Lenfödem nedir?

Hücrelerimiz arasında besin ve atık madde alışverişinin gerçekleştiği sıvı dolu bir alan bulunur. Bu alanda ki su, protein, yağ, hücre, hiyalünirik asitin fazlası lenf sistemi tarafından taşınarak venöz sisteme aktarılır. Lenf sisteminin bu taşımayı gerçekleştirmediği durumlarda doku arasındaki sıvı artışı ilgili bölgenin şişmesine yani lenfödme sebep olur.

Lenf ödem oluşumuna göre primer(doğuştan) ya da seconder(sonradan) olarak sınıflandırılır.

Primer lenfödem: Gelişim yaşına göre çeşitli isimler alır. Doğuştan veya ömrün ilk iki senesinde gelişen tipine 'Milroy sendromu', 2-35 yaş arasında gelişen ve genelde tek bacağı etkileyen formuna 'Meige hastalığı', 35 yaş sonrası gelişen forma ise 'Tarda lenfödem' denir.

Seconder lenfödem: Genellikle onkolojik durumlardan sonra gelişir. Bunun dışında tropik bölgede yaşayan filariasis cins sineğin ısırması, aşırı obez kişilerde göbeğin lenf damarlarına bası yapması, kronik venöz yetmezlik veya lipödem sonucu geşlişebilir.
Lenf ödemin evreleri
Evre 1: Hücre arası sıvı artmıştır ancak doku proliferasyonu yoktur. Gode testi pozitiftir ve uzun süre kalır. Ödem geri dönüşümlüdür hasta sabah kalktığında ödem daha azdır zamanla artar. Tedaviye çok iyi cevap verir.
Evre 2: Hastada proteince zengin ödem uzun süre kaldığı için protein proliferayonu başlamışır. Doku biraz serttir, gode bırakmak zorlaşmıştır. Bu hastalar tedavi edilmezse çoğu evre 2'de takılı kalır.
Evre 3: Lenfödemin ilerlemiş halidir. Evre 3'te tedavi sonrası cilt katlantıları oluşur bunun için cerrahi operasyon gerekebilir. Cerrahi ve terapi birlikte uygulandığında terapiden iyi sonuçlar elde edilir.
Lenfödem tedavisi/ kompleks boşaltıcı fizyoterapi/ manuel lenf drenajı
Tedavi temel olarak iki faz içermektedir.
Faz 1: Ödemin boşaltıldığı fazdır. Tedavi hastaya göre değişmekle beraber ortalama iki hafta sürer. Günlük manuel lenf drenajı, cilt bakımı, kompresyon ve egzersizden oluşur.
Manuel lenf drenajı lenfanjiomotorik denilen lenf hareketlerini artırarak sistemin daha aktif çalışmasını sağlar. Uygulamada her hasta için özel bir değerlendirme gereklidir. Değerlendirmede hastanın cildinde ameliyat izi, radyogen fibrozis ya da lenf akışını etkileyecek herhangi bir durum olup olmadığı hangi lenf nodlarının etkilendiği önemlidir. Bütün bunların cevabı hangi lenf yolunu kullanmamız gerektiğini belirler.
Ödem nedeniyle cildin nemi azalmıştır, hasta düzenli olarak cilt bakımını yapmalıdır. En uygun krem cilt ile aynı ph değerine sahip olan ph 5.5 kremlerdir.
Kompresyon için özel bandajlama yapılır. Lenfödem tedavisinde kullanılan bandaj hücreler arası basıncı artırarak ödemin geri dönüşünü sağlar. Bandajın istirahat basıncı düşük hareket anındaki basıncı ise yüksektir.
Egzersiz ile bandajın etkisini artırıcı olarak kas eklem pompası aktive edilir ve ödemin daha hızlı boşaltımı desteklenir.
Ödem minimum seviyeye indiğinde faz 2'ye geçilir.
Faz 2: Bu faz hasta için korunma dönemi olarak değerlendirilebilir. Ödemin geri dönüşünü engellemek için haftada 2-3 defa lenf drenajı uygulanması ve kompresyon için hastaya özel tasarlanan bası giysisinin kullanılması gerekmektedir. Bası giysisi hastaya özel tasarlanmakta olup 6-12 ayda bir yenilenmesi gerekmektedir.
Bası giysisi: Bası giysisinin en önemli özelliği yassı örülmüş olmasıdır. Bu özelliği sayesinde ilmek sayısı artıp azaltılabilir ve istenen yerde istenen basınç sağlanır. Klasik ödem ve varis çorapları yuvarlak tarzda örüldüğü için ilmek sayısı hep sabit tutulur ,düz boru şeklinde çıkar bu da kalınlığı daha fazla olan üst bölgelere daha fazla basınç uygulanmasına sebep olup ödemi aşağı hapseder.
Unutulmamalı ki lenfödem kronik bir hastalıktır ve tedavisi hastanın yaşamı boyunca devam etmelidir.