İstismarcı İlişkilerin Bireyler Üzerindeki Travmatik Etkileri
İstismarcı ilişki nedir? İstismar türleri nelerdir? Travma Sonrası İlişki Sendorumu nedir, neden olur? Daha önceki ilişkilerimiz gelecekte olabilecek ilişkilerimizi olumlu ya da olumsuz etkiler mi?
Birçok insan yaşamı boyunca olaylarla başa çıkmada zorlandığı deneyimler yaşar. Bu deneyimler zaman zaman yaşamın dönüm noktalarında yer alarak, sonraki olaylara da şekil verirler. Burada karşımıza psikolojik travma terimi çıkmaktadır. Beklenmedik bir şekilde gerçekleşen, bireyin deneyimlediği stresle başa çıkmada zihinsel kapasitesinin yetersiz kaldığı psikolojik kriz anına psikolojik travma denilmektedir. Yetişkinlerde istismarcı ilişki; fiziksel, cinsel ,duygusal ve psikolojik, zihinsel veya maddi istismar gibi her türlü istismarın ciddi bir yakın ilişki( eş/sevgili) bağlamında ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır. İlgili literatürde yapılan tanımlardan hareketle, flört şiddeti ya da romantik ilişkilerde yaşanan istismar bireyin partnerine yönelik zarar verici davranışlarının tümünü içermektedir.
Tablo 1. İstismar türleri ve belirtiler
Fiziksel
İstismar Cinsel
İstismar Duygusal İstismar Psikolojik
İstismar Maddi
İstismar
Vurmak
Tokat atmak
Tekme atmak
İtmek, çekmek
Boğmak vb.
Mağdurun faili tarafından istemediği cinsel davranışlara maruz kalmasını kapsar. Empati eksikliği
Nazik görünerek etiketlemek
Küçük düşürücü şakalar
Emirler yağdırmak
Ayrılmayla tehdit etmek
Partneri kontrol etmeye çalışmak
Küçük düşürme
Mobbing / Zorbalık
Kurbanı suçlama
Gözdağı verme
Nefret söylemi
Manipülasyon
Takipçilik
İlişkisel saldırganlık
Zihin kontrolü Şahsı maddi kazancı yüzünden sömürme
Banka hesaplarına el koyma,
Finansal gücünden
faydalanma
Maddi kazancına el koyma, engelleme
Romantik ilişkilerde istismarın meydana gelmesini etkileyebilecek faktörler:
• Partnerlerin anne- baba tutumları (Partnerlerin ebeveynlerinin baskıcı, otoriter vb. olumsuz anne-baba tutumlarına sahip olması)
• Partnerlerin düşük sosyoekonomik düzeye sahip olması ve buna bağlı olarak bireylerde meydana gelen stres
• Toplum tarafından oluşturulan cinsiyet rolleri
• Partnerlerin benlik saygısı, kişinin kendisini nasıl değerlendirdiği
• Erken çocukluk deneyimleri
• Yaşamsal tecrübeler
Bu etkenler romantik ilişkilerinde istismar davranışlarının ortaya çıkmasında önemli rol oynayabilmektedir.
Birey istismarcı bir ilişki içinde travma tecrübesi yaşamış ise ( örneğin partneri bir yetişkini farklı yollarda istismar etmişse), bu bireyin sürdürdüğü diğer yakın ilişkilerinde ve gelecekteki ilişkilerinde rahat ilişki kurma konusunda zorlandığı bilinmektedir. Yakın ilişkilerdeki istismar durumunun erken sonuçları arasında; bireyin güven duygusunun kötüye kullanılması, yakın bir ilişkinin kopuşu ve bir destek unsuru olarak görülen ilişkinin tam tersine bir tehlike unsuruna dönüşmesi yer almaktadır. Başkalarının güvenilir olmadığına dair düşünceler geliştirmek de ilk etkiler arasında sayılabilir. Bununla birlikte; çevredeki diğer kişilerle yakınlık geliştirmek, daha zor, korkutucu ve kaçınılan bir durum haline gelir. Travmatik deneyimlerden sonra yakın ilişkilerde yaşanabilecek tepkilerin süresi kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. Kimi bireyler bu durumu kısa bir sürede atlatıp, daha önceki ilişki kurma yöntemlerine dönerek ilişkilerinin destekleyici olabileceğini görürken, kimi bireyler bu süreci uzun yıllar boyunca yaşar bunun sebebi yakın ilişkilerinin kendisini derinden etkilemesidir. Yeni ilişkilere güvenle yaklaşma konusunda zamana ihtiyaç duyar. Yakın ilişkide ortaya çıkan travma deneyiminden kaynaklanan bireyde travma sonrası ilişki sendromu dediğimiz duygu durum bozukluğu meydana gelebilir. Bu durum bireyin psikolojik olarak kendini iyi hissetmemesine ya da boşluktaymış hissine kapılmasına neden olabilmektedir. Bireylerin istismarcı yakın ilişkiler içerisinde yer alma riskini etkileyen temel faktörler; aile, okul, eski ilişkilerde karşılaşılan istismar, sorunların içselleştirilmesi şeklinde sıralanmıştır. Benzer bir biçimde bireylerin istismarcı ilişkileri sürdürmeye devam etme nedenleri ele alındığında, bireysel özellikler üzerine yoğunlaşabiliriz. Bu özellikler arasında patolojik kişilik yapıları depresyona bağlı özgüven eksikliği, mazoşist eğilimler, öğrenilmiş çaresizlik veya erken çocukluk deneyimleri vardır.
Sonuç olarak yakın ilişkilerde karşılaşılan travmatik durumların kişinin mevcut ve gelecekteki ilişkilerini etkilediğini söyleyebiliriz. Sağlıksız ilişkiler bireyin dış dünyaya olan güvenini zedelemektedir. Yakın ilişkilerinde fiziksel, duygusal, cinsel istismara maruz kalan bireylerin bu durumun üstesinden gelmesi ve yeni yaşantısına alışmasını zaman alabilmektedir. Travma sonrası ilişki sendromu, kriz durumunu içermekte olup bireyin baş etme becerilerini aynı zamanda ruhsal dengelerini koruma becerilerine karşı bir tehdittir. Bu durumlarda psikolojik destek almak yararlı olacaktır. İhtiyaç duyduğunuz anda uzman kadromuzla yanınızdayız.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik öğrencisi Zehra Kaya
KAYNAKÇA
Terzi, S. ROMANTİK İLİŞKİLERDE BAĞLANMA YARALANMALARINA YOL AÇAN OLAYLAR: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256142
International Society for Traumatic Stress Studies , (2016) Trauma and Relationships https://istss.org/ISTSS_Main/media/Documents/ISTSS_TraumaAndRelationships_FNL.pdf
Saraç, H .(2021) GENÇ YETİŞKİNLERİN ROMANTİK İLİŞKİLERDE YAŞANAN İSTİSMAR DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
Sökmez, A. & Aydın, C. (2021). Travma Ve Yakın İlişkiler. Editör. Özgür Erdur Baker, İdil Aksöz Efe, Türkan Doğan. Travma Psikolojisi.1. Baskı. PEGEM AKADEMİ ss. 351
Birçok insan yaşamı boyunca olaylarla başa çıkmada zorlandığı deneyimler yaşar. Bu deneyimler zaman zaman yaşamın dönüm noktalarında yer alarak, sonraki olaylara da şekil verirler. Burada karşımıza psikolojik travma terimi çıkmaktadır. Beklenmedik bir şekilde gerçekleşen, bireyin deneyimlediği stresle başa çıkmada zihinsel kapasitesinin yetersiz kaldığı psikolojik kriz anına psikolojik travma denilmektedir. Yetişkinlerde istismarcı ilişki; fiziksel, cinsel ,duygusal ve psikolojik, zihinsel veya maddi istismar gibi her türlü istismarın ciddi bir yakın ilişki( eş/sevgili) bağlamında ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır. İlgili literatürde yapılan tanımlardan hareketle, flört şiddeti ya da romantik ilişkilerde yaşanan istismar bireyin partnerine yönelik zarar verici davranışlarının tümünü içermektedir.
Tablo 1. İstismar türleri ve belirtiler
Fiziksel
İstismar Cinsel
İstismar Duygusal İstismar Psikolojik
İstismar Maddi
İstismar
Vurmak
Tokat atmak
Tekme atmak
İtmek, çekmek
Boğmak vb.
Mağdurun faili tarafından istemediği cinsel davranışlara maruz kalmasını kapsar. Empati eksikliği
Nazik görünerek etiketlemek
Küçük düşürücü şakalar
Emirler yağdırmak
Ayrılmayla tehdit etmek
Partneri kontrol etmeye çalışmak
Küçük düşürme
Mobbing / Zorbalık
Kurbanı suçlama
Gözdağı verme
Nefret söylemi
Manipülasyon
Takipçilik
İlişkisel saldırganlık
Zihin kontrolü Şahsı maddi kazancı yüzünden sömürme
Banka hesaplarına el koyma,
Finansal gücünden
faydalanma
Maddi kazancına el koyma, engelleme
Romantik ilişkilerde istismarın meydana gelmesini etkileyebilecek faktörler:
• Partnerlerin anne- baba tutumları (Partnerlerin ebeveynlerinin baskıcı, otoriter vb. olumsuz anne-baba tutumlarına sahip olması)
• Partnerlerin düşük sosyoekonomik düzeye sahip olması ve buna bağlı olarak bireylerde meydana gelen stres
• Toplum tarafından oluşturulan cinsiyet rolleri
• Partnerlerin benlik saygısı, kişinin kendisini nasıl değerlendirdiği
• Erken çocukluk deneyimleri
• Yaşamsal tecrübeler
Bu etkenler romantik ilişkilerinde istismar davranışlarının ortaya çıkmasında önemli rol oynayabilmektedir.
Birey istismarcı bir ilişki içinde travma tecrübesi yaşamış ise ( örneğin partneri bir yetişkini farklı yollarda istismar etmişse), bu bireyin sürdürdüğü diğer yakın ilişkilerinde ve gelecekteki ilişkilerinde rahat ilişki kurma konusunda zorlandığı bilinmektedir. Yakın ilişkilerdeki istismar durumunun erken sonuçları arasında; bireyin güven duygusunun kötüye kullanılması, yakın bir ilişkinin kopuşu ve bir destek unsuru olarak görülen ilişkinin tam tersine bir tehlike unsuruna dönüşmesi yer almaktadır. Başkalarının güvenilir olmadığına dair düşünceler geliştirmek de ilk etkiler arasında sayılabilir. Bununla birlikte; çevredeki diğer kişilerle yakınlık geliştirmek, daha zor, korkutucu ve kaçınılan bir durum haline gelir. Travmatik deneyimlerden sonra yakın ilişkilerde yaşanabilecek tepkilerin süresi kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. Kimi bireyler bu durumu kısa bir sürede atlatıp, daha önceki ilişki kurma yöntemlerine dönerek ilişkilerinin destekleyici olabileceğini görürken, kimi bireyler bu süreci uzun yıllar boyunca yaşar bunun sebebi yakın ilişkilerinin kendisini derinden etkilemesidir. Yeni ilişkilere güvenle yaklaşma konusunda zamana ihtiyaç duyar. Yakın ilişkide ortaya çıkan travma deneyiminden kaynaklanan bireyde travma sonrası ilişki sendromu dediğimiz duygu durum bozukluğu meydana gelebilir. Bu durum bireyin psikolojik olarak kendini iyi hissetmemesine ya da boşluktaymış hissine kapılmasına neden olabilmektedir. Bireylerin istismarcı yakın ilişkiler içerisinde yer alma riskini etkileyen temel faktörler; aile, okul, eski ilişkilerde karşılaşılan istismar, sorunların içselleştirilmesi şeklinde sıralanmıştır. Benzer bir biçimde bireylerin istismarcı ilişkileri sürdürmeye devam etme nedenleri ele alındığında, bireysel özellikler üzerine yoğunlaşabiliriz. Bu özellikler arasında patolojik kişilik yapıları depresyona bağlı özgüven eksikliği, mazoşist eğilimler, öğrenilmiş çaresizlik veya erken çocukluk deneyimleri vardır.
Sonuç olarak yakın ilişkilerde karşılaşılan travmatik durumların kişinin mevcut ve gelecekteki ilişkilerini etkilediğini söyleyebiliriz. Sağlıksız ilişkiler bireyin dış dünyaya olan güvenini zedelemektedir. Yakın ilişkilerinde fiziksel, duygusal, cinsel istismara maruz kalan bireylerin bu durumun üstesinden gelmesi ve yeni yaşantısına alışmasını zaman alabilmektedir. Travma sonrası ilişki sendromu, kriz durumunu içermekte olup bireyin baş etme becerilerini aynı zamanda ruhsal dengelerini koruma becerilerine karşı bir tehdittir. Bu durumlarda psikolojik destek almak yararlı olacaktır. İhtiyaç duyduğunuz anda uzman kadromuzla yanınızdayız.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya
Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik öğrencisi Zehra Kaya
KAYNAKÇA
Terzi, S. ROMANTİK İLİŞKİLERDE BAĞLANMA YARALANMALARINA YOL AÇAN OLAYLAR: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256142
International Society for Traumatic Stress Studies , (2016) Trauma and Relationships https://istss.org/ISTSS_Main/media/Documents/ISTSS_TraumaAndRelationships_FNL.pdf
Saraç, H .(2021) GENÇ YETİŞKİNLERİN ROMANTİK İLİŞKİLERDE YAŞANAN İSTİSMAR DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
Sökmez, A. & Aydın, C. (2021). Travma Ve Yakın İlişkiler. Editör. Özgür Erdur Baker, İdil Aksöz Efe, Türkan Doğan. Travma Psikolojisi.1. Baskı. PEGEM AKADEMİ ss. 351
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İstismarcı İlişkilerin Bireyler Üzerindeki Travmatik Etkileri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Damla KANKAYA'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Damla KANKAYA'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
