Diyabet (şeker hastalığı) bilindiği gibi kanda glikozun (şekerin) kronik yüksekliğidir ve diyabet diyeti denildiğinde ilk akla gelen şeker ve şekerli yiyeceklerin yasak olduğu ve karbonhidrat içeriği yüksek, unlu yiyeceklerin fazla miktarlarda tüketilmemesi gerektiğidir. Bu tamamen doğrudur tabi ki. Kan şekeri yiyecek seçimlerimize hızlı yanıt verir yani kan şekerimizin yükselmesi ya da düşmesi gün içinde hatta saatler içinde gerçekleşir. Birçok hastalığa yönelik, hastalık seyrini etkileyen diyetler vardır. Çoğu hastalıkta diyetin metabolik etkileri diyetin belli bir dönem başarıyla uygulanmasına bağlıdır. Diyabette ise diyetin etkisini kan düzeyinde hemen görürüz.

Kan şekerini etkileyen, diyette ilk başta sınırlandırılması ve miktarının belirlenmesi gereken grup karbonhidratlardır. Fakat diyabet karbonhidrat metabolizmasıyla beraber protein ve yağ metabolizmalarını da etkileyen bir hastalıktır ve besin seçimleri, yiyeceklerin karbonhidrat, protein ve yağ miktarları göz önünde bulundurularak planlanan diyete göre yapılmalıdır.

Şeker hastalığında üzerinde durduğumuz yiyecekler şeker ve şekerli yiyecekler, ekmek, pilav makarna vb karbonhidrat içeriği yüksek olanlardır. Bu durum protein içerikli yiyeceklerin kan şekerini etkilemediği düşüncesini uyandırmasın. Yapılan araştırmalar, vücutta proteinin %50’sinin glikoza ( şekere) dönüştüğünü gösteriyor. Bu da bir öğünde çok fazla proteinli yiyecek tüketmenin, örneğin büyük porsiyon et, süt, yoğurt, kan şekerini karbonhidratlara göre az ve daha geç de olsa yükselttiğini anlatır bize. Proteinlerin bu etkisini ara öğünlerimizde protein kaynaklarından bir ya da yarım porsiyon tüketerek yararlanıyoruz aslında. Fazla miktarda protein tüketiminin olumsuz etkisini ise karbonhidrat sayımının temel olduğu diyetlerde daha çok görürüz. Karbonhidrat sayımını öğündeki unlu yiyecek miktarına göre yaparken proteinlerin etkisi unutulmamalıdır.

Diyabette böbreklerde oluşabilecek hasar da protein metabolizmasını ve dolayısı ile diyetteki protein miktarını etkileyen önemli bir durumdur. Protein kısıtlanması gerekebilir ve porsiyonlar buna göre planlanır. Kan şekerine ve protein metabolizmasına yaptığı etkilerin dışında proteinin de kalorisi vardır, hatta light ürünler tüketilmediğinde proteinli yiyeceklerin aynı zamanda yağ miktarı da yüksektir ve bu yiyecekler sık tüketildiğinde öğünlerden aldığımız enerji miktarı da artacaktır. Diyabette yaşanılan en sık sorunlardan biri de şişmanlıktır, bu nedenle diyetin kalorisi çok önemlidir.

Yağlar kan şekerini doğrudan yükseltmezler. Diğer gruplara göre daha az ve geç yükseltirler. Yağlı yiyeceklerin de kan şekerini geç yükseltmelerinin nedeni mideyi geç terk ederek geç sindirime katılmalarıdır.

Şeker hastalığı yağ metabolizmasının da etkilendiği bir hastalıktır. Kan yağlarının yüksekliği diyabette karşılaşılan ve kalp damar sağlığını etkileyen bir durumdur. Bu, kalp krizi, inme, yüksek kan basıncı ve bununla ilgili dolaşım bozuklukları gibi problemleri kapsar. Bu nedenle diyetimizdeki yağın cinsi ve miktarı çok önemlidir. Kalp hastalıkları riski konusunda en güçlü diyabet beslenmesi önerilerinden biri; daha az doymuş yağ yemelisiniz şeklindedir. Bunu yağsız, yağı azaltılmış, düşük yağlı, yağ eklenmemiş et ve süt ürünleri tüketerek başarabiliriz. Yiyeceklerimize de daha az yağ kullanarak hazırlamalıyız. Tükettiğimiz yağın cinsi çok önemlidir. Katı yağları, hayvansal yağları tüketmemeli yemeklerimizde sıvı yağ kullanmalıyız. Sıvı yağ çeşitlerini; zeytinyağı, ayçiçeği yağı, mısırözü yağı vb. karıştırarak yemeklerimize ekleyebiliriz. Zeytinyağının yararlı olduğuna duyulan inanç doğru olsa da zeytinyağıyla diğer sıvı yağları da içeren bir diyet yağ asitleri çeşitliliğini karşılamak açısından önemlidir.

Unutulmaması gereken önemli bir konu da yağların ister sağlıklı ister sağlıksız olsun kalorilerinin yüksek olduğudur. Sıvı yağların yararlı olduğu düşüncesiyle ya da kan şekerini yükseltmediği düşüncesiyle fazla tüketimi fazla kalori alımına ve buna bağlı kilo artışına neden olur. Diyetin kalorisine göre içerdiği yağ miktarı da planlanır ve şeker hastalarının bu miktara uymaları gerekir.

Alkolün yiyecek olmadığı doğrudur fakat kalori içerir ve bira gibi bazı içecekler karbonhidrat içerirler. Çoğu alkollü içeceklerin –cin ve şarap- kalorisi alkolden gelir. Alkolden gelen kalori karbonhidrattan daha fazladır, 7 kkal/ g. Alkol konusunda en önemli mesaj ölçülü içmektir Alkolün zıt etkiler göstermesi ilginçtir- kan şekerini yükseltici ve düşürücü etki gösterebilir

Başta alkol glikoza dönüşemez ve kan şekerini yükseltmez. İkinci olarak alkol karaciğerden çıkan glikozu azaltabilir. Eğer alkol bunu yaparken siz de insülin yada oral antidiyabetik kullanıyorsanız kan şekerinizin düşmesine neden olur. Bu iki kat etki gösterir.

Alkol içer ve yemek yemezseniz, karaciğer kan şekerinizin yükselmesi için glikoz üretmez ve hipoglisemiye girersiniz. Kişiler alkol içtikten sonra veya geceden kalma olduklarında böyle düşük kan şekeri problemleri yaşarlar.

Kan glikozu alkollü içkilerle yükselebilir de. Çünkü bazı alkollü içkiler karbonhidrat içerirler. Yani kan şekerinin yükselmesine alkol değil karbonhidrat neden olur.

Alkollü içkilerden gelen ekstra kaloriyi dengelemek için diyetten karbonhidratın çıkarılmaması gerekir. Bu tehlikeli bir ölçüm olur çünkü alkol kan şekerini düşürürken insülin de kullanıyorsanız kan şekeriniz çok fazla düşebilir

Akşam alkol içildiğinde akşam öğünü yenmeli ya da gece ara öğünü normalden daha fazla yenmelidir.

Kan şekerlerinizi içkiden önce ve sonra kontrol ederek kan şekerinizi düzenlemek için bir yöntem geliştirebilirsiniz.

Şeker hastalığında diyet tedavinin temelini oluşturur. Yukarıda da görüldüğü gibi diyet karbonhidrat odaklı olmakla beraber besinlerin protein miktarı, yağ miktarı ve yağın cinsi hastalığın seyrini yakından etkilemektedir. Aynı zamanda alkol tüketiminde de dikkatli olunmalı kan şekerini önemli derecede etkilediği unutulmamalıdır.