İçimizdeki Çocuk, Yetişkin, Ebeveyn: İletişimdeki Dengeyi Bulmak
Bazen beklediğinizden fazla tepki verdiğiniz durumlar yaşamışsınızdır. “Buna niye bu kadar sinirlendim?” ya da “Bunun için mi bu kadar ağladım?” dediğiniz anlar olabilir. Peki, bu tepkiler nereden geliyor olabilir?
Aslında her yetişkin bireyin içinde farklı yanlar bulunur: bir çocuk yan, bir ebeveyn yan ve bir yetişkin yan. Bu yanlar, kimi zaman tetiklenerek o anki duygularımızı, düşüncelerimizi ve davranışlarımızı etkiler. Gelin, bu yanlarımızı daha yakından tanıyalım.
Yanlarımız Nedir?
Hepimizin içinde üç farklı “yan” bulunur:
1. Ebeveyn Yan: Çocukken bize bakım verenlerin seslerini, öğretilerini ve davranışlarını temsil eder. Bu yan bazen koruyucu ve destekleyici, bazen de eleştirel ve sert olabilir.
Örnek: Küçükken anneniz, kar yağdığında sizi sıkı sıkı giydirip üşümemeniz için uyarırdı. Bu, doğal ebeveyn rolüdür. Ancak düşük bir not aldığınızda “Nasıl bu kadar düşük aldın, daha iyi çalışsaydın” diyen ebeveyn, eleştirel ebeveyn yanınızı şekillendirmiştir.
2. Çocuk Yan: Çocukken hissettiğimiz duyguları, düşündüğümüz düşünceleri ve sergilediğimiz davranışları içerir. Korku, mutluluk, merak veya güvensizlik gibi duygular bu yandan gelir.
Örnek: Kalabalık bir ortamda kendinizi çok heyecanlı veya çekingen hissettiğinizde, bu duygu genellikle çocuk yanınızdan gelir.
3. Yetişkin Yan: Şu an sahip olduğumuz rasyonel, mantıklı, sakin ve gerçekçi tarafımızdır. Durumları dengeli bir şekilde değerlendirmemize ve çözüm üretmemize yardımcı olur. Şimdi ve burada ilkesiyle anda kalmanızı sağlar.
Yanlarımızın İletişimdeki Rolü
Her bir yanımız, iletişimde farklı şekillerde rol oynar. Örneğin, bir kişi ebeveyn yanındayken, karşısındaki kişiyi çocuk yanına çağırabilir. Bu, iletişimde bir tür "davetiye" gibi işler.
Ebeveyn ve Çocuk Yan Arasındaki İletişim
Diyelim ki bir arkadaşınız size sürekli şöyle diyor:
“Sen ne düşünürsen o olur, ben karar veremem.”
Bu kişi, sizin ebeveyn yanınıza hitap ediyor ve sizi o role çağırıyor olabilir. Siz bu davete uyup sürekli onun yerine karar verirseniz, uzun vadede yorulabilirsiniz. Çünkü ebeveyn rolü sürekli sorumluluk almak anlamına gelir. Öte yandan, bu kişi yetişkin bir birey olmasına rağmen kendi sorumluluğunu almaktan kaçıyor gibi görünebilir. Bu da onun sınırlarının ihlal edildiği hissine yol açabilir.
Yetişkin Yanımızın İletişimdeki Gücü
Eğer bu durumda yetişkin yanımızda kalmayı seçersek, karşıdaki kişinin çocuk yanından konuştuğunu fark edebiliriz. Ancak bu noktada iletişim bir süreliğine kopabilir, çünkü iki farklı düzlemde iletişim kuruluyordur. İletişimin devam edebilmesi için ya bizim onun davetine uyup ebeveyn rolüne geçmemiz ya da onun yetişkin yanını harekete geçirerek aynı düzlemde buluşmamız gerekir.
İki Yetişkin Yan Arasında Sağlıklı İletişim
İdeal olan, iletişimin iki yetişkin arasında dengeli bir şekilde sürmesidir. Ancak bu denge bozulduğunda, örneğin bir kişi sürekli ebeveyn rolüne geçerken diğeri çocuk rolünde kalıyorsa, bu iletişim zamanla yorucu hale gelebilir.
Bu tür dinamiklerin farkına varmak ve yanlarımızı tanımak, sağlıklı iletişim kurmanın temelidir.
Günlük Hayattan Bir Örnek
Bir anne düşünün; çocuğuna öfkelendiği bir anda, mantığı ona sakin kalması gerektiğini söyler, çünkü okuduğu kitaplar bunu öğretmiştir. Ancak içinde bir yerlerde, kendi ebeveynlerinden gördüğü eleştirel bir ses yankılanır: “Çocuklar böyle hatalar yapmamalı!”
Bu anne, o anda hem kendi ebeveyn yanının etkisini hem de çocuk yanının kırılganlığını hissedebilir. Eğer bu farkındalığa ulaşırsa, çocuğuna bağırmak yerine, “Ben neden bu kadar öfkelendim?” diye sorarak kendi çocukluğuna dokunabilir. Belki de annesi ya da babası, ona küçükken aynı şekilde yaklaşmış, öfkesini kontrol edememiştir. Bu farkındalıkla, sadece çocuğuna değil, kendi içindeki çocuğa da şefkat gösterebilir.
Kendimizi ve Yanlarımızı Tanımanın Önemi
Her bir bireyin kendi yanlarını tanıması, iletişimde dengeyi sağlamanın anahtarıdır. Bir durum karşısında hangi yanımızın devrede olduğunu fark etmek, hem kendimize hem de karşımızdaki kişiye daha bilinçli bir şekilde yaklaşmamızı sağlar. Örneğin:
“Şu anda onun eleştirel ebeveyn yanına cevap veriyorum. Yetişkin yanımda kalabilir ve onu aynı düzleme davet edebilirim.”
“Bu durumu çocuk yanım tetikliyor, ama yetişkin olarak bunu nasıl çözebilirim?”
Bu farkındalık, iletişimdeki tıkanıklıkları çözmek ve daha sağlıklı ilişkiler kurmak için bize rehberlik eder.
Son Söz
İçimizdeki yanları anlamak, hem kendimize hem de çevremize karşı daha bilinçli bir duruş sergilememizi sağlar. Kendi ebeveyn, çocuk ve yetişkin yanlarımızla tanışmak, bu yanların tetiklendiği anlarda nasıl tepki verdiğimizi fark etmek ve gerektiğinde yanlarımızı dengelemek, daha sağlıklı bir yaşam sürdürmemize yardımcı olabilir.
Unutmayın, her zaman yetişkin yanınızı devreye alabilir ve kontrolü ele alabilirsiniz. Bu, sadece başkalarıyla değil, kendinizle de kurduğunuz ilişkiyi güçlendirecektir.
Uzm. Psk. Beyza Nur Duman
Aslında her yetişkin bireyin içinde farklı yanlar bulunur: bir çocuk yan, bir ebeveyn yan ve bir yetişkin yan. Bu yanlar, kimi zaman tetiklenerek o anki duygularımızı, düşüncelerimizi ve davranışlarımızı etkiler. Gelin, bu yanlarımızı daha yakından tanıyalım.
Yanlarımız Nedir?
Hepimizin içinde üç farklı “yan” bulunur:
1. Ebeveyn Yan: Çocukken bize bakım verenlerin seslerini, öğretilerini ve davranışlarını temsil eder. Bu yan bazen koruyucu ve destekleyici, bazen de eleştirel ve sert olabilir.
Örnek: Küçükken anneniz, kar yağdığında sizi sıkı sıkı giydirip üşümemeniz için uyarırdı. Bu, doğal ebeveyn rolüdür. Ancak düşük bir not aldığınızda “Nasıl bu kadar düşük aldın, daha iyi çalışsaydın” diyen ebeveyn, eleştirel ebeveyn yanınızı şekillendirmiştir.
2. Çocuk Yan: Çocukken hissettiğimiz duyguları, düşündüğümüz düşünceleri ve sergilediğimiz davranışları içerir. Korku, mutluluk, merak veya güvensizlik gibi duygular bu yandan gelir.
Örnek: Kalabalık bir ortamda kendinizi çok heyecanlı veya çekingen hissettiğinizde, bu duygu genellikle çocuk yanınızdan gelir.
3. Yetişkin Yan: Şu an sahip olduğumuz rasyonel, mantıklı, sakin ve gerçekçi tarafımızdır. Durumları dengeli bir şekilde değerlendirmemize ve çözüm üretmemize yardımcı olur. Şimdi ve burada ilkesiyle anda kalmanızı sağlar.
Yanlarımızın İletişimdeki Rolü
Her bir yanımız, iletişimde farklı şekillerde rol oynar. Örneğin, bir kişi ebeveyn yanındayken, karşısındaki kişiyi çocuk yanına çağırabilir. Bu, iletişimde bir tür "davetiye" gibi işler.
Ebeveyn ve Çocuk Yan Arasındaki İletişim
Diyelim ki bir arkadaşınız size sürekli şöyle diyor:
“Sen ne düşünürsen o olur, ben karar veremem.”
Bu kişi, sizin ebeveyn yanınıza hitap ediyor ve sizi o role çağırıyor olabilir. Siz bu davete uyup sürekli onun yerine karar verirseniz, uzun vadede yorulabilirsiniz. Çünkü ebeveyn rolü sürekli sorumluluk almak anlamına gelir. Öte yandan, bu kişi yetişkin bir birey olmasına rağmen kendi sorumluluğunu almaktan kaçıyor gibi görünebilir. Bu da onun sınırlarının ihlal edildiği hissine yol açabilir.
Yetişkin Yanımızın İletişimdeki Gücü
Eğer bu durumda yetişkin yanımızda kalmayı seçersek, karşıdaki kişinin çocuk yanından konuştuğunu fark edebiliriz. Ancak bu noktada iletişim bir süreliğine kopabilir, çünkü iki farklı düzlemde iletişim kuruluyordur. İletişimin devam edebilmesi için ya bizim onun davetine uyup ebeveyn rolüne geçmemiz ya da onun yetişkin yanını harekete geçirerek aynı düzlemde buluşmamız gerekir.
İki Yetişkin Yan Arasında Sağlıklı İletişim
İdeal olan, iletişimin iki yetişkin arasında dengeli bir şekilde sürmesidir. Ancak bu denge bozulduğunda, örneğin bir kişi sürekli ebeveyn rolüne geçerken diğeri çocuk rolünde kalıyorsa, bu iletişim zamanla yorucu hale gelebilir.
Bu tür dinamiklerin farkına varmak ve yanlarımızı tanımak, sağlıklı iletişim kurmanın temelidir.
Günlük Hayattan Bir Örnek
Bir anne düşünün; çocuğuna öfkelendiği bir anda, mantığı ona sakin kalması gerektiğini söyler, çünkü okuduğu kitaplar bunu öğretmiştir. Ancak içinde bir yerlerde, kendi ebeveynlerinden gördüğü eleştirel bir ses yankılanır: “Çocuklar böyle hatalar yapmamalı!”
Bu anne, o anda hem kendi ebeveyn yanının etkisini hem de çocuk yanının kırılganlığını hissedebilir. Eğer bu farkındalığa ulaşırsa, çocuğuna bağırmak yerine, “Ben neden bu kadar öfkelendim?” diye sorarak kendi çocukluğuna dokunabilir. Belki de annesi ya da babası, ona küçükken aynı şekilde yaklaşmış, öfkesini kontrol edememiştir. Bu farkındalıkla, sadece çocuğuna değil, kendi içindeki çocuğa da şefkat gösterebilir.
Kendimizi ve Yanlarımızı Tanımanın Önemi
Her bir bireyin kendi yanlarını tanıması, iletişimde dengeyi sağlamanın anahtarıdır. Bir durum karşısında hangi yanımızın devrede olduğunu fark etmek, hem kendimize hem de karşımızdaki kişiye daha bilinçli bir şekilde yaklaşmamızı sağlar. Örneğin:
“Şu anda onun eleştirel ebeveyn yanına cevap veriyorum. Yetişkin yanımda kalabilir ve onu aynı düzleme davet edebilirim.”
“Bu durumu çocuk yanım tetikliyor, ama yetişkin olarak bunu nasıl çözebilirim?”
Bu farkındalık, iletişimdeki tıkanıklıkları çözmek ve daha sağlıklı ilişkiler kurmak için bize rehberlik eder.
Son Söz
İçimizdeki yanları anlamak, hem kendimize hem de çevremize karşı daha bilinçli bir duruş sergilememizi sağlar. Kendi ebeveyn, çocuk ve yetişkin yanlarımızla tanışmak, bu yanların tetiklendiği anlarda nasıl tepki verdiğimizi fark etmek ve gerektiğinde yanlarımızı dengelemek, daha sağlıklı bir yaşam sürdürmemize yardımcı olabilir.
Unutmayın, her zaman yetişkin yanınızı devreye alabilir ve kontrolü ele alabilirsiniz. Bu, sadece başkalarıyla değil, kendinizle de kurduğunuz ilişkiyi güçlendirecektir.
Uzm. Psk. Beyza Nur Duman
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "İçimizdeki Çocuk, Yetişkin, Ebeveyn: İletişimdeki Dengeyi Bulmak" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Beyza Nur DUMAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Beyza Nur DUMAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
3 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
