2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Şema Terapisi İlişki Terapisi ve Kalıplarımız - Şema Terapisi Nedir, Nasıl Uygulanır?
MAKALE #4111 © Yazan Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU | Yayın Aralık 2009 | 14,469 Okuyucu
İLİŞKİ TERAPİSİ VE KALIPLARIMIZ
Şema Terapinin Öyküsü: Bir vak’a özeti.

Sinirlerinizi yerinden hoplatan bir eşi nerden buldunuz?
Kısa bir süre önce J. Young krizdeki bir çiftle tanıştı. Kadının adı Şebnem olsun, erkek arkadaşını, adı Tayfun olsun, zalimce eleştirilerine maruz bırakıyordu. Şebnem Tayfun’un dişlerinin çirkin olduğunu düşünüyordu ve dişlerini beyazlatmasını istiyordu. Ayrıca vücudunun çok tüylü olduğunu ve düzenli olarak traş olmadığından şikayet ediyordu. Randevulaştıklarında Tayfun Şebnem’i zamanında gidip almadığında (bir kaç dakika geç kaldığında ) Şebnem öfkeden köpürüyordu. Üstelik Tayfun tam 1 saatlik mesafede oturmasına ve trafiğin çok yoğun olmasına rağmen. Şebnem saldırılarına devam ederken Dr. Young, Tayfun’un da Şebnemle aynı fikirde olduğunu fark etti. Tayfun kendisinin korkunç derecede hatalı olduğuna inanıyordu ve Şebnem’in kendisine kızmasında da haklı olduğunu düşünüyordu. Dr. Young şuna karar verdi; Şebnem Tayfun’u seviyordu ve onu kaybetmekten korkuyordu.

Eğer Dr. Young Freudyen bir terapist olsaydı, Tayfun ve Şebnem’i davranışlarını değiştirmeleri için, özel önerilerde bulunmaksızın çocukluktaki acı dolu yaşantıları üzerinde düşünmeleri için cesaretlendirmesi gerekirdi. Dr. Young kariyerine 80’lerde popülaritesi yükselmekte olan bilişssel terapi alanında çalışarak başladı. Bilişsel terapi şunu öğretiyordu; insanların yaşamlarındaki olaylar hakkında ne düşündükleri onlar hakkında neler hissedeceklerini belirler.

Bilişsel terapinin arka planındaki adam olan Aaron T. Beck ile çalışan Dr. Young, yeni dinamik bir metodun parçası olmaktan heyecan duyuyordu. Fakat daha yolun başında iken şunu öğrendi, bu yaklaşım tek başına, ömür boyu süren ilişki problemlerinde hastalara yeterince yardımcı olmuyordu. Bilişsel terapi sağlıklı olan insanlarda iyi idi ve sorunu yeni oluşan insanlarda da işe yarıyordu fakat hastaların çoğu erken çocukluk yıllarından gelen büyük problemlere sahiptiler ve bu insanlar iyileşmeye yeterince cevap vermiyorlardı.

Dr. Young hastalarının psikolojik profillerinde tekrarlayan örüntüler, belirli bir kaç tekrarlayan örüntü bulmaya başladı. Öyle örüntüler ki, erken çocukluğa kadar uzanan örüntüler, ki hastaların yetişkinlik düşüncelerini, davranışlarını, ilişkilerini, kariyerlerini ve yaşam tercihlerini şekilledirmeye devam ediyorlardı. Bu alışkanlıkları “şema” olarak isimlendirdi. Ayrıca hastalarının bu kavramları daha iyi anlamaları ve onları tanımlayabilmeleri için Yunanca bir kelime olan form ( biçim, şekil, kalıp ) kelimesini ve “ yaşam tuzakları” kavramını kullandı.

Şema terapi bireysel bir terapötik strateji olarak başlamasına rağmen, kısa bir süre içinde bir “çift terapisi “ tekniğine dönüştü. Young diyor ki : ” gördüğümüz insanların yarısından çoğu, ilişkisinde yaşadığı bir problemden dolayı bize geliyor.”Bir çift bize geldiği andan itibaren şunu düşünmeye başlarız; sorun nerde? Bunu düşünmeye başladığımız andan itibaren, çiftlerin arasında problem çıkaran bir etkileşim olduğunu farkederiz. Eşlerden birinin şeması diğerinin şemasını tetiklemekte ve gerilimi yükseltmektedir. Bazı şemalar birbirini kızıştırarak birbirleriyle köşebağı ( dirsek teması gibi ) kurarlar. Aslında Dr. Young şunu ileri sürmektedir; kara sevda, sırılsıklam aşık olmak vb. durumlar genellikle kötü şema kimyasının bir işaretidir.

Young Tayfun’un, kusurluluk şemasından muzdarip olduğundan şüpheleniyordu. Bu şu anlama geliyor, Tayfun çocukken, akranları yada ailesi tarafından eleştirildi, onlar ona aptal gibi hissettirdiler ve onun aşağılanmış hissetmesine neden oldular. Daha ileriki seanslarda sorular sorarak Young şunu öğrendi, Tayfun’un annesi, Tayfun’un abisini daha çok tutuyordu ve babası da Tayfun’un yeteneksiz olduğunu söylüyordu.
Şebnem diğer yandan yüksek standartlar şemasından çekiyordu. O bir çocukken ailesi ona, tam bir yüz karası olduğunu, başarısızlık abidesi olduğunu hissettirmişti.
Yukarıda adı geçen iki şema, Dr. Young’ın tespit ettiği 18 şemanın ikisi idi. Şema terapiye göre, bir kişi, bir kaç şema tarafından etkilenebilir. Örneğin bir insan, duygusal yoksunluk temel şemasına sahip olabilir, aynı zamanda, terkedilme ve kendini feda etme şemaları tarafından da etkilenebilir.

Young’ın çalışmaları, son kişilerarası nörobiyoloji çalışmaları ile garip bir paralelliğe sahiptir. Ki bu çalışmalar şunu öneriyorlar, kişisel ilişkilerimiz, aklımızı inşa eden nöral patikaları ( yolları ) etkiliyorlar. Duygusal anılarınız, taparcasına sevdiğiniz yada korktuğunuz bir ebeveyn, sevdiğiniz ya da kaybettiğiniz bir eş gibi, beynin limbik sisteminde patikalar oluşturmaktadır. Bu anıları her zaman için ziyaret edebilirsiniz. Olumsuz yada olumlu, bu patikaları yeniden güçlendirebilirsiniz. Duygusal bağlantının çukurunu derinleştirebilirsiniz.

Yaşam boyunca, bilincin dışında çalışan aklımız, bu eski patikaları hatırlatan herkesi kucaklamaktadır. Bu patikalar, seçmekten başka çaremiz olmadığı hissi ile aldığımız kararları “seçmek” için karşı koyulamaz bir çekim oluşturur, fakat aslında bu bizim geçmiş zihinsel haritalarımızın otomatik bir cevabıdır.

Bu gelip geçenlere tuzaklarla dolu hayalet bir yol gibidir. Young diyor ki, “ bazı insanların nöral patikalar diye isimlendirdikleri ne ise, bizim şema diye adlandırdıklarımızın da gerçekten o olduğunu düşünüyoruz. ”

Sağlıklı bir ilişkiye sahip olmak isteyen fakat sağlıksız bir ilişkiye sahip birisinin, alışkanlıklarının çekimine karşı koyması için, çok sıkı çalışması gerekir ve yeni patikalar oluşturmak için işe koyulmalıdır, bunu hem gerçekten hem de mecazi olarak yapmalıdır.
Young’ın ilk adımı hastalarının sahip oldukları şemaları görmelerine yardımcı olmak olacaktır. Hastaların bakış açıları onları etkiler, ancak onlar, dünyaya bakışlarında bir yanlışlık olduğunu anlamazlar. Young Şebnem’e ailesini sorarak başladı. Şebnem annesini ve babasını, onu sürekli eleştiren yüksek seviyeli kişiler ( profesyonel kişiler ) olarak tarif etti. Eğer Şebnem (100 ) yerine (85 - 90 ) ile geçerse, örnek olarak, annesi bir hafta boyunca ondan ilgisini esirgerdi, onu öpmez ve ona katı davranırdı.
Young, annesi Şebnem’den ilgisini çektiği zaman Şebnem’in nasıl hissettiğini ve annesi hakkında ne kadar kötü hissettiğini hatırlamasına yardımcı olmaya çalıştı. Bir yetişkin olarak Şebnem, semasında sıkışmış ve takılıp kalmıştı. Çocukluk korkusuna inatla yapışarak, kendinden daha az mükemmel olan birisi ile birlikte olursa, bu bir hayal kırıklığı olacaktı. Young Şebnem’i, ailesinin sert yargılarını içselleştirdiğini biliyordu. Ancak Şebnem bunun farkında değildi. Young’ın soruları, Şebnem’in hayatına giren erkekleri incittiği yolun, annesinin onu incittiği yol olduğunu fark etmesine yardımcı oldu. Şebnem bunu, benim hissettiklerimi, Tayfun’a hissettirmek istemiyorum diyerek fark etti.

Young Tayfun’a da, Şebnem’e yeterince iyi, yeterli olduğunu onaylatmayı deneyerek, aslında kötü çocukluk döngüsünü yeniden yaşamaya çalıştığını farkettirmeye çalıştı. Young ilerleyen seansları, Tayfun ve Şebnem birbirlerini üzdüklerinde, bunun acımasızca bir kasıtla olmadığını ancak eşlerden birinin diğerinin şemasını tetiklemesinden kaynaklandığını anlamalarına ayırdı.

Şebnem yüksek standartlar şeması tetiklendiğinde daha dikkatli olmak zorundaydı, içinde bulunduğu durumun eleştirisini yapmalı ve anlamını bulmaya çalışmalıydı. Tayfun’da Şebnem’e kendini onaylatmayı istediğinde ve kendini yetersiz hissettiğinde daha farkında olmak zorundaydı. Young bir kavga yükselmeye başladığında, sessiz kalmaları gerektiğini tavsiye etti. Şemaların çarpışması bu sessiz kalışın doğal olmadığını hissettirebilir, buna rağmen sessiz kalmaya devam etmek gerekir. Daha sonra mola verme yöntemini kullanabiliriz, sonra ayrı odalara çekilebilirler ve flash kart okumaları gerekmektedir. Flash kart, bağlarından ( tasmasından ) kurtulmaya çalışan şemalarının sebep olduğu büyük hasarını onlara anlatması ( hatırlatması ) bakımından faydalıdır. ( Young bu yolla para yada aileler vb. konular hakkındaki, anlaşmazlıkları ortak bir sorun haline getirerek, çiftlerin düşüncelerinde bir farklılık yaratmalarına yardımcı oldu ).

Şebnem için yazılmış bir flash kart örneği şöyledir: “ eleştirel yaklaşımım doğruymuş, geçerliymiş gibi hissetmeme rağmen, şu kesin ki, Tayfun’a karşı çok sert ve çok yargılayıcı oluyorum. Tıpkı annemin bana yaptığının aynısı gibi. Bunun için ona karşı sakinleşmeli, dinmeliyim, onu eleştirmeyi bırakarak, yaptıklarım için özür dilemeliyim.”
Young bu tekniğin başlangıçta zor görünebileceğini kabul ediyor. Terapi süreci ve aralarındaki iletişim, flash kartların okunmasını gereksiz kılabilir. Sonuçta eşler birbirlerinin örüntülerini daha hızlı yakalıyorlarsa, mola vermek zorunda da değildirler. Önemli olan çatışma yükselmeden oradan ayrılmaktır.

Terapi başarılı olduğunda bu, içlerindeki şemaların tetiklenmediği anlamına gelmez. Fakat onlar şemalarının dışarıya çıkmasına izin vermemeyi öğrenmiştirler. Çiftler şemalarını daha iyi tanır, kabul eder hale geldiklerinde şunu farkederler; güçlü hislerinden dolayı suçlanmamakta iseler de, bu güçlü duyguları daha iyi kontrol edebilmeyi öğrenmekle sorumludurlar.

Şema terapi Tayfun ve Şebnem’in ilişkisini kurtardı. Dr. Young ilişkilerin terapisinde yüksek bir başarıya sahibiz diyor. Çiftlerin ikisinin de samimi bir şekilde değişmeyi istemeleri ve davranışlarında bir yanlışlık olduğu düşüncesini kabul etmeye gönüllü olmaları terapi için çok önemliydi. ( Young şema terapinin çiftlerin % 70’i üzerinde başarılı olduğunu tahmin etmektedir. Meslektaşlarının verileri de bu yöndedir. )
Şema terapiden faydalanan kişiler ortak bir şeye sahipler; davranışlarını bunca süre yönlendiren dürtünün bir adı olduğunu bilmelerinin rahatlığı ve heyecanını hissediyorlar. Yaşamlarındaki sağlıksız örüntülere tam, yeterli açıklamalar olduğunu görebiliyorlar. Yaşam tuzaklarından ve davranış haritalarından uzak durmaya çalışmaktadırlar. Yavaş yavaş ancak azimlice, yeni bir anlayışla, sadece kendi istedikleri yönde değil, farklı bir davranış biçimi oluşturmaya cesaret etmektedirler.

Yazan
Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU
 
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Şema Terapisi İlişki Terapisi ve Kalıplarımız - Şema Terapisi Nedir, Nasıl Uygulanır?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU
Doktor Psikolojik Danışman
 
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dr.Psk.Dnş.Kadir Burak SALİMOĞLU'nun Yazıları
► Şemalar, Şema Terapisi ve Bağlanma Psk.Ali İhsan YAKA
► Emdr Terapisi Nasıl Uygulanır? Psk.Cem GÜMÜŞ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Şema Terapisi İlişki Terapisi ve Kalıplarımız - Şema Terapisi Nedir, Nasıl Uygulanır?' başlığıyla benzeşen toplam 16 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Online Terapi Kasım 2020
► Online İlişki Terapisi Kasım 2020
► Eşim Beni Aldatıyor Haziran 2016
► İnternette Tanıştık Mayıs 2016
► Depresyon Mayıs 2013
◊ Panik Atak Ocak 2023
◊ Evlilik Terapisi Ocak 2023
◊ Stresle Mücadele Ocak 2023
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


15:53
Top