdır.
Aşırı kilonun olduğu kadar ileri derecede zayıflığında kısırlığa neden olduğu bir gerçektir. Yeterli yumurtlamanın olmaması , iskelet ve kas sisteminde zayıflık gibi nedenlerle çiftleşme olamayacağı gibi yavru almakta oldukça güçtür.
Bazı dişiler görünürde hiç bir neden olmadığı halde erkek köpeği kabul etmeyebilir. Bu durum sadece o erkek köpek ile ilgili olabileceğinden başka bir erkek seçmek durumun çözümü için faydalıdır.
Ayrıca dişiler kendi ortamlarında daha rahat olacağından mekan de---gıs---ikliği gibi bir nedenle çitleşmeyebilirler.
Aşırı soğuk ve ışığın yetersiz olduğu bir ortamda barınan dişilerde ovaryumun yetersiz uyarım alması nedeniyle ovulasyon yeteneği zayıflar ve düzensiz östruslar şekillenebilir. Ortam düzeltilerek şartlar uygun hale getirildiğinde sorun ortadan kalkabilir.
Tüm bu nedenler yanında unutulmamalıdır ki metabolizmanın yaşlanma ile beraber yavaşlaması söz konusudur ve tüm bedensel fonksiyonlarda olduğu gibi seksüel siklusta da azalma olacağından ileri yaşlarda yavru alma olasılığı daha düşük olacaktır.
Dişi Köpeklerde Abortus
Normal bir gebelik sırasında çeşitli nedenlere bağlı olarak yavrunun vaktinden önce uterus dışına çıkmasına yavru atma yani abortus denilir. Erken doğum olaylarını yavru atma olarak değerlendirmemek gerekir çünkü erken doğum olaylarında yavrunun yaşama şansı vardır. Ancak yavru atma olaylarında yavrunun ölümü ve sonra atılması söz konusu olduğundan yavrunun yaşama olasılığı yoktur. Uterus içinde ölen yavru vücut tarafından yabancı cisim gibi değerlendirilir ve dışarı atılır.
Yavru atma herhangi bir nedenle gebeliğin ilk dönemlerinde olabileceği gibi daha ileri dönemlerde de şekillenebilir. Bu nedenle de "şu dönemde yavru atma olayları olur" gibi bir sınırlama yapmak mümkün değildir. Bazen yavru atmaların farkına varılmayabilir ve hayvanın hamile kalmadığı düşünülür. özellikle gebeliğin tam olarak tanısının konulamadığı erken devrelerde şekillenen abortus olaylarını belirlemek genellikle atılan yavruların anne tarafından yenilmesi nedeniyle mümkün olmayabilir. Bazende hamileliğin erken dönemlerinde yavruların herhangi bir nedenle ölümü halinde yavru vücut tarafından rezorbe edilebilir ve herhangi bir belirti görülemeyebilir. İleri hamilelik durumlarında rezorbsiyon güçtür ve genellikle abort şekillenir.
Abortusları oluşum nedenlerine göre ;
Enfeksiyöz yavru atmalar,
Enfeksiyöz olmayan yavru atmalar olarak gruplandırılabiliriz.
Enfeksiyöz yavru atmalar;
Hamile köpeklerde her hangi bir hastalığın etkisi ile şekillenen sistemik bozukluğa bağlı olabileceği gibi uterusta şekillenen enfeksiyona bağlı olarakta gelişebilir.
Köpeklerde Salmonella, E.coli, Cmphylobacter, Toxoplasma gondi ve Brucella canis gibi bakteriyel veya Dıstemper, Parainfluensa gibi viral enfeksiyonlar yavru atmaya neden olabilirler.
Yüksek beden ısısı, anemi ve dehidrasyon ile seyreden ve genel durumun bozulduğu sistemik hastalıklar sırasında da yavru atmalar şekillenebilir.
Enfeksiyöz olmayan yavru atmalar;
Bu tür yavru atmaların belirgin bir sebebi yoktur. Yaralanma, sert darbe, düşme vb. bir nedene bağlı olarak yavrunun ölmesi, bazende uterustaki bir anomalinin varlığına bağlı olarak yavru gelişiminin durması nedeniyle abortus şekillenebilir. Ayrıca hormonal yetersizlikler, diabetes mellitus gibi endokrin sistemle ilgili bozukluklar, vitamin yetersizlikleri ve beslenme bozukluklarına bağlı olarakta abortuslar görülebilir.
Gebeliğin ilerleyen dönemlerinde iştahsızlık, kusma, beden ısısında artma, durgunluk ve abdominal kontraksiyonlar görülmesi abortustan şüphe edilmesine neden olur. Abortuslar da elbetteki en belirgin semptom ölü yavrunun görülmesidir. Ayrıca vajinal akıntıda önemli bir bulgudur.
Böyle bir durumda vakit kaybetmeden veteriner hekiminize gitmelisiniz ve gebeliğin gelişimi hakkında bilgi almalısınız. Bu amaçla yapılacak ultrasonografik bakılar hem yavru hemde annedeki gelişim ve bozukluklar hakkında daha kesin bilgi verebilir. Yavru atma şüphesi olan köpeklerde uterustaki yavruların canlı olduğu tespit edildikten sonra hareketler kısıtlanarak gebeliğin devamına çalışılabilir ve zorunlu olmadıkça medikal bir tedaviden kaçınılmalıdır.
Eğer yavru atıldı ise uterusun pyometra veya mumufiye yavru yönünden muayeneleri yapılmalı ve gerekli tedaviler uygulanmalıdır. Uterus içinde atılamayan mumifiye yavruların varlığı gibi bir durum söz konusu ise operatif müdahale gerekebilir. Eğer gebe kalması istenmiyorsa uterus tamamen alınabilir. Ancak tekrar yavru almak isteniyorsa enfeksiyona bağlı bir problem olup olmadığı tespit edilmeli ve tedavisi yapılmalıdır aksi halde tekrarlayan abortuslar kaçınılmaz olabilir.
Brucella ve Toxoplazma gibi bir durumun varlığının tespiti ancak serolojik testler ile yapılabilir. Böyle bir durum tespit edildi ise özellikle Brucella varlığında tekrar çiftleştirmekten özellikle kaçınılmalıdır.
Dişi Köpeklerde Anomaliler
Uterus Dışı Gebelik;
Döllenmiş yumurtanın çeşitli nedenlerle uterusa ulaşamayarak başka bir yerde gelişmesine uterus dışı gebelik denilir. Köpeklerde oldukça nadir görülür.
Uterus dışı gebelik yerleşim yerine göre 3 şekilde olabilir.
Ovarium gebeliği
Oviduct gebeliği
Abdominal gebelik (Karın boşluğu)
Ovarium ve oviduct gebeliği köpeklerde pek gözlenen anomalilerden değildir. Ancak abdominal gebelik görülebilir. Abdominal gebelik ya döllenmiş yumurtanın döl kanalına giremeyip karın boşluğuna düşmesi veya uterusta meydana gelen bir yırtıktan karın boşluğuna düşmesi gibi iki şekilde meydana gelebilir. Abdominal gebelikde, döllenmiş yumurta karın boşluğunda plasenta oluşturarak gelişmeye devam eder. Bu gelişim hiç bir zaman tam bir yavru gelişimi şeklinde olup doğum ile sonuçlanmaz. ---cög---unlukla belli bir gelişimden sonra yavru ölür veya mumifiye olur.
Uterus dışı gebeliğin teşhisi çok zordur. Annede meydana gelen belirtiler veya karın boşluğunun tesadüfen açılması ile görülebilir.
Mola;
Gebeliğin erken dönemlerinde embriyonun ölmesi ancak yavru zarlarının gelişmeye devam etmesi sonucu oluşan içi sıvı dolu kitlelere mola denilir. Genellikle yavrulardan biri gelişirken diğeri gelişemeyerek mola halinde gözlenir. Tespit edilmesi oldukça güçtür. Ancak doğum sırasında dikkat edilirse görülebilir.
Tespit edildikten sonra operatif olarak alınması mümkündür.
Yavru Rezorbsiyonu;
Gebeliğin ilk dönemlerinde yavrunun ölmesi ve vücudun bu dokuları emmesi ile şekillenen ve nadir görülen bir olaydır. Hiç farkedilemeyebileceği gibi iyi takip edilen periyotlarda kızgınlıklar arasındaki sürenin uzaması ile fark edilebilir.
Mumifikasyon;
Yavru zarları ve yavru yumuşak doku sıvılarının emilmesi sonucu yavrunun sert deri ile kaplanmış iskelet halini almasıdır.
Beslenme yetersizliği, hormonal yetersizlik ve trauma nedeniyle oluşabilir. Teşhisi ultrasonografik bakı ile ve bazen cüssesi küçük hayvanlarda elle muayene ile yapılabilir. Bu gibi durumlarda genellikle abortus şekillenir. Ayrıca tespit edildikten sonra operatif olarak alınabileceği gibi hormon uygulanarak suni doğum ile yavrunun atılması da gerçekleştirilebilir.
Maserasyon;
Uterusta ölen yavrunun yumuşak dokularının sulu kahverengi bir kitle halini alması ve yavru iskelet kemiklerinin yumuşayarak birbirinden ayrılmasıdır. Bu erime nedeniyle uterusta iltihabik bir yapı meydana gelir.
Annede; sürekli bir sancı, kilo kaybı ve vulvadan gelen zamanla irinli bir hal alan koyu renkli akıntı görülür.
Total olarak uterusun alınması tedavinin en iyi yöntemidir.
Dişi Köpeklerde İstenmeyen Gebelik
İstenmeyen gebelikler oldukça sık görülen bir durumdur. Tabiki köpeğinizin kontrolünüz dışında çiftleşmesi bir takım problemler yaratabilir. Bu problemlerin başında da farklı ırklarla çiftleşme gelir. Ayrıca doğacak yavrulara bakamayacak veya sahiplendiremeyecek durumda da olabilirsiniz.
Böyle bir duruma düşmemek için alınabilecek en iyi önlem köpeğinizin oestrus döneminde çok dikkatli olmak ve onun erkek köpeklerle bir araya gelmesini engellemektir. Bu dönemde göstereceğiniz bir dakikalık dalgınlık bile köpeğinizin çiftleşmesi için yeterli bir süredir.
İstenmeyen gebeliği önlemenin yöntemlerini sıralayacak olursak;
östrus döneminin hormon kullanılarak bastırılması
Kısırlaştırma
İstenmeyen çiftleşme gerçekleşti ise hormon kullanılarak yavru oluşumunun önüne geçilmesi
Köpeğinizin çiftleştiğini gördüğünüzde eğer onun hamile kalmasını önlemek istiyorsanız vakit geçirmeden veteriner hekiminize baş vurmalısınız. üç gün ara ile yapılacak hormon uygulaması ile bu sorun büyük ölçüde çözümlenebilir. Ancak bu konu da dikkat etmeniz gereken önemli unsur zamandır. çiftleşmeden sonraki 3 gün içinde yapılan uygulamalarda başarı şansı yüksektir. Hormon uygulamalarında amaç döllenmiş yumurtanın uterus\'a yerleşmesini yani implantasyon denilen bağlanmayı önlemektir.
İstenmeyen gebeliklerde uygulanabilecek diğer bir yöntem ise operatif olarak yavrunun alınmasıdır. Operasyon ile sadece yavru alınabileceği gibi tüm uterus ve yumurtalıklar alınarak bir kez daha köpeğinizin istenmeyen bir gebelik yaşamasını tamamen önlemiş olabilirsiniz. Bu yöntem veteriner hekimler tarafından daha çok önerilmektedir.
Uzun süreli hormon tedavisi ile oestrusun ertelenmesi veya bastırılması bir takım problemlere sebep olabilmektedir. Bu sebepler arasında en sık görüleni rahim iltihaplarıdır. Bunun dışında vajina ve rektum prolapsusu, meme tümörü, yumurtalıklarda kist ve atrofi sayılabilir.
Dişi Köpeklerde Yalancı (Hayali) Gebelik
Kızgınlık dönemi sonrasında çiftleşme olsun veya olmasın gebelik belirtilerinin görülmesi ile ortaya çıkan duruma yalancı gebelik denir. Tüm hayvanlarda görülebilir ancak sıklıkla köpeklerde gözlenmiştir ve genel olarak sebebin hormonlar ve psişik faktörler olduğu kabul edilmektedir.
Yalancı gebelikte görülen belirtiler;
Karın ---sıs---er ve gerginleşir.
İştah artar.
Memelerde büyüme ve süt birikimi olabilir.
Oyuncaklara olan ilgisi normal zamanlara göre çok artmıştır ve oyuncaklarını devamlı sağa sola taşıma eğilimindedir. ---cög---u zaman aynen normal doğumda olduğu gibi doğum hazırlıkları bile yapabilir. Bu dönemde yumurtalıklarda ve uterus dokusunda da hormonların etkisi ile de---gıs---imler olmaktadır.
üst üste bir kaç kızgınlık sonrası yaşanan yalancı gebelik olaylarında rahim iltihabı meydana gelme riski oldukça fazladır.
Yalancı hamilelikte en büyük sorunlardan birisi memelerde süt birikimidir. Bu nedenle yapılacak ilk iş sütün geriletilmesine yönelik bir tedavi olmalıdır. Memelerde ki sütün sağılması meme bezlerini aktive edeceğinden bundan kaçınılmalıdır. Ayrıca uygulanacak hormon tedavilerinin sakıncalarınıda göz önünde tutmalısınız. Bu konuda mutlaka veteriner hekiminizden yardım almalısınız.
Unutmayın. Yalancı hamilelik genelde tekrarlayan bir sorundur. Bu tür bir sorunun önüne geçmenin en radikal çözümü kısırlaştırma yapmaktır.
Dişi Köpeklerde Kısırlık
Dişi köpeklerde çeşitli nedenlere bağlı olarak hamile kalamama ve yavru alamama haline kısırlık denir. Dişi üreme sistemi veya doğuma kadar olan normal evrelerin herhangi bir aşamasında meydana gelebilecek her türlü bozukluk kısırlığa neden olabileceği gibi doğmasal veya edinsel olarak gelişen pek çok yapısal bozukluk da aynı şekilde kısırlık sebebi olabilir.
Dişi köpeklerdeki kısırlık geçici veya kalıcı olabilir. Bazen hamile kalmış ve doğum yapmış bir dişide edinsel nedenlere bağlı olarak daha sonra oluşan kısırlık görülebileceği gibi doğmasal anomaliler nedeniyle de kısırlık görülebilir.
Sonradan oluşan kısırlıkların tedavi ile giderilme olasılığına karşın doğmasal olan kısırlıkların giderilmesi pek mümkün değildir.
Dişi köpeğe bağlı kısırlık nedenleri çok çeşitlidir. çiftleşmeye engel olan her türlü neden kısırlık sebebi olabilir. Bu nedenle kısırlık sebeplerini aşağıdaki gibi gruplandırabiliriz;
Dişi genital organlarında yapısal bozukluklar
Dişi genital organlarında işlevsel bozukluklar
Hastalıklar
Beslenme ve çevresel faktörler
Dişi genital organlarında yapısal bozukluklar;
Doğmasal veya edinsel olarak şekillenebilir. Bu bozukluklar anatomik olarak dişi genital organlarında gelişmiş arazlardır ve genital organlarda normal yapının bozulmasına bağlı olarak fonksiyonel bozukluklar da gelişmiştir.
Dişi köpeklerde infertiliteye neden olabilen ancak nadir görülen kalıcı hymen ve tek kornu olması gibi doğmasal anomalilerde de yavru almak çok ender görülebilir.
Ancak vulvanın stenozu veya perivulvar dermatitis gibi edinsel bir neden ise uygun bir tedavi ile giderilebilir ve yavru alınabilir.
Dişi köpeklerde nadir olarak görülen hermaphroidismus (intersex = çift cinsiyet) yalancı intersex veya gerçek intersex şeklinde görülebilir. Gerçek intersex vakalarında hem testisler hemde ovaryumlar gelişmiştir. Yalancı intersex olgularında ise yavru iken dişi görüntüsü olan köpeğin erişkinliğe geçtiği dönemde clitorisin büyüyerek gelişmesi ve erkek özelliklerinin görülmesi söz konusudur. Operatif olarak ve hormonal tedavi ile tek cinsiyetli hale getirilebilir ancak yavru almak pek mümkün değildir.
Vulva, vestibulum ve vajinadaki daralmalar ve yapışmalar, tümörler, uterus ile ovaryum arasında ge---cıs---i sağlayan ovidukt?da ve uterusta tıkanmalar, vajina tabanında hiperplaziler, uterusun prolapsusu, vajina prolapsusu gibi nedenlerle de infertilite şekillenebilir. Uterus tümörleri genellikle kötü huylu değildir ve yaşlı köpeklerde görülme olasılığı daha yüksektir. ---cög---unlukla genital kanalda kanamaya ve pyometraya neden olabilirler.
Veneral tümör olarak tanımlanan vajina tümörleri çiftleşme ile kolay bulaşabildiğinden sık görülür ve hızlı bir gelişim ile büyüyerek vajinajı tamamen kaplayabileceği gibi vulvadan dışarı da taşabilir.
Kemoterapi ve operatif tedavilerle olumlu sonuçlar alınabilir.
Ovariumdaki gelişim bozuklukları nedeniyle ovaryumların birinin veya her ikisinin olmaması yada ovaryumların gelişmemesi gibi anomalilerde kısırlığa neden olabilir. Ancak ovarium kistleri dişi köpeklerde kısırlığın en sık görülen nedenleri arasında sayılabilir.
Ovariumda seksüel siklus esnasında normal olarak gelişen corpus luteumun hormonal nedenlere bağlı olarak kalıcı hale geçmesi ve kistik bir yapı kazanması sık görülen kısırlık nedenlerinden biridir.
Dişi genital organlarında işlevsel bozukluklar;
---cög---unlukla kalıcı olmayan ve uygun tedavilerle yavru alma olasılığı yüksek olan fonksiyonel bozukluklardır. Ancak ovariumla ilgili anomalilere bağlı olarak geliştiklerinde kalıcı bir infertiliteye de neden olabilirler. örneğin ovariumların olmamasına bağlı olarak yumurta üretiminin yokluğu kalıcı bir infertilite nedenidir.
östrusun olmaması, düzensizliği, kısa sürmesi gibi seksüel siklus ile alakalı bozukluklar infertilite nedenleri arasında önemli bir yer tutar. Dişi köpeğin erginliğe geç erişmesi ve buna bağlı olarak östrusun görülmemesi nedeniyle geçici infertilite yaşanabileceği gibi hipotriodizm, çift cinsiyet, hormon uygulamaları, ovaryumun gelişmemiş olması ve kalıtım gibi nedenlerle östrus hiç görülemeyebilir ve kalıcı infertilite şekillenebilir. Dişi köpeğin beslenmesi de östrus siklusunda etkindir. örneğin obez veya kaşektik köpeklerde siklusun düzensiz görülmesi mümkündür.
Köpeklerde normal östrus görülmesine karşın bu siklusta ovulasyonun şekillenmeme durumuda söz konusudur. Bu durumda erkek köpekle çiftleşme isteği olabilir ancak yavru alınamaz. Ayrıca "sakin kızgınlık" olarak adlandırılan durumda dişi köpekte ovulasyon ve normal bir oestrus siklusu olmasına karşın kanama görülmeyebilir. Bu durum çiftleşme için uygun günün tespit edilmesinde güçlük yaratabilir. Bu vakalarda dişi ve erkek köpek bir arada uzun süreli tutularak çiftleştirme yapılabilir ve yavru alınabilir.
Ovaryumdaki yapısal bozukluklar, özelliklede kistik ovaryum nedeniyle ovulasyonun olmaması ve bu nedenle infertilite köpeklerde sık görülür. Dış genital organlarda normal östrus belirtileri görülebilir.Yani vulva ve vaginada kızarıklık, ödem ve akıntı vardır. Dişide çiftleşme isteği görülür ancak çiftleşme gerçekleşse bile yavru alınamaz. Operatif olarak kistlerin uzaklaştırılması olasıdır ancak en radikal tedavi şekli ovaryumların tamamen alınmasıdır.
Vulva, vagina ve uterustaki her türlü yapısal de---gıs---iklik çiftleşmeye engel olacağından direkt olarak kısırlık nedenleri olarak sayılabilir. Uygun bir tedavi ile giderilebilirler ve yavru almak mümkün olabilir.
Genital Hastalıklar;
Genital hastalıklar genital kanalı etkileyerek infertiliteye neden olabilirler. Ancak genellikle medikal tedavilere cevap verirler ve uzun süreli uygun tedaviler sonrasında yavru almak mümkün olabilir.
Enfeksiyöz karakterli vulvitis, vajinitis, metritis gibi hastalıklar infertiliteye neden olabileceği gibi uterusun kistik hyperplazisi, herpes virus enfeksiyonları ve brucella canis enfeksiyonları nedeniyle de kısırlık oluşabilir. Brucella ve herpes virus enfeksiyonlarında fötal ölüm ve abortuslar nedeniyle kısırlık söz konusudur. Normal bir çiftleşme ve sonrasında hamilelik gelişmesine rağmen uterusta yavrunun ölümü nedeniyle düşük şekillenir.
Yine uterus mukozasında enfeksiyonlara bağlı olarak meydana gelen hasarlar nedeniyle yavrunun implante olamaması ve düşük gerçekleşmesi de kısırlığa neden olan faktörlerden biridir.
Beslenme ve çevresel faktörler;
Dişilerin fertilite yeteneğini etkileyen nedenlerden biridir. Yeterli düzeyde protein alamayan dişilerde çifleşme isteği zayıftır.
Aşırı beslenme ve fazla kilolarda dişilerde fertiliteyi olumsuz etkileyebilir.Aşırı kilolu dişilerde ovulasyon yeteneği düşük olabilir. Buna karşın östrus belirtileri görülmeye başlanıldığında enerji düzeyinin artırılması ovulasyon yeteneğinin yani yumurta sayısının artmasına neden olacağından faydalıdır.
Aşırı kilonun olduğu kadar ileri derecede zayıflığında kısırlığa neden olduğu bir gerçektir. Yeterli yumurtlamanın olmaması , iskelet ve kas sisteminde zayıflık gibi nedenlerle çiftleşme olamayacağı gibi yavru almakta oldukça güçtür.
Bazı dişiler görünürde hiç bir neden olmadığı halde erkek köpeği kabul etmeyebilir. Bu durum sadece o erkek köpek ile ilgili olabileceğinden başka bir erkek seçmek durumun çözümü için faydalıdır.
Ayrıca dişiler kendi ortamlarında daha rahat olacağından mekan de---gıs---ikliği gibi bir nedenle çitleşmeyebilirler.
Aşırı soğuk ve ışığın yetersiz olduğu bir ortamda barınan dişilerde ovaryumun yetersiz uyarım alması nedeniyle ovulasyon yeteneği zayıflar ve düzensiz östruslar şekillenebilir. Ortam düzeltilerek şartlar uygun hale getirildiğinde sorun ortadan kalkabilir.
Tüm bu nedenler yanında unutulmamalıdır ki metabolizmanın yaşlanma ile beraber yavaşlaması söz konusudur ve tüm bedensel fonksiyonlarda olduğu gibi seksüel siklusta da azalma olacağından ileri yaşlarda yavru alma olasılığı daha düşük olacaktır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dişi Köpeklerde Üreme Problemleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vet.Hek.Dr.Serhat TORUN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Vet.Hek.Dr.Serhat TORUN'un izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
dişi köpek, köpeklerde üreme, köpekte abortus, köpekte kürtaj, köpekte gebelik, köpekte hamilelik, köpek gebelikleri, köpekte yalancı gebelik, köpekte kısırlık, kısır köpek, köpek üremesi, köpek çiftleşmesi, yavru rezorbsiyonu, mumifikasyon, maserasyon
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
