Takıntıların Psikolojisi: Zihnin Kelepçelerini Anlamak
Takıntıların Psikolojisi: Zihnin Kelepçelerini Anlamak
Takıntılar... Psikolojik olarak, zihnin içinde dönüp duran bir yorucu bir rahatlama çabası, bir tünelin ucunda ışık ararken insanı o yoran karanlık bir girdap gibidir. Aslına bakarsanız, dışarıdan bakıldığında sadece "abartılı" ya da "garip" görülebilir; ama o döngünün tam içinde olan kişi için bu bir savaş gibidir. Düşünsenize, hiç istemediği düşünceler sürekli zihninize doluşuverirken, onları susturmak için sergilediğiniz davranışlar bir tür acil çıkış kapısı gibi geliyor size. Ancak bu kapı, çoğu zaman daha büyük bir labirentin de başlangıcı oluyor ne gariptir ki…
Takıntılar, aslında zihnimizin bir hayatta kalma mekanizmasıdır. Zihnimiz, aslında bir şeyi kontrol edemediğini hissettiğinde, bu kontrolsüzlüğü dengelemek için tekrarlayan düşünceler veya davranışlarla kendi çözümünü kendisi yaratmak ister. Ancak bu çözüm zamanla bir kelepçeye dönüşebilir. Temizlik takıntısı olan birinin sürekli ellerini yıkaması, birine zarar verme korkusu yaşayan birinin sürekli kendini kontrol etmesi, ya da geçmişe saplanıp kalmış birinin "keşke"lerle zihnini doldurması... Her biri, kişinin içinde yaşadığı derin bir kaygının dışa vurumudur.
Peki ya siz? Belki kendi zihninizde bu kelepçelerin metal seslerinin yankısını hissediyorsunuz. Ya da takıntılı bir anne, baba, eş ya da sevgiliyle aynı hayatı paylaşmanın yükünü taşıyorsunuz. Hayatınıza bu takıntılar nasıl yansıyor? Hayatınızda öfke, huzursuzluk, panik, zaman kaybı, insanlardan uzaklaşma ve hayattan tat alamamak ne kadar var?
Takıntıların Psikolojisi ve Günlük Yaşamda Yansımaları
Takıntılar, sadece zihinsel bir uğraş değildir aslına bakarsanız? Takıntılar, günlük yaşamın her anını etkileyebilen, bireyin ve çevresinin ruhsal dengelerini sarsabilen bir doğaya sahiptir. Bunun sadece bir "alışkanlık" olmadığını, aslında derin bir duygusal çatışmanın dışavurumu olduğunu anlamak önemlidir. Takıntıları yoketmek yerine onların neden varolduğunu ve aslında neye karşı bizi koruduğunuz iyi anlamamız gerekli.
Kendi Zihniyle Savaşan İnsanlar: "Duramıyorum, İstemiyorum Ama Yapıyorum"
Bir insan eğer takıntı sahibiyse zihni, çoğu zaman kendi içinde bir savaş meydanı gibidir. Bir yandan "bunu yapma, gereksiz" diyen mantık, diğer yandan "yapmazsan kötü bir şey olacak" diyen kaygı içerde savaş halindedir. Bu, kişinin enerjisini emer, kendine olan saygısını ve güvenini sarsar. Yetersiz, değersiz ve sevilemeyecek biri olduğunu düşünsel ve duygusal düzeyde deneyimler.
Takıntıya sahip bir birey kompulsiyonlarıyla(takıntılı davranış) ve obsesyonları(takıntılı düşünce) her sabah evden çıkmadan önce ocağı beş kez kontrol etmezse büyük bir yangın çıkacağından endişelenebilir (Örneğin geçmiş hayatında kendi isteği dışında olumsuz bir durum yaşamış olabilir), mantıken bunun saçma olduğunu bilse de, kaygısı aklından geçenleri sahiplenerek onu kendini ve hayatı kontrol etmeye zorlar. Bu döngü, gideceği yere örneğin işe geç kalmasına neden olabilir, bu da kişinin yetersiz hissetmesine yol açabilir. Takıntılı insanların bu tarz davranışları nedeniyle özgürlükleri kısıtlanır, günlük yaşamı sürekli bir kontrol döngüsüne sıkışabilir. Bu tür davranışların uzman bir psikoterapist eşliğinde kaynağına inilmesi, takıntıya sahip kişinin durumun farkındalığına erişmesine mutlak fayda sağlayacaktır.
Takıntılı Bir Yakınla Yaşamak: "Ona Yardımcı Olmak İsterken Tükeniyorum"
Takıntılar sadece bireyin değil, onun yakın çevresinin de ruhsal sağlığını etkiler. Takıntılı bir ebeveyn, çocuklarında suçluluk ya da yetersizlik hissi yaratabilir. Takıntılı bir eş, partnerinde sürekli bir savunma hali oluşturabilir. Yorucu ve tüketici bir atmosferde hayat enerjiniz maalesef tükenir.
Örneğin, temizlik takıntısına sahip bir anneye sahip olmak, çocuğun yetersizlik hissiyle büyümesine neden açabilir. Anne, takıntısından dolayı çocuğun evdeki hiçbir şeye dokunmasına izin vermez çünkü çocuğun temizlik standartlarına (annenin yarattığı) uymayacağından endişelenebilir. Bu durum da, çocuğun sürekli annesinin sevgisini kazanmak için ekstra çaba harcamasına ve hiçbir zaman yeterince “iyi” olamayacağı psikolojisine girmesine neden olabilir. Bu da çocuk üzerinde uzun vadede özgüveninin azalmasına, annesiyle ilişkisinde bağların zedelenmesine ve kendi hayatının kontrolüne sahip olmakta zorlanmasına yol açabilir. Bir annenin bu tip takıntılara sahip olmasının nedeninin çocuğunu sevmemesinden, sevgisizliğinden kaynaklı değil, derin içsel sebebi olan bir kaygıdan kaynaklandığını fark etmek, fark ettirmek anne ile olan ilişkisini yönetirken daha anlayışlı olmasına da yardımcı olabilmektedir.
Düşüncelere Takılıp Kalanlar: "Keşke Geçmişte Şunu Fark Etseydim"
Bazı takıntılar, geçmişle bağlantılıdır. Zihnimiz, geçmişteki bir hatayı sürekli tekrar ederek onu düzeltmeye çalışır. Ancak zaman geri alınamaz ve bu döngü, kişiyi sadece kendi içinde hapseder. Geçmişte alınan kararları değiştiremeyiz, ancak bu durumların kabulünü şimdi yaptığımız da gelecekte aynı durumlara tekrar düşmeyi engelleyebiliriz. Bu hayata ilk defa ve bir kez geldiğinizi ve hayatı deneyimleyerek keşfettiğinizi unutmamalısınız. Hataların sizlere neler öğrettiğini, farklı tercihler yapsanız bile o tercihlerin getirdiği durumların da kötü olabileceğini düşünerek içinde bulunduğunuz ve devam ettirdiğiniz hayatın keyfini sürmeye bakın. Daha öncesinde okuduğum bir kitap olan (belki sizler de okumuş olabilirsiniz, okumadıysanız da kesinlikle tavsiye ederim) “Gece Yarısı Kütüphanesi” kitaptan bu konuyla ilişkisi nedeniyle yazının bu kısmında bahsetmek isterim. Kitabın başrolündeki karakterin hayatı inanılmaz mutsuzluk, kasvet dolu ve en sevdiklerinin kaybıyla yaşadığı bir yaşam içerisinde. Buna ek olarak da en sevdiği ve dünyada tek en önemli bağ kurabildiği kedisinin ölüm haberiyle kendisinin bu hayatta yaşamaya değer olmayacağını düşünüyor ve hayali bir kütüphaneye düşüyor, kütüphane bu zamana kadar yapmak zorunda kaldığı seçimlerin çok daha farklı seçeneklerine gitmesine yardımcı olabiliyor. Kitabın sonuna kadar defalarca kez hep pişman olduğu farklı deneyimlere gidiyor, ve tekrar dönüyor. Bazen aylar geçiriyor ama hep en sonunda mutsuz olup kendi dünyasına geri dönmek istiyor, mutsuz oluyor dediğime bakmayın diğer seçenekler de kendi halinde bazen bilim insanı, bazen Nobel ödülü alan, bazense ünlü bir şarkıcı gibi hayatlara gidip geliyor ama en sonunda hep kendi hayatına dönmek istiyor çünkü seçeneklerin değil kendi hayatını yaşamak istiyor, geri döndüğünde geleceğini kendi istediği gibi şekillendirmek için elinden geleni yapıyor, ama biliyor ki mutsuzlukta olsa o hayat onun!...
Takıntıların Psikolojik Kökeni: "Neden Bu Döngüye Sıkıştık ki?"
Takıntılar, genellikle aşağıda belirteceğim şu temel nedenlerden kaynaklanır diyebiliriz:
Kontrol Kaybı Korkusu: Zihnimiz, kontrol edemediği duygu ve düşünceleri "anlamlandırmaya" çalışır. Bu anlamlandırma da eğer tam manada yapılamamışsa da bu durum çoğunlukla takıntılı bir davranışa ve düşünceye dönüşebilir.
Travmatik Deneyimler: Geçmişte yaşanan bir travma, kişinin zihninde tekrar eden takıntılı davranış ve bunlara bağlı düşünceler yaratabilir.
Kaygı Bozukluğu: Takıntılar, genellikle kaygıyı hafifletmek için bir mekanizma olarak ortaya çıkar. Ancak bu mekanizma, zamanla kendisi bir kaygı kaynağı haline gelir. Tehlike önlemek için ortaya çıkan tehlike döngüsü gibi…
Takıntılarla Baş Etme Stratejileri: Neler Yapabiliriz?
Farkındalık:"Bu davranışı aslında neden yapıyorum? Bunun arkasında hangi korku ya da endişemi aslında azaltmaya çalışıyorum?" sorularını kendimize sormak veya terapi desteğiyle öğrenip çalışmak.
Kendi İç Sesinizi Yatıştırın: "Bu düşünce sadece bir düşünce. Gerçek değil," diyerek kendinizi olabildiğince sakinleştirin.
Çevrenizdeki Kişilere Empati Gösterin: Takıntılı bir yakınınız varsa, onun davranışlarının bir tercih değil, bir zorunluluk olduğunu anlamaya çalışın.
Profesyonel Destek: Takıntılar, bir terapistin yardımıyla çok daha etkili bir şekilde yönetilebilir. Çoğu zaman psikoterapi desteği artı psikiyatri uzmanı desteği birlikte fayda sağlamaktadır.
Takıntılar, her ne kadar insanı kısıtlayan bir kelepçe gibi görünse de, aslında özünde bir uyarı işaretidir. Zihnimiz, bu düşünceler ve davranışlarla bize bir şeyler anlatmaya çalışır. Bu belki bir kaygıyı, belki bir travmayı, belki de kontrol edemediğimiz aslında anlam veremediğimiz bir şeyin bizi nasıl etkilediğini anlatan bir uyarı işaretidir.
Peki, siz bu kelepçeleri nasıl anlamlandırıyorsunuz? Onlar sizi hapseden bir zincire mi dönüşüyor, yoksa kendinizi keşfetmenize yardımcı olacak sağlam bir ipucuna mı? Bu sorunun cevabı, takıntılarınızı yönetme sürecinizin en önemli adımı olabilir. Çünkü her döngü, durdurulabilir; her karanlık, aydınlığa dönüşebilir. Yeter ki, kendinizi anlamaya ve sizin hayat kalitenizi arttıracak destek almaya bir şans verin.
Takıntılar... Psikolojik olarak, zihnin içinde dönüp duran bir yorucu bir rahatlama çabası, bir tünelin ucunda ışık ararken insanı o yoran karanlık bir girdap gibidir. Aslına bakarsanız, dışarıdan bakıldığında sadece "abartılı" ya da "garip" görülebilir; ama o döngünün tam içinde olan kişi için bu bir savaş gibidir. Düşünsenize, hiç istemediği düşünceler sürekli zihninize doluşuverirken, onları susturmak için sergilediğiniz davranışlar bir tür acil çıkış kapısı gibi geliyor size. Ancak bu kapı, çoğu zaman daha büyük bir labirentin de başlangıcı oluyor ne gariptir ki…
Takıntılar, aslında zihnimizin bir hayatta kalma mekanizmasıdır. Zihnimiz, aslında bir şeyi kontrol edemediğini hissettiğinde, bu kontrolsüzlüğü dengelemek için tekrarlayan düşünceler veya davranışlarla kendi çözümünü kendisi yaratmak ister. Ancak bu çözüm zamanla bir kelepçeye dönüşebilir. Temizlik takıntısı olan birinin sürekli ellerini yıkaması, birine zarar verme korkusu yaşayan birinin sürekli kendini kontrol etmesi, ya da geçmişe saplanıp kalmış birinin "keşke"lerle zihnini doldurması... Her biri, kişinin içinde yaşadığı derin bir kaygının dışa vurumudur.
Peki ya siz? Belki kendi zihninizde bu kelepçelerin metal seslerinin yankısını hissediyorsunuz. Ya da takıntılı bir anne, baba, eş ya da sevgiliyle aynı hayatı paylaşmanın yükünü taşıyorsunuz. Hayatınıza bu takıntılar nasıl yansıyor? Hayatınızda öfke, huzursuzluk, panik, zaman kaybı, insanlardan uzaklaşma ve hayattan tat alamamak ne kadar var?
Takıntıların Psikolojisi ve Günlük Yaşamda Yansımaları
Takıntılar, sadece zihinsel bir uğraş değildir aslına bakarsanız? Takıntılar, günlük yaşamın her anını etkileyebilen, bireyin ve çevresinin ruhsal dengelerini sarsabilen bir doğaya sahiptir. Bunun sadece bir "alışkanlık" olmadığını, aslında derin bir duygusal çatışmanın dışavurumu olduğunu anlamak önemlidir. Takıntıları yoketmek yerine onların neden varolduğunu ve aslında neye karşı bizi koruduğunuz iyi anlamamız gerekli.
Kendi Zihniyle Savaşan İnsanlar: "Duramıyorum, İstemiyorum Ama Yapıyorum"
Bir insan eğer takıntı sahibiyse zihni, çoğu zaman kendi içinde bir savaş meydanı gibidir. Bir yandan "bunu yapma, gereksiz" diyen mantık, diğer yandan "yapmazsan kötü bir şey olacak" diyen kaygı içerde savaş halindedir. Bu, kişinin enerjisini emer, kendine olan saygısını ve güvenini sarsar. Yetersiz, değersiz ve sevilemeyecek biri olduğunu düşünsel ve duygusal düzeyde deneyimler.
Takıntıya sahip bir birey kompulsiyonlarıyla(takıntılı davranış) ve obsesyonları(takıntılı düşünce) her sabah evden çıkmadan önce ocağı beş kez kontrol etmezse büyük bir yangın çıkacağından endişelenebilir (Örneğin geçmiş hayatında kendi isteği dışında olumsuz bir durum yaşamış olabilir), mantıken bunun saçma olduğunu bilse de, kaygısı aklından geçenleri sahiplenerek onu kendini ve hayatı kontrol etmeye zorlar. Bu döngü, gideceği yere örneğin işe geç kalmasına neden olabilir, bu da kişinin yetersiz hissetmesine yol açabilir. Takıntılı insanların bu tarz davranışları nedeniyle özgürlükleri kısıtlanır, günlük yaşamı sürekli bir kontrol döngüsüne sıkışabilir. Bu tür davranışların uzman bir psikoterapist eşliğinde kaynağına inilmesi, takıntıya sahip kişinin durumun farkındalığına erişmesine mutlak fayda sağlayacaktır.
Takıntılı Bir Yakınla Yaşamak: "Ona Yardımcı Olmak İsterken Tükeniyorum"
Takıntılar sadece bireyin değil, onun yakın çevresinin de ruhsal sağlığını etkiler. Takıntılı bir ebeveyn, çocuklarında suçluluk ya da yetersizlik hissi yaratabilir. Takıntılı bir eş, partnerinde sürekli bir savunma hali oluşturabilir. Yorucu ve tüketici bir atmosferde hayat enerjiniz maalesef tükenir.
Örneğin, temizlik takıntısına sahip bir anneye sahip olmak, çocuğun yetersizlik hissiyle büyümesine neden açabilir. Anne, takıntısından dolayı çocuğun evdeki hiçbir şeye dokunmasına izin vermez çünkü çocuğun temizlik standartlarına (annenin yarattığı) uymayacağından endişelenebilir. Bu durum da, çocuğun sürekli annesinin sevgisini kazanmak için ekstra çaba harcamasına ve hiçbir zaman yeterince “iyi” olamayacağı psikolojisine girmesine neden olabilir. Bu da çocuk üzerinde uzun vadede özgüveninin azalmasına, annesiyle ilişkisinde bağların zedelenmesine ve kendi hayatının kontrolüne sahip olmakta zorlanmasına yol açabilir. Bir annenin bu tip takıntılara sahip olmasının nedeninin çocuğunu sevmemesinden, sevgisizliğinden kaynaklı değil, derin içsel sebebi olan bir kaygıdan kaynaklandığını fark etmek, fark ettirmek anne ile olan ilişkisini yönetirken daha anlayışlı olmasına da yardımcı olabilmektedir.
Düşüncelere Takılıp Kalanlar: "Keşke Geçmişte Şunu Fark Etseydim"
Bazı takıntılar, geçmişle bağlantılıdır. Zihnimiz, geçmişteki bir hatayı sürekli tekrar ederek onu düzeltmeye çalışır. Ancak zaman geri alınamaz ve bu döngü, kişiyi sadece kendi içinde hapseder. Geçmişte alınan kararları değiştiremeyiz, ancak bu durumların kabulünü şimdi yaptığımız da gelecekte aynı durumlara tekrar düşmeyi engelleyebiliriz. Bu hayata ilk defa ve bir kez geldiğinizi ve hayatı deneyimleyerek keşfettiğinizi unutmamalısınız. Hataların sizlere neler öğrettiğini, farklı tercihler yapsanız bile o tercihlerin getirdiği durumların da kötü olabileceğini düşünerek içinde bulunduğunuz ve devam ettirdiğiniz hayatın keyfini sürmeye bakın. Daha öncesinde okuduğum bir kitap olan (belki sizler de okumuş olabilirsiniz, okumadıysanız da kesinlikle tavsiye ederim) “Gece Yarısı Kütüphanesi” kitaptan bu konuyla ilişkisi nedeniyle yazının bu kısmında bahsetmek isterim. Kitabın başrolündeki karakterin hayatı inanılmaz mutsuzluk, kasvet dolu ve en sevdiklerinin kaybıyla yaşadığı bir yaşam içerisinde. Buna ek olarak da en sevdiği ve dünyada tek en önemli bağ kurabildiği kedisinin ölüm haberiyle kendisinin bu hayatta yaşamaya değer olmayacağını düşünüyor ve hayali bir kütüphaneye düşüyor, kütüphane bu zamana kadar yapmak zorunda kaldığı seçimlerin çok daha farklı seçeneklerine gitmesine yardımcı olabiliyor. Kitabın sonuna kadar defalarca kez hep pişman olduğu farklı deneyimlere gidiyor, ve tekrar dönüyor. Bazen aylar geçiriyor ama hep en sonunda mutsuz olup kendi dünyasına geri dönmek istiyor, mutsuz oluyor dediğime bakmayın diğer seçenekler de kendi halinde bazen bilim insanı, bazen Nobel ödülü alan, bazense ünlü bir şarkıcı gibi hayatlara gidip geliyor ama en sonunda hep kendi hayatına dönmek istiyor çünkü seçeneklerin değil kendi hayatını yaşamak istiyor, geri döndüğünde geleceğini kendi istediği gibi şekillendirmek için elinden geleni yapıyor, ama biliyor ki mutsuzlukta olsa o hayat onun!...
Takıntıların Psikolojik Kökeni: "Neden Bu Döngüye Sıkıştık ki?"
Takıntılar, genellikle aşağıda belirteceğim şu temel nedenlerden kaynaklanır diyebiliriz:
Kontrol Kaybı Korkusu: Zihnimiz, kontrol edemediği duygu ve düşünceleri "anlamlandırmaya" çalışır. Bu anlamlandırma da eğer tam manada yapılamamışsa da bu durum çoğunlukla takıntılı bir davranışa ve düşünceye dönüşebilir.
Travmatik Deneyimler: Geçmişte yaşanan bir travma, kişinin zihninde tekrar eden takıntılı davranış ve bunlara bağlı düşünceler yaratabilir.
Kaygı Bozukluğu: Takıntılar, genellikle kaygıyı hafifletmek için bir mekanizma olarak ortaya çıkar. Ancak bu mekanizma, zamanla kendisi bir kaygı kaynağı haline gelir. Tehlike önlemek için ortaya çıkan tehlike döngüsü gibi…
Takıntılarla Baş Etme Stratejileri: Neler Yapabiliriz?
Farkındalık:"Bu davranışı aslında neden yapıyorum? Bunun arkasında hangi korku ya da endişemi aslında azaltmaya çalışıyorum?" sorularını kendimize sormak veya terapi desteğiyle öğrenip çalışmak.
Kendi İç Sesinizi Yatıştırın: "Bu düşünce sadece bir düşünce. Gerçek değil," diyerek kendinizi olabildiğince sakinleştirin.
Çevrenizdeki Kişilere Empati Gösterin: Takıntılı bir yakınınız varsa, onun davranışlarının bir tercih değil, bir zorunluluk olduğunu anlamaya çalışın.
Profesyonel Destek: Takıntılar, bir terapistin yardımıyla çok daha etkili bir şekilde yönetilebilir. Çoğu zaman psikoterapi desteği artı psikiyatri uzmanı desteği birlikte fayda sağlamaktadır.
Takıntılar, her ne kadar insanı kısıtlayan bir kelepçe gibi görünse de, aslında özünde bir uyarı işaretidir. Zihnimiz, bu düşünceler ve davranışlarla bize bir şeyler anlatmaya çalışır. Bu belki bir kaygıyı, belki bir travmayı, belki de kontrol edemediğimiz aslında anlam veremediğimiz bir şeyin bizi nasıl etkilediğini anlatan bir uyarı işaretidir.
Peki, siz bu kelepçeleri nasıl anlamlandırıyorsunuz? Onlar sizi hapseden bir zincire mi dönüşüyor, yoksa kendinizi keşfetmenize yardımcı olacak sağlam bir ipucuna mı? Bu sorunun cevabı, takıntılarınızı yönetme sürecinizin en önemli adımı olabilir. Çünkü her döngü, durdurulabilir; her karanlık, aydınlığa dönüşebilir. Yeter ki, kendinizi anlamaya ve sizin hayat kalitenizi arttıracak destek almaya bir şans verin.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Takıntıların Psikolojisi: Zihnin Kelepçelerini Anlamak" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Deniz DOĞRUÖZ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Deniz DOĞRUÖZ'ün izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
2 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
