2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Böbrek Transplantasyonu ve Beslenme Tedavisi
MAKALE #2347 © Yazan Uzm.Dyt.Merve TIĞLI | Yayın Şubat 2009 | 13,188 Okuyucu
BÖBREK TRANSPLANTASYONU VE BESLENME TEDAVİSİ

BÖBREK TRANSPLANTASYONU

Kronik böbrek yetmezliği (KBY), kronik seyirli böbrek hastalıklarında, ilerleyici nefron kaybı sonucunda böbrek fonksiyonlarının giderek bozulması ile ortaya çıkan, kalıcı glomerül filtrasyon hızının (GFH) azalması ile kendini gösteren bir tablodur (1). Hastalığın seyri pek çok evreyi kapsamaktadır. Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) gelişen hastalarda renal replasman tedavilerinden birini uygulamak gerekir. Renal replasman tedavileri hemodiyaliz, periton diyalizi ve böbrek transplantasyonudur Tedavinin başlıca amacı, hastaların hayat süresinin uzatılması olmakla birlikte, aynı zamanda hayat standardının da en iyi düzeyde tutulması hedeflenmelidir. Son yıllarda immünsüpresif ve antimikrobiyal tedavide, infeksiyonların kontrolü ve cerrahi teknikte sağlanan gelişmeler böbrek transplantasyonunu en fazla tercih edilen, en başarılı tedavi yöntemi haline getirmiştir. Tedavi maliyeti, tüm dünyada ve ülkemizde oldukça yüksektir. Renal replasman tedavisine ilerlemiş kronik böbrek hastalığının hangi noktasında başlanması gerektiğine laboratuar verilerinin yanı sıra klinik belirti ve bulguların da ışığında karar verilmelidir (2).

Böbrek nakli ( transplantasyon ), son dönem böbrek yetersizliğinin en başarılı tedavi şeklidir (3). Böbrek fonksiyonları iyice bozulan ve kronik böbrek yetmezliğinin (KBY) terminal dönemdeki hastalara canlı veya kadavradan alınan sağlam böbreğin nakledilmesidir (4).

Gerek canlı vericiden, gerekse kadavradan yapılan başarılı böbrek transplantasyonlarında diyaliz tedavilerinde olduğu gibi böbrek fonksiyonlarından bazıları değil, tamamı yerine getirilir. Buna ek olarak, hem tüm böbrek fonksiyonları yerine getirildiğinden, hem de hastalar için sürekli diyaliz işlemlerinin oluşturduğu fiziksel ve psikolojik zorluklar ortadan kalktığından dolayı yaşam kalitesi daha iyidir(3).
Günümüzde SDBY’si olan hastalarda tedavi yöntemi olarak böbrek transplantasyonu, diyaliz tedavisine göre gelişmiş kısa ve uzun dönem sağkalım yararları sunduğundan yaygın biçimde kabul edilmektedir (5).

BÖBREK TRANSPLANTASYONUNDA BESLENME YÖNETİMİ

Renal transplant alıcılarında kardiyovasküler hastalıklar morbidite ve mortaliteye neden olabilir (20). Hiperlipidemi, hipertansiyon ve diğer kardiyovasküler hastalık risk faktörlerinin farmakolojik tedavisi genellikle güvenilir ve etkilidir. Ek olarak diyet yönetimi de önemli bir ölçümdür. Spesifik olarak diyet, obezite, insülin direnci, hiperlipidemi, hipertansiyon ve diyabetin yönetiminde önemlidir. Diyetin yararlı olabileceği diğer transplantasyon sonrası durumlar hipomagnezemi, hipofosfatemi, hiperürisemi, hiperkalemi, hiperhomosistinemi, kronik renal allogref başarısızlığı ve osteoporoz’dur.

Renal Transplant Alıcılarında Beslenmeye İlişkin Durum


Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda yağsız vücut kütlesindeki ve yağ depolarındaki azalmayla birlikte protein-enerji malnutrisyonu ve negatif nitrojen dengesi gelişebilir.
Renal transplant alıcılarında beslenmeye ilişkin durum ve vücut kompozisyonları hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Transplantasyon sonrası erken dönemde yapılmış birkaç çalışma vardır (26–27). Diyabeti olan ve olmayan 45 renal transplant alıcısının transplantasyon sonrası ağırlıklarında belirgin bir düzelme gözlenmiştir. Hastaların %42’si diyabetli iken %29’nun diyabeti yoktur ve bireylerde protein-enerji malnutrisyonunun bir belirteci olan orta kol kas çevresi 5. persentilin altındadır (26).Transplantasyondan önce ve 4,4 ay sonra yapılan karşılaştırmada ağırlığın ve vücut yağ kitlesinin transplantasyondan sonra arttığı gözlenmiştir. Toplam vücut proteini transplantasyon öncesi ve sonrası benzer değerdedir ve normalde beklenen değerlere göre hafif düzeyde azalmıştır. Vücut suyu ve mineralleri de transplantasyon öncesi ve sonrasında benzer değerlerdedir (28).

Beslenme durumuna, kas kompozisyonuna ve kas serbest amino asitlerine renal transplantasyonun etkileri, transplantasyondan sonra 30 renal transplant alıcısında analiz edilmiştir. Konvansiyonel antropometrik ölçümler renal transplant alıcılarında normaldir. Başka bir çalışmada, (a) steroid almayan, (b) 5 mg/gün prednisolone alanlar, (c) 10 mg/gün prednisolone alan, 3 gruptan oluşan 77 renal transplant alıcısı karşılaştırılmış ve bu 3 grupta da transplantasyon sonrası vücut kompozisyonu, dinlenme enerji harcaması ve substrat oksidasyonu benzer bulunmuştur (31).


Transplantasyon Öncesi Obezitenin Transplantasyon Sonrası Durum Üzerine Etkileri

Pretransplant obezitenin uzun dönem hastalar ve greft sağkalım üzerine etkileri tartışmalıdır. 46 obez ( BKI>30 kg/ m2 ) ve 50 kontrol grubu renal transplant alıcısıyla yapılan çalışmada operasyon sonrası mortalite oranı obez alıcılarda daha yüksek bulunurken, hastaların 2 yıldan fazla sağkalım oranları birbirine benzer bulunmuştur. 1 yıl greft sağkalım obez alıcılarda azalmıştır (%84’ten %66’ya düşmüştür). Operasyon süresince ertelenmiş greft fonksiyonları, erken komplikasyonlar ve posttransplant diabet obez grupta daha sık gözlenmiştir (36).

Böbrek Transplantasyonu Sonrası Beslenme Önerileri

Böbrek transplantasyonundan sonra, beslenmenin büyük rolü vardır. Vücudun böbreği reddini engellemesi için kullanılan ilaçlar diyeti etkilemektedir.
Vücudun böbreği reddetmesni önlemek amaçlı kulllanılan diyeti etkileyebilecek bazı ilaçlar:
· Steroidler(prednison)
· Siklosporin(Sandimmun,Neoral,Gengraf)
· Tacromlius(prograf)
· Azatioprin (Imuran)
· Mikpsinolat(CellCept)
Yeni ilaçlar geliştirildikçe bu liste uzayabilir. Bu ilaçlar kişiin vücut faaliyetlerini aşağıdaki yolarla değiştirebilir:
Stereoidler (Prednison)
Steroidlerin en yaygın etkileri;
· iştahı artırır ve istenmeyen ağırlık artışına neden olur
· kolesterol ve trigliserid gibi kan yağlarının düzeylerini artırır
· kan şekeri düzeyini artırır
· vücudun sodyum ve sıvıyı tutma düzeyini artırır
· kas ve kemik bozukluklarını artırır
bu etkiler steroidin yüksek dozda kullanılması sonucu ortaya çıkar.
Yaygın Kullanılan Diğer Transplantasyon İlaçları
Yaygın kullanılan diğer transpalantsyon ilaçlarının vücuttaki etkileri:
· kan yağlarının düzeylerini
· kan şekeri düzeyini ve
· kan basıncı düzeyini artırır.
Potasyum, magnezyum ve fosfor düzeylerinde değişikliğe neden olur. İlaçların doktor kontrolünde miktarları düzenlenirse bu minerallerin düzeyleri normale dönebilir (44).
Böbrek fonksiyonları düzeldikten ve steroid tedavisi azaltıldıktan sonra aşırı kilo alımı ve hiperlipidemiyi önlemek içi sağlıklı beslenme önerileri yapılmalıdır. Ancak kronik rejeksiyon gelişen hastalarda protein sınırlaması ile nakledilen böbreğin ömrü uzatılabilir (4). Sağlıklı yeme alışkanlıkları tranplantasyondan sonra ortaya çıkabilecek komplikasyonları engellemeye yardımcı olacaktır.
Sağlıklı diyette,
· Diyabetin önlenmesi için kan şekeri düzeyi normal sınırlarda korunmalıdır. Kan şekeri transplantasyondan sonra yükselebilir.
· Kalp sağlığını korumak için kan kolesterol düzeyleri normal sınırlarda tutulmalıdır. Transplantasyodan sonra kolesterol düzeyleri yükselebilir.
· Aşırı kilo alımı önlenmelidir. Bazı hastalar transplantasyondan sonra aşırı kilo alırlar.
· Transplantasyondan sonra tuz tüketimi ayarlanarak kan basıncı normal sınırlarda korumalıdır (45).
· Diyete gerektiği kadar kalsiyum eklenmelidir (4). Transplantasyondan sonra Prednison kullanan hastaların kalsiyuma olan gereksinimi artar (45).

Yeterli Düzeyde Kalsiyum- Kalsiyum gereksinimi besinlerle karşılanmaya çalışılır. Kalsiyumun başlıca kaynakları süt, yoğurt, peynir ve kalsiyumdan zenginleştirilmiş portakal suyudur,1 porsiyonlarında yaklaşık 300 mg kalsiyum içerirler. Brokoli ve ıspanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler de kalsiyumun iyi kaynaklarıdır.
Diyet kalsiyumu ve D vitamini alımı yaş ve transplant süresiyle belirgin şekilde ilişkili bulunurken GFR düzeyiyle ve transplantasyon sonrasında ilk yıllardamenapozlu kadınlarda belirgin bir ilişki gözlenmemiştir.
Renal transplant hastalarda diyet ve total kalsiyum ve D vitamini alımının birçok vakada yetersiz olduğu görülmüştür (46).

Kilo Kazanımı Niçin Takip Edilmelidir?

Böbrek transplantayonundan sonra prednison gibi glukokortikoidleri kullanan hastalarda sıklıkla iştah artışı, açlık hissi oluşmaktadır. Bu insanların daha büyük porsiyonlar tüketmesine ve daha sık yemelerine neden olabilir (45).Transplantasyon sonrası diyetin enerjisi günde 30-35 kalori/kg olarak ayarlanmalıdır (4).
!Fazla yağ içeren besinlerin, daha yüksek kalori içerdiği bilinmelidir.
!Beslenme uzmanlarından besinlerdeki kalori azaltma yöntemleri hakkında yardım alınmalıdır.
!Fazla kilo alımını engellemek için yapılacak en önemli şey tüketilen besinlerin porsiyon miktarlarını izlemektir.
!Sebzeler düşük kalori içerir, ayrıca bol miktarda posa içerdiğinden tokluk hissi sağlar. Ara öğünlerde düşük yağ ve düşük kalorili besinler seçilmelidir. Sebzeler ve meyveler ara öğün için tercih edilebilir. Ara öğünlerde abur cubur besinlerden, şekerlerden ve cipslerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Kısıtlamalar
Ilımlı sayılabilecek ölçüde potasyum sınırlaması (günde 1mmol (23 mg)/kg) gerekmektedir (4). Potasyum, fosfor ve süt ürünleri kısıtlaması uzun süre yapılmaz. Bazı hastaların kanlarında potasyum, fosfor ve magnezyum düzeyleri düşük olabilir. Bu hastalar kan düzeylerinin yükselmesi için sıklıkla suplemana ihtiyaç duyarlar. Suplemana ek olarak bu minerallerden zengin besinlerden tüketmelidir.

Yüksek Potasyum İçeren Besinler:
Meyveler ve meyve suları: Kavun, kuru kayısı, portakal suyu, mango, muz, erik, erik suyu, nektar, kuru nektar, papaya, kuru üzüm ve hurma
Proteinden zengin besinler: dil balığı, kalkan, somon, kırlangıç balığı, alabalık, soya fasulyesi, soya peyniri, tavuk, türkiye tereyağı ve fıstık ezmesi
Kahvaltılık Gevrekler: tam tahıllı gevrekler
Sebzeler: kabuklu veya kabuksuz fırın patates, avakado, hint yer elması, balkabağı, domates suyu, sebze suyu, patates püresi, ıspanak, lahana ve domates
Süt ürünleri: Düşük yağlı süt, çikolatalı süt ve yoğurt

Yüksek Fosfor İçeren Besinler:
Süt ürünleri: süt, yoğurt, peynir, dondurma, dondurulmuş yoğurt, puding
Proteinden zengin besinler: kırmızı et, balık, tavuk, yumurta, fasulye, mercimek, fıstık ezmesi ve domuz eti
Yüksek Magnezyum İçeren Besinler:
Tahıllar ve Gevrekler: esmer pirinç, soya fasulyesi ve unu, tahıllı gevrek, yulaf ve tam tahıllı ekmek
Proteinden zengin besinler: Soya peyniri, fıstık ezmesi, ayçiçek çekirdeği, badem, kaju, fıstık, balık, sığır eti ve kümes haynalarının etleri
Sebzeler: kabuklu veya kabuksuz fırın patates, avakado, pazı yaprağı, bamya, brokoli pancar ıspanak ve domates
Meyveler: incir, ananas ,muz ve kuru üzüm(45).



Referanslar
1) Vural A.Kronik böbrek yetmezliği ve tedavisi.İçinde:Koçer İH, Erikçi S, Baykal Y (eds) , İç Hastalıkları Günleri III. GATA Basımevi, Ankara 2002; 339-358.
2) Tokgöz B , Kronik Böbrek Yetmezliğinde Renal Replasman Tedavileri, Türkiye Klinikleri J Int Med Sci 2005, 1(21):82-87.
3)Gülhane Askeri Tıp Akademisi Nefroloji Bilim Dalı, Böbrek Nakli, http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/nefroloji/default.asp?sayfa=hi/main&id=77

4)Mercanlıgil M.S, Böbrek Hastalıklarında Beslenme, Diyet El Kitabı, 4. Baskı, 215. Sayfa

5)T. Kälble, M. Lucan, G. Nicita, R. Sells, F.J. Burgos Revilla, M. Wiesel
Böbrek Transplantasyonu Kılavuzu

6)Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kronik Böbrek Yetmezlikli Hastalarda Transplantasyon Öncesi Değerlendirme, Dr. Şule Şengül ,www.medicine.ankara.edu.tr/dahili_tip/nefroloji//files/Txinceleme.ppt

7)Uludağ Üniversitesi Üroloji Bilim Dalı, Böbrek Yetmezliği ve Böbrek Transplantasyonu,

uroloji.uludag.edu.tr/staj/bobrekyetmezligivebobrektransplantasyon.doc

8) NKF. K/DOQI. Am J Kidney Dis 2002;39:S65-S71.
9) BL Kasiske ve ark. Am J Transplant 1 2001;(suppl 2):3-95.
10) Fırat Üniverstesi Fırat Tıp Merkezi Üroloji Anabilim Dalı, Böbrek Transplantasyonu Doç. Dr.Enver Özdemir

11)RA Wolfe ve ark. N Engl J Med 1999;341:1725– 30
12)GC Oniscu ve ark. J Am Soc Nephrol 2005;16:1859-65
13) P Rebollo ve ark. Clin Transplant 2000;14:199-207
14) USRDS 2002 yıllık veri raporu
15) JA de Lemos. J Am Soc Nephrol 1996;7:2044-2054
16) USRDS 2004 yıllık raporu - TND 2004 yıllık raporu
17) M Zeier ve E Ritz Nephrol Dial Transplant 2002;17:552-556
18) T Kalble ve ark. European Urology 2005;47:156-166
19) G Knoll ve ark. CMAJ 2005;173:1181
20) Kasiske BL. Cardiovascular disease after renal transplantation. Semin Nephrol 2000;20:176-187.
21) Timar O, Sestier F,Levy E. Metabolic Syndrome X:A review. Can J Cardiol 2000;16:779-789.
22)Jeejeebhoy KN. Nutritional assessment. Nutrition 2000;16:585-589.
23) Gabay C, Kushner I.Acute-phase proteins and other systemic responses to inflammation. N Engl J Med 1999;340:448-454 .
24) Kasiske BL. Creatinine excretion after renal transplantation. Transplantation 1989,48:424-428.
25)Sonali Mantoo1, Georgi Abraham1, Girija Balaji Pratap1, V Jayanthi2, S Obulakshmi2, S Shanmuga Bhaskar2, Nancy Lesley2
1 Sri Ramachandra Medical College and Research Institute, Chennai, India
2 Madras Medical Mission Hospital, Chennai, India
2007 Volume : 18 Issue : 3 Page : 382-386.Nutritional Status in Renal Transplant Recipients

26) Miller DG, Levine SE, D’Elia JA, et al.Nutritional status of diabetic and nondiabetic patients after renal transplantation. Am J Clin Nutr 1986;44:66-69
27) van den Ham E, Kooman JP, Christiaans MHL, et al. Posttransplantation weight gain is predominantly dur to an increase in body fat mass. Transplantation 2000;70:241-243
28) Verran D, Munn S, Collins J,et al. Impact of renal allograft implantation and immunosuppression on body composition using in vivo neutron activation analysis. Transplant Proc 1992;24:173-174.
29) Qureshi AR, Lindholm B, Alvestrand A, et al. Nutritional Status, muscle composition and plasma and muscle free amino acids in renal transplant patients. Clin Nephrol1994;42:237-245.
30) Perfumo F, Canepa A, Divino Filho JC, et al. Muscle and plasma amino acids and nutritional Status in kidney transplant children. Nephrol Dial Transplnt 1994;178-1785.
31) van den Ham E, Kooman JP, Christiaans MHL, et al. Relation between steroid dose, body composition and physical activity in renal transplant patients. Transplantation 2000;69: 1591-1598.
32) Işiklar I, Akin O, Demirag A, et al. Effect of renal transplantation on body composition. Transplant Proc 1998;30: 831-832
33) Meier-Kriesche HU ve ark. Transplantation 2002;73:70-74
34) L Halme ve ark. Transplant Int 1997;10:284-288
35) S Yamamoto ve ark. Clin Transplant 1996;16:252-256
36) Holley JL, Shapiro R, Lopatin WB, et al. Obesity as a risk factor following cadaveric renal transplantation. Transplantation 1990;49: 387-389.
37) Merion RM,Twork AM,Rosenberg L, et al. Obesity and renal transplantation. Surg Gynecol Obstet 1991,172:367-376
38) Drafts HH, Anjum MR, Wynn JJ, et al. The impact of pretransplantation obesity on renal transplant outcomes. Clin Transplantation 1997; 11:493-496.
39) Pirsch JD, Armbrust MJ, Knechtle SJ, et al. Obesity as a risk factor following renal transplantation. Transplantation 1995;59: 631-647.
40) Meier-Kriesche HU, Vaghela M, Thambuganipalle R, et al.The effect of body mass index on long term renal allograft survival. Transplantation 1999;60:1426-1430.
41) Gill Is, Hodge EE, Novick AC, et al. Impact of obesity on renal transplantation. Transplant Proc 1993;25:1047-1048.
42) Modlin CS, Flechner SM, Goormastic M,et al. Should obese patients lose weight beforereceiving a kidney transplant? Transplantation 1997;64:599-604.
43) Bumgardner GL, Henry ML, Elkhammas E, et al. Obesity as a risk factor after combined pancreas/kidney transplantation. Transplantation 1995;60:1426-1430.
44) Nutrition& Transplantation,National Kidney Foundation, Inc. 2001
45)Reviewed by health care specialists at UCSF Children's Hospital.
Last updated May 8, 2007

46)Inadequate Dietary Calcium and Vitamin D Intakes in Renal-Transplant Recipients in Ireland , Journal of Renal Nutrition,Volume 17, Issue 6, November 2007, Pages 408-415
47) Jaap J Homan van der Heide et al, Effect of Dietary Fish Oil on Renal Function and Rejection in Cyclosporine-Treated Recipients of Renal Transplants, New England J Medicine 329(11): 769-773 (9 Sept 1993)
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Böbrek Transplantasyonu ve Beslenme Tedavisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Merve TIĞLI'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Merve TIĞLI'nın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Merve TIĞLI Fotoğraf
Uzm.Dyt.Merve TIĞLI
Ankara
Uzman Diyetisyen
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi149 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Dyt.Merve TIĞLI'nın Makaleleri
► Böbrek Hastalıklarında Beslenme ÇOK OKUNUYOR Dyt.Yüksel Turan TAŞDEMİR
► Diyabette Beslenme Tedavisi Dyt.Nihal DURUKAN KELEŞ
► Diyabette Beslenme Tedavisi Dyt.Güneş AKYIL AYNACI
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Böbrek Transplantasyonu ve Beslenme Tedavisi' başlığıyla benzeşen toplam 43 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Dondurma Mart 2016
► Kışın Kilo Almayın Aralık 2014
► Harika Besin:Kinoa Mayıs 2012
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


17:17
Top