Yaşlılıkta Beslenme
YAŞLILIKTA BESLENME
Beslenme, beklenen yaşam süresini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Genelde nüfusun 65 yaş üstü olan insanlar yaşlı olarak kabul edilir. Bireyin besin gereksinimleri, fizyolojik ve metabolik durumlarındaki değişimlere göre değişir. Yaşlanmada en belirgin özellik bireyin genel görünümündeki değişikliklerdir. Saçların ağarması, derinin kırışması, vücut duruşunun değişmesi bazı duyuların azalması gibi birçok değişiklik olabilir. Yaşlanmayla beyinde sinir hücrelerinde kayıplar sonucu bilişsel performans düşer, hormonal değişimler sonucu menopoz denilen durum meydana gelir. Ayrıca sindirim, dolaşım ve boşaltım sistemlerinde de glikoz toleransı, kardiyak indeksi, oksijen tüketme yeteneği, sinir iletim hızı, tat ve koku algılama yetenekleri, kas gücü, sindirim organlarının mekanik hareketi ve salgılarında azalma gibi birçok değişiklik meydana gelir. Bazal metabolizma hızı yavaşlar. Hücrelerin ölümü sonucunda, enerji harcaması aktif olan yağsız doku kitlesi azalır. 40 yaşından sonra yağsız kütlede her 10 yılda %2-3 arasından azalma meydana gelir. Dişlerin kaybı, tat duygularındaki değişimlere, yalnızlık ve korku gibi psikolojik stres yaşlının besin alımını azaltabilir. Bağışıklık hücrelerinin sentezi yavaşlamasına ve T-Hücre işlevi azalmasına bağlı bireyin zararlı etkenlere karşı direnci azalır. Kemiklerin mineral içeriğindeki azalır ve 70 yaşında kemiklerde gençlikteki kalsiyum kadında %60’ ı, erkekte %76’ sı kalır ve bunun sonucunda osteoporoz sık görülür. Hareketliliğin azalmasına bağlı olarak serum kolesterolü ve LDL’ de artış ve HDL’ de azalma meydana gelir. Organların işlevlerindeki bozukluklar sonucu yaşlılıkta görülen kronik sağlık bozukluklar başlıca, koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, kanser, diyabet, unutkanlık ve bunama ile belirlenen Alzheimer hastalığı ve Parkinson hastalığıdır. Yaşlılıkta alınan antidepresanlar, iştah ve kilo arttırıcı özellikler gösterirler, kemik kırıklarında artışlar meydana gelebilir ve bu tip durumlarda da tedavi süreci uzar.
Beslenme Durumunun Yaşlanma Hızına Etkisi
Yaşlı bireylerin çoğunda kronik hastalıklardan bir yada birkaçının bulunduğu ve sağlık durumlarıyla, çocukluk, gençlik ve yetişkinlikte uyguladıkları yaşam şekilleri arasında bir ilişki bulunmuştur. Yaşam boyu, aşırı yemek yeme, açlık, sigara, alkol, aşırı tuz ve gereksiz ilaç kullanımından sakınmak, beslenme yönünden dengeli ve yeterli beslenmek, yaşla artan oksidasyon stresinden korunmak için antioksidanlardan zengin, düzenli öğünlerle beslenmek ve fiziksel uygunluğu koruyacak şekilde beslenmek, günlük yaşamda uyku, egzersiz, eğlence ve dinlenmeye dengeli şekilde yer vermek gerekir. Kalıtımsal olarak kronik hastalığa yakalanma riski olanlara yapılan beslenme eğitimi ve düzenli sağlık bakımının yaşam süresini uzattığı belirtilmiştir.
Yaşlılıkta Besin Gereksinimleri
Enerji:Yaşlılıkta enerji gereksinimi 50 yaşından sonra her on yılda bir %5 oranında azalma gösterir. Bazal metabolik hızda azalma görülür. Vücut yağının ve yağsız kütlenin dağılımı değişir ve yağsız kütle de azalma meydana gelir. Besinlerin termik etkisi azalır. İş yapma kapasitesinde azalma ve çeşitli hastalıklar (şişmanlık, kas-iskelet hastalıkları, kardiyovasküler hastalıklar) sonucunda fiziksel aktivite düzeyinde azalma meydana gelir. Fazla kilolu olan yaşlılarda çok düşük enerjili diyetlerden kaçınılmalıdır. Enerji alımını arttıran alışkanlıklar (saf enerji kaynakları, şeker, katı ve sıvı yağ, alkol tüketimi) düzeltilmeli bunlar yerine vitamin ve mineral içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir.
Karbonhidrat: Günlük enerjinin %55-60’ ını sağlamalıdır. Basit şeker içeren besinler şeker katılmış yiyecek ve içecekler yerine, meyve tüketimi arttırılmalıdır veya pekmez tercih edilmelidir. Gastrointestinal sistemin çalışması için kompleks karbonhidratlar (tahıllar, k.baklagiller gibi) arttırılmalıdır.
Protein: Günlük enerjinin %10-20’ sini sağlamalıdır. Toplam proteinin %25-30’ u hayvansal kaynaklı besinlerden %70-75’ i bitkisel kaynaklı besinlerden gelmelidir. Kronik bir hastalık olması durumunda bu oranlar değişiklik gösterebilir. Kas kitlesi, serum protein düzeyleri ve kronik hastalık durumuna göre düzenleme yapılmalıdır.
Yağ: Günlük enerjinin %15-30’ unu sağlanmalıdır. Enerji ve yağda eriyen A, D, E, K vitaminleri için yağ alımı çok önemlidir. Yağ asitlerinden gelen oran doymuş yağlarda %10, tekli doymamış yağlarda en çok %15, çoklu doymamış yağlarda %10’ dan az olmalıdır.
Vitaminler:
Günlük öneri (65 yaş ve ñ )
Erkek
Kadın
A vit (retinol eşdeğeri-mcg)
900
700
D vit (mcg)
10
10
E vit (mcg)
15
15
K vit (mcg)
120
90
C vit (mg)
90
90
B6 vit (mg)
1.7
1.5
B12 vit (mg)
2.4
2.4
Tiamin (mg)
1.2
1.1
Riboflavin (mg)
1.3
1.1
Niasin (mg)
16
14
Folik asit (mg)
400
400
Biotin (mcg)
30
30
Yaşlılıkta özellikle D vitamininde azalma meydana gelir. Bunun en belirgin nedenleri, eve bağımlı olmak, kapalı giysiler giymek, derideki D vitamin sentezinde azalma meydana gelmesi, diyetle alımının yetersiz olması, aktif şekle dönüşümünün ve emiliminin azalmasıdır. Bilişsel işlevi bozuk olan yaşlılarda folat yetersizliğine rastlanılmaktadır. Bu durumda kanda homosistein düzeyi yükselir ve atherojenik kalp hastalıkları riskinde artma meydana gelir. Yaşlılık döneminde özellikle antioksidan vitaminler olan C, E ve A vitamin alımına dikkat etmek gerekir. Antioksidanlar immun fonksiyonunu arttırır, kanser riskini azaltır, kardiyovasküler hastalıklardan koruyucu ve katarakt oluşumunu önleyici özellik göstermesinden dolayı bu dönemde ayrıca önem taşımaktadır. Ayrıca yaşlılık döneminde yine bilişsel fonksiyonların devamı, alzheimer ve demans gibi hastalıklardan korunmak için B6 ve B12 vitamin alımına da önem göstermek gerekir.
Mineraller:
Günlük öneri (65 yaş ve ñ )
Erkek
Kadın
Kalsiyum (mg)
1200
1200
Fosfor (mg)
700
700
Demir (mg)
10
10
Çinko (mg)
11
10
İyot (mcg)
150
150
Magnezyum (mg)
420
320
Manganez (mg)
2.3
1.8
Krom (mcg)
30
20
Bakır (mcg)
900
900
Selenyum (mcg)
55
55
Yaşlılıkta demir ve çinko alımına gereken önemin gösterilmesi kronik kan kayıplarını, ülser ve hemoroid gibi hastalıkların önlenmesinde, aspirin, antikoagülant, antiasit ilaç tedavisinde, mide asit salgısının azalmasının engellenmesinde ve demir emilimini azaltan diyetsel faktörlerden dolayı demir emiliminin azalmasının engellenmesinde önemlidir.
Sıvı Gereksinimi: Yaşlılıkta susama duygusu azalma, böbreklerin idrarı konsantre etme yeteneğinde azalma, renin etkinliği, aldosteron salınımı azalır, laksatif ve diüretik gibi bazı ilaçların kullanımı ve sık idrara çıkma sıvı gereksinimini belirleyen faktörlerdir. Sıvı tüketiminin yeterli olması dehidratasyonu önler, konstipasyonu önler ve öğünlerle birlikte alınması sindirimi kolaylaştırır. Günlük en az 2000 ml/gün yani günlük 8-10 su bardağı içilmesi önemlidir.
Fiziksel Aktivite: Yaşlılıkta ideal ağırlığın korunması, besin tüketiminin dengelenmesi, azalan kas kitlesinin arttırılması ve yeterli O2 alımının sağlanması için fiziksel aktivitenin arttırılması gerekir.
Öneriler:
- Yağ ve kolesterol tüketimi sınırlandırılmalıdır. Yemeklerde katı yağ kullanılmamalıdır. Zeytinyağı ve ayçiçek / soya/ mısırözü yağları karışımı kullanılmalıdır.
- Kırmızı et yerine tavuk veya balık tercih edilmelidir. Etli pişirilen yemeklere dışardan ekstra yağ ilave edilmemelidir.
- Yemeklerde kızartma ve kavurma işlemleri uygulanmamalıdır.
- Posa tüketimi arttırılmalıdır. Örneğin; beyaz ekmek yerine kepekli esmer ekmek, pirinç yerine bulgur tercih edilmeli, günde 6-7 porsiyon sebze-meyve ile haftada 4-6 kez kurubaklagil yemeği tüketilmelidir.
- Önerilen miktarda su tüketimi arttırılmalıdır.
- Yemeklere aşırı tuz ilave edilmemelidir.
- Her öğünden 4 ana besin grubundan da tüketmeye özen gösterilmelidir.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Yaşlılıkta Beslenme" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dyt.Müge ÜLKER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dyt.Müge ÜLKER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
