Bir Vaka İncelemesi Üzerinden Çocuklarda Ceza Kullanımının Davranış Değişimine Etkisinin İncelenmesi
6 yaşındaki Mert bu yıl ilkokula başlamıştır ve sınıfında "yaramazlık yaptığı ve hiperaktif olduğu" gerekçesi ile öğretmeni tarafından sürekli velisine şikayet edilmektedir. Sınıfta tek başına oturtulmakta, arkadaşlarını itip kaktığı ifade edilen Mert diğer arkadaşları tarafından sürekli şikayet edilen bir pozisyonda okul hayatını devam ettirmektedir. Okumayı söken Mert sınıfta hiç yazı yazmadığı şikayeti ile sürekli öğretmeni tarafından cezalandırılmaktadır.. Mert ailenin tek çocuğudur ve yapılan görüşmelerde herhangi bir DEHB olmadığı, yazmasına engel herhangi bir fizyolojik engelinin bulunmadığı görülmüştür.
Mert'in annesinin oturumlar süresince kurulan iletişimin yanısıra Mert ile yaşadığı bir olayı paylaşması sonucu elde edilen verilerle hazırladığım, adı geçen şahısların özel hayatlarına duyulan saygıdan dolayı kimlik bilgilerinin değiştirildiği bu vaka sunumunda "Çocuklarda Ceza Kullanımının Davranış Değişimine Etkisi " üzerinde durmaya çalışacağım.
Mert'in annesinden gelen mail üzerine:
"Bu sabah Mert'e ödevini yaptıramadım. Yapmak istemedi. Bir kaç defa yapması gerektiğini söyledim ama zorlamadım ve bugün ödev yapmadan okula gitti. Ödevini yapmayınca bende bilgisayar ve televizyona izin vermedim."
Çocuklara yaptıkları hatalı davranışlarının sorumluluğunu aldırabilmek adına bazen "ceza" yöntemi kullanabiliriz, fakat "ceza" dediğimiz şey onun benliğini, bize olan güvenini, kendisine duyduğu saygıyı, ona gösterdiğimiz sevgiyi zedeleyecek biçimde olmamalıdır. "Bana sarılmak istediğindede pek sıcak davranmadım. Ben sarılmadım, yani seni seviyorum ama çok kızgınım dedim." bu ifadeden anlaşılacağı üzre, Mert'i cezalandırmak adına, onun size olan sevgisini, güvenini,inancını ve sizden karşılıksız bir biçimde almayı beklediği sevgiye olan inancını zedelemiş olabilirsiniz. Her ne olursa olsun kesinlikle çocuklarımızı "seni sevmiyorum artık, senin annen olmayacağım, sana sarılmıyorum çünkü ödevini yapmadın ve beni üzdün, sen beni çok üzdün gideyim de gör sen, ölürsem birgün anlarsın değerimi....vs" biçiminde ifadelerle ASLA ama ASLA korkutmamalı, cezalandırmamalıyız.
Çocuğumuz hata yaptığı zaman bu hatasını anlamasına yönelik yüzleştirmelerle, mesela sizin dün verdiğiniz tepkilerden birisi yerindeydi; "ona okula gitmeden bir soru sordum. Ödevini yapmadan okula gidiyorsun öğretmenin kontrol ederse ne cevap vereceksin dedim. Ses çıkarmadı. " bu şekilde, yaptığı hatalı davranışın sorumluluğunu almasını sağlayarak, doğuracağı sonuçları görmesi sağlanabilir ve "Ödevini yapmayınca bende bilgisayar ve televizyona izin vermedim." bu şekilde bir ceza yöntemi kullanılarak, sadece hoşuna giden bazı ekstra güzellliklerden mahrum bırakılarak ( ama mutlaka doğru davranış hakkında bilgi vermelisiniz) doğru davranışı sergilemesi sağlanabilir. Fakat dikkat ediniz (!) EXTRA güzellikler diyorum, yani ona duyduğunuz sevgi, saygı, kabul düzeyiniz, ait olma duygusu, güven duygusu..vs zarar görmemeli, sadece somut ve extra ( tv izlemek, top oynamak, bilg. Oyunu) gibi şeylerden mahrum bırakabilirsiniz. Diğer türlü cezalarla kişiliği zarar görebilir.
Ve son olarak, sadece ceza vermekle kalmamalısınız, neden bu cezayı aldığını bilmeli ve onu yapması gereken doğru davranış hakkında bilgilendirmelisiniz,
Mesela şöyle bir diyalog kurarak çocuğunuza, neden ceza aldığı ve istenilen davranışın ne olduğu farkettirilebilir: "ödevini yapmadığın için 1 gün süreyle tv izlemene izin vermiyorum, çünkü ödevlerini yapmazsan derslerinde başarısız olursun ve daha sonra kendini kötü hissedebilirsin, bu yüzden ödevlerini zamanında ve eksiksiz bir biçimde yapman gerekiyor" gibi bir ifade çocuğunuzun farkındalık kazanmasına ve neden ceza aldığını farkederek, sadece aldığı cezaya ve ceza sonrasında ortaya çıkan öfkeye değil de, olumlu davranışa odaklanması sağlanabilir.
Ayrıca şunu belirtmekte fayda görüyorum, ceza yöntemini sık sık kullanmamalıyız, eğer sık kullanırsak, çocuklarımız sadece ceza almaktan korktuğu için bizim istediğimiz şeyleri yapan bir robota dönüşebilir.
Cezasız, Yasaksız, Olumlu Davranışlar Geliştirebilmek Dileğiyle :)
Serap Melek ÇAVUŞ
Mert'in annesinin oturumlar süresince kurulan iletişimin yanısıra Mert ile yaşadığı bir olayı paylaşması sonucu elde edilen verilerle hazırladığım, adı geçen şahısların özel hayatlarına duyulan saygıdan dolayı kimlik bilgilerinin değiştirildiği bu vaka sunumunda "Çocuklarda Ceza Kullanımının Davranış Değişimine Etkisi " üzerinde durmaya çalışacağım.
Mert'in annesinden gelen mail üzerine:
"Bu sabah Mert'e ödevini yaptıramadım. Yapmak istemedi. Bir kaç defa yapması gerektiğini söyledim ama zorlamadım ve bugün ödev yapmadan okula gitti. Ödevini yapmayınca bende bilgisayar ve televizyona izin vermedim."
Çocuklara yaptıkları hatalı davranışlarının sorumluluğunu aldırabilmek adına bazen "ceza" yöntemi kullanabiliriz, fakat "ceza" dediğimiz şey onun benliğini, bize olan güvenini, kendisine duyduğu saygıyı, ona gösterdiğimiz sevgiyi zedeleyecek biçimde olmamalıdır. "Bana sarılmak istediğindede pek sıcak davranmadım. Ben sarılmadım, yani seni seviyorum ama çok kızgınım dedim." bu ifadeden anlaşılacağı üzre, Mert'i cezalandırmak adına, onun size olan sevgisini, güvenini,inancını ve sizden karşılıksız bir biçimde almayı beklediği sevgiye olan inancını zedelemiş olabilirsiniz. Her ne olursa olsun kesinlikle çocuklarımızı "seni sevmiyorum artık, senin annen olmayacağım, sana sarılmıyorum çünkü ödevini yapmadın ve beni üzdün, sen beni çok üzdün gideyim de gör sen, ölürsem birgün anlarsın değerimi....vs" biçiminde ifadelerle ASLA ama ASLA korkutmamalı, cezalandırmamalıyız.
Çocuğumuz hata yaptığı zaman bu hatasını anlamasına yönelik yüzleştirmelerle, mesela sizin dün verdiğiniz tepkilerden birisi yerindeydi; "ona okula gitmeden bir soru sordum. Ödevini yapmadan okula gidiyorsun öğretmenin kontrol ederse ne cevap vereceksin dedim. Ses çıkarmadı. " bu şekilde, yaptığı hatalı davranışın sorumluluğunu almasını sağlayarak, doğuracağı sonuçları görmesi sağlanabilir ve "Ödevini yapmayınca bende bilgisayar ve televizyona izin vermedim." bu şekilde bir ceza yöntemi kullanılarak, sadece hoşuna giden bazı ekstra güzellliklerden mahrum bırakılarak ( ama mutlaka doğru davranış hakkında bilgi vermelisiniz) doğru davranışı sergilemesi sağlanabilir. Fakat dikkat ediniz (!) EXTRA güzellikler diyorum, yani ona duyduğunuz sevgi, saygı, kabul düzeyiniz, ait olma duygusu, güven duygusu..vs zarar görmemeli, sadece somut ve extra ( tv izlemek, top oynamak, bilg. Oyunu) gibi şeylerden mahrum bırakabilirsiniz. Diğer türlü cezalarla kişiliği zarar görebilir.
Ve son olarak, sadece ceza vermekle kalmamalısınız, neden bu cezayı aldığını bilmeli ve onu yapması gereken doğru davranış hakkında bilgilendirmelisiniz,
Mesela şöyle bir diyalog kurarak çocuğunuza, neden ceza aldığı ve istenilen davranışın ne olduğu farkettirilebilir: "ödevini yapmadığın için 1 gün süreyle tv izlemene izin vermiyorum, çünkü ödevlerini yapmazsan derslerinde başarısız olursun ve daha sonra kendini kötü hissedebilirsin, bu yüzden ödevlerini zamanında ve eksiksiz bir biçimde yapman gerekiyor" gibi bir ifade çocuğunuzun farkındalık kazanmasına ve neden ceza aldığını farkederek, sadece aldığı cezaya ve ceza sonrasında ortaya çıkan öfkeye değil de, olumlu davranışa odaklanması sağlanabilir.
Ayrıca şunu belirtmekte fayda görüyorum, ceza yöntemini sık sık kullanmamalıyız, eğer sık kullanırsak, çocuklarımız sadece ceza almaktan korktuğu için bizim istediğimiz şeyleri yapan bir robota dönüşebilir.
Cezasız, Yasaksız, Olumlu Davranışlar Geliştirebilmek Dileğiyle :)
Serap Melek ÇAVUŞ
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Bir Vaka İncelemesi Üzerinden Çocuklarda Ceza Kullanımının Davranış Değişimine Etkisinin İncelenmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı S.Melek ÇAVUŞ KILIÇ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak S.Melek ÇAVUŞ KILIÇ'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
okula uyum problemleri, ilkokul çocuğunda olumsuz davranışlar, çocuklarda davranış değiştirme, ceza, ceza kullanımı, vaka incelemesi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
