Okul Başarısı ile Ebeveyn Tutumları ve Aile Özelliklerinin İlişkisi
Ebeveynler, çocuğun yaşamında birçok farklı rol oynarlar. Yiyecek, barınma, tıbbi bakım, eğitim ve eğlence aktiviteleri için çocuklarına maddi kaynak sağlarken, doğumdan itibaren dünyayı çocuklarına tercüme eder, onlara sevildiği ve değerli olduğu mesajını verirler.
Ebeveynler, çocuklarına doğrudan bilgi vererek ve dolaylı olarak kendi davranışlarıyla onlara örnek olup sosyalleşmelerini sağlarlar. Aile ortamı, çocuğun ilk sosyal ilişkilerini kurduğu ve dış dünyaya hazırlığın bir tür provasını yaptığı ortamdır.
Çocuğun sosyal ortamı, çocuğun kimliği, zihinsel, davranışsal, sosyal ve duygusal durumu arasında ilişkiler vardır. Ev ve sonraki yıllarda okulu da içeren sosyal ortam, çocuğun zihinsel ve davranışsal gelişimine katkıda bulunurken, çocuğun kendisiyle ilgili beklentiler oluşturmasına ve kişisel yeterlilik duygusu geliştirmesine de yol açmaktadır. Kişisel yeterlilik duygusu artan çocuk da okulda daha başarılı olabilmektedir. Çünkü çocuğun kendi kendisine yetmesine verilen destek, çocuğun kendi kendini düzenleme yeteneğini geliştirmesine olanak verir ve okuldaki ders içi ve ders dışı faaliyetlere kendi isteği ile aktif katılımını sağlar.
Çevrenin çocukla duygusal açıdan ilgilenmesi ve onu tanımaya çalışması, çocukta güven duygusu ve yakınlık kurma isteğini arttırır. Çocuğun anne ve babasına duyduğu güven, kendisine duyduğu güvenin de temelini oluşturur. Yapılan araştırmalara göre;
**Okulda başarılı olma ile çocuğun yeterli yetenek ve yöntemlere sahip olduğunu düşünmesi arasında,
**Kendi kendine yetme duygusu ile derslere katılma arasında,
**Anne baba açısından duygusal güven içinde olmayla arkadaşlar ve öğretmenlerle güvenli ilişkiler kurabilme arasında ilişkiler olduğu bulunmuştur.
Okul başarısını etkileyen etmenlerin temelleri her ne kadar erken yaşlarda atılıyor olsa da, okul başarısızlığının ilk gözlenebildiği evre 6–12 yaş evresidir. Bu dönemdeki çocuklar araştırma ve öğrenme için arzu duyarlar. Okul aslında eğlencelidir. Çocuklar bu dönemde öğrenmek, ufuklarını genişletmek, evde ve sınıfta edindikleri bilgileri paylaşmak konusunda heyecanlıdırlar.
Bu yaş grubundaki çocuklar ilk kez bedenlerini ve zihinlerini kontrol edebilmeyi öğrenirler ve kendilerini ifade etme biçimleri çeşitlik kazanır. Tabii ki böylesi bir gelişme zaman zaman problemleri de beraberinde getirebilir. Çocuklar sıkıntılarını, kelimler yerine bedenleri aracılığıyla bildirmeye başlayabilirler. Aslında ruhsal olan endişelerini bedensel belirtiler arkasına saklayabilirler. Bu yaş grubundaki çocuğun girdiği bir sınavın ardından düşük not beklemesi nedeniyle yaşadığı kaygı sonucu bedensel şikayetler bildirmesi çok sık görülür. Çocukta okula gitme saati yaklaştıkça baş-mide ağrıları ve genel halsizlik görülebilir. "Notlarım hakkında endişeliyim, okula gitmek istemiyorum" demek yerine "Kendimi kötü hissediyorum, başım ağrıyor, midem bulanıyor" vb. diyebilme becerisi edinmiştir.
6–12 yaşlar arasındaki çocuklar kendilerini diğerleriyle kıyaslama ve eksik yanlarını görme yeteneğine sahiptirler. Ancak anne babalarının kendilerini diğerleriyle kıyaslamaları konusunda hassas olabilirler. Anne babanın çocuğun kendine yeterlilik duygusunu destekleyici ve başarılarına odaklı bir yaklaşımda bulunmaları çoğunlukla faydalı olabilmektedir.
Yetişkinlerin, okul çağındaki çocuklarından beklentileri giderek artmaya başlar, çocuklarının davranışlarının sorumluluğunu almalarını isterler. Çocukları büyürken, ebeveynler onlarla daha fazla konuşup direktiflerine daha fazla uyulmasını beklerler. Bununla birlikte ebeveynlerin anne-babalık becerilerinde önemli farklılıklar bulunabilmektedir. Üç temel ebeveynlik biçimi olduğu söylenebilir: Otoriter ebeveynler, aşırı hoşgörülü ebeveynler ve açıklayıcı-otoriter ebeveynler(otoritatif).
Otoriter ebeveynler, sözlerinin dinlenmesine, otoriteye saygıya, çalışmaya, geleneğin ve düzenin korunmasına değer verirken, bağımsızlığa ve bireyselliğe önem vermezler. Çocuklarının davranış ve tutumlarını kontrol etmeye ve biçimlendirmeye çalışırlar ve neyin doğru neyin yanlış olduğuna kendileri karar verirler. Çocuklarından talepkardırlar ve çocuklarının ihtiyaçlarını göz ardı edebilirler. Bu tür ailelerde yetişen çocuklar ebeveynlerine bağımlı olabilirler ve kendi kararlarını almada ve hedef belirlemede zorlanabilirler. Bunun sonucu olarak yüksek okul başarısı gösteremeyebilirler.
Aşırı hoşgörülü ebeveynler, çocuklarının isteklerine aşırı kabul edici bir tutum sergilerler. Olgun davranış için çok az talepte bulunup, çocuklarının kendi kararlarını almalarına ve kendi davranışlarını düzenlemelerine izin verirler. Bu ebeveynler ceza uygulamaktan kaçınırlar, çocukları üzerinde kontrol uygulamaktan kaçınırlar. Kuralların belirsizliği bu ailelerde sıklıkla görülür. İlginç şekilde bu ailelerde yetişen çocuklar da sıklıkla otoriter ailelerde yetişen çocuklara benzer özellikler taşırlar.
Açıklayıcı-otoriter ebeveynler, olgun davranış için açık ve anlaşılır beklentilere sahiptirler. Çocukları için açık kurallar koyarlar. Kuralların gerekliliği ve amaçları hem çocuklar hem de ebeveynler tarafından bilinmektedir. Ebeveynler kuralları ve standartları uygulamaya eğilimlidirler fakat bağımsızlığa ve bireyselliğe de önem verirler. Kurallara uyması gereken sadece çocuklar değil, evdeki tüm bireylerdir. Kurallar ve uygulanması konusunda ebeveynler tutarlı ve kararlıdır. Bu ebeveynler, çocukları ile açık iletişime geçerler, çocuğun bakış açısını dikkate alırlar. Bu ailelerde yetişen çocuklar sorumluluk sahibi ve bağımsız bireyler olabilirler, sosyal yeterlilik duygusuna sahiptirler ve yüksek okul başarısı gösterirler.
Ebeveynlik tarzları genel olarak üç başlık altında toplansa da ebeveynler faklı zaman veya ortamlarda bu tarzları farklı derecelerde kullanabilirler. Ancak genellikle ebeveynlerin davranışlarını bir tarz daha baskın şekilde belirler.
Ebeveynlik tarzları konusunda vurgulanması gereken en önemli konulardan biri de iki ebeveynin yani anne ve babanın bu konuda uzlaşmış olmalarıdır. Başka bir deyişle, ebeveynlik tarzları farklı olan ebeveynler çocuklarının eğitimi konusunda çatışma yaşarlar ve bunun bir sonucu olarak çocuğun davranışları da ortamda hangi ebeveynin olduğuna, yere, zamana ve koşullara bağlı olarak tutarsızlık gösterebilir. Ebeveynlerin çocuklarının eğitimi konusunda bir ekip olabilmesi büyük önem taşır. Ebeveynlik tarzları benzeyen anne ve baba kurallar konusunda uzlaşmışlardır ve kuralların uygulanması konusunda aynı kararlılığı gösterebilirler. Çocuklar kurallar kararlılık gösterdiğinden, onlara uymada zorluk yaşamazlar. Unutulmamalıdır ki çocuklar kurallardan değil tutarsızlıktan rahatsız olurlar.
Çocuğun doğumundan okul yıllarına kadar ebeveynlerin davranış biçimleri ve ebeveynlik tarzları çocuğa birçok mesaj verir. Birçok aile okul başarısızlığından yakınırken aslında okul yıllarına kadar çocuğa sorumluluk vermediklerinin farkında değildirler. Halbuki 2-3 yaşlarından itibaren çocuğa yaşına ve gelişimsel düzeyine uygun küçük sorumluluklar vererek onları ileriki yıllara hazırlayabilir, okul yıllarına gelindiğinde de derslerle ilgili sorumlulukları da almalarını sağlayabiliriz.
Psikolog Burcu ÇATALOĞLU
Ebeveynler, çocuklarına doğrudan bilgi vererek ve dolaylı olarak kendi davranışlarıyla onlara örnek olup sosyalleşmelerini sağlarlar. Aile ortamı, çocuğun ilk sosyal ilişkilerini kurduğu ve dış dünyaya hazırlığın bir tür provasını yaptığı ortamdır.
Çocuğun sosyal ortamı, çocuğun kimliği, zihinsel, davranışsal, sosyal ve duygusal durumu arasında ilişkiler vardır. Ev ve sonraki yıllarda okulu da içeren sosyal ortam, çocuğun zihinsel ve davranışsal gelişimine katkıda bulunurken, çocuğun kendisiyle ilgili beklentiler oluşturmasına ve kişisel yeterlilik duygusu geliştirmesine de yol açmaktadır. Kişisel yeterlilik duygusu artan çocuk da okulda daha başarılı olabilmektedir. Çünkü çocuğun kendi kendisine yetmesine verilen destek, çocuğun kendi kendini düzenleme yeteneğini geliştirmesine olanak verir ve okuldaki ders içi ve ders dışı faaliyetlere kendi isteği ile aktif katılımını sağlar.
Çevrenin çocukla duygusal açıdan ilgilenmesi ve onu tanımaya çalışması, çocukta güven duygusu ve yakınlık kurma isteğini arttırır. Çocuğun anne ve babasına duyduğu güven, kendisine duyduğu güvenin de temelini oluşturur. Yapılan araştırmalara göre;
**Okulda başarılı olma ile çocuğun yeterli yetenek ve yöntemlere sahip olduğunu düşünmesi arasında,
**Kendi kendine yetme duygusu ile derslere katılma arasında,
**Anne baba açısından duygusal güven içinde olmayla arkadaşlar ve öğretmenlerle güvenli ilişkiler kurabilme arasında ilişkiler olduğu bulunmuştur.
Okul başarısını etkileyen etmenlerin temelleri her ne kadar erken yaşlarda atılıyor olsa da, okul başarısızlığının ilk gözlenebildiği evre 6–12 yaş evresidir. Bu dönemdeki çocuklar araştırma ve öğrenme için arzu duyarlar. Okul aslında eğlencelidir. Çocuklar bu dönemde öğrenmek, ufuklarını genişletmek, evde ve sınıfta edindikleri bilgileri paylaşmak konusunda heyecanlıdırlar.
Bu yaş grubundaki çocuklar ilk kez bedenlerini ve zihinlerini kontrol edebilmeyi öğrenirler ve kendilerini ifade etme biçimleri çeşitlik kazanır. Tabii ki böylesi bir gelişme zaman zaman problemleri de beraberinde getirebilir. Çocuklar sıkıntılarını, kelimler yerine bedenleri aracılığıyla bildirmeye başlayabilirler. Aslında ruhsal olan endişelerini bedensel belirtiler arkasına saklayabilirler. Bu yaş grubundaki çocuğun girdiği bir sınavın ardından düşük not beklemesi nedeniyle yaşadığı kaygı sonucu bedensel şikayetler bildirmesi çok sık görülür. Çocukta okula gitme saati yaklaştıkça baş-mide ağrıları ve genel halsizlik görülebilir. "Notlarım hakkında endişeliyim, okula gitmek istemiyorum" demek yerine "Kendimi kötü hissediyorum, başım ağrıyor, midem bulanıyor" vb. diyebilme becerisi edinmiştir.
6–12 yaşlar arasındaki çocuklar kendilerini diğerleriyle kıyaslama ve eksik yanlarını görme yeteneğine sahiptirler. Ancak anne babalarının kendilerini diğerleriyle kıyaslamaları konusunda hassas olabilirler. Anne babanın çocuğun kendine yeterlilik duygusunu destekleyici ve başarılarına odaklı bir yaklaşımda bulunmaları çoğunlukla faydalı olabilmektedir.
Yetişkinlerin, okul çağındaki çocuklarından beklentileri giderek artmaya başlar, çocuklarının davranışlarının sorumluluğunu almalarını isterler. Çocukları büyürken, ebeveynler onlarla daha fazla konuşup direktiflerine daha fazla uyulmasını beklerler. Bununla birlikte ebeveynlerin anne-babalık becerilerinde önemli farklılıklar bulunabilmektedir. Üç temel ebeveynlik biçimi olduğu söylenebilir: Otoriter ebeveynler, aşırı hoşgörülü ebeveynler ve açıklayıcı-otoriter ebeveynler(otoritatif).
Otoriter ebeveynler, sözlerinin dinlenmesine, otoriteye saygıya, çalışmaya, geleneğin ve düzenin korunmasına değer verirken, bağımsızlığa ve bireyselliğe önem vermezler. Çocuklarının davranış ve tutumlarını kontrol etmeye ve biçimlendirmeye çalışırlar ve neyin doğru neyin yanlış olduğuna kendileri karar verirler. Çocuklarından talepkardırlar ve çocuklarının ihtiyaçlarını göz ardı edebilirler. Bu tür ailelerde yetişen çocuklar ebeveynlerine bağımlı olabilirler ve kendi kararlarını almada ve hedef belirlemede zorlanabilirler. Bunun sonucu olarak yüksek okul başarısı gösteremeyebilirler.
Aşırı hoşgörülü ebeveynler, çocuklarının isteklerine aşırı kabul edici bir tutum sergilerler. Olgun davranış için çok az talepte bulunup, çocuklarının kendi kararlarını almalarına ve kendi davranışlarını düzenlemelerine izin verirler. Bu ebeveynler ceza uygulamaktan kaçınırlar, çocukları üzerinde kontrol uygulamaktan kaçınırlar. Kuralların belirsizliği bu ailelerde sıklıkla görülür. İlginç şekilde bu ailelerde yetişen çocuklar da sıklıkla otoriter ailelerde yetişen çocuklara benzer özellikler taşırlar.
Açıklayıcı-otoriter ebeveynler, olgun davranış için açık ve anlaşılır beklentilere sahiptirler. Çocukları için açık kurallar koyarlar. Kuralların gerekliliği ve amaçları hem çocuklar hem de ebeveynler tarafından bilinmektedir. Ebeveynler kuralları ve standartları uygulamaya eğilimlidirler fakat bağımsızlığa ve bireyselliğe de önem verirler. Kurallara uyması gereken sadece çocuklar değil, evdeki tüm bireylerdir. Kurallar ve uygulanması konusunda ebeveynler tutarlı ve kararlıdır. Bu ebeveynler, çocukları ile açık iletişime geçerler, çocuğun bakış açısını dikkate alırlar. Bu ailelerde yetişen çocuklar sorumluluk sahibi ve bağımsız bireyler olabilirler, sosyal yeterlilik duygusuna sahiptirler ve yüksek okul başarısı gösterirler.
Ebeveynlik tarzları genel olarak üç başlık altında toplansa da ebeveynler faklı zaman veya ortamlarda bu tarzları farklı derecelerde kullanabilirler. Ancak genellikle ebeveynlerin davranışlarını bir tarz daha baskın şekilde belirler.
Ebeveynlik tarzları konusunda vurgulanması gereken en önemli konulardan biri de iki ebeveynin yani anne ve babanın bu konuda uzlaşmış olmalarıdır. Başka bir deyişle, ebeveynlik tarzları farklı olan ebeveynler çocuklarının eğitimi konusunda çatışma yaşarlar ve bunun bir sonucu olarak çocuğun davranışları da ortamda hangi ebeveynin olduğuna, yere, zamana ve koşullara bağlı olarak tutarsızlık gösterebilir. Ebeveynlerin çocuklarının eğitimi konusunda bir ekip olabilmesi büyük önem taşır. Ebeveynlik tarzları benzeyen anne ve baba kurallar konusunda uzlaşmışlardır ve kuralların uygulanması konusunda aynı kararlılığı gösterebilirler. Çocuklar kurallar kararlılık gösterdiğinden, onlara uymada zorluk yaşamazlar. Unutulmamalıdır ki çocuklar kurallardan değil tutarsızlıktan rahatsız olurlar.
Çocuğun doğumundan okul yıllarına kadar ebeveynlerin davranış biçimleri ve ebeveynlik tarzları çocuğa birçok mesaj verir. Birçok aile okul başarısızlığından yakınırken aslında okul yıllarına kadar çocuğa sorumluluk vermediklerinin farkında değildirler. Halbuki 2-3 yaşlarından itibaren çocuğa yaşına ve gelişimsel düzeyine uygun küçük sorumluluklar vererek onları ileriki yıllara hazırlayabilir, okul yıllarına gelindiğinde de derslerle ilgili sorumlulukları da almalarını sağlayabiliriz.
Psikolog Burcu ÇATALOĞLU
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Okul Başarısı ile Ebeveyn Tutumları ve Aile Özelliklerinin İlişkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Burcu ÇATALOĞLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Burcu ÇATALOĞLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
ebeveyn, ebeveynlik, okul başarısı, okul başarısızlığı, aile ve okul, ebeveynlik biçimleri, ebeveyn özellikleri, anne baba çocuk, okul başarısı ve aile, otoriter ebeveyn, aşırı hoşgörülü ebeveyn, açıklayıcı-otoriter ebeveyn
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
