Ayak Sağlığı ve Ayak Problemleri
MAKALE #521 © Yazan Prof.Dr.Hürriyet G. YILMAZ | Yayın Aralık 2007 | 75,171 Okuyucu ÇOK OKUNUYOR
AYAK SAĞLIĞI
Bebeklerin en az %95'i sağlıklı ayaklarla doğarken, erişkinlerin sadece %40'ının ayaklarıyla sorunu yoktur. Hareketsizlik, aşırı kilo, önemsememe, uygun olmayan ayakkabı seçimleri ve bazı kronik hastalıklar ayak sağlığımızı olumsuz yönde etkiler.
Sağlıklı bir ayakta ayak bileğinden başlayarak parmaklara kadar tüm kemik ve yumuşak dokuların, eklem ve bağların oluşturduğu karmaşık yapının uyum içinde sorunsuzca çalışıyor olması gerekir. Ayaklarda var olan statik düzensizliklerin dizlerde, tüm omurga sisteminde hatta baştaki ağrıların meydana gelmesinde rol oynadığı bilinen bir gerçektir.
Ayaklarımız da geçen yıllara, yapılan aktivitelere ve zamanla ortaya çıkan hastalıklara bağlı olarak yapısal olarak değişime uğrar, rahatsızlanır ve şekilsel bozukluklar gelişir. Bu bölümde en sık görülen ayak problemlerine değinilecek ve bu problemlerin tedavisine ilişkin önerilerde bulunulacaktır.
Plantar fasitis ve Topuk Dikeni
Plantar fasitis topuk ağrısının en sık nedenlerindendir. Ayak tabanındaki, topuğu parmaklara birleştiren, kuvvetli zarın, yani plantar fasyanın gerginleşmesi, sertleşmesi ve iltihaplanması ile ortaya çıkar. Bu zarın görevi, ayak kavisinin elastikiyetini sağlamaktır.
Plantar fasitis nedenleri
• Sürekli sert zeminlerde yürümek
• Uygun olmayan ayakkabılar kullanmak
• Normal dışı yürüme biçimi, düzgün olmayan zeminlerde yürümek
• Çok uzun koşu ve spor aktiviteleri
• Ayakta kalmayı ve çok yürümeyi gerektiren meslekler
• Gebelik
• Ayak kavsinin düz ya da yüksek olması
• İleri yaş
• Aşırı kilo ve uzun süreli yüksek topuklu ayakkabı giymek.
Sonuçta, topuk altında önceleri hafif, ancak sonra artan ve özellikle sabah ilk basışta batıcı ya da yanma tarzında ağrı ortaya çıkar. Topuk merkezine basma ve ayak bileğinin geriye zorlu hareketi ağrıyı arttırır. İlerlemesi durumunda topuk dikeni olarak adlandırılan, topuk kemiğine yapıştığı yerde zarın kemikleşmesi ile sonuçlanır. Röntgende topuk dikeni kolaylıkla tanınır.
Tedavisinde; uygun tabanlık ile koruma, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri, ayak egzsersizleri kullanılır.Topuk dikeni gelişiminde hassas bölgeye kortizon enjeksiyonu veya ultrason dalgaları ile kırma yöntemi uygulanır ve nadiren operasyon gerekebilir.
Halluks Valgus
Halluks valgus, başparmağın kökündeki eklemin dışa doğru açılanması ve başparmağın diğer parmaklara dönerek, çıkıntılı görüntüye sahip olması durumudur.Eğri başparmak komşu ikiparmakları da etkileyerek yakınmalara yol açar. Bu eklemde osteoartrit sonrası halluks rigidus adı verilen kalıcı eklem sertliği ortaya çıkar.
Başlangıçta ağrılı olmasa da, eklemdeki şekil bozukluğu ve hasar ilerledikçe ağrı ortaya çıkar. Ağrı ayakkabının basısından ya da eklemdeki hasar ve bozulmadan oluşur. Başparmağın hareketleri ağrılı ve kısıtlıdır. Eklem çıkıntısı üzerinde deri kalınlaşması ve nasır oluşabilir. Başparmağın diğer parmaklara bası yapmasından dolayı, diğer parmaklarda da nasır veya batık tırnak gelişebilir.
Halluks valgus, yürüme biçimimizin giydiğimiz ayakkabı türü ve genetik ayak yapımızla birleştiğinde bozulmasıyla ortaya çıkar. Aile içinde varlığı, sonraki nesillerde de görülme sıklığını artırır. Ayak kaslarının bir kısmı kuvvetsiz ise, yürüme sırasında eklem stabilitesi korunamaz.
Ayak sakatlanmaları ve kas-sinir sistemi hastalıkları da halluks valgus gelişimine zemin hazırlar. Taban düzlüğü olanlar ve bale gibi eklemi zorlayan aktiviteler de hızlandırıcı etki gösterir.
Halluks valgus neredeyse her zaman ilerler. İlerleme hızı, ayaktaki kasların işlevlerine ve ayakkabı özelliklerine bağlıdır. Tedavinin ilk amacı, eklem üzerindeki basıyı azaltmaktır.
Tedavi ve önlem için basıyı alan bazı materyaller kullanarak eklemi rahatlatmak gerekir. Genellikle çıkıntılı kemik bölgesini destekleyen yumuşak silikon destekler, özel dizayn edilmiş hafif düzeltme yönünde yardımcı olan gece atelleri kullanılması ağrıyı azaltır ve ilerlemeyi engelleyebilir. Eklem kaynaklı ağrıyı azaltmakta fizik tedavi yöntemleri ve egzersizler etkili olup düzenli yapılması tavsiye edilir. Deri kalınlaşmaları ve nasırlar tedavi edilmelidir. Başparmağı rahatlatacak en uygun ayakkabı giyilmeli ve taban düzleşmesi veya taban kavsinin artması gibi birlikte seyreden diğer ayak sorunlarının varlığında kişiye özel uygun tabanlıklar kullanılmalıdır.
Bu tedaviler yeterli olmadığı takdirde, ağrı ve hareket problemi için ameliyat gerekebilir.Halluks valgus ameliyatlarının başarısız kalmasının nedeni başparmak kök ekleminde osteoartritin varolmasıdır. Saf halluks valgusda sonuçlar daha yüz güldürücüdür.
Metatarsalji
Metatarsalji, ayak parmak kemikleri kök kısmında ve ön ayakta ağrı olması durumudur. Bu bölgedeki parmak eklemlerinin hastalığı veya parmak arası sinirlerin travması nedeniyle ortaya çıkar. Bu duruma şişmanlık, diyabet, yüksek taban kavsi, parmak arasında sinir sıkışmasına bağlı nöroma (Morton Nöroma) neden olabilir.
Metatarsalji problemi olan hastalar ayakta durur veya yürürken ayakkabılarının içinde taş parçası veya sertlik varmış hissi tanımlar.Sert zeminde yalınayak yürüyünce şikayet belirginleşir.Yumuşak tabanlı ayakkabılarda rahat ederler. Sürekli bu eklemlere olan aşırı bası nedeniyle ayaktabanlarında nasır gelişir.
Eklem kaynaklı ağrılar, orta yaş üzerinde sık görülen osteoartrit veya romatoid artrit gibi hastalıklarda sıktır. Bazı nörolojik hastalıklarda, inme geçirenlerde meydana gelen yürüme problemleri parmak eklemlerinin erken bozulmasının nedenidir. Eklemdeki bozulma zamanla ön ayağın hareket kısıtlılığına neden olur.
İyi bir ayak muayenesi ve ayak grafisi ile tanı konulur.Diğer nedenlere bağlı sorunları ortaya koymak için nadiren ileri radyolojik tetkikler gerekir.
Nöroma nedenli metatarsaljide zedelenen sinir önayak üst kısmında ve sıklıkla 2. ve 3. parmaklar arasında ağrı ve uyuşma vardır.Dar burunlu ayakkabı giyince şikayetler artar.
Uzun süren önayak ağrısı için mutlaka ortopedi veya fizik tedavi uzmanına başvurulmalı ve uygun tedavinin geçikmeksizin başlanması sağlanmalıdır. Yine uygun ayakkabı kullanılması, kilo verilmesi ve bu bölgenin özel tabanlıklarla desteklenmesi de sonuç verebilir.
Metatarsaljinin bir diğer nedeni de yürüyüş kaynaklı ortaya çıkan kırıklardır.Aşırı yürüme veya koşma, osteoporozlu hastalarda ani önayak ağrısı ve hafif kızarma ve ısı artışı ile kendini gösterir. Üzerine basmakla ağrı şiddetlidir. Bu şikayette hekime başvurulmalı, tanı konulduktan sonra gerekli tedavi programı hemen başlatılmalıdır. İyileşme için hareketler azaltılmalı ve spor yapılmamalıdır.
Diyabette Ayak
Diyabet hastalığı farklı mekanizmalarla ayakları da etkiler. Şeker öncelikle bacağa kan götüren ve getiren damarların yapısını bozar. Bu da dokularda beslenme bozukluğundan dolayı, kasların zayıflaması eklemlerde şekil bozukluğuna sebep olur. Beslenme yetersizliği ayrıca, enfeksiyonların iyileşmesini de geciktirir, deri bütünlüğü bozulur ve yara oluşur. Ardından sinirleri değişik biçimlerde harap ederek işlevlerini bozar. Zamanında tedavi edilmeyen bu sorunlar büyür ve ayak parmaklarının ve ayağın tümünün kaybına neden olabilir.
Diyabetli hastanın, kan şekerinin normal sınırda tutulmasına ve ayak bakımına özen göstermesi çok önemlidir. Ayaktaki renk değişiklikleri, soğukluk veya his kaybı,deri ve tırnak yapısındaki farklılaşmalar mutlaka kontrol edilmeli ve her türlü olumsuzlukta hekime başvurulmalıdır.Riski yüksek hastaların Pedobarografi cihazıyla ayak taban basıncının ölçümü ve basıncı artan bölgelerin takibi ve tabanlıklarla desteklenmesi riskin azaltılmasında büyük önem taşır.
Herhangi bir bulgu veya yakınma olmasa da ayağa yine de gündelik bakım uygulanmalıdır. Yani ayaklar her gün ılık su ve sabunla yıkanmalı, özellikle parmak araları olmak üzere, tam olarak kurulanmalı, gereken yerlere nemlendirici uygulanmalı veya hafif yağlı kremlerle yağlanmalıdır.
Diyabetli hastalar giydikleri çorapların pamuklu olmasına, lastiksiz olmasına ve fazla sıkı veya gevşek olmamasına dikkat etmelidir. En önemlisi ise ayakkabı seçimidir. Ayakkabı tam ayağa göre, üst kısmı yumuşak deri veya hava alabilen özel malzemeden üretilmiş, iç kısmı dikişsiz olmalıdır.
Kilo verilmesi, egzersiz yapılması, uzun süre sabit ayakta durmaktan kaçınmak, sigara ve alkol kullanılmaması önemlidir.
Her diyabetli hasta kendisini tedavi eden dâhiliye uzmanıyla işbirliği halinde çalışan bir ayak bakım merkezi ve dermatoloji uzmanının kontrolü altında olmalıdır.
Bebeklerin en az %95'i sağlıklı ayaklarla doğarken, erişkinlerin sadece %40'ının ayaklarıyla sorunu yoktur. Hareketsizlik, aşırı kilo, önemsememe, uygun olmayan ayakkabı seçimleri ve bazı kronik hastalıklar ayak sağlığımızı olumsuz yönde etkiler.
Sağlıklı bir ayakta ayak bileğinden başlayarak parmaklara kadar tüm kemik ve yumuşak dokuların, eklem ve bağların oluşturduğu karmaşık yapının uyum içinde sorunsuzca çalışıyor olması gerekir. Ayaklarda var olan statik düzensizliklerin dizlerde, tüm omurga sisteminde hatta baştaki ağrıların meydana gelmesinde rol oynadığı bilinen bir gerçektir.
Ayaklarımız da geçen yıllara, yapılan aktivitelere ve zamanla ortaya çıkan hastalıklara bağlı olarak yapısal olarak değişime uğrar, rahatsızlanır ve şekilsel bozukluklar gelişir. Bu bölümde en sık görülen ayak problemlerine değinilecek ve bu problemlerin tedavisine ilişkin önerilerde bulunulacaktır.
Plantar fasitis ve Topuk Dikeni
Plantar fasitis topuk ağrısının en sık nedenlerindendir. Ayak tabanındaki, topuğu parmaklara birleştiren, kuvvetli zarın, yani plantar fasyanın gerginleşmesi, sertleşmesi ve iltihaplanması ile ortaya çıkar. Bu zarın görevi, ayak kavisinin elastikiyetini sağlamaktır.
Plantar fasitis nedenleri
• Sürekli sert zeminlerde yürümek
• Uygun olmayan ayakkabılar kullanmak
• Normal dışı yürüme biçimi, düzgün olmayan zeminlerde yürümek
• Çok uzun koşu ve spor aktiviteleri
• Ayakta kalmayı ve çok yürümeyi gerektiren meslekler
• Gebelik
• Ayak kavsinin düz ya da yüksek olması
• İleri yaş
• Aşırı kilo ve uzun süreli yüksek topuklu ayakkabı giymek.
Sonuçta, topuk altında önceleri hafif, ancak sonra artan ve özellikle sabah ilk basışta batıcı ya da yanma tarzında ağrı ortaya çıkar. Topuk merkezine basma ve ayak bileğinin geriye zorlu hareketi ağrıyı arttırır. İlerlemesi durumunda topuk dikeni olarak adlandırılan, topuk kemiğine yapıştığı yerde zarın kemikleşmesi ile sonuçlanır. Röntgende topuk dikeni kolaylıkla tanınır.
Tedavisinde; uygun tabanlık ile koruma, fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri, ayak egzsersizleri kullanılır.Topuk dikeni gelişiminde hassas bölgeye kortizon enjeksiyonu veya ultrason dalgaları ile kırma yöntemi uygulanır ve nadiren operasyon gerekebilir.
Halluks Valgus
Halluks valgus, başparmağın kökündeki eklemin dışa doğru açılanması ve başparmağın diğer parmaklara dönerek, çıkıntılı görüntüye sahip olması durumudur.Eğri başparmak komşu ikiparmakları da etkileyerek yakınmalara yol açar. Bu eklemde osteoartrit sonrası halluks rigidus adı verilen kalıcı eklem sertliği ortaya çıkar.
Başlangıçta ağrılı olmasa da, eklemdeki şekil bozukluğu ve hasar ilerledikçe ağrı ortaya çıkar. Ağrı ayakkabının basısından ya da eklemdeki hasar ve bozulmadan oluşur. Başparmağın hareketleri ağrılı ve kısıtlıdır. Eklem çıkıntısı üzerinde deri kalınlaşması ve nasır oluşabilir. Başparmağın diğer parmaklara bası yapmasından dolayı, diğer parmaklarda da nasır veya batık tırnak gelişebilir.
Halluks valgus, yürüme biçimimizin giydiğimiz ayakkabı türü ve genetik ayak yapımızla birleştiğinde bozulmasıyla ortaya çıkar. Aile içinde varlığı, sonraki nesillerde de görülme sıklığını artırır. Ayak kaslarının bir kısmı kuvvetsiz ise, yürüme sırasında eklem stabilitesi korunamaz.
Ayak sakatlanmaları ve kas-sinir sistemi hastalıkları da halluks valgus gelişimine zemin hazırlar. Taban düzlüğü olanlar ve bale gibi eklemi zorlayan aktiviteler de hızlandırıcı etki gösterir.
Halluks valgus neredeyse her zaman ilerler. İlerleme hızı, ayaktaki kasların işlevlerine ve ayakkabı özelliklerine bağlıdır. Tedavinin ilk amacı, eklem üzerindeki basıyı azaltmaktır.
Tedavi ve önlem için basıyı alan bazı materyaller kullanarak eklemi rahatlatmak gerekir. Genellikle çıkıntılı kemik bölgesini destekleyen yumuşak silikon destekler, özel dizayn edilmiş hafif düzeltme yönünde yardımcı olan gece atelleri kullanılması ağrıyı azaltır ve ilerlemeyi engelleyebilir. Eklem kaynaklı ağrıyı azaltmakta fizik tedavi yöntemleri ve egzersizler etkili olup düzenli yapılması tavsiye edilir. Deri kalınlaşmaları ve nasırlar tedavi edilmelidir. Başparmağı rahatlatacak en uygun ayakkabı giyilmeli ve taban düzleşmesi veya taban kavsinin artması gibi birlikte seyreden diğer ayak sorunlarının varlığında kişiye özel uygun tabanlıklar kullanılmalıdır.
Bu tedaviler yeterli olmadığı takdirde, ağrı ve hareket problemi için ameliyat gerekebilir.Halluks valgus ameliyatlarının başarısız kalmasının nedeni başparmak kök ekleminde osteoartritin varolmasıdır. Saf halluks valgusda sonuçlar daha yüz güldürücüdür.
Metatarsalji
Metatarsalji, ayak parmak kemikleri kök kısmında ve ön ayakta ağrı olması durumudur. Bu bölgedeki parmak eklemlerinin hastalığı veya parmak arası sinirlerin travması nedeniyle ortaya çıkar. Bu duruma şişmanlık, diyabet, yüksek taban kavsi, parmak arasında sinir sıkışmasına bağlı nöroma (Morton Nöroma) neden olabilir.
Metatarsalji problemi olan hastalar ayakta durur veya yürürken ayakkabılarının içinde taş parçası veya sertlik varmış hissi tanımlar.Sert zeminde yalınayak yürüyünce şikayet belirginleşir.Yumuşak tabanlı ayakkabılarda rahat ederler. Sürekli bu eklemlere olan aşırı bası nedeniyle ayaktabanlarında nasır gelişir.
Eklem kaynaklı ağrılar, orta yaş üzerinde sık görülen osteoartrit veya romatoid artrit gibi hastalıklarda sıktır. Bazı nörolojik hastalıklarda, inme geçirenlerde meydana gelen yürüme problemleri parmak eklemlerinin erken bozulmasının nedenidir. Eklemdeki bozulma zamanla ön ayağın hareket kısıtlılığına neden olur.
İyi bir ayak muayenesi ve ayak grafisi ile tanı konulur.Diğer nedenlere bağlı sorunları ortaya koymak için nadiren ileri radyolojik tetkikler gerekir.
Nöroma nedenli metatarsaljide zedelenen sinir önayak üst kısmında ve sıklıkla 2. ve 3. parmaklar arasında ağrı ve uyuşma vardır.Dar burunlu ayakkabı giyince şikayetler artar.
Uzun süren önayak ağrısı için mutlaka ortopedi veya fizik tedavi uzmanına başvurulmalı ve uygun tedavinin geçikmeksizin başlanması sağlanmalıdır. Yine uygun ayakkabı kullanılması, kilo verilmesi ve bu bölgenin özel tabanlıklarla desteklenmesi de sonuç verebilir.
Metatarsaljinin bir diğer nedeni de yürüyüş kaynaklı ortaya çıkan kırıklardır.Aşırı yürüme veya koşma, osteoporozlu hastalarda ani önayak ağrısı ve hafif kızarma ve ısı artışı ile kendini gösterir. Üzerine basmakla ağrı şiddetlidir. Bu şikayette hekime başvurulmalı, tanı konulduktan sonra gerekli tedavi programı hemen başlatılmalıdır. İyileşme için hareketler azaltılmalı ve spor yapılmamalıdır.
Diyabette Ayak
Diyabet hastalığı farklı mekanizmalarla ayakları da etkiler. Şeker öncelikle bacağa kan götüren ve getiren damarların yapısını bozar. Bu da dokularda beslenme bozukluğundan dolayı, kasların zayıflaması eklemlerde şekil bozukluğuna sebep olur. Beslenme yetersizliği ayrıca, enfeksiyonların iyileşmesini de geciktirir, deri bütünlüğü bozulur ve yara oluşur. Ardından sinirleri değişik biçimlerde harap ederek işlevlerini bozar. Zamanında tedavi edilmeyen bu sorunlar büyür ve ayak parmaklarının ve ayağın tümünün kaybına neden olabilir.
Diyabetli hastanın, kan şekerinin normal sınırda tutulmasına ve ayak bakımına özen göstermesi çok önemlidir. Ayaktaki renk değişiklikleri, soğukluk veya his kaybı,deri ve tırnak yapısındaki farklılaşmalar mutlaka kontrol edilmeli ve her türlü olumsuzlukta hekime başvurulmalıdır.Riski yüksek hastaların Pedobarografi cihazıyla ayak taban basıncının ölçümü ve basıncı artan bölgelerin takibi ve tabanlıklarla desteklenmesi riskin azaltılmasında büyük önem taşır.
Herhangi bir bulgu veya yakınma olmasa da ayağa yine de gündelik bakım uygulanmalıdır. Yani ayaklar her gün ılık su ve sabunla yıkanmalı, özellikle parmak araları olmak üzere, tam olarak kurulanmalı, gereken yerlere nemlendirici uygulanmalı veya hafif yağlı kremlerle yağlanmalıdır.
Diyabetli hastalar giydikleri çorapların pamuklu olmasına, lastiksiz olmasına ve fazla sıkı veya gevşek olmamasına dikkat etmelidir. En önemlisi ise ayakkabı seçimidir. Ayakkabı tam ayağa göre, üst kısmı yumuşak deri veya hava alabilen özel malzemeden üretilmiş, iç kısmı dikişsiz olmalıdır.
Kilo verilmesi, egzersiz yapılması, uzun süre sabit ayakta durmaktan kaçınmak, sigara ve alkol kullanılmaması önemlidir.
Her diyabetli hasta kendisini tedavi eden dâhiliye uzmanıyla işbirliği halinde çalışan bir ayak bakım merkezi ve dermatoloji uzmanının kontrolü altında olmalıdır.
4 Beğeni 
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
ayak, ayak sağlığı, ayak problemleri, sağlıklı ayak, ayaklar, ayak hastalıkları, ayak rahatsızlıkları, topuk ağrısı, topuk dikeni, plantar fasitis, halluks valgus, metatarsalji, morton nöroma, diyabette ayak, ayak taban basıncı, tabanlık
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
