Çocuklarda Psikolojik Sağlamlık
ÇOCUKLARDA PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK
“Her Düşüşte Yeniden Kalkmayı Öğrenen Kalbin Hikâyesi”
Bazı çocuklar vardır; düştüklerinde ağlarlar ama sonra yeniden kalkarlar.
Bazen zorlanırlar, bazen yorulurlar, bazen de kendilerini kaybolmuş hissederler; yine de bir şekilde devam ederler.
Bu çocuklar daha güçlü doğdukları için değil, çoğu zaman yanlarında onlara güvenen bir yetişkin olduğu için böyle davranırlar.
Psikolojik sağlamlık, sandığımız gibi “hiç üzülmemek”, “hiç kırılmamak”, “güçlü olmak” ya da “hiç ağlamamak” değildir.
Psikolojik sağlamlık, zorlanmaya rağmen devam edebilme kapasitesidir.
Yani:
Zorlanınca kırılmak değil,
Kırıldıktan sonra yeniden bütünlenebilme becerisidir.
Bir çocuğun iç dünyasında en önemli cümle şudur:
“Ne olursa olsun, yalnız değilim.”
Bir çocuk zorlandığında yalnız olmadığını bilirse, duygusu taşınabilir hale gelir.
Eğer duygular taşınabilir hale gelirse, çocuk büyüdükçe içsel gücünü kendi içinde inşa eder.
Psikolojik sağlamlık, tek seferde kazanılan bir özellik değildir.
Bu, birlikte yaşanarak öğrenilen bir yolculuktur.
Ve bu yolculukta çocuk kadar, ebeveynin iç dünyası da önemlidir.
ÇOCUK NEDEN ZORLUKLARLA BAŞ ETMEKTE ZORLANIR?
Bir çocuk dünyaya geldiğinde hazır bir “duygu yönetim sistemi” ile gelmez.
Tüm duygusal tepkiler, bedeninin içinden yükselir ve çocuk o duyguyla ne yapacağını sonradan öğrenir.
Bir çocuğun beyninde iki temel alan vardır:
Duyguyu hızla harekete geçiren bölüm (amigdala),
Duyguyu düzenleyen, kontrol eden ve sakinleştiren bölüm (prefrontal korteks).
İlk bölüm çok erken yaşta aktif hale gelir.
İkinci bölüm ise yıllar içinde olgunlaşır.
Yani çocuk duyguyu hızlıca yaşar, ama düzenlemeyi daha sonra öğrenir.
Bu yüzden:
Çocuk öfkelendiğinde patlar.
Kırıldığında ağlar.
Korktuğunda sarılır veya kaçar.
Hayal kırıklığında dünyası dağılıyormuş gibi hisseder.
Ve bunların hiçbiri yanlış değildir.
Bu, beynin büyüme hikâyesidir.
PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK NE DEMEK?
Psikolojik sağlamlık, çocuğun duygularını bastırmayı öğrenmesi değildir.
Sert olmak değildir. Soğukkanlılık da değildir.
Psikolojik sağlamlık:
Duygunun gelmesine izin verebilmek,
O duyguyu güvende tutabilmek,
Duygunun geçeceğine inanabilmek,
Ve zorlandığında yeniden denemeye devam edebilmektir.
Psikolojik sağlamlık, çocuğun zihninde şu inanç oluştuğunda gelişir:
“Zorlanmak normal. Ve ben zorlanınca korkmama gerek yok. Çünkü bu duygu geçecek. Ve ben bu duyguyla baş edebilirim.”
Bu inanç kendiliğinden oluşmaz.
Çocuk bunu bir yetişkinin yanında öğrenir.
ÇOCUĞUN SAĞLAMLIĞI NEREDE BAŞLAR?
Bir çocuk ancak güvende hissettiği bir ilişkide dayanıklılık geliştirebilir.
Güven yoksa dayanıklılık katılaşma olur.
Güven varsa dayanıklılık esneklik olur.
Güvenli bağlanma dediğimiz şey tam olarak budur:
Çocuğun zihni şöyle demeyi öğrenir:
“Duygularım büyük olabilir ama ben yine de güvendeyim.”
Güvenli bağlanma:
Çocuğun duygusunu küçümsememektir,
“Abartıyorsun, bir şey yok” dememektir,
Onun yaşadığı duyguyu gerçek saymaktır.
Çocuğun:
“Beni anladın.”
“Benimle kaldın.”
“Duygumu taşıyabildin.”
diye hissettiği her an, onun sağlamlık odasına bir tuğla daha ekler.
HATA YAPABILEN ÇOCUK, ÖĞRENEN ÇOCUKTUR
Bazı ailelerde hata yapmak yasak gibidir.
Çocuk yere bir şey döker, hemen:
“Dikkat etsene!”
“Neden böyle yaptın?”
“Bir kere de doğru yap!”
gibi cümleler gelir.
İyi niyetle: “Hayatta zorlanma, üzülme.” demek ister ebeveyn.
Ama çocuk şu mesajı alır:
“Hata yapmak kötü. Hata yaparsam sevilmem.”
Bu, çocuğun risk almasını engeller.
Ve risk alınmadan öğrenme olmaz.
Psikolojik sağlamlık, hata yapmanın öğrenme fırsatı olduğu bir ortamda gelişir.
Çocuğa şöyle demeyi öğrenmek iyileştiricidir:
“Dökebilirsin, döksek de birlikte toplarız.”
“Hata yapmak öğrenmenin bir parçası.”
“Bu zor geldi, ama denediğin için gurur duyuyorum.”
Bu cümleler çocuğun zihninde şu inancı kurar:
“Ben denemeye devam edebilirim.”
Ve işte bu, dayanıklılığın tam kalbidir.
HAYAL KIRIKLIĞI YAŞAMAK SAĞLAMLIĞI BÜYÜTÜR
Bir çocuk oyuncağı kırıldığında, istediği oyun oynanmadığında, arkadaşından beklediği ilgi gelmediğinde gerçek bir yas yaşar.
O anda çocuğun ihtiyacı açıklama değil; eşliktir.
“Üzüldün. Senin için bu çok önemliydi.”
“Biliyorum, böyle olmasını istememiştin.”
“Ben yanındayım.”
Bu cümleler çocukta şu duyguyu yaratır:
“Üzüntü yaşamak tehlikeli değil.”
Ve üzüntü tehlikeli olmadığında, çocuk hayal kırıklığından sonra da yeniden denemeyi öğrenir.
Hayal kırıklığı, çocuğun iç esnekliğinin büyüdüğü yerdir.
ÖFKE DEĞERLİ BİR DUYGUDUR
Öfke, çocuğun sınırını, ihtiyacını ve hayal kırıklığını duyuran sesidir.
Öfkeyi yasaklamak, çocuğun kendini ifade etme yollarını kapatır.
Öfkeyi öğretmek ise çocuğun kendini koruma kapasitesini büyütür.
Öfkeyi öğretmenin yolu şudur:
Öfke anında davranışa değil, duygunun kendisine temas etmek.
“Öfkelisin, duyuyorum.”
“Bunu söylemek senin için çok zor.”
“Bedenin çok doldu, birlikte sakinleşelim.”
Davranış sonra değişir.
Duygu önce anlaşılmalıdır.
SENİN REGÜLASYONUN = ÇOCUĞUN REGÜLASYONU
Bir çocuk ne kadar duygu yaşarsa yaşasın, en büyük model sensin.
Sen duygunu nasıl taşırsan,
Çocuğun kendi duygusunu öyle taşır.
Sen öfkelendiğinde önce nefes alırsan,
Çocuk da öfkelendiğinde nefes almayı öğrenir.
Sen zorlandığında dinlenmeyi seçersen,
Çocuk da zorlandığında mola verebileceğini öğrenir.
Sen hayal kırıklığında kendine şefkat gösterirsen,
Çocuk da kendine şefkat göstermeyi öğrenir.
Bu yüzden psikolojik sağlamlık öğütle değil, örnekle gelişir.
ZOR ZAMANLARDA EŞLİK ETMENİN ŞİFASI
Çocuğun zorlandığı anlarda senin varlığın en güçlü iyileştiricidir.
Yanında kalmak, temas etmek, yumuşak bir ses tonu kullanmak, göz hizasına inmek…
Tüm bunlar çocuğun sinir sistemine şu mesajı verir:
“Buradayım. Güvendesin.”
Ve güvende olan çocuk, duygusunu taşımayı öğrenir.
SENİN İÇİN DE BİR NEFES
Bu satırları okuyan sen…
Sen de bir zamanlar çocuktun.
Sen de duygularını kendi başına taşımayı öğrenmek zorunda kalmış olabilirsin.
Bazen kendi çocukluğunun sesi gelir içinden.
Bazen taşıdığın yük, yılların yorgunluğu olur.
Ve tüm bunlara rağmen,
Sen bugün bir çocuğun duygusunun yanında durmaya çalışan bir yetişkinsin.
Bu, dünyadaki en değerli çabalardan biridir.
Lütfen kendine bunu söyle:
“Zorlanıyorum, ama bu zorlanırken bile seviyorum.
Ve sevdiğim için öğrenmeye devam ediyorum.”
Kusursuz olman gerekmiyor.
Sadece orada olman yeter.
Ve sen, zaten oradasın.
SON SÖZ
Psikolojik sağlamlık:
Duyguları bastırmak değil, duygularla yaşamayı öğrenmektir.
Güçlü görünmek değil, gerçek olabilmektir.
Yenilmemek değil, yeniden başlayabilmektir.
Yalnız başa çıkmak değil, birlikte kalabilmektir.
Ve bu yolculukta çocuğunun çıkıp yürüdüğü en önemli cümle şudur:
“Duygularım büyük olabilir. Ama ben de büyüyorum.”
Ve yanına ekler:
“Ve hep yanımda biri var.”
İşte bütün hikâye bu.
“Her Düşüşte Yeniden Kalkmayı Öğrenen Kalbin Hikâyesi”
Bazı çocuklar vardır; düştüklerinde ağlarlar ama sonra yeniden kalkarlar.
Bazen zorlanırlar, bazen yorulurlar, bazen de kendilerini kaybolmuş hissederler; yine de bir şekilde devam ederler.
Bu çocuklar daha güçlü doğdukları için değil, çoğu zaman yanlarında onlara güvenen bir yetişkin olduğu için böyle davranırlar.
Psikolojik sağlamlık, sandığımız gibi “hiç üzülmemek”, “hiç kırılmamak”, “güçlü olmak” ya da “hiç ağlamamak” değildir.
Psikolojik sağlamlık, zorlanmaya rağmen devam edebilme kapasitesidir.
Yani:
Zorlanınca kırılmak değil,
Kırıldıktan sonra yeniden bütünlenebilme becerisidir.
Bir çocuğun iç dünyasında en önemli cümle şudur:
“Ne olursa olsun, yalnız değilim.”
Bir çocuk zorlandığında yalnız olmadığını bilirse, duygusu taşınabilir hale gelir.
Eğer duygular taşınabilir hale gelirse, çocuk büyüdükçe içsel gücünü kendi içinde inşa eder.
Psikolojik sağlamlık, tek seferde kazanılan bir özellik değildir.
Bu, birlikte yaşanarak öğrenilen bir yolculuktur.
Ve bu yolculukta çocuk kadar, ebeveynin iç dünyası da önemlidir.
ÇOCUK NEDEN ZORLUKLARLA BAŞ ETMEKTE ZORLANIR?
Bir çocuk dünyaya geldiğinde hazır bir “duygu yönetim sistemi” ile gelmez.
Tüm duygusal tepkiler, bedeninin içinden yükselir ve çocuk o duyguyla ne yapacağını sonradan öğrenir.
Bir çocuğun beyninde iki temel alan vardır:
Duyguyu hızla harekete geçiren bölüm (amigdala),
Duyguyu düzenleyen, kontrol eden ve sakinleştiren bölüm (prefrontal korteks).
İlk bölüm çok erken yaşta aktif hale gelir.
İkinci bölüm ise yıllar içinde olgunlaşır.
Yani çocuk duyguyu hızlıca yaşar, ama düzenlemeyi daha sonra öğrenir.
Bu yüzden:
Çocuk öfkelendiğinde patlar.
Kırıldığında ağlar.
Korktuğunda sarılır veya kaçar.
Hayal kırıklığında dünyası dağılıyormuş gibi hisseder.
Ve bunların hiçbiri yanlış değildir.
Bu, beynin büyüme hikâyesidir.
PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK NE DEMEK?
Psikolojik sağlamlık, çocuğun duygularını bastırmayı öğrenmesi değildir.
Sert olmak değildir. Soğukkanlılık da değildir.
Psikolojik sağlamlık:
Duygunun gelmesine izin verebilmek,
O duyguyu güvende tutabilmek,
Duygunun geçeceğine inanabilmek,
Ve zorlandığında yeniden denemeye devam edebilmektir.
Psikolojik sağlamlık, çocuğun zihninde şu inanç oluştuğunda gelişir:
“Zorlanmak normal. Ve ben zorlanınca korkmama gerek yok. Çünkü bu duygu geçecek. Ve ben bu duyguyla baş edebilirim.”
Bu inanç kendiliğinden oluşmaz.
Çocuk bunu bir yetişkinin yanında öğrenir.
ÇOCUĞUN SAĞLAMLIĞI NEREDE BAŞLAR?
Bir çocuk ancak güvende hissettiği bir ilişkide dayanıklılık geliştirebilir.
Güven yoksa dayanıklılık katılaşma olur.
Güven varsa dayanıklılık esneklik olur.
Güvenli bağlanma dediğimiz şey tam olarak budur:
Çocuğun zihni şöyle demeyi öğrenir:
“Duygularım büyük olabilir ama ben yine de güvendeyim.”
Güvenli bağlanma:
Çocuğun duygusunu küçümsememektir,
“Abartıyorsun, bir şey yok” dememektir,
Onun yaşadığı duyguyu gerçek saymaktır.
Çocuğun:
“Beni anladın.”
“Benimle kaldın.”
“Duygumu taşıyabildin.”
diye hissettiği her an, onun sağlamlık odasına bir tuğla daha ekler.
HATA YAPABILEN ÇOCUK, ÖĞRENEN ÇOCUKTUR
Bazı ailelerde hata yapmak yasak gibidir.
Çocuk yere bir şey döker, hemen:
“Dikkat etsene!”
“Neden böyle yaptın?”
“Bir kere de doğru yap!”
gibi cümleler gelir.
İyi niyetle: “Hayatta zorlanma, üzülme.” demek ister ebeveyn.
Ama çocuk şu mesajı alır:
“Hata yapmak kötü. Hata yaparsam sevilmem.”
Bu, çocuğun risk almasını engeller.
Ve risk alınmadan öğrenme olmaz.
Psikolojik sağlamlık, hata yapmanın öğrenme fırsatı olduğu bir ortamda gelişir.
Çocuğa şöyle demeyi öğrenmek iyileştiricidir:
“Dökebilirsin, döksek de birlikte toplarız.”
“Hata yapmak öğrenmenin bir parçası.”
“Bu zor geldi, ama denediğin için gurur duyuyorum.”
Bu cümleler çocuğun zihninde şu inancı kurar:
“Ben denemeye devam edebilirim.”
Ve işte bu, dayanıklılığın tam kalbidir.
HAYAL KIRIKLIĞI YAŞAMAK SAĞLAMLIĞI BÜYÜTÜR
Bir çocuk oyuncağı kırıldığında, istediği oyun oynanmadığında, arkadaşından beklediği ilgi gelmediğinde gerçek bir yas yaşar.
O anda çocuğun ihtiyacı açıklama değil; eşliktir.
“Üzüldün. Senin için bu çok önemliydi.”
“Biliyorum, böyle olmasını istememiştin.”
“Ben yanındayım.”
Bu cümleler çocukta şu duyguyu yaratır:
“Üzüntü yaşamak tehlikeli değil.”
Ve üzüntü tehlikeli olmadığında, çocuk hayal kırıklığından sonra da yeniden denemeyi öğrenir.
Hayal kırıklığı, çocuğun iç esnekliğinin büyüdüğü yerdir.
ÖFKE DEĞERLİ BİR DUYGUDUR
Öfke, çocuğun sınırını, ihtiyacını ve hayal kırıklığını duyuran sesidir.
Öfkeyi yasaklamak, çocuğun kendini ifade etme yollarını kapatır.
Öfkeyi öğretmek ise çocuğun kendini koruma kapasitesini büyütür.
Öfkeyi öğretmenin yolu şudur:
Öfke anında davranışa değil, duygunun kendisine temas etmek.
“Öfkelisin, duyuyorum.”
“Bunu söylemek senin için çok zor.”
“Bedenin çok doldu, birlikte sakinleşelim.”
Davranış sonra değişir.
Duygu önce anlaşılmalıdır.
SENİN REGÜLASYONUN = ÇOCUĞUN REGÜLASYONU
Bir çocuk ne kadar duygu yaşarsa yaşasın, en büyük model sensin.
Sen duygunu nasıl taşırsan,
Çocuğun kendi duygusunu öyle taşır.
Sen öfkelendiğinde önce nefes alırsan,
Çocuk da öfkelendiğinde nefes almayı öğrenir.
Sen zorlandığında dinlenmeyi seçersen,
Çocuk da zorlandığında mola verebileceğini öğrenir.
Sen hayal kırıklığında kendine şefkat gösterirsen,
Çocuk da kendine şefkat göstermeyi öğrenir.
Bu yüzden psikolojik sağlamlık öğütle değil, örnekle gelişir.
ZOR ZAMANLARDA EŞLİK ETMENİN ŞİFASI
Çocuğun zorlandığı anlarda senin varlığın en güçlü iyileştiricidir.
Yanında kalmak, temas etmek, yumuşak bir ses tonu kullanmak, göz hizasına inmek…
Tüm bunlar çocuğun sinir sistemine şu mesajı verir:
“Buradayım. Güvendesin.”
Ve güvende olan çocuk, duygusunu taşımayı öğrenir.
SENİN İÇİN DE BİR NEFES
Bu satırları okuyan sen…
Sen de bir zamanlar çocuktun.
Sen de duygularını kendi başına taşımayı öğrenmek zorunda kalmış olabilirsin.
Bazen kendi çocukluğunun sesi gelir içinden.
Bazen taşıdığın yük, yılların yorgunluğu olur.
Ve tüm bunlara rağmen,
Sen bugün bir çocuğun duygusunun yanında durmaya çalışan bir yetişkinsin.
Bu, dünyadaki en değerli çabalardan biridir.
Lütfen kendine bunu söyle:
“Zorlanıyorum, ama bu zorlanırken bile seviyorum.
Ve sevdiğim için öğrenmeye devam ediyorum.”
Kusursuz olman gerekmiyor.
Sadece orada olman yeter.
Ve sen, zaten oradasın.
SON SÖZ
Psikolojik sağlamlık:
Duyguları bastırmak değil, duygularla yaşamayı öğrenmektir.
Güçlü görünmek değil, gerçek olabilmektir.
Yenilmemek değil, yeniden başlayabilmektir.
Yalnız başa çıkmak değil, birlikte kalabilmektir.
Ve bu yolculukta çocuğunun çıkıp yürüdüğü en önemli cümle şudur:
“Duygularım büyük olabilir. Ama ben de büyüyorum.”
Ve yanına ekler:
“Ve hep yanımda biri var.”
İşte bütün hikâye bu.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Çocuklarda Psikolojik Sağlamlık" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Çağla Tuğba SELVEROĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Çağla Tuğba SELVEROĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
çocuklarda psikolojik sağlamlık, çocuklarda regülasyon, çocuklarda rezilyans, çocuklarda rezilyant, çocuklarda duygu düzenleme
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
